เมนู

อัตถิมูลกนัย


ใน นัยที่มีอัตถิปัจจัย เป็นมูล. สองบทว่า อุปนิสฺสเย เอกํ ใน
อุปนิสสยปัจจัย มี 1 วาระ คือ อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อกุศลด้วยอำนาจ
อารัมมณูปนิสสยะ ฆฏนาที่เหลือในทุมูลกนัยตื้นทั้งนั้น. ก็ในนัยนี้มี
ฆฏนา 29 ฆฏนา. บรรดาฆฏนาเหล่านั้น ฆฏนาที่ 1 ได้สหชาตปัจจัย-
ปุเรชาตปัจจัย และปัจฉาชาตปัจจัย ด้วยอำนาจอรูป, วัตถุอารมณ์,
มหาภูตรูป อินทรีย์, และอาหาร.
ใน ฆฏนาที่ 2 ได้กพฬีการาหารและรูปชีวิตินทรีย์ที่เกิดในภาย-
หลัง.
ฆฏนาที่ 1 และที่ 2 เท่านั้นกับอธิปติปัจจัย ท่านจัดเป็น ฆฏนา
ที่ 3 และ ฆฏนาที่ 4 ในฆฏนาต่อไป.
เฉพาะฆฏนาที่ 1 กับอาหาร 4 จัดไว้เป็น ฆฏนาที่ 5.
ฆฏนาที่ 1 กับรูปชีวิตินทรีย์จัดเป็น ฆฏนาที่ 6 กับรูปและอรูป-
อินทรีย์จัดไว้เป็น ฆฏนาที่ 7 อีก.
ก็หรือว่าเฉพาะฆฏนาที่ 2 เท่านั้น กับอินทรีย์ทั้งหลายจัดเป็น
ฆฏนาที่ 7.
เฉพาะฆฏนาที่ 1 และที่ 2 กับวิปปยุตตปัจจัยจัดเป็น ฆฏนาที่ 8
และ ฆฏนาที่ 9.
บรรดาฆฏนาเหล่านั้น ฆฏนาที่ 9 กับอธิปติปัจจัยจัดเป็น ฆฏนา
ที่ 10.

ต่อจากนั้น เอาวัตถุรูปออก ด้วยอำนาจเป็นปัจจัยใน ฆฏนาที่ 11.

อรูปธรรมทั้งหลายเท่านั้น เป็นปัจจัยใน ฆฏนาที่ 12.
ใน ฆฏนาที่ 13 มีวัตถุที่เป็นอารมณ์เป็นปัจจัย.
ใน ฆฏนาที่ 14 มีวัตถุเท่านั้นเป็นปัจจัย.
ใน ฆฏนาที่ 15 มีอารมณ์เท่านั้น เป็นปัจจัย.
ใน ฆฏนาที่ 16 มีวัตถุเท่านั้นเป็นอารมณ์.
ใน ฆฏนาที่ 17 วัตถุนั้นเองเป็นอารมณ์ ด้วยอำนาจเป็น
อารัมมณาธิปติ.
ใน ฆฏนาที่ 18 วัตถุนั้นเองเป็นอารมณ์ด้วยอำนาจอารัมมณูป-
นิสสยปัจจัย.
จักขุเป็นต้นเท่านั้นเป็นปัจจัย ใน ฆฏนาที่ 19.
ฆฏนาที่ 19 เหล่านี้ ชื่อว่า ปกิณณกฆฏนา อันพระองค์ตรัสไว้
โดยไม่ถือเองซึ่งสหชาตะ. 10 ฆฏนา ต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจสหชาต-
ฆฏนา.

นัตถิ-วิคตมูลกนัย


ในนัยที่มี นัตถิและวิคตปัจจัยเป็นมูล มีฆฏนา 3 ด้วยอำนาจ
อุปนิสสยปัจจัย อาเสวนปัจจัย และกัมมปัจจัย เหมือนในนัยที่มีอนันตระ
และสมนันตรปัจจัยเป็นมูล.