เฉพาะนามอาหาร 3 เท่านั้นได้ใน ฆฏนาที่ 2.
ฆฏนาที่ 3 มีวัตถุเป็นปัจจยุบบันด้วย.
ฆฏนาที่ 4 ไม่มีวัตถุ.
ฆฏนาที่ 5 มีรูปเท่านั้นเป็นปัจจยุบบัน ฆฏนา 5 ฆฏนาอื่นต่อ
จากนั้น มีนัยดังข้าพเจ้ากล่าวแล้วในหนหลัง.
ฆฏนา 9 ฆฏนาต่อจากนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ด้วยอำนาจ
แห่งอาหาร คือ เจตนา (มโนสัญเจตนาหาร), 9 ฆฏนานอกจากนั้น
ตรัสด้วยอำนาจวิญญาณาหารที่มีอธิบดี, 6 ฆฏนานอกจากนั้น ตรัส
ด้วยอำนาจวิญาณาหารที่มีอธิบดี, ใน 6 ฆฏนานั้น 3 ฆฏนา ตรัสด้วย
อำนาจธรรมทั้งที่เป็นสวิปากฆฏนาและอวิปากฆฏนาเหมือนกัน (หรือรวม
กัน) อีก 3 ฆฏนา ตรัสด้วยอำนาจสวิปากฆฏนาอย่างเดียว ใน 3 ฆฏนา
นั้น ไม่มีวัตถุรูป เพราะไม่มีโลกิยวิบาก.

อินทริยมูลกนัย

คำว่า ปุเรชาเต เอกํ ในปุเรชาตปัจจัย มี 1 วาระ ใน นัยที่มี
อินทริยปัจจัยเป็นมูล มีฆฏนา 1 คือ อัพยากตะกับอัพยากตะ ด้วย
อำนาจแห่งจักขุนทรีย์เป็นต้น. ฆฏนาที่มีมูล 2 ที่เหลือ พึงทราบตามนัย
ที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้วในหนหลัง. ก็ในนัยนี้ มีฆฏนา 76 ฆฏนา.
บรรดามฆฏนา 76 ฆฏนาเหล่านั้น ฆฏนาที่ 1 ได้อินทรีย์ทั้งหมด
โดยอรรถว่าเป็นปัจจัย.
ฆฏนาที่ 2 ไม่มีรูปชีวิตินทรีย์ เพราะว่ารูปชีวิตินทรีย์แม้นั้น ย่อม
ไม่เป็นที่อิงอาศัย.

ฆฏนาที่ 3 ได้แก่ อรูปอินทรีย์เป็นปัจจัยแก่รูป.
ฆฏนาที่ 4 ได้แก่ จักขุนทรีย์เป็นต้น เป็นปัจจัยแก่จักขุวิญญาณ
เป็นต้น.
ฆฏนาที่ 9 ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจอรูปอินทรีย์ ที่เกิด
พร้อมกัน.
ฆฏนาที่ 9 ฆฏนาถัดจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจอินทรีย์ที่เป็นตัว
มรรค.
ฆฏนาที่ 9 ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจอินทรีย์ที่เป็นองค์
ฌาน.
ฆฏนาที่ 9 ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจอินทรีย์ที่เป็นทั้งฌาน
และมรรค.
ฆฏนา 9 ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจมนินทรีย์อย่างเดียว.
ฆฏนา 6 ฆฏนาต่อจากนั้น มีอธิบดี.
ฆฏนา 6 ฆฏนาต่อจากนั้น ประกอบด้วยมรรค ด้วยอำนาจ
วิริยาธิปติและวีมังสาธิปติ.
ฆฏนา 9 ฆฏนาต่อจากนั้น ไม่มีอธิบดี ด้วยอำนาจอโมหเหตุ.
ฆฏนา 6 ฆฏนามีอธิบดี ในบรรดาฆฏนาทั้งหมดเหล่านั้น ฆฏนา
ทั้งที่ไม่ประกอบและประกอบด้วยวิปากปัจจัย พึงทราบตามนัยที่ข้าพเจ้า
กล่าวแล้วในหนหลังนั่นแล.

ฌานมูลนัย

แม้ใน ฆฏนาที่มีฌานปัจจัยเป็นมูล ฆฏนาที่มีมูล 2 พึงทราบตาม
นัยที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้วในหนหลังเหมือนกัน. ก็ในนัยนี้มีฆฏนา 36 ฆฏนา
บรรดาฆฏนาเหล่านั้น 9 ฆฏนาแรก ตรัสด้วยอำนาจองค์ฌานทั่วไป ไม่
มุ่งถึงความเป็นอินทรีย์หรือมรรค.
ฆฏนา 9 ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยองค์ฌานที่เป็นตัวมรรค.
ฆฏนา 9 ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจองค์ฌานที่เป็นทั้ง
อินทรีย์และมรรค.
อนึ่ง บรรดาหมวด 9 สี่หมวดเหล่านี้ ฆฏนา 4 ฆฏนาข้างต้น
ทั่วไปแก่วิบากและอวิบาก.
ฆฏนา 5 ฆฏนา ในที่สุดได้วิบากเท่านั้น. ฆฏนาเหล่านั้นข้าพเจ้า
กล่าวไว้แล้วในหนหลังเหมือนกัน.

มัคคมูลกนัย

ฆฏนาที่มีมูล 2 ใน นัยที่มีมัคคปัจจัยเป็นมูล พึงทราบตามนัยที่
ข้าพเจ้ากล่าวไว้แล้วนั่นเทียว. ก็ในนัยนี้มีฆฏนา 57 ฆฏนา บรรดาฆฏนา
เหล่านั้น.
9 ฆฏนาแรก ตรัสด้วยองค์มรรคล้วนไม่รวมถึงความเป็นอินทรีย์
และฌาน.
9 ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจมรรคที่เป็นอินทรีย์.
9 ฆฏนาต่อจากนั้น ตรัสด้วยอำนาจมรรคที่เป็นฌาน.