อุปนิสสยมูลกนัย

พึงทราบวินิจฉัยในฆฏนาที่มี อุปนิสสยปัจจัยเป็นมูล ต่อไป. สอง
บทว่า อารมฺมเณ สตฺต ในอารัมมณปัจจัย มี 7 วาระ คือ วิสัชนาที่ได้
ในอารัมมณูปนิสสยปัจจัย. คำว่า อธิปติยา สตฺต ในอธิปติปัจจัย มี 7
วาระ ก็ได้แก่วาระเหล่านั้นเหมือนกัน. บรรดาอนันตรปัจจัยและ
สมนันตรปัจจัย วิสัชนาเหล่านั้นแหละได้ในอนันตรปนิสสยปัจจัยด้วย.
สองบทว่า นิสฺสเย เอกํ ในนิสสยปัจจัย มี 1 วาระคือ วัตถุเป็นปัจจัย
แก่อกุศล. สองบทว่า ปุเรชาเต เอกํ ในเปุเรชาตปัจจัย มี 1 วาระ
ได้แก่ วัตถุหรืออารมณ์เป็นปัจจัยแก่อกุศลนั้นนั่นเอง. สองบทว่า อาเส-
วเน ตีณิ ในอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ตรัสไว้ด้วยอำนาจอนันตรูป-
นิสสยปัจจัย. สองบทว่า กมฺเม เทฺว ในกัมมปัจจัย มี 2 วาระ ตรัสไว้
ด้วยอำนาจปกตูปนิสสยปัจจัย. แต่ว่า โลกุตตรกุศลเจตนา ย่อมเป็นแม้
อนันตรปนิสสยปัจจัย. สองบทว่า วิปฺปยุตฺเต เอกํ ในวิปปยุตตปัจจัย
มี 1 วาระ ตรัสไว้ด้วยอำนาจอารัมมณูปนิสสัย. ในอัตถิปัจจัยและอวิคต-
ปัจจัยก็เหมือนกัน.
วิสัชนา 7 วาระ ในนัตถิปัจจัย และ วิคตปัจจัย เหมือนกับ
อนันตรปัจจัย.
ก็ฆฏนาที่มี อุปนิสสยปัจจัยเป็นมูล มี 7 ฆฏนา บรรดาฆฏนา
เหล่านั้น 3 ข้อข้างต้น ตรัสด้วยอำนาจอารัมมณูปนิสสยปัจจัย. ใน 3
ฆฏนานั้น ในฆฏนาที่ 1 บทว่า สตฺต 7 วาระ ความว่า มีวิสัชนา 7
อย่างนี้ คือ กุศลเป็นปัจจัยแก่กุศลเป็นต้น อัพยากตะก็เหมือนกัน (รวม
เป็น 6) อกุศลเป็นปัจจัยแก่อกุศลอย่างเดียว.