เมนู

สหชาตมูลกนัย


บรรดาฆฏนาเหล่านั้น ฆฏนาที่มี สหชาตปัจจัยเป็นมูล มี 10
ฆฏนา ในฆฏนา10นั้นที่เป็น อวิปากฆฏนา มี 5 ฆฏนา เป็น สวิปาก-
ฆฏนา
มี 5 ฆฏนา.
ในสองอย่างนั้น ที่เป็น อวิปากฆฏนา ก่อน ใน ฆฏนาที่ 1 มี
วิสัชนา 9 วาระอย่างนี้ คือ กุศลเป็นปัจจัยแก่กุศล. แก่อัพยากตะและ
แก่กุสลาพยากตะ, กุสลาพยากตะเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ รวมเป็น 4
วาระ. อกุศลเป็นปัจจัยแก่อกุศล แก่อัพยากตะ แก่อกุสลาพยากตะ,
อกุสลาพยากตะเป็นปัจจัยแก่อัพยากคะ อัพยากตะเป็นปัจจัยแก่อัพยากตะ
เท่านั้น. บรรดาวิสัชนาเหล่านั้นในวิสัชนา 8 วาระ มีกุศลและอกุศล
เป็นต้น ได้ทั้งอรูป (นาม) และรูปที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน ในอัพยากตะ
ได้วัตถุรูป. บรรดารูปทั้งหลาย วัตถุรูปเท่านั้นมีได้ในวิสัชนาฝ่ายอัพยากตะ
ใน ฆฏนาที่ 2.
บรรดาฆฏนาแม้ทั้ง 3 อรูปเท่านั้นมีได้ในฆฏนาที่ 3.
ใน ฆฏนาที่ 4 ได้เฉพาะรูปที่มีจิตเป็นสมุฏฐานเท่านั้น.
ใน ฆฏนาที่ 5 ได้อรูปธรรมกับวัตถุรูปในปฏิสนธิกาล.
ใน สวิปากฆฏนา ใน ฆฏนาที่ 1 ได้วิบากจิต และรูปที่มีวิบาก-
จิตเป็นสมุฏฐาน.
ฆฏนาที่ 2 ได้วิบากและวัตถุรูป.
ฆฏนาที่ 3 ได้วิบากอย่างเดียว.
ฆฏนาที่ 4 ได้รูปที่มีวิบากจิตเป็นสมุฏฐานอย่างเดียว.

ฆฏนาที่ 5 ได้เฉพาะวัตถุรูป.

อัญญมัญญมูลกนัย


ใน อัญญมัญญมูลกนัย มีฆฏนา 6 บรรดาฆฏนา 6 เหล่านั้น
3 ฆฏนาแรกเป็นอวิปากฆฏนา 3 ฆฏนาท้ายเป็นสวิปากฆฏนา วิธีคำนวณ
ในฆฏนาเหล่านั้นแจ่มแจ้งแล้ว.

นิสสยมูลกนัย


พึงทราบวินิจฉัยในนัยที่มี นิสสยปัจจัยเป็นมูล ต่อไป. คำว่า
นิสฺสยปจฺจยา อารมฺมเณ ตีณิ เพราะนิสสยปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย
มี 3 วาระ ผู้ศึกษาพึงทราบวิสัชนา 3 วาระ ด้วยอำนาจแห่งกุศลเป็นต้น
ที่ยกวัตถุขึ้นเป็นอารมณ์เป็นไป (เป็นไปโดยเอาวัตถุเป็นอารมณ์). สอง
บทว่า อุปนิสฺสเย เอกํ ในอุปนิสสยปัจจัย มี 1 วาระ คือ อกุศลที่ยึด
วัตถุเป็นอารัมมณูปนิสสัยเกิดขึ้น คำที่เหลือพึงทราบตามนี้ที่ข้าพเจ้ากล่าว
แล้วในทุกะมูลกนัยในหนหลัง.
ก็ในนิสสยปัจจัยนี้มีฆฏนา 20 ฆฏนา. บรรดาฆฏนาเหล่านั้น 6
ฆฏนาข้างต้น ตรัสไว้ด้วยอำนาจสหชาตะและปุเรชาตะ. 4 ฆฏนานอก
จากนั้น ตรัสด้วยอำนาจปุเรชาตะอย่างเดียว. ต่อไป 10 ฆฏนา ตรัสด้วย
อำนาจสหชาตะอย่างเดียว.
ในบรรดาฆฏนาเหล่านั้น คำว่า เตรส 13 ใน ฆฏนาที่ 1 ได้แก่
วิสัชนา 13 วาระ ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้นั่นเทียว ในนิสสยปัจจัย-