เมนู

เหตุข้างหน้าเกี่ยวเนื่องด้วยมรรค เพราะอโมหเหตุเป็นวีมังสาธิปติ และ
เพราะวีมังสาธิปติเป็นตัวสัมมาทิฏฐิ. อนึ่ง แม้วิรยะก็จัดเป็นมรรค เพราะ
เป็นสัมมาวายามะ และมิจฉาวายามะ เพราะฉะนั้น ฆฏนาทั้งหลายพระ-
ผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสหมุนเวียนไปกับวิริยะนั้นว่า เหมือนกันกับฆฏนา
ที่ตรัสไว้ด้วยอำนาจแห่งเหตุข้างหน้า. วิธีคำนวณแม้ในฆฏนาเหล่านั้น
แจ่มแจ้งแล้วแล.

อนันตร-สมนันตรมูลกนัย


บทว่า สตฺต 7 นฆฏนาที่มี อนันตรปัจจัยและสมนันตรปัจจัย
เป็นมูล
ความว่า มีวิสัชนา 7 วาระอย่างนี้ คือ กุศลเป็นปัจจัยแก่กุศล
และแก่อัพยากตะ, อกุศลเป็นปัจจัยแก่อกุศลและแก่อัพยากตะ, อัพยา-
กตะเป็นปัจจัยแก่กุศลแก่อกุศล และแก่อัพยากตะแม้ทั้ง 3. สองบทว่า
กมฺเม เอกํ ในกัมมปัจจัย มี 1 วาระ คือ กุศลมัคคเจตนา เป็นปัจจัย
แก่วิปากาพยากตะของตน ก็ในปัจจัยเหล่านั้นมีฆฏนา 3 เท่านั้น ฆฏนา
เหล่านั้น ประกอบตามลำดับวิสัชนาที่มีวาระมาก.
พึงทราบวินิจฉัยใน ฆฏนาที่มีสหชาตปัจจัย อัญญมัญญปัจจัย และ
นิสสยปัจจัยเป็นมูล ต่อไป. ปัจจัยใด ๆ ที่ตรัสไว้ในทุมูลกนัย ปัจจัย
นั้นเป็นสภาคะกับปัจจัยที่อยู่ข้างต้น เพราะฉะนั้น ผู้ศึกษาครั้นทราบวิธี
คำนวณในทุมูลกนัยแล้ว พึงทราบวิธีคำนวณในฆฏนาทั้งหลายในที่ทุก
แห่งด้วยอำนาจปัจจัยที่คำนวณได้น้อยกว่าในบรรดาปัจจัย ที่นำมาเชื่อม
ข้างปลาย.