เมนู

เหล่านั้น นกัมมปัจจัยและนวิปากปัจจัยย่อมไม่ได้ปัจจยุบบันที่เป็นวิบาก.
คำว่า นเหตุปจฺจยา นอธิปติยา เทฺว เพราะนเหตุปัจจัย ในนอธิปติ-
ปัจจัย มี 2 วาระ คือ วิสัชนา 2 ที่ได้ในนเหตุปัจจัย. แม้ในหมวด 2
แห่งวิสัชนาที่เหลือก็นัยนี้เหมือนกัน. สองบทว่า นกมฺเม เอกํ ในนกัมม-
ปัจจัย มี 1 วาระ คือ อัพยากตะกับอัพยากตะ เพราะจัดอเหตุกกิริยา
เจตนาให้เป็นปัจจยุบบัน. สองบทว่า น วิปาเก เทฺว ความว่า วิสัชนา 2
ด้วยอำนาจอเหตุกโมหะและอเหตุกกิริยา. สองบทว่า นฌาเน เอกํ พึง
ทราบว่า เป็นอัพยากตะวิสัชนา ด้วยอำนาจอเหตุกปัญจวิญญาณ. สอง
บทว่า นมคฺเค เอกํ พึงทราบอัพยากตะวิสัชนาด้วยอำนาจอเหตุกวิบาก
และกิริยา. ผู้ศึกษาพึงทราบเนื้อความในการเทียบเคียงปัจจัยทั้งปวงโดย
อุบายนี้แล.
อรรถกถาปัจจนียนัย จบ

อนุโลมปัจจนียนัย


การนับวาระในอนุโลมปัจจนียะแห่งสังสัฏฐวาระ


[432] เพราะเหตุปัจจัย

ในนอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาต-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย
มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ
ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.

[433] เพราะเหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 3
วาระ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ
ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปาก-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
[434] เพราะเหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย อธิปติปัจจัย ในนปุเรชาต-
ปัจจัย มี 3 วาระ... ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย
มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ
ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
[435] เพราะเหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย อธิปติปัจจัย อนันตร-
ปัจจัย สมนันตรปัจจัย สหชาตปัจจัย อัญญมัญญปัจจัย นิสสยปัจจัย
อุปนิสสยปัจจัย ปุเรชาตปัจจัย
ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ...ใน
นอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปาก-
ปัจจัย มี 3 วาระ.
[436] เพราะเหตุปัจจัย อารัมมรปัจจัย ฯลฯ ปุเรชาตปัจจัย
อาเสวนปัจจัย
ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ... ในนกัมมปัจจัย มี
3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ.
[437] เพราะเหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ฯลฯ ปุเรชาตปัจจัย
อาเสวนปัจจัย กัมมปัจจัย อาหารปัจจัย ฯลฯ อวิคตปัจจัย
ใน
นปัจฉาชาตปัจจัย มี 1 วาระ... ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ.













[438] เพราะเหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ฯลฯ ปุเรชาตปัจจัย
กัมมปัจจัย วิปากปัจจัย
ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 1 วาระ... ใน
นอาเสวนปัจจัย มี 1 วาระ.
[439] เพราะเหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ฯลฯ ปุเรชาตปัจจัย
กัมมปัจจัย วิปากปัจจัย อาหารปัจจัย ฯลฯ อวิคตปัจจัย
ในนปัจฉา-
ชาตปัจจัย มี 1 วาระ...ในนอาเสวนปัจจัย มี 1 วาระ.
[440] เพราะอารัมมณปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ... ใน
นอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉา-
ชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย
มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ
ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
เพราะอารัมมณปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ.
นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.
[441] เพราะอธิปติปัจจัย ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ... ใน
นปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ใน
นกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตต-
ปัจจัย มี 3 วาระ.
เพราะอธิปติปัจจัย เหตุปัจจัย ฯลฯ.
เพราะอนันตรปัจจัย เพราะสมนันตรปัจจัย เพราะสหชาตปัจจัย

เพราะอัญญมัญญปัจจัย เพราะนิสสยปัจจัย เพราะอุปนิสสยปัจจัย
พึงให้พิสดารเหมือนอย่าง เพราะอารัมมณปัจจัย เป็นมูล.
[442] เพราะปุเรชาตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ... ใน
นอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ใน
นอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปาก-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ ในนมัคคปัจจัย มี 1
วาระ.
[443] เพราะปุเรชาตปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ
... ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ
ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ.
นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.
[444] เพราะอาเสวนปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาร...ในนอธิปติ-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย
มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ
ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
[445] เพราะอาเสวนปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 3
วาระ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ
ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตต-
ปัจจัย มี 3 วาระ.

นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.
[446] เพราะกัมมปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ... ในอธิปติ-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย
มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ
ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตต-
ปัจจัย มี 3 วาระ.
เพราะกัมมปัจจัย เพราะเหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 3
วาระ.
นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.
[447] เพราะวิปากปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 1 วาระ...ในนอธิปติ-
ปัจจัย มี 1 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 1 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย
มี 1 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 1 วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ
ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ.
เพราะวิปากปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 1 วาระ.
นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.
[448] เพราะอาหารปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ... ใน
นอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉา-
ชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย
มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ
ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.

เพราะอาหารปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ.
นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.
[449] เพราะอินทริยปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ... ใน
นอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉา-
ชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย
มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ
ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
เพราะอินทริยปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ.
นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.
[450] เพราะฌานปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ... ในนอธิปติ-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย
มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ
ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปป-
ยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
เพราะฌานปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ.
นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.
[451] เพราะมัคคปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 1 วาระ... ในนอธิปติ-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย

มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ
ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
เพราะมัคคปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ.
นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.
[452] เพราะสัมปยุตตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ... ใน
นอิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉา-
ชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย
มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ
ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
เพราะสัมปยุตตปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ.
นี้เป็นการแสดงโดยย่อ.
[453] เพราะวิปปยุตตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ... ใน
นอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 1 วาระ ในนปัจฉา-
ชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย
มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ
ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ.
[454] เพราะวิปปยุตตปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 3
วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 1 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ
ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปาก-
ปัจจัย มี 3 วาระ.

[455] เพราะวิปปยุตตปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ใน
นอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี 1 วาระ ในนปัจฉา-
ชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย
มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 1 วาระ.
เพราะวิปปยุตตปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ฯลฯล ปุเร-
ชาตปัจจัย
ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ... ในนอาเสวนปัจจัย มี
3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ.
เพราะวิปยุตตปัจจัย เหตุปัจจัย ฯลฯ ปุเรชาตปัจจัย อาเสวน-
ปัจจัย กัมมปัจจัย อาหารปัจจัย ฯลฯ อวิคตปัจจัย
ในนปัจฉชาต-
ปัจจัย มี 3 วาระ... ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ.
เพราะวิปปยุตตปัจจัย เหตุปัจจัย ฯลฯ ปุเรชาตปัจจัย กัมม-
ปัจจัย วิปากปัจจัย อาหารปัจจัย ฯลฯ อวิคตปัจจัย
ในนปัจฉาชาต-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 1 วาระ.
[456] เพราะอัตถิปัจจัย เพราะนัตถิปัจจัย เพราะวิคตปัจจัย
เพราะอวิคตปัจจัย
พึงให้พิสดารเหมือนอย่างปัจจัยที่มีอารัมมณปัจจัย
เป็นมูล.

อนุโลมปัจจนียนัย จบ

อรรถกถาอนุโลมปัจจนียนัย


เฉพาะปัจจัย 10 ปัจจัย มีนเหตุปัจจัย เป็นต้น ที่กล่าวไว้ในหนหลัง
ได้โดยเป็นปัจจนียะ ในอนุโลมปัจจนียนัยที่เหลือไม่ได้. แม้ในบรรดา
ปัจจัยที่มีได้ ซึ่งตั้งอยู่โดยอนุโลม ในเหตุปัจจัยแม้เหล่านั้น ฌานปัจจัย
และมัคคปัจจัยย่อมได้โดยเป็นปัจจนียะ. คำทั้งปวง พึงทราบด้วยอำนาจ
แห่งคำที่กล่าวแล้วในหนหลัง.
อรรถกถาอนุโลมปัจจนียนัย จบ

ปัจจนียนุโลมนัย


การนับวาระในปัจจนียานุโลมแห่งสังสัฏฐวาระ


[457] เพราะนเหตุปัจจัย

ในอารัมมณปัจจัย มี 2 วาระ... ใน
อนันตรปัจจัย มี 2 วาระ ในสมนันตรปัจจัย มี 2 วาระ ในสหชาต-
ปัจจัย มี 2 วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี 2 วาระ ในนิสสยปัจจัย มี
2 วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี 2 วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี 2 วาระ
ในอาเสวนปัจจัย มี 2 วาระ ในกัมมปัจจัย มี 2 วาระ ในวิปากปัจจัย
มี 1 วาระ ในอาหารปัจจัย มี 2 วาระ ในอินทริยปัจจัย มี 2 วาระ
ในฌานปัจจัย มี 2 วาระ ในมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย
มี 2 วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี 2 วาระ ในอัตถิปัจจัย มี 2 วาระ
ในนัตถิปัจจัย มี 2 วาระ ในวิคตปัจจัย มี 2 วาระ ในอวิคตปัจจัย
มี 2 วาระ.