[431] เพราะนวิปปยุตตปัจจัย นเหตุปัจจัย นอธิปติปัจจัย นปุเร-
ชาตปัจจัย นปัจฉชาตปัจจัย นอาเสวนปัจจัย นกัมมปัจจัย นวิปาก-
ปัจจัย ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ.
ปัจจนียนัย จบ

อรรถกถาปัจจนียนัย

ก็กุศลย่อมมีไม่ได้ใน ปัจจนียนัย ฉะนั้น ท่านจึงทำวิสัชนาตั้ง
แต่อกุศลเท่านั้น เป็นต้นไป. วิสัชนานั้นมีเนื้อความกระจ่างแล้วทั้งนั้น.
ก็คำว่า นเหตุยา เทฺว ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ เป็นอาทินั้นใด อัน
ท่านกล่าวไว้เพื่อการกำหนดวิสัชนาในปัจจนียนัย โดยการคำนวณ ในคำนั้น
มีการกำหนด (ปริเฉท) 3 อย่าง คือ เทฺว 2, ตีณิ 3, เอกํ 1. บัณฑิต
พึงทราบการคำนวณเพราะการเทียบเคียงปัจจัยในทุกติกะเป็นต้น ด้วย
อำนาจแห่งปริเฉทเหล่านั้น. แม้ในอธิการนี้ก็ย่อมได้เฉพาะวิสัชนาที่มีการ
คำนวณได้น้อยกว่า เพราะเทียบเคียงปัจจัยที่คำนวณได้มากกว่ากับปัจจัย
ที่คำนวณได้น้อยกว่า. ย่อมได้วิสัชนาที่มีจำนวนเท่ากัน เพราะเทียบเคียง
กับปัจจัยที่คำนวณได้เท่ากัน. ก็เพราะในวาระนี้มีอรูปธรรมเท่านั้นเป็น
ปัจจยุบบัน ฉะนั้น ท่านจึงแสดงปัจจัย 10 คือ นเหตุปัจจัย นอธิปติ-
ปัจจัย นปุเรชาตปัจจัย นปัจฉาชาตปัจจัย นอาเสวนปัจจัย นกัมมปัจจัย
นวิปากปัจจัย นฌานปัจจัย นมัคคปัจจัย และนวิปปยุตตปัจจัย โดยความ
เป็นปัจจนิก. ปัจจัยที่เหลือ 14 ย่อมมีไม่ได้. แม้ในบรรดาปัจจัยที่มีได้