กับกุศล อกุศลกับอกุศล อัพยากตะกับอัพยากตะ. ก็ในติกะหนึ่ง ๆ ย่อม
ได้อัพยากกับอัพยากตะเท่านั้น. ในวาระนี้มีการกำหนด 2 อย่าง คือ
ในปัจจัย 22 มีวิสัชนา 3 วาระ ในวิปากปัจจัยมีวิสัชนา 1 วาร ด้วย
ประการฉะนี้. วิสัชนาที่เป็นอนุโลมย่อมไม่มีในปัจฉาชาตปัจจัย เพราะ-
ฉะนั้น ในการเทียบเคียงในทุกัตติกะเป็นต้น ด้วยอำนาจแห่ง
วิสัชนาเหล่านี้ว่า วิสัชนา 3 และ 1 ดังนี้ วิปากปัจจัยในทุกัตติกะได้
ทุกติกะนั้นมีวิสัชนา 1. พึงทราบการคำนวณอย่างนี้ว่า ตีณิ 3 ในปัจจัย
ที่เหลือ (พึงทราบการคำนวณอย่างนี้ว่าในปัจจัยที่เหลือมีวิสัชนา 3 วาระ).
คำที่เหลือในอนุโลมนัยในสังฏฐวาระนี้มีใจความง่ายทั้งนั้น.
จบอรรถกถาอนุโลมนัย

ปัจจนียนัย

คือ โมหะ ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา สหรคตด้วยอุทธัจจะ เจือกับขันธ์
ทั้งหลาย ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา สหรคตด้วยอุทธัจจะเกิดขึ้น.
2. อัพยากตธรรม เจือกับอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
นเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 เจือกันขันธ์ที่เป็นอัพยากตวิบาก และอัพยากต-

กิริยา ซึ่งเป็นอเหตุกะเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 เจือกับขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2
เจือกับขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
ในอเหตุกปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 3 เจือกับขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากต-
วิบากเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 เจือกับขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 เจือกับขันธ์ 2
เกิดขึ้น.
[402] 1. กุศลธรรม เจือกับกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนอธิปติ-
ปัจจัย...เพราะนปุเรชาตปัจจัย.
คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ 3 เจือกับขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น, ฯลฯ
ขันธ์ 2 เจือกับขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
[403] 2. อกุศลธรรม เจือกับอกุศลธรรมเกิดขึ้น ฯลฯ
3. อัพยากตธรรม เจือกับอัพยากตธรรมเกิดขึ้น ฯลฯ
กุศลธรรม เจือกับกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนปัจฉาชาตปัจจัย
มี 3 วาระ ฯลฯ
กุศลธรรม เจือกับกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนอาเสวนปัจจัย
มี 3 วาระ.
[404] 1. กุศลธรรม เจือกับกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนกัมม-
ปัจจัย
คือ กุศลเจตนา เจือกับขันธ์ทั้งหลายที่เป็นกุศลเกิดขึ้น.
2. อกุศลธรรม เจือกับอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนกัมม-
ปัจจัย

คือ อกุศลเจตนา เจือกับขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอกุศลเกิดขึ้น.
3. อัพยากตธรรม เจือกับอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
นกัมมปัจจัย
คือ เจตนาที่เป็นอัพยากตกิริยา เจือกับขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัพยากต-
กิริยาเกิดขึ้น.
[405] 1. กุศลธรรม เจือกับกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนวิปาก-
ปัจจัย
2. อกุศลธรรม เจือกับอกุศลธรรมเกิดขึ้น ฯลฯ
3. อัพยากตธรรม เจือกับอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
นวิปากปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 เจือกับขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากตกิริยาเกิดขึ้น.
นกัมมปัจจัย นวิปากปัจจัย ในปัจจนียวิภังค์ในสังสัฏฐวาระ ไม่มี
ปฏิสนธิ คงมีแต่ในปัจจัยทั้งหมดที่เหลือ.
[406] 1. อัพยากตธรรม เจือกับอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
นฌานปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 เจือกับขันธ์ 1 ที่สหรคตด้วยปัญจวิญญาณเกิดขึ้น,
ฯลฯ ขันธ์ 2 เจือกับขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
[407] 1. อัพยากตธรรม เจือกับอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
นมัคคปัจจัย

คือ ขันธ์ 3 เจือกับขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากตวิบาก และอัพยากต-
กิริยา ซึ่งเป็นอเหตุกะเกิดขึ้น ฯล ฯ ขันธ์ 2 เจือกับขันธ์ 2 เกิดขึ้น. ใน
อเหตุกปฏิสนธิขณะ ฯลฯ.
[408] 1. กุศลธรรม เจือกับกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนวิปปยุตต-
ปัจจัย
คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ 3 เจือกับขันธ์ 1 เกิดขึ้น ฯลฯ ขันธ์ 2
เจือกับขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
2. อกุศลธรรม เจือกับอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนวิปป-
ยุตตปัจจัย
คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ 3 เจือกับขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิดขึ้น ฯลฯ
ขันธ์ 2 เจือกันขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
3. อัพยากตธรรม เจือกับอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
นวิปปยุตตปัจจัย
คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ 3 เจือกับขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากตวิบาก และ
อัพยากตกิริยาเกิดขึ้น ฯ ลฯ ขันธ์ 2 เจือกับขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
นวิปปยุตตปัจจัย ไม่มีปฏิสนธิ.

การนับวาระในปัจจนียะแห่งสังสัฏฐาวาระ

ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ใน
ปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ใน