มี 5 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5
วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 5 วาระ.
วาระที่มี อวิคตปัจจัยเป็นมูล พึงแสดงให้พิสดารเหมือนอย่างวาระ
ที่มี เหตุปัจจัยเป็นมูล.
การนับจำนวนหัวข้อปัจจัยในปัจจยานุโลมปัจจนียนัย จบ

อรรถกถาปัจจยานุโลมปัจจนียนัย

บัดนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงเริ่มคำว่า เหตุปจฺจยา นอารมฺมเณ
ปญฺจ ดังนี้เป็นต้น เพื่อจะแสดงการนับใน อนุโลมปัจจนียปัจจัย. พึง
ทราบวินิจฉัยในคำนั้น ปัจจัย 8 เหล่านี้ คือ ปัจจัย 4 มีสหชาตะเป็นต้น
ที่เข้าได้ทุกที่ และอาหารปัจจัย อินทริยปัจจัย ฌานปัจจัย มัคคปัจจัย
อีก 4 ย่อมไม่ได้โดยความเป็นปัจจนียะในเหตุปัจจัย อธิปติปัจจัย มัคค-
ปัจจัย อันตั้งอยู่โดยความอนุโลม (โดยลำดับ). จริงอยู่ ธรรมเมื่อจะ
เกิดขึ้นด้วยอำนาจแห่งเหตุปัจจัย เป็นต้น ชื่อว่าจะไม่ได้ปัจจัย 8 เหล่านี้
ย่อมไม่มี. แต่อารัมมณปัจจัย อนันตรปัจจัย สมนันตรปัจจัย
อุปนิสสยปัจจัย สัมปยุตปัจจัย นัตถิปัจจัย และวิคตปัจจัย ซึ่งตั้ง
อยู่โดยอนุโลมย่อมาไม่ได้ปัจจัยที่อุปการะในตำแหน่งแห่งนาม โดยเป็น
ปัจจนิก. เพราะว่าอนันตรปัจจัยเป็นต้น เมื่อไม่เกิดจากอารัมมณปัจจัย
เป็นต้น ก็ย่อมไม่ได้, ส่วนปัจจัย 4 ที่อุปการะในฐานะทั้งหมด ย่อม
ไม่ได้โดยความเป็นปัจจนิกในสหชาตปัจจัย อัญญมัญญปัจจัย นิสสยปัจจัย

กัมมปัจจัย อาหารปัจจัย อินทริยปัจจัย อัตถิปัจจัย และอวิคตปัจจัย ซึ่ง
ตั้งอยู่โดยความเป็นอนุโลมกัน. เพราะว่า ธรรมเมื่อเกิดด้วยอำนาจปัจจัย
เหล่านี้ จะไม่ได้ปัจจัยที่อุปการะในฐานะทั้งปวงย่อมไม่มี. ปัจฉาชาตปัจจัย
ไม่มีที่ตั้งโดยความเป็นอนุโลม. บัณฑิตกำหนดปัจจัยที่มีได้และไม่ได้ใน
ปัจจัยที่เหลือ ซึ่งตั้งอยู่โดยความเป็นอนุโลมกัน แล้วพึงทราบการนับ
ด้วยอำนาจปัจจัยที่นับได้น้อยกว่าในการเปรียบเทียบปัจจัยนั้น ๆ ในปัจจัย
ที่มีมูล 2 เป็นต้น แม้ทั้งหมดแล.
อรรถกถาปัจจยานุโลมปัจจนียนัย จบ

ปัจจัยปัจจนียานุโลมนัย

การนับจำนวนปัจจัยในปัจจัยปัจจนียานุโลมนัย

ในอารัมมณปัจจัย มี 2 วาระ ... ใน
อนันตรปัจจัย มี 2 วาระ ในสมนันตรปัจจัย มี 2 วาระ ในสหชาต-
ปัจจัย มี 2 วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี 2 วาระ ในนิสสยปัจจัย มี
2 วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี 2 วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี 2 วาระ
ในอาเสวนปัจจัย มี 2 วาระ ในกัมมปัจจัย มี 2 วาระ ในวิปากปัจจัย
มี 1 วาระ ในอาหารปัจจัย มี 2 วาระ ในอินทริยปัจจัย มี 2 วาระ
ในฌานปัจจัย มี 2 วาระ ในมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในสัมปยุตต-
ปัจจัย มี 2 วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี 2 วาระ ในอัตถิปัจจัย มี
2 วาระ ในนัตถิปัจจัย มี 2 วาระ โนวิคตปัจจัย มี 2 วาระ ใน
อวิคตปัจจัย มี 2 วาระ.