เมนู

ปัจจัย เข้าได้ก็นัยนี้เหมือนกัน. นอาหาระ-นอินทริยะ-นฌานะ-นมัคค-
ปัจจัย มีวิสัชนาเหมือนกันทั้งหมด. แม้ในอธิการนี้ปัจจัย 4 หมวด แห่ง
ปัจจัย มี นสหชาตปัจจัย เป็นต้น ก็ขาดไปเหมือนกัน นี้เป็นวิธีกำหนด
ในข้อนี้. ก็ด้วยลักษณะนี้บัณฑิตกำหนดปัจจัยนั้นว่า ปัจจัยที่มีมูล 2 นี้มี
เป็นต้นทั้งหมด ปัจจัยนี้เป็นมูล 1 ในปัจจัยเหล่านี้ ปัจจัยนี้มีมูล 2 นี้มี
มูล 3 นี้มีมูลทั้งหมดดังนี้แล้ว พึงทราบการคำนวณด้วยอำนาจปัจจัยที่นับ
ได้น้อยกว่า ดังนี้แล.
อรรถกถาปัจจยปัจจนียนัย จบ

ปัจจยานุโลมปัจจนียนัย


การนับจำนวนปัจจัยในปัจจยานุโลมปัจจนียนัย


[133] เพราะนเหตุปัจจัย

ในนอารัมมณปัจจัย มี 5 วาระ ... ใน
นอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนสมนันตร-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 5 วาระ ในอนุปนิสสย-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 7 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย
มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ
ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี 5 วาระ ในน-
วิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ ในโนวิคต-
ปัจจัย มี 5 วาระ.

[134] เพราะนเหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 3
วาระ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ
ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปาก-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
[135] เพราะเหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย อธิปติปัจจัย ในนปุเร-
ชาตปัจจัย มี 3 วาระ... ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวน-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3
วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
[136] เพราะเหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย อธิปติปัจจัย อนันตร-
ปัจจัย สมนันตรปัจจัย สหชาตปัจจัย อัญญมัญญปัจจัย นิสสยปัจจัย
อุปนิสสยปัจจัย ปุเรชาตปัจจัย
ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ...
ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปาก-
ปัจจัย มี 3 วาระ.
[137] เพราะเหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ปุเรชาตปัจจัย อาเสวน-
ปัจจัย
ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ
ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ.
[138] เพราะเหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ปุเรชาตปัจจัย อาเสวน-
ปัจจัย กัมมปัจจัย อาหารปัจจัย อินทริยปัจจัย ฌานปัจจัย มัคค-

ปัจจัย สัมปยุตตปัจจัย วิปปยุตตปัจจัย อัตถิปัจจัย นัตถิปัจจัย วิคต-
ปัจจัย อวิคตปัจจัย
ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ... ในนวิปาก-
ปัจจัย มี 3 วาระ.
[139] เพราะเหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ปุเรชาตปัจจัย กัมมปัจจัย
วิปากปัจจัย
ในนปัจฉชาตปัจจัย มี 1 วาระ... ในนอาเสวนปัจจัย มี
1 วาระ.
[140] เพราะเหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ปุเรชาตปัจจัย กัมมปัจจัย
วิปากปัจจัย อาหารปัจจัย อินทริยปัจจัย ฌานปัจจัย มัคคปัจจัย
สัมปยุตตปัจจัย วิปปยุตตปัจจัย อัตถิปัจจัย นัตถิปัจจัย วิคตปัจจัย
อวิคตปัจจัย
ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 1 วาระ... ในนอาเสวนปัจจัย
มี 1 วาระ.
[141] เพราะอารัมมณปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ... ในน-
อธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวน-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาต ปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย
มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ
ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตต-
ปัจจัย มี 3 วาระ.
[142] เพราะอารัมมณปัจจัย เหตุปัจจัย เพราะนอธิปติปัจจัย มี
3 วาระ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3




วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ใน
นวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
วาระที่มีอารัมมณปัจจัยเป็นมูล พึงให้พิสดารเหมือนอย่างวาระ
ที่มีเหตุปัจจัยเป็นมูล.

[143] เพราะอธิปติปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 5 วาระ ... ใน
นอนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นอัญญมัญญปัจจัย มี 5 วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นปุเรชาตปัจจัย มี 7 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ใน
นอาเสวน ปัจจัย มี 9 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาร ะ ในนวิปาก
ปัจจัย มี 9 วาระ ในโนสัมปยุตตปัจจัย มี 5 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย
มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 5 วาระ.
[144] เพราะอธิปติปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ในนปุเรชาต-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย
มี 3 วาระ ในกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ
ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
ทั้งอนันตรปัจจัย และสมนันตรปัจจัย พึงให้พิสดารเหมือน
อย่างอารัมมณปัจจัย.

[145] เพราะสหชาตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ ใน
นอารัมมณปัจจัย มี 5 วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตร-

ปัจจัย มี 5 วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญ-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย
มี 7 วาระ ในนปัจฉาปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9
วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ใน
นอาหารปัจจัย มี 1 วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี 1 วาระ ในนฌาน-
ปัจจัย มี 1 วาระ ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย
มี 5 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5
วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 5 วาระ.
[146] เพราะสหชาตปัจจัย นเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี
5 วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี 5 วาระ
ในนสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ โนนปุเรชาตปัจจัย มี 7 วาระ ใน
นปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ ในนกัมม-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย
มี 5 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ
ในโนวิคตปัจจัย มี 5 วาระ.
[147] เพราะสหชาตปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ใน
นอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาต-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี
มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.

วาระที่มีสหชาตปัจจัยเป็นมูลมี 5 วาระ เหมือนกับวาระที่มีเหตุ-
ปัจจัยเป็นมูล.

[148] เพราะอัญญมัญญปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ ใน
นอารัมมณปัจจัย มี 1 วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนอนันตร-
ปัจจัย มี 1 วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี 1 วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย
มี 1 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3
วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ
ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาหารปัจจัย มี 1 วาระ ใน
นอินทริยปัจจัย มี 1 วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ ในนมัคคปัจจัย
มี 1 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3
วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 1 วาระ ในโนวิตคปัจจัย มี 1 วาระ.
[149] เพราะอัญญมัญญปัจจัย เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณ-
ปัจจัย มี 1 วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนอนันตรปัจจัย
มี 1 วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี 1 วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี 1
วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ
ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปาก-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย
มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 1 วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 1
วาระ.

[150] เพราะอัญญมัญญปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ใน
นอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ใน
นปัจฉาชาตปัจจัยยมี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมม-
ปัจจัย มี 3 วาระ โนนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย
มี 3 วาระ.
วาระที่มี อัญญมัญญปัจจัยเป็นมูล แสดงเหมือนกับวาระที่มี เหตุ-
ปัจจัยเป็นมูล.

[151] เพราะนิสสยปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ ใน
นอารัมมณปัจจัย มี 5 วาระ
ในวาระที่มี นิสสยปัจจัยเป็นมูล แสดงเหมือนอย่างวาระที่มี
สหชาตปัจจัยเป็นมูล.
ในวาระที่มี อุปนิสสยปัจจัยเป็นมูล แสดงเหมือนอย่างวาระที่มี
อารัมมณปัจจัยเป็นมุล.

[152] เพราะปุเรชาตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ ... ใน
นอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวน-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3
วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ.
[153] เพราะปุเรชาตปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 3
วาระ ... ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ
ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ.

วาระที่มี ปุเรชาตปัจจัยเป็นมูล พึงแสดงให้พิสดารเหมือนอย่าง
วาระที่มี เหตุปัจจัยเป็นมูล.
[154] เพราะอาเสวนปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ ... ใน
นอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉา-
ชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย
มี 3 วาระ ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3
วาระ.
[155] เพราะอาเสวนปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอธิปติปัจจัย มี 3
วาระ ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี3 วาระ
ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตต-
ปัจจัย มี 3 วาระ.
วาระที่มี อาเสวนปัจจัยเป็นมูล แสดงเหมือนกับวาระที่มี เหตุ-
ปัจจัยเป็นมูล.

[156] เพราะกัมมปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ ... ใน
นอารัมมณปัจจัย มี 5 วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนนัตร-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญ-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย
มี 7 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9
วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาหารปัจจัย มี 1 วาระ

ในนอินทริยปัจจัย มี 1 วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ ในนมัคค-
ปัจจัย มี 1 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี 5 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย
มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 5
วาระ.
[157] เพราะกัมมปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 5 วาระ
... โนนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 7 วาระ ใน
นปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ ใน
นวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี 5 วาระ ในนวิปป-
ยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ ในโนวิคตปัจจัย
มี 5 วาระ.
[158] เพราะกัมมปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ในนอธิปติ-
ปัจจัย มี 3 วาระ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉชาต-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย
มี 3 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
วาระที่มี กัมมปัจจัยเป็นมูล แสดงเหมือนกับวาระที่มี เหตุปัจจัย
เป็นมูล
[159] เพราะวิปากปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 1 วาระ ... ใน
นอารัมมณปัจจัย มี 1 วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 1 วาระ ในนอนันตร-

ปัจจัย มี 1 วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี 1 วาระ ในนอัญญมัญญ-
ปัจจัย มี 1 วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี 1 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย
มี 1 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 1 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 1
วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ใน
นสัมปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ ในโนนัตถิ-
ปัจจัย มี 1 วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 1 วาระ.
[160] เพราะวิปากปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 1
วาระ... ในนอธิปติปัจจัย มี 1 วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี 1 วาระ
ในนสมนันตรปัจจัย มี 1 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 1 วาระ ใน
นอุปนิสสยปัจจัย มี 1 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 1 วาระ ในนปัจฉา-
ชาตปัจจัย มี 1 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 1 วาระ ในนสัมปยุตต-
ปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย
มี 1 วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 1 วาระ.
[161] เพราะวิปากปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ในนอธิปติ-
ปัจจัย มี 1 วาระ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี 1 วาระ ในนปัจฉาชาต-
ปัจจัย มี 1 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 1 วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย
มี 1 วาระ.
[162] เพราะวิปากปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย อธิปติปัจจัย
ในนปุเรชาตปัจจัย มี 1 วาระ... ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 1 วาระ ใน
นอาเสวนปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ

[163] เพราะวิปากปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย อธิปติ-
ปัจจัย อนันตรปัจจัย สมนันตรปัจจัย สหชาตปัจจัย อัญญมัญญ-
ปัจจัย นิสสยปัจจัย อุปนิสสยปัจจัย ปุเรชาตปัจจัย กัมมปัจจัย
อาหารปัจจัย อินทริยปัจจัย ฌานปัจจัย มัคคปัจจัย สัมปยุตตปัจจัย
วิปปยุตตปัจจัย อัตถิปัจจัย นัตถิปัจจัย วิคตปัจจัย อวิคตปัจจัย

ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 1 วาระ ... ในนอาเสวนปัจจัย มี 1 วาระ.
[164] เพราะอาหารปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ ในน-
อารัมมณปัจจัย มี 5 วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตร-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญ-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย
มี 7 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9
วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ในน-
อินทริยปัจจัย มี 1 วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ ในนมัคคปัจจัย
มี 1 วาระ โนสัมปยุตตปัจจัย มี 5 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3
วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 5 วาร.
[165] เพราะอาหารปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 5
วาระ... โนนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี 5 วาระ
ในนสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 7 วาระ ใน
นปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ ในนกัมม-

ปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย
มี 5 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ
ในโนวิคตปัจจัย มี 5 วาระ.
[166] เพราะอาหารปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ในน-
อธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉา-
ชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย
มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3
วาระ.
วาระที่มี อาหารปัจจัยเป็นมูล พึงแสดงให้พิสดารเหมือนอย่าง
วาระที่มี เหตุปัจจัยเป็นมูล.
[167] เพราะอินทริยปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ... ใน
นอารัมมณปัจจัย มี 5 วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ใน
นอนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นอัญญมัญญปัจจัย มี 5 วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นปุเรชาตปัจจัย มี 7 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ใน
นอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ ในนกมัมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปาก-
ปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาหารปัจจัย มี 1 วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1
วาระ ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ ในโนวิคต-
ปัจจัย มี 5 วาระ.

[168] เพราะอินทริยปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 5
วาระ... ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี 5 วาระ
ในนสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 7 วาระ ใน
นปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ ในนกัมม-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย
มี 5 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ
ในโนวิคตปัจจัย มี 5 วาระ.
[169] เพราะอินทริยปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ในน-
อธิปติปัจจัย มี 3 วาระ... โนนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉา-
ชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย
มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3
วาระ.
วาระที่มี อินทริยปัจจัยเป็นมูล พึงแสดงให้พิสดารอย่างวาระที่มี
เหตุปัจจัยเป็นมูล.
[170] เพราะฌานปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ ... ใน
นอารัมมณปัจจัย มี 5 วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตร-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนสมันนตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญ-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย
มี 7 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9

วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ใน
นมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี 5 วาระ ในนวิปป-
ยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ ในโนวิคตปัจจัย
มี 5 วาระ.
[171] เพราะฌานปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 5
วาระ... ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี 5 วาระ
ในนสมันนตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 7 วาระ ใน
นปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ ในนกัมม-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย
มี 5 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 5 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ
ในโนวิคตปัจจัย มี 5 วาระ.
[172] เพราะฌานปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ในนอธิปติ-
ปัจจัย มี 3 วาระ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาต-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย
มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3
วาระ.
วาระที่มี ฌานปัจจัยเป็นมูล พึงแสดงให้พิสดารเหมือนอย่างวาระ
ที่มี เหตุปัจจัยเป็นมูล.

[173] เพราะมัคคปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 1 วาระ ... ใน
นอารัมมณปัจจัย มี 9 วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอันนตร-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญ-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาต-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย
มี 9 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ
ในนสัมปยุตตปัจจัย มี 5 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ใน
โนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 5 วาระ.
[174] เพราะมัคคปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 5
วาระ... ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอันนตรปัจจัย มี 5 วาระ
ในนสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 7 วาระ ในน-
ปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ ในนกัมม-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย
มี 5 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ
ในโนวิคตปัจจัย มี 5 วาระ.
[175] เพราะมัคคปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ในนอธิปติ-
ปัจจัย มี 3 วาระ ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาต-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี
3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3
วาระ.

วาระที่มี มัคคปัจจัยเป็นมูล พึงแสดงให้พิสดารเหมือนอย่างวาระ
ที่มี เหตุปัจจัยเป็นมูล.
[176] เพราะสัมปยุตตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ ... ใน
นอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉา-
ชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย
มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ
ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
[177] เพราะสัมปยุตตปัจจัย ในอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ... ใน
นปุเรชาติปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉชาตปัจจัย มี 3 วาระ ใน
นอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย
มี 3 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ.
วาระที่มี สัมปยุตตปัจจัยเป็นมูล เหมือนกับวาระที่มี เหตุปัจจัย
เป็นมูล
.
[178] วิปปยุตตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ ... ใน
นอารัมมณปัจจัย มี 5 วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอันนตร-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนสมันนตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญ-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย
มี 5 วาระ ในปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9
วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ใน
ฌานปัจจัย มี 1 วาระ ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนสัมปยุตต-



ปัจจัย มี 5 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี
5 วาระ
[179] เพราะวิปปยุตตปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี
5 วาระ ...ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี 5 วาระ
ในนสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ ในนกัมม-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย
มี 5 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 5
วาระ.
[180] เพราะวิปปยุตตปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ใน
นอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี 1 วาระ ในนปัจฉา-
ชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกมัมปัจจัย
มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ
[181] เพราะวิปปยุตตปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย อธิปติ-
ปัจจัย
ในนปัจฉชาตปัจจัย มี 3 วาระ ... ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ
ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ.
[182] เพราะวิปปยุตตปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย อธิปติ-
ปัจจัย อนันตรปัจจัย สมนันตรปัจจัย สหชาตปัจจัย อัญญมัญญ-
ปัจจัย นิสสยปัจจัย อุปนิสสยปัจจัย ปุเรชาตปัจจัย
ในนปัจฉาชาต-




ปัจจัย มี 3 วาระ ... ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมมปัจจัย
มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ.
[183] เพราะวิปปยุตตปัจจัย เหตุปัจจัย ปุเรชาตปัจจัย อาเสวน-
ปัจจัย กัมมปัจจัย อาหารปัจจัย อวิคตปัจจัย
ในนปัจฉาชาตปัจจัย
มี 3 วาระ ... ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ.
[184] เพราะวิปปยุตตปัจจัย เหตุปัจจัย ปุเราชาตปัจจัย กัมม-
ปัจจัย วิปากปัจจัย
มี 1 วาระ ... ในนอาเสวนปัจจัย มี 1 วาระ.
[185] เพราะวิปปยุตตปัจจัย เหตุปัจจัย ปุเราชาตปัจจัย กัมม-
ปัจจัย วิปากปัจจัย อาหารปัจจัย อวิคตปัจจัย
ในนปัจฉาชาตปัจจัย
มี 1 วาระ ... ในนอาเสวนปัจจัย มี 1 วาระ.
[186] เพราะอัตถิปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ ... ในนอารัมมณ-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี
5 วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 5
วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 7 วาระ
ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ ใน
นกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาหารปัจจัย
มี 1 วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี 1 วาระ ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ
ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี 5 วาระ ในน-
วิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ ในโนวิคต-
ปัจจัย มี 5 วาระ.

[187] เพราะอัตถิปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 5 วาระ
... ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ใน
สมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 7 วาระ ใน
นปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ ในนกัมม-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย
มี 5 วาระ ในนวิปปยุตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ
ในโนวิคตปัจจัย มี 5 วาระ.
[188] เพราะอัตถิปัจจัย เหตุปัจจัย อารัมมณปัจจัย ในนอธิปติ-
ปัจจัย มี 3 วาระ ... ในนปุเรชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาต-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3 วาระ ในนกัมปัจจัย มี
3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3
วาระ.
วาระที่มี อัตถิปัจจัยเป็นมูล พึงแสดงให้พิสดารเหมือนอย่างวาระ
ที่มี เหตุปัจจัยเป็นมูล.
[189] เพราะนัตถิปัจจัย ... ฯลฯ ... เพราะวิคตปัจจัย ในนเหตุ-
ปัจจัย มี 2 วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย
มี 3 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 3
วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ใน

นฌานปัจจัย มี 1 วาระ ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตต-
ปัจจัย มี 3 วาระ.
วาระที่มี นัตถิปัจจัยเป็นมูล พึงแสดงให้พิสดารเหมือนอย่างวาระ
ที่มี อารัมมณปัจจัยเป็นมูล.
[190] เพราะอวิคตปัจจัย ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ ... ใน
นอารัมมณปัจจัย มี 5 วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตร-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญ-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย
มี 7 วาระ ในนนปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9
วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ใน
นอาหารปัจจัย มี 1 วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี 1 วาระ ในนฌาน-
ปัจจัย มี 1 วาระ ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี
5 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5 วาระ
ในโนวิคตปัจจัย มี 5 วาระ.
[191] เพราะอวิคตปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 5
วาระ ... ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี 5 วาระ
ในนสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 7 วาระ ในน-
ปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ ในนกัมม-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย

มี 5 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 5
วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 5 วาระ.
วาระที่มี อวิคตปัจจัยเป็นมูล พึงแสดงให้พิสดารเหมือนอย่างวาระ
ที่มี เหตุปัจจัยเป็นมูล.
การนับจำนวนหัวข้อปัจจัยในปัจจยานุโลมปัจจนียนัย จบ

อรรถกถาปัจจยานุโลมปัจจนียนัย


บัดนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงเริ่มคำว่า เหตุปจฺจยา นอารมฺมเณ
ปญฺจ
ดังนี้เป็นต้น เพื่อจะแสดงการนับใน อนุโลมปัจจนียปัจจัย. พึง
ทราบวินิจฉัยในคำนั้น ปัจจัย 8 เหล่านี้ คือ ปัจจัย 4 มีสหชาตะเป็นต้น
ที่เข้าได้ทุกที่ และอาหารปัจจัย อินทริยปัจจัย ฌานปัจจัย มัคคปัจจัย
อีก 4 ย่อมไม่ได้โดยความเป็นปัจจนียะในเหตุปัจจัย อธิปติปัจจัย มัคค-
ปัจจัย อันตั้งอยู่โดยความอนุโลม (โดยลำดับ). จริงอยู่ ธรรมเมื่อจะ
เกิดขึ้นด้วยอำนาจแห่งเหตุปัจจัย เป็นต้น ชื่อว่าจะไม่ได้ปัจจัย 8 เหล่านี้
ย่อมไม่มี. แต่อารัมมณปัจจัย อนันตรปัจจัย สมนันตรปัจจัย
อุปนิสสยปัจจัย สัมปยุตปัจจัย นัตถิปัจจัย และวิคตปัจจัย ซึ่งตั้ง
อยู่โดยอนุโลมย่อมาไม่ได้ปัจจัยที่อุปการะในตำแหน่งแห่งนาม โดยเป็น
ปัจจนิก. เพราะว่าอนันตรปัจจัยเป็นต้น เมื่อไม่เกิดจากอารัมมณปัจจัย
เป็นต้น ก็ย่อมไม่ได้, ส่วนปัจจัย 4 ที่อุปการะในฐานะทั้งหมด ย่อม
ไม่ได้โดยความเป็นปัจจนิกในสหชาตปัจจัย อัญญมัญญปัจจัย นิสสยปัจจัย