เมนู

นปุเรชาตปัจจัย มี 5 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย มี 5 วาระ ในน-
อาเสวนปัจจัย มี 5 วาระ ในนกัมมปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปากปัจจัย
มี 5 วาระ ในนอาหารปัจจัย มี 1 วาระ ในนอินทริยปัจจัย มี 1 วาระ
ในนฌานปัจจัย มี 1 วาระ ในนมัคคปัจจัย มี 1 วาระ ในนสัมปยุตต-
ปัจจัย มี 5 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย
มี 5 วาระ.
[132] เพราะโนวิคตปัจจัย เหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 1
วาระ ในนอธิปติปัจจัย มี 1 วาระ (ในทุกปัจจัย มี 1 วาระ)... ใน
นวิปปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 1 วาระ.
ปัจจยปัจจนียนัย จบ

อรรถกถาปัจจยปัจจนียนัย


ก็เพราะวิสัชนาที่ใน ปัจจยปัจจนียะ (ตรงข้ามกับปัจจัย) ย่อม
มีได้ด้วยกุศลบทที่เว้นเหตุปัจจัยแล้ว กุศลธรรมเกิดขึ้นไม่ได้
ฉะนั้น
พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงทรงเริ่มคำว่า อกุสลํ ธมฺมํ ปฏิจฺจ เป็นอาทิ. บรรดา
บทเหล่านั้น บทว่า นเหตุปจฺจยา เป็นการปฏิเสธเหตุปัจจัย อธิบายว่า
เว้นเหตุปัจจัยแล้วก็ยังเกิดเพราะปัจจัยอื่นได้. จริงอยู่ เหตุนั้น คือ โมหะ
ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา เป็นเหตุปัจจัยเองแก่ธรรมที่สัมปยุต และรูปที่มีจิต
เป็นสมุฏฐาน. แต่เพราะไม่มีเหตุอื่นสัมปยุตด้วย จึงชื่อว่า ไม่เกิด