เมนู

ด้วยอำนาจแห่งปัจจัยที่มีการนับน้อยกว่า บัณฑิตอธิบายปัจจัยที่มีมูล 3 ให้
พิสดารด้วยอำนาจอารัมมณปัจจัย ฉันใด จะอธิบายด้วยอำนาจอธิปติปัจจัย
ก็ดี อนันตรปัจจัยอื่นจากนั้นก็ดี เหมือนอย่างนั้นไม่ได้ เพราะฉะนั้น
ในปัจจัยทั้งหมดควรให้สำเร็จด้วยอำนาจแห่งวิธีนับ อันท่านแสดงไว้แล้ว
ในปัจจัยที่มีมูล 2 เพราะเหตุนั้นนั่นแหละ ท่านจึงกล่าวว่า การทำปัจจัย
หนึ่ง ๆ ให้เป็นมูลแล้วนับตามพลความที่ลำดับไว้.
จบอรรถกถาปัจจยานุโลมนัย

ปัจจยปัจจนียนัย


[87] 1. อกุศลธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย

คือ โมหะที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ อาศัยขันธ์
ทั้งหลาย ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะเกิดขึ้น.
2. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะนเหตุ-
ปัจจัย

คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากต-
วิบาก อัพยากตกิริยา ซึ่งเป็นอเหตุกะเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตต-
สมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัย
ขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
ในอเหตุกปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 3 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 1
ที่เป็นอัพยากตวิบากเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และกฏัตตารูป อาศัยรูปขันธ์ 3 เกิด

ขึ้น. ขันธ์ 2 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น, หทยวัตถุ อาศัย
ขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น, ขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุเกิดขึ้น.
มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 1 อาศัย
มหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป 2 เกิดขึ้น, จิตต-
สมุฏฐานรูป และกฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย-
เกิดขึ้น.
พาหิรรูป อาหารสมุฏฐานรูป อุตุสมุฏฐานรูป ฯ ล ฯ...
สำหรับพวกอสัญญสัตว์ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น,
มหาภูตรูป 1 อาลัยมหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูต
รูป 2 เกิดขึ้น, กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย
เกิดขึ้น.
[88] 1. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะน-
อารัมมณปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น
2. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะน-
อารัมมณปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์เกิดขึ้น.
3. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
นอารัมมณปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัพยากตวิบากและ

อัพยากตกิริยาเกิดขึ้น, ในปฏิสนธิขณะ กฏัตตารูปํ อาศัยขันธ์ทั้งหลาย
ที่เป็นอัพยากตวิบากเกิดขึ้น, หทยวัตถุ อาศัยขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 1 อาศัย
มหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป 2 เกิดขึ้น จิตต-
สมุฏฐานรูป และกฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย
เกิดขึ้น.
พาหิรรูป อาหารสมุฏฐานรูป อุตุสมุฏฐานรูป ฯ ล ฯ...
สำหรับพวกอสัญญสัตว์ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น,
มหาภูตรูป 1 อาศัยมหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูต-
รูป 2 เกิดขึ้น กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตทั้งหลาย
เกิดขึ้น.
4. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรม และอัพยากตธรรม
เกิดขึ้น เพราะนอารัมมณปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐาน อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
5. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรม และอัพยากตธรรม
เกิดขึ้น เพราะนอารัมมณปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
[89] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนอธิปติปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัย

ขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
2. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนอธิปติ-
ปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
3. กุศลธรรม และอัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น
เพราะนอธิปติปัจัย

คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิด
ขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 และ
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
4. อกุศลธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนอธิปติปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัย
ขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
5. อัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนอธิปติ-
ปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
6. อกุศลธรรม และอัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น
เพราะนอธิปติปัจจัย

คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิด
ขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2
และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
7. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะนอธิปติ-
ปัจจัย

คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากต-
วิบาก และอัพยากตกิริยาเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัย
ขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 3 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็น
อัพยากตวิบากเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น,
ขันธ์ 2 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น, หทยวัตถุ อาศัยขันธ์
ทั้งหลายเกิดขึ้น, ขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุเกิดขึ้น.
มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 1 อาศัย
มหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป 2 เกิดขึ้น, จิตต-
สมุฏฐานรูป และกฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย
เกิดขึ้น.
พาหิรรูป อาหารสมุฏฐานรูป อุตุสมุฏฐานรูป ฯ ล ฯ...
สำหรับพวกอสัญญสัตว์ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภุตรูป 1 เกิดขึ้น,
มหาภูตรูป 1 อาศัยมหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูต-
รูป 2 เกิดขึ้น, กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูป ทั้งหลาย
เกิดขึ้น.
8. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรม และอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะนอธิปติปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
9. อัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรม และอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะนอธิปติปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
[90] อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนอนันตรปัจจัย
เพราะนสมนันตรปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
นอนันตรปัจจัย ก็ดี นสมนันตรปัจจัย ก็ดี แสดงได้ 5 วาระ
เหมือนกัน นอารัมมณปัจจัย.
[91] 1. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนอัญญ-
มัญญปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
2. อัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนอัญญ-
มัญญปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
3. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะนอัญญ-
มัญยปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัพยากตวิบาก และ
อัพยากตกิริยาเกิดขึ้น, ในปฏิสนธิขณะ กฏัตตารูป อาศัยขันธ์ทั้งหลาย
ที่เป็นอัพยากตวิบากเกิดขึ้น, จิตตสมุฏฐานรูป และกฏัตตารูปที่เป็น
อุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น, อุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูป
ทั้งหลาย อันมีในภายนอกเกิดขึ้น, อุปาทารูปอาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย

อันมีอาหารเป็นสมุฏฐานเกิดขึ้น, อุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย
อันมีอุตุเป็นสมุฏฐานเกิดขึ้น.
สำหรับพวกอสัญญสัตว์ กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหา-
ภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น.
4. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรม และอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะนอัญญมัญญปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
5. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรม และอัพยากตธรรม
เกิดขึ้น เพราะนอัญญมัญญปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
[92] อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนอุปนิสสย-
ปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
เพราะ นอุปนิสสยปัจจัย แสดงได้ 5 วาระ เหมือนกัน
นอารัมมณปัจจัย.
[93] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนปุเรชาตปัจจัย
คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1
อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.

2. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนปุเรชาต-
ปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
3. อกุศลธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนปุเรชาต-
ปัจจัย

คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1
อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
4. อัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนปุเรชาต-
ปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
5. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
นปุเรชาตปัจจัย

คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากตวิบาก และ
อัพยากตกิริยาเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัย
ขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัพยากตวิบาก และ
อัพยากตกิริยาเกิดขึ้น.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 3 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็น
อัพยากตวิบากเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น,
ขันธ์ 2 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น, หทยวัตถุ อาศัยขันธ์
ทั้งหลายเกิดขึ้น, ขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุเกิดขึ้น.

มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 1 อาศัย
มหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป 2 เกิดขึ้น, จิตต-
สมุฏฐานรูป และกฏัตตารูปที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย
เกิดขึ้น.
พาหิรรูป อาหารสมุฏฐานรูป อุตุสมุฏฐานรูป ฯ ล ฯ ...
สำหรับพวกอสัญญสัตว์ มหาภูตรูป 3 อาศัย มหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น,
มหาภูตรูป 1 อาศัยมหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูต
รูป 2 เกิดขึ้น, กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย
เกิดขึ้น.
6. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรม และอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะนปุเรชาตปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
7. อัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรม และอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะนปุเรชาตปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
[94] กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนปัจฉาชาตปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น ฯ ล ฯ.
[95] กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนอาเสวนปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น ฯ ล ฯ.

นปัจฉาชาตปัจจัย ก็ดี นอาเสวนปัจจัย ก็ดี แสดงได้ 9 วาระ
เหมือนกับ นอธิปติปัจจัย.
[96] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนกัมมปัจจัย
คือ กุศลเจตนา อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
2. กุศลธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนกัมม-
ปัจจัย

คือ อกุศลเจตนา อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
3. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
นกัมมปัจจัย

คือ เจตนาที่เป็นอัพยากตกิริยา อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นอัพยากต-
ธรรมเกิดขึ้น, มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 ที่เป็นพาหิรรูป อาหาร-
สมุฏฐานรูป อุตุสมุฏฐานรูปเกิดขึ้น มหาภูตรูป 1 อาศัย มหาภูตรูป 3
เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป 2 เกิดขึ้น, อุปาทารูป อาศัย
มหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น.
[97] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนวิปากปัจจัย
มี 3 วาระ
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น.
4. อกุศลธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนวิปาก-
ปัจจัย
มี 3 วาระ.

7. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
นวิปากปัจจัย

คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากต-
กิริยาเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น,
ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น ฯ ล ฯ.
จิตตสมุฏฐานรูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น
พาหิรรูป อาหารสมุฏฐานรูป อุตุสมุฏฐานรูป ฯ ล ฯ
สำหรับพวกอสัญญสัตว์ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น
ฯ ล ฯ กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น.
8. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรม และอัพยากตธรรม
เกิดขึ้น เพราะนวิปากปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
9. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรม และอัพยากตธรรม
เกิดขึ้น เพราะนวิปากปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
[98] 1. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
นอาหารปัจจัย

คือ พาหิรรูป อุตุสมุฏฐานรูป ฯ ล ฯ.

สำหรับพวกอสัญญสัตว์ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น,
ฯ ล ฯ กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น.
[99] 1. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
นอินทริยปัจจัย

คือ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 ที่เป็นพาหิรรูป อาหาร-
สมุฏฐานรูป อุตุสมุฏฐานรูปเกิดขึ้น ฯ ล ฯ อุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
สำหรับพวกอสัญญสัตว์ รูปชีวิตินทรีย์ อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย
เกิดขึ้น.
[100] 1. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
นฌานปัจจัย

คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ซึ่งสหรคตด้วยปัญจวิญญาณเกิดขึ้น
ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
พาหิรรูป อาหารสมุฏฐานรูป อุตุสมุฏฐานรูป ฯ ล ฯ.
สำหรับพวกอสัญญสัตว์ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น
ฯ ล ฯ กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น.
[101] 1. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
นมัคคปัจจัย

คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากต-
วิบาก และอัพยากตกิริยา ซึ่งเป็นอเหตุกะเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตต-

สมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัย
ขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
ในอเหตุกปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 3 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 1 ที่
เป็นอัพยากตวิบากเกิดขึ้น ขันธ์ 1 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น,
ขันธ์ 2 และ กฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น, หทยวัตถุ อาศัยขันธ์
ทั้งหลายเกิดขึ้น ขันธ์ทั้งหลายอาศัยหทยวัตถุเกิดขึ้น, มหาภูตรูป 3 อาศัย
มหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 1 อาศัยมหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, ฯ ล ฯ
จิตตสมุฏฐานรูป และกฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปเกิดขึ้น.
พาหิรรูป อาหารสมุฏฐานรูป อุตุสมุฏฐานรูป ฯ ล ฯ.
สำหรับพวกอสัญญสัตว์ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น
ฯ ล ฯ กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น.
[102] อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนสัมปยุตต-
ปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
ปัจจัยนี้แสดงได้ 5 วาระ เหมือนกับ นอารัมมณปัจจัย.
[103] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนวิปปยุตต-
ปัจจัย

คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น ขันธ์ 1
อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
2. อกุศลธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนวิปปยุตต-
ปัจจัย

คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์
1 อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
3. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะนวิปป-
ยุตตปัจจัย

คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากตวิบาก และ
อัพยากตกิริยาเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัย ขันธ์
2 เกิดขึ้น.
พาหิรรูป อาหารสมุฏฐานรูป อุตุสมุฏฐานรูป ฯลฯ.
สำหรับพวกอสัญญสัตว์ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น
ฯ ล ฯ กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น.
[104] อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะโนนัตถิปัจจัย
...เพราะโนวิคตปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
สองปัจจัยนี้แสดงได้ 5 วาระ เหมือนกับ นอารัมมณปัจจัย.

การนับจำนวนปัจจัยในปัจจยปัจจนียนัย


[105]

ในนเหตุปัจจัย มี 2 วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี 5 วาระ
ในนอธิปติปัจจัย มี 9 วาระ ในนอนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นสมนันตรปัจจัย มี 5 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 5 วาระ ใน
นอุปนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในนปุเรชาตปัจจัย มี 7 วาระ ใน
นปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ ในนกัมม-
ปัจจัย มี 3 วาระ ในนวิปากปัจจัย มี 9 วาระ ในนอาหารปัจจัย