ปฏิจจวารนิทเทส

ปัจจยานุโลม

คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ อาศัยขันธ์
3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
2. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
3. กุศลธรรม และอัพยกตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศล
เกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2
และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
4. อกุศลธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัย
ขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
5. อัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
6. อกุศลธรรม และอัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย

คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศล
เกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2
และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
7. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากต-
วิบาก และอัพยากตกิริยาเกิดขึ้น ขันธ์ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัย
ขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 3 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็น
อัพยากตวิบากเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น,
ขันธ์ 2 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น, หทยวัตถุอาศัยขันธ์
ทั้งหลายเกิดขึ้น, ขันธ์ทั้งหลายอาศัยหทยวัตถุเกิดขึ้น.
มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 1 อาศัย
มหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป 2 เกิดขึ้น, จิตต-
สมุฏฐานรูป กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย
เกิดขึ้น.
8. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรม และอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ และมหาภูตรูปเกิดขึ้น.
9. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรม และอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ และมหาภูตรูปทั้งหลาย
เกิดขึ้น.

[57] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอารัมมณ-
ปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์
3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
2. อกุศลธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัย
ขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
3. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะอารัมมณ-
ปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากตวิบาก และอัพยากตกิริยา
เกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากตวิบากเกิด
ขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น
ขันธ์ทั้งหลายอาศัยหทยวัตถุเกิดขึ้น.
[58] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอธิปติปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์
3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
2. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอธิปติปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
3. กุศลธรรม และอัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น
เพราะอธิปติปัจจัย

คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศล
เกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2
และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
4. อกุศลธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอธิปติปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัย
ขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
5. อัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอธิปติ-
ปัจจัย
คือ จิตตสมุกฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
6. อกุศลธรรม และอัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น
เพราะอธิปติปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิด
ขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 และ
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
7. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะอธิปติ-
ปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากต
วิบาก และอัพยากตกิริยาเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัย
ขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น
มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น มหาภูตรูป 1 อาศัยมหา-
ภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป 2 เกิดขึ้น, จิตต-
สมุฏฐานรูปที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น.

8. อัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรมและอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะอธิปติปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
9. อัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรมและอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะอธิปติปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
[59] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอนันตรปัจจัย
เพราะสมนันตรปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น ฯ ล ฯ.
อนันตรปัจจัย และสมนันตรปัจจัย (แสดงได้ 3 วาระ) เหมือน
กับ อารัมมณปัจจัย.
[60] 1. กุศลธรรมอาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะสหชาตปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์
3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
2. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะสหชาต-
ปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.

3. กุศลธรรมและอัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะ
สหชาตปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศล
เกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2
และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
4. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะสหชาตปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัย
ขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
5. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะสหชาต-
ปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น.
6. อกุศลธรรมและอัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น
เพราะสหชาตปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิด
ขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 และ
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
7. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะสหชาต-
ปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากต-
วิบาก และอัพยากตกิริยาเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัย
ขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.

ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 3 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็น
อัพยากตวิบากเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น,
ขันธ์ 2 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น หทยวัตถุอาศัยขันธ์
ทั้งหลายเกิดขึ้น, ขันธ์ทั้งหลายอาศัยหทยวัตถุเกิดขึ้น.
มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 1 อาศัย
มหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป 2 เกิดขึ้น, จิตต-
สมุฏฐานรูป กฏัตตารูปที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น,
มหาภูตรูป 3 อาศัยพาหิรมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 1
อาศัยมหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป 2 เกิดขึ้น,
อุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น.
มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 ซึ่งมีอาหารเป็นสมุฏฐานเกิดขึ้น,
มหาภูตรูป 1 อาศัยมหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป
2 เกิดขึ้น, อุปาทารูปอาศัยมหาภุตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น.
มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 ซึ่งมีอุตุเป็นสมุฏฐานเกิดขึ้น,
มหาภูตรูป 1 อาศัยมหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป
2 เกิดขึ้น, อุปาทารูปอาศัยมหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น.
สำหรับพวกอสัญญสัตว์ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น
มหาภูตรูป 1 อาศัยมหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป
2 เกิดขึ้น, กฏัตตารูปที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น.
8. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมและอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะสหชาตปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
9. อัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรม และอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะสหชาตปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลทั้งหลาย และมหาภูตรูปทั้งหลาย
เกิดขึ้น.
[61] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอัญญมัญญ-
ปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์
3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
2. อกุศลธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอัญญมัญญ-
ปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์
3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
3. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะอัญญ-
มัญญปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากตวิบาก และอัพยากตกิริยา
เกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 3 และหทยวัตถุ อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็น
อัพยากตวิบากเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และหทยวัตถุ อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น,

ขันธ์ 2 และหทยวัตถุ อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น, หทยวัตถุอาศัยขันธ์
ทั้งหลายเกิดขึ้น, ขันธ์ทั้งหลายอาศัยหทยวัตถุเกิดขึ้น.
มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 1 อาศัย
มหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป 2 เกิดขึ้น, พา-
หิรรูป...อาหารสมุฏฐานรูป...อุตุสมุฏฐานรูป...
สำหรับพวกอสัญญสัตว์ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น,
มหาภูตรูป 1 อาศัยมหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป
2 เกิดขึ้น.
[62] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนิสสยปัจจัย
คือ อาศัยขันธ์ ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น...ฯ ล ฯ...
นิสสยปัจจัย (แสดงได้ 9 วาระ) เหมือนกับ สหชาตปัจจัย.
[63] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอุปนิสสยปัจจัย
คือ อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น ฯ ล ฯ.
อุปนิสสยปัจจัย (แสดงได้ 3 วาระ) เหมือนกับ อารัมมณปัจจัย.
[64] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะปุเรชาตปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์
3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น, ขันธ์ทั้งหลายอาศัยหทยวัตถุ
เกิดขึ้น เพราะปุเรชาตปัจจัย.

2. อกุศลธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะปุเรชาตปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์
3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น, ขันธ์ทั้งหลายอาศัยหทยวัตถุ
เกิดขึ้น เพราะปุเรชาตปัจจัย.
3. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะปุเรชาต-
ปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากตวิบาก และอัพยากตกิริยา
เกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น,
ขันธ์ทั้งหลายอาศัย หทยวัตถุเกิดขึ้น เพราะปุเรชาตปัจจัย.
[65] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอาเสวนปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์
3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
2. อกุศลธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอาเสวนปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์
ขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
3. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะอาเสวน-
ปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากตกิริยาเกิดขึ้น, ขันธ์ 1
อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
[66] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะกัมมปัจจัย

คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศล...ฯ ล ฯ... มี 3 วาระ¹
อาศัยอกุศลธรรม ฯ ล ฯ มี 3 วาระ.
7. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะกัมม-
ปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากตวิบาก และอัพยากตกิริยา
เกิดขึ้น, ฯ ล ฯ ในปฏิสนธิขณะ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิด-
ขึ้น, ฯ ล ฯ จิตตสมุฏฐานรูป กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
สำหรับพวกอสัญญสัตว์ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น,
ฯ ล ฯ กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น.
8. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมและอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะกัมมปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
9. อัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรม และอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะกัมมปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
1. คือ กุศลธรรมอาศัยกุศลธรรม 1, อัพยากตธรรมอาศัยกุศล 1, กุศลธรรมและ
อัพยากตธรรมอาศัยกุศลธรรม 1, รวมเป็น 3 วาระที่อาศัยกุศลธรรม แม้ที่อาศัยอกุศลธรรมก็มี
นัยเช่นเดียวกับอาศัยกุศลธรรม.

[67] 1. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
วิปากปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากตวิบาก
เกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2
และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 3 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็น
อัพยากตวิบากเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น,
ขันธ์ 2 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น, หทยวัตถุ อาศัยขันธ์
ทั้งหลายเกิดขึ้น, ขันธ์ทั้งหลายอาศัยหทยวัตถุเกิดขึ้น.
มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 1 อาศัย
มหาภูตรูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป 2 เกิดขึ้น, จิตต-
สมุฏฐานรูป กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย
เกิดขึ้น.
[68] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอาหารปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น, ฯ ล ฯ มี 3 วาระ
อกุศลธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอาหารปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิดขึ้น, ฯ ล ฯ มี 3 วาระ
7. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะอาหาร -
ปัจจัย
1. คือ กุศลธรรมอาศัยกุศลธรรม 1, อัพยากตธรรมอาศัยกุศลธรรม 1. กุศลธรรมและ
พยากตธรรมอาศัยกุศลธรรม 1, แม้ที่อาศัยอกุศลธรรมก็มีนัยเดียวกันกับที่อาศัยกุศลธรรม
พึงทราบการแสดงวาระโดยย่อ ในที่อื่นโดยแนวนี้.

คือ อัพยากตธรรม อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากตวิบาก และ
อัพยากตกิริยาเกิดขึ้น, ในปฏิสนธิขณะ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1
เกิดขึ้น, จิตตสมุฏฐานรูป กฏัตตารูป ที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 ซึ่งมีอาหารเป็น
สมุฏฐานเกิดขึ้น อุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น.
8. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมและอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
ฯ ล ฯ.
9. อัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรมและอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะอาหารปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น.
[69 ] 1. กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอินทริยปัจจัย
คือ อาศัยกุศลขันธ์ 1 เกิดขึ้น ฯ ล ฯ มี 3 วาระ (รวมทั้งข้อ 1).
อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น ฯ ล ฯ มี 3 วาระ
อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น ฯ ล ฯ
สำหรับพวกอสัญญสัตว์ มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น
ฯ ล ฯ.
อินทริยปัจจัย (แสดงได้ 9 วาระ) เหมือนกับ กัมมปัจจัย.
[70] กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะฌานปัจจัย ฯ ล ฯ
เพราะมัคคปัจจัย.

ฌานปัจจัยก็ดี มัคคปัจจัยก็ดี แสดงได้ 9 วาระ เหมือนกับ
เหตุปัจจัย.
[71] กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะสัมปยุตตปัจจัย
คือ อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น ฯ ล ฯ.
สัมปยุตตปัจจัย แสดงได้ 3 วาระ เหมือนกับ อารัมมณปัจจัย.
[72] กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตต-
ปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์
3 เกิดขึ้น ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น, ขันธ์ทิ้งหลายอาศัยหทยวัตถุ
เกิดขึ้น เพราะวิปปยุตตปัจจัย.
2. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตต-
ปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตต-
ปัจจัย.
3. กุศลธรรมและอัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะ
วิปปยุตตปัจจัย
คือขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลเกิดขึ้น,
ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 และจิตต-
สมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
ขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตตปัจจัย.

จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตตปัจจัย.
4. อกุศลธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตต-
ปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 อาศัย
ขันธ์ 3 เกิดขึ้น ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
ขันธ์ทั้งหลายอาศัยหทยวัตถุเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตตปัจจัย.
5. อัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตต-
ปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น, จิตต-
สมุฏฐานรูปอาศัยขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น, เพราะวิปปยุตตปัจจัย.
6. อกุศลธรรม และอัพยากตธรรม อาศัยอกุศลธรรมเกดขึ้น
เพราะวิปปยุตตปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอกุศลเกิด
ขึ้น, ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 และ
จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น.
ขันธ์ทั้งหลายอาศัยหทยวัตถุเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตตปัจจัย, จิตต-
สมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตตปัจจัย.
7. อัพยากตธรรม อาศัยอัพยากตธรรมเกิดขึ้น เพราะ
วิปปยุตตปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นอัพยากต-
วิบาก และอัพยากตกิริยาเกิดขึ้น ขันธ์ 1 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัย

ขันธ์ 3 เกิดขึ้น, ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐาน อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น
ขันธ์ทั้งหลายอาศัยหทยวัตถุเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตตปัจจัย, จิตตสมุฏฐาน-
รูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตตปัจจัย.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 3 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็น
อัพยากตวิบากเกิดขึ้น, ขันธ์ 1 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 3 เกิดขึ้น,
ขันธ์ 2 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 2 เกิดขึ้น, ขันธ์ทั้งหลายอาศัย
หทยวัตถุเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตตปัจจัย, กฏัตตารูปอาศัยขันธ์ทั้งหลาย
เกิดขึ้น เพราะวิปปยุตตปัจจัย หทยวัตถุอาศัยขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น, ขันธ์
ทั้งหลายอาศัยหทยวัตถุเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตตปัจจัย, หทยวัตถุอาศัยขันธ์
ทั้งหลายเกิดขึ้น เพราะวิปปยุตตปัจจัย.
มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป 1 อาศัยมหาภูต-
รูป 3 เกิดขึ้น, มหาภูตรูป อาศัยมหาภูตรูป 2 เกิดขึ้น จิตตสมุฏฐาน-
รูปที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลายเกิดขึ้น, จิตตสมุฏฐานรูป
กฏัตตารูปที่เป็นอุปาทารูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น, จิตตสมุฏฐานรูป
ปัจจัย.
8. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรม และอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะวิปปยุตตปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น, จิตตสมุฏฐานรูปอาศัยขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น เพราะ
วิปปยุตตปัจจัย.
9. อัพยากตธรรม อาศัยกุศลธรรม และอัพยากตธรรมเกิดขึ้น
เพราะวิปปยุตตปัจจัย

คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยอกุศลขันธ์ทั้งหลาย และมหาภูตรูป
ทั้งหลายเกิดขึ้น, จิตตสมุฏฐานรูปอาศัยขันธ์ทั้งหลายเกิดขึ้น เพราะ
วิปปยุตตปัจจัย.
[73] กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอัตถิปปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลขันธ์เกิดขึ้น ฯ ล ฯ.
อัตถิปัจจัย แสดงได้ 9 วาระ เหมือนกับ สหชาตปัจจัย.
[74] กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนัตถิปัจจัย ฯ ล ฯ
เพราะวิคตปัจจัย
นัตถิปัจจัย ก็ดี วิคตปัจจัย ก็ดี แสดงได้ 3 วาระ เหมือนกับ
อารัมมณปัจจัย.
[75] กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะอวิคตปัจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นกุศลขันธ์เกิดขึ้น ฯ ล ฯ.
อวิคตปัจจัย แสดงได้ 9 วาระ เหมือนกับ สหชาตปัจจัย.
ปัจจัยทั้ง 23 เหล่านี้ ผู้สาธยายพึงจำแนกให้พิสดาร.

การนับจำนวนวาระในอนุโลมนัย

ในเหตุปัจจัย มี 9 วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี 3 วาระ ใน
อธิปติปัจจัย มี 9 วาระ. ในอนันตรปัจจัย มี 3 วาระ ในสมนันตร-
ปัจจัย มี วาระ ในสหชาตปัจจัย มี 9 วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย