[44] เอกมูลกะ ทุมูลกะ ติมูลกะ จตุมูลกะ ปัญจมูลกะ สัพพมูลก-
ปัจจัยแห่งบทหนึ่ง ๆ ผู้มีปัญญาถึงจำแนกให้พิสดาร.
ในอนุโลม มีนัยอันลึกซึ้ง 6 ประการ คือ ติก-
ปัฏฐานอันประเสริฐ ทุกปัฏฐานอันอุดม ทุกัตติก-
ปัฏฐาน ติกัททุกปัฏฐาน ติกัตติกปัฏฐาน และทุกัท-
ทุกปัฏฐาน.

ปัจจนียนัย

อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัยได้
อย่างไร ?
เหตุปัจจัย ท่านจำแนกไว้พิสดารแล้วในอนุโลมนัยอย่างใด นเหตุ-
ปัจจัย แม้ในปัจจนียนัย ก็พึงจำแนกให้พิสดารอย่างนั้น.
[46] กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนอารัมมณปัจจัย
ได้อย่างไร ? เพราะนอธิปติปัจจัย เพราะนอนนันตรปัจจัย เพราะ
นสัมนันตรปัจจัย เพราะนสหชาตปัจจัย เพราะนอัญญมัญญปัจจัย เพราะ
นนิสสยปัจจัย เพราะนอุปนิสสยปัจจัย เพราะนปุเรชาตปัจจัย เพราะ
นปัจฉาชาตปัจจัย เพราะนอาเสวนปัจจัย เพราะนกัมมปัจจัย เพราะ
นวิปากปัจจัย เพราะนอาหารปัจจัย เพราะนอินทริยปัจจัย เพราะ
นฌานปัจจัย เพราะนมัคคปัจจัย เพราะนสัมปยุตตปัจจัย เพราะ
นวิปปยุตตปัจจัย เพราะโนอัตถิปัจจัย เพราะในนัตถิปัจจัย เพราะ
โนวิคตปัจจัย เพราะโนอวิคตปัจจัย ได้อย่างไร ?

[47] กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรม เกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัย เพราะ
นอารัมมณปัจจัยได้อย่างไร ?
ในอนุโลมนัย เอกมูลกะ ทุมูลกะ ติมูลกะ จตุมูลกะ จนถึง
เตวีสติมูลกปัจจัย แห่งบทหนึ่ง ๆ ท่านจำแนกไว้พิสดารแล้วอย่างใด
แม้ในปัจจนียนัยก็พึงจำแนกพิสดารอย่างนั้น.
ในปัจจนียะ มีนัยอันลึกซึ้ง 6 ประการ คือ ติก-
ปัฏฐานอันประเสริฐ ทุกปัฏฐานอันอุดม ทุกัตติก-
ปัฏฐาน ติกัททุกปัฏฐาน ติกัตติกปัฏฐาน และทุกัท-
ทุกปัฏฐาน.

อนุโลมปัจจนียนัย

อาศัยกุศลธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย เพราะ
นอารัมมณปัจจัยได้อย่างไร ?
อกุศลธรรม อาศัยกุศลธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย เพราะ
นอารัมมณปัจจัยได้อย่างไร ?
ในอนุโลม เหตุปัจจัย ท่านจำแนกได้พิสดารแล้วอย่างใด แม้
ในอนุโลมปัจจนียนัย ก็พึงจำแนกให้พิสดารอย่างนั้น.
[49] กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย เพราะ
นอธิปติปัจจัยได้อย่างไร ? เพราะเหตุปัจจัย เพราะนอนันตรปัจจัย ฯ ล ฯ
เพราะเหตุปัจจัย เพราะโนอวิคตปัจจัยได้อย่างไร ?