[44] เอกมูลกะ ทุมูลกะ ติมูลกะ จตุมูลกะ ปัญจมูลกะ สัพพมูลก-
ปัจจัยแห่งบทหนึ่ง ๆ ผู้มีปัญญาถึงจำแนกให้พิสดาร.
ในอนุโลม มีนัยอันลึกซึ้ง 6 ประการ คือ ติก-
ปัฏฐานอันประเสริฐ ทุกปัฏฐานอันอุดม ทุกัตติก-
ปัฏฐาน ติกัททุกปัฏฐาน ติกัตติกปัฏฐาน และทุกัท-
ทุกปัฏฐาน.

ปัจจนียนัย

อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนเหตุปัจจัยได้
อย่างไร ?
เหตุปัจจัย ท่านจำแนกไว้พิสดารแล้วในอนุโลมนัยอย่างใด นเหตุ-
ปัจจัย แม้ในปัจจนียนัย ก็พึงจำแนกให้พิสดารอย่างนั้น.
[46] กุศลธรรม อาศัยกุศลธรรมเกิดขึ้น เพราะนอารัมมณปัจจัย
ได้อย่างไร ? เพราะนอธิปติปัจจัย เพราะนอนนันตรปัจจัย เพราะ
นสัมนันตรปัจจัย เพราะนสหชาตปัจจัย เพราะนอัญญมัญญปัจจัย เพราะ
นนิสสยปัจจัย เพราะนอุปนิสสยปัจจัย เพราะนปุเรชาตปัจจัย เพราะ
นปัจฉาชาตปัจจัย เพราะนอาเสวนปัจจัย เพราะนกัมมปัจจัย เพราะ
นวิปากปัจจัย เพราะนอาหารปัจจัย เพราะนอินทริยปัจจัย เพราะ
นฌานปัจจัย เพราะนมัคคปัจจัย เพราะนสัมปยุตตปัจจัย เพราะ
นวิปปยุตตปัจจัย เพราะโนอัตถิปัจจัย เพราะในนัตถิปัจจัย เพราะ
โนวิคตปัจจัย เพราะโนอวิคตปัจจัย ได้อย่างไร ?