ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจีติฯ ยสฺสาติ นิพฺพานสฺสฯ นตฺถิ อุปมาติ อุปมา นตฺถิ, อุปนิธา นตฺถิ, สทิสํ นตฺถิ, ปฏิภาโค นตฺถิ, น สติ น สํวิชฺชติ นุปลพฺภติฯ กฺวจีติ กฺวจิ กิมฺหิจิ กตฺถจิ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา อชฺฌตฺตพหิทฺธา วาติ – ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจิฯ

อทฺธา คมิสฺสามิ น เมตฺถ กงฺขาติฯ อทฺธาติ เอกํสวจนํ นิสฺสํสยวจนํ นิกฺกงฺขวจนํ อทฺเวชฺฌวจนํ อทฺเวฬฺหกวจนํ นิโยควจนํ อปณฺณกวจนํ อวิรทฺธวจนํ อวตฺถาปนวจนเมตํ – อทฺธาติฯ คมิสฺสามีติ คมิสฺสามิ อธิคมิสฺสามิ ผสฺสิสฺสามิ สจฺฉิกริสฺสามีติ – อทฺธา คมิสฺสามิฯ น เมตฺถ กงฺขาติฯ เอตฺถาติ นิพฺพาเน กงฺขา นตฺถิ, วิจิกิจฺฉา นตฺถิ, ทฺเวฬฺหกํ นตฺถิ, สํสโย นตฺถิ, น สติ น สํวิชฺชติ นุปลพฺภติ, ปหีโน สมุจฺฉินฺโน วูปสนฺโต ปฏิปฺปสฺสทฺโธ อภพฺพุปฺปตฺติโก ญาณคฺคินา ทฑฺโฒติ – อทฺธา คมิสฺสามิ น เมตฺถ กงฺขาฯ

เอวํ มํ ธาเรหิ อธิมุตฺตจิตฺตนฺติฯ เอวํ มํ ธาเรหีติ เอวํ มํ อุปลกฺเขหิฯ อธิมุตฺตจิตฺตนฺติ นิพฺพานนินฺนํ นิพฺพานโปณํ นิพฺพานปพฺภารํ นิพฺพานาธิมุตฺตนฺติ – เอวํ มํ ธาเรหิ อธิมุตฺตจิตฺตนฺติฯ เตนาห เถโร ปิงฺคิโย –

‘‘อสํหีรํ อสํกุปฺปํ, ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจิ;

อทฺธา คมิสฺสามิ น เมตฺถ กงฺขา, เอวํ มํ ธาเรหิ อธิมุตฺตจิตฺต’’นฺติฯ

ปารายนานุคีติคาถานิทฺเทโส อฏฺฐารสโมฯ

ปารายนวคฺโค สมตฺโตฯ

ขคฺควิสาณสุตฺโต

ขคฺควิสาณสุตฺตนิทฺเทโส

ปฐมวคฺโค

[121]

สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑํ, อวิเหฐยํ อญฺญตรมฺปิ เตสํ;

น ปุตฺตมิจฺเฉยฺย กุโต สหายํ, เอโก จเร ขคฺควิสาณกปฺโปฯ

สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑนฺติฯ สพฺเพสูติ สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ อเสสํ นิสฺเสสํ ปริยาทิยนวจนเมตํ – สพฺเพสูติฯ ภูเตสูติ ภูตา วุจฺจนฺติ ตสา จ ถาวรา จฯ ตสาติ เยสํ ตสิตตณฺหา อปฺปหีนา, เยสญฺจ ภยเภรวา อปฺปหีนาฯ กิํการณา วุจฺจนฺติ ตสา? เต ตสนฺติ อุตฺตสนฺติ ปริตสนฺติ ภาสนฺติ สนฺตาสํ อาปชฺชนฺติ, ตํการณา วุจฺจนฺติ ตสาฯ ถาวราติ เยสํ ตสิตตณฺหา ปหีนา, เยสญฺจ ภยเภรวา ปหีนาฯ กิํการณา วุจฺจนฺติ ถาวรา? เต น ตสนฺติ น อุตฺตสนฺติ น ปริตสนฺติ น ภายนฺติ น สนฺตาสํ อาปชฺชนฺติ, ตํการณา วุจฺจนฺติ ถาวราฯ ทณฺฑนฺติ ตโย ทณฺฑา – กายทณฺโฑ วจีทณฺโฑ มโนทณฺโฑฯ ติวิธํ กายทุจฺจริตํ กายทณฺโฑ, จตุพฺพิธํ วจีทุจฺจริตํ วจีทณฺโฑ, ติวิธํ มโนทุจฺจริตํ มโนทณฺโฑฯ สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑนฺติ สพฺเพสุ ภูเตสุ ทณฺฑํ นิธาย นิทหิตฺวาฯ

อวิเหฐยํ อญฺญตรมฺปิ เตสนฺติ เอกเมกมฺปิ สตฺตํ ปาณินา วา เลฑฺฑุนา วา ทณฺเฑน วา สตฺเถน วา อนฺทุยา [อรุยา (สฺยา.), อทฺทุยา (ก.)] วา รชฺชุยา วา อวิเหฐยนฺโต, สพฺเพปิ สตฺเต ปาณินา วา เลฑฺฑุนา วา ทณฺเฑน วา สตฺเถน วา อนฺทุยา วา รชฺชุยา วา อวิเหฐยนฺโตติ – อวิเหฐยํ อญฺญตรมฺปิ เตสํฯ

น ปุตฺตมิจฺเฉยฺย กุโต สหายนฺติฯ นาติ ปฏิกฺเขโป; ปุตฺตาติ จตฺตาโร ปุตฺตา – อตฺรโช ปุตฺโต, เขตฺตโช ปุตฺโต, ทินฺนโก ปุตฺโต, อนฺเตวาสิโก ปุตฺโตฯ