17. ปารายนตฺถุติคาถา

อิทมโวจ ภควา มคเธสุ วิหรนฺโต ปาสาณเก เจติเย, ปริจารกโสฬสานํ [ปริจารกโสฬสนฺนํ (สฺยา. ก.)] พฺราหฺมณานํ อชฺฌิฏฺโฐ ปุฏฺโฐ ปุฏฺโฐ ปญฺหํ [ปญฺเห (สี. ปี.)] พฺยากาสิฯ เอกเมกสฺส เจปิ ปญฺหสฺส อตฺถมญฺญาย ธมฺมมญฺญาย ธมฺมานุธมฺมํ ปฏิปชฺเชยฺย, คจฺเฉยฺเยว ชรามรณสฺส ปารํฯ ‘‘ปารงฺคมนียา อิเม ธมฺมา’’ติ – ตสฺมา อิมสฺส ธมฺมปริยายสฺส ปารายนนฺเตว [ปารายณํตฺเวว (สี. อฏฺฐ.)] อธิวจนํฯ

[149]

อชิโต ติสฺสเมตฺเตยฺโย, ปุณฺณโก อถ เมตฺตคู;

โธตโก อุปสีโว จ, นนฺโท จ อถ เหมโกฯ

[150]

โตเทยฺยกปฺปา ทุภโย, ชตุกณฺณี จ ปณฺฑิโต;

ภทฺราวุโธ อุทโย จ, โปสาโล จาปิ พฺราหฺมโณ;

โมฆราชา จ เมธาวี, ปิงฺคิโย จ มหาอิสิฯ

[151]

เอเต พุทฺธํ อุปาคจฺฉุํ, สมฺปนฺนจรณํ อิสิํ;

ปุจฺฉนฺตา นิปุเณ ปญฺเห, พุทฺธเสฏฺฐํ อุปาคมุํฯ

[152]

เตสํ พุทฺโธ ปพฺยากาสิ, ปญฺเห ปุฏฺโฐ ยถาตถํ;

ปญฺหานํ เวยฺยากรเณน, โตเสสิ พฺราหฺมเณ มุนิฯ

[153]

เต โตสิตา จกฺขุมตา, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา;

พฺรหฺมจริยมจริํสุ, วรปญฺญสฺส สนฺติเกฯ

[154]

เอกเมกสฺส ปญฺหสฺส, ยถา พุทฺเธน เทสิตํ;

ตถา โย ปฏิปชฺเชยฺย, คจฺเฉ ปารํ อปารโตฯ

[155]

อปารา ปารํ คจฺเฉยฺย, ภาเวนฺโต มคฺคมุตฺตมํ;

มคฺโค โส ปารํ คมนาย, ตสฺมา ปารายนํ อิติฯ

18. ปารายนานุคีติคาถา

[156]

‘‘ปารายนมนุคายิสฺสํ , [อิจฺจายสฺมา ปิงฺคิโย]

ยถาทฺทกฺขิ ตถากฺขาสิ, วิมโล ภูริเมธโส;

นิกฺกาโม นิพฺพโน [นิพฺพุโต (สฺยา.)] นาโค, กิสฺส เหตุ มุสา ภเณฯ

[157]

‘‘ปหีนมลโมหสฺส, มานมกฺขปฺปหายิโน;

หนฺทาหํ กิตฺตยิสฺสามิ, คิรํ วณฺณูปสญฺหิตํฯ

[158]

‘‘ตโมนุโท พุทฺโธ สมนฺตจกฺขุ, โลกนฺตคู สพฺพภวาติวตฺโต;

อนาสโว สพฺพทุกฺขปฺปหีโน, สจฺจวฺหโย พฺรหฺเม อุปาสิโต เมฯ

[159]

‘‘ทิโช ยถา กุพฺพนกํ ปหาย, พหุปฺผลํ กานนมาวเสยฺย;

เอวมฺปหํ อปฺปทสฺเส ปหาย, มโหทธิํ หํโสริว อชฺฌปตฺโตฯ

[160]

‘‘เยเม ปุพฺเพ วิยากํสุ, หุรํ โคตมสาสนา;

อิจฺจาสิ อิติ ภวิสฺสติ;

สพฺพํ ตํ อิติหีติหํ, สพฺพํ ตํ ตกฺกวฑฺฒนํฯ

[161]

‘‘เอโก ตมนุทาสิโน, ชุติมา โส ปภงฺกโร;

โคตโม ภูริปญฺญาโณ, โคตโม ภูริเมธโสฯ

[162]

‘‘โย เม ธมฺมมเทเสสิ, สนฺทิฏฺฐิกมกาลิกํ;

ตณฺหกฺขยมนีติกํ, ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจิ’’ฯ

[163]

‘‘กิํ นุ ตมฺหา วิปฺปวสสิ, มุหุตฺตมปิ ปิงฺคิย;

โคตมา ภูริปญฺญาณา, โคตมา ภูริเมธสาฯ

[164]

‘‘โย เต ธมฺมมเทเสสิ, สนฺทิฏฺฐิกมกาลิกํ;

ตณฺหกฺขยมนีติกํ, ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจิ’’ฯ

[165]

‘‘นาหํ ตมฺหา วิปฺปวสามิ, มุหุตฺตมปิ พฺราหฺมณ;

โคตมา ภูริปญฺญาณา, โคตมา ภูริเมธสาฯ

[166]

‘‘โย เม ธมฺมมเทเสสิ, สนฺทิฏฺฐิกมกาลิกํ;

ตณฺหกฺขยมนีติกํ, ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจิฯ

[167]

‘‘ปสฺสามิ นํ มนสา จกฺขุนาว, รตฺตินฺทิวํ พฺราหฺมณ อปฺปมตฺโตฯ

นมสฺสมาโน วิวเสมิ รตฺติํ, เตเนว มญฺญามิ อวิปฺปวาสํฯ

[168]

‘‘สทฺธา จ ปีติ จ มโน สติ จ,

นาเปนฺติเม โคตมสาสนมฺหา;

ยํ ยํ ทิสํ วชติ ภูริปญฺโญ, ส เตน เตเนว นโตหมสฺมิฯ

[169]

‘‘ชิณฺณสฺส เม ทุพฺพลถามกสฺส, เตเนว กาโย น ปเลติ ตตฺถ;

สงฺกปฺปยนฺตาย [สํกปฺปยตฺตาย (สี.)] วชามิ นิจฺจํ, มโน หิ เม พฺราหฺมณ เตน ยุตฺโตฯ

[170]

‘‘ปงฺเก สยาโน ปริผนฺทมาโน, ทีปา ทีปํ อุปลฺลวิํ;

อถทฺทสาสิํ สมฺพุทฺธํ, โอฆติณฺณมนาสวํฯ

[171]

‘‘ยถา อหู วกฺกลิ มุตฺตสทฺโธ, ภทฺราวุโธ อาฬวิโคตโม จ;

เอวเมว ตฺวมฺปิ ปมุญฺจสฺสุ สทฺธํ, คมิสฺสสิ ตฺวํ ปิงฺคิย มจฺจุเธยฺยสฺส ปารํ’’ [มจฺจุเธยฺยปารํ (สี.)]ฯ

[172]

‘‘เอส ภิยฺโย ปสีทามิ, สุตฺวาน มุนิโน วโจ;

วิวฏฺฏจฺฉโท สมฺพุทฺโธ, อขิโล ปฏิภานวาฯ

[173]

‘‘อธิเทเว อภิญฺญาย, สพฺพํ เวทิ ปโรปรํ;

ปญฺหานนฺตกโร สตฺถา, กงฺขีนํ ปฏิชานตํฯ

[174]

‘‘อสํหีรํ อสํกุปฺปํ, ยสฺส นตฺถิ อุปมา กฺวจิ;

อทฺธา คมิสฺสามิ น เมตฺถ กงฺขา, เอวํ มํ ธาเรหิ อธิมุตฺตจิตฺต’’นฺติ [อชิตมาณวปุจฺฉาย ปฏฺฐาย ยาวปารายนานุคีติคาตาปริโยสานา สฺยา. … โปตฺถเก นตฺถิ]ฯ

ปารายนานุคีติคาถา นิฏฺฐิตาฯ

ปารายนวคฺคนิทฺเทโส