15. โมฆราชมาณวปุจฺฉา

[141]

‘‘ทฺวาหํ สกฺกํ อปุจฺฉิสฺสํ, [อิจฺจายสฺมา โมฆราชา]

น เม พฺยากาสิ จกฺขุมา;

ยาวตติยญฺจ เทวีสิ, พฺยากโรตีติ เม สุตํฯ

[142]

‘‘อยํ โลโก ปโร โลโก, พฺรหฺมโลโก สเทวโก;

ทิฏฺฐิํ เต นาภิชานาติ, โคตมสฺส ยสสฺสิโนฯ

[143]

‘‘เอวํ อภิกฺกนฺตทสฺสาวิํ, อตฺถิ ปญฺเหน อาคมํ;

กถํ โลกํ อเวกฺขนฺตํ, มจฺจุราชา น ปสฺสติ’’ฯ

[144]

‘‘สุญฺญโต โลกํ อเวกฺขสฺสุ, โมฆราช สทา สโต;

อตฺตานุทิฏฺฐิํ อูหจฺจ, เอวํ มจฺจุตโร สิยา;

เอวํ โลกํ อเวกฺขนฺตํ, มจฺจุราชา น ปสฺสตี’’ติฯ

โมฆราชมาณวปุจฺฉา ปนฺนรสมาฯ

16. ปิงฺคิยมาณวปุจฺฉา

[145]

‘‘ชิณฺโณหมสฺมิ อพโล วีตวณฺโณ, [อิจฺจายสฺมา ปิงฺคิโย]

เนตฺตา น สุทฺธา สวนํ น ผาสุ;

มาหํ นสฺสํ โมมุโห อนฺตราว, อาจิกฺข ธมฺมํ ยมหํ วิชญฺญํ;

ชาติชราย อิธ วิปฺปหานํ’’ฯ

[146]

‘‘ทิสฺวาน รูเปสุ วิหญฺญมาเน, [ปิงฺคิยาติ ภควา]

รุปฺปนฺติ รูเปสุ ชนา ปมตฺตา;

ตสฺมา ตุวํ ปิงฺคิย อปฺปมตฺโต, ชหสฺสุ รูปํ อปุนพฺภวาย’’ฯ

[147]

‘‘ทิสา จตสฺโส วิทิสา จตสฺโส, อุทฺธํ อโธ ทส ทิสา อิมาโย;

น ตุยฺหํ อทิฏฺฐํ อสุตํ อมุตํ [อสุตํ อมุตํ วา (สี.), อสุตามุตํ วา (สฺยา.), อสุตํ’มุตํ วา (ปี.)], อโถ อวิญฺญาตํ กิญฺจนมตฺถิ [กญฺจิ มตฺถิ (สฺยา.), กิญฺจิ นตฺถิ (ปี.), กิญฺจินมตฺถิ (ก.)] โลเก;

อาจิกฺข ธมฺมํ ยมหํ วิชญฺญํ, ชาติชราย อิธ วิปฺปหานํ’’ฯ

[148]

‘‘ตณฺหาธิปนฺเน มนุเช เปกฺขมาโน, [ปิงฺคิยาติ ภควา]

สนฺตาปชาเต ชรสา ปเรเต;

ตสฺมา ตุวํ ปิงฺคิย อปฺปมตฺโต, ชหสฺสุ ตณฺหํ อปุนพฺภวายา’’ติฯ

ปิงฺคิยมาณวปุจฺฉา โสฬสมาฯ

17. ปารายนตฺถุติคาถา

อิทมโวจ ภควา มคเธสุ วิหรนฺโต ปาสาณเก เจติเย, ปริจารกโสฬสานํ [ปริจารกโสฬสนฺนํ (สฺยา. ก.)] พฺราหฺมณานํ อชฺฌิฏฺโฐ ปุฏฺโฐ ปุฏฺโฐ ปญฺหํ [ปญฺเห (สี. ปี.)] พฺยากาสิฯ เอกเมกสฺส เจปิ ปญฺหสฺส อตฺถมญฺญาย ธมฺมมญฺญาย ธมฺมานุธมฺมํ ปฏิปชฺเชยฺย, คจฺเฉยฺเยว ชรามรณสฺส ปารํฯ ‘‘ปารงฺคมนียา อิเม ธมฺมา’’ติ – ตสฺมา อิมสฺส ธมฺมปริยายสฺส ปารายนนฺเตว [ปารายณํตฺเวว (สี. อฏฺฐ.)] อธิวจนํฯ

[149]

อชิโต ติสฺสเมตฺเตยฺโย, ปุณฺณโก อถ เมตฺตคู;

โธตโก อุปสีโว จ, นนฺโท จ อถ เหมโกฯ

[150]

โตเทยฺยกปฺปา ทุภโย, ชตุกณฺณี จ ปณฺฑิโต;

ภทฺราวุโธ อุทโย จ, โปสาโล จาปิ พฺราหฺมโณ;

โมฆราชา จ เมธาวี, ปิงฺคิโย จ มหาอิสิฯ

[151]

เอเต พุทฺธํ อุปาคจฺฉุํ, สมฺปนฺนจรณํ อิสิํ;

ปุจฺฉนฺตา นิปุเณ ปญฺเห, พุทฺธเสฏฺฐํ อุปาคมุํฯ

[152]

เตสํ พุทฺโธ ปพฺยากาสิ, ปญฺเห ปุฏฺโฐ ยถาตถํ;

ปญฺหานํ เวยฺยากรเณน, โตเสสิ พฺราหฺมเณ มุนิฯ

[153]

เต โตสิตา จกฺขุมตา, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา;

พฺรหฺมจริยมจริํสุ, วรปญฺญสฺส สนฺติเกฯ

[154]

เอกเมกสฺส ปญฺหสฺส, ยถา พุทฺเธน เทสิตํ;

ตถา โย ปฏิปชฺเชยฺย, คจฺเฉ ปารํ อปารโตฯ

[155]

อปารา ปารํ คจฺเฉยฺย, ภาเวนฺโต มคฺคมุตฺตมํ;

มคฺโค โส ปารํ คมนาย, ตสฺมา ปารายนํ อิติฯ

18. ปารายนานุคีติคาถา

[156]

‘‘ปารายนมนุคายิสฺสํ , [อิจฺจายสฺมา ปิงฺคิโย]

ยถาทฺทกฺขิ ตถากฺขาสิ, วิมโล ภูริเมธโส;

นิกฺกาโม นิพฺพโน [นิพฺพุโต (สฺยา.)] นาโค, กิสฺส เหตุ มุสา ภเณฯ

[157]

‘‘ปหีนมลโมหสฺส, มานมกฺขปฺปหายิโน;

หนฺทาหํ กิตฺตยิสฺสามิ, คิรํ วณฺณูปสญฺหิตํฯ

[158]