สห คาถาปริโยสานา…เป.… สตฺถา เม ภนฺเต ภควา, สาวโกหมสฺมีติฯ

ชตุกณฺณิมาณวปุจฺฉานิทฺเทโส เอกาทสโมฯ

12. ภทฺราวุธมาณวปุจฺฉานิทฺเทโส

[70]

โอกญฺชหํ ตณฺหจฺฉิทํ อเนชํ, [อิจฺจายสฺมา ภทฺราวุโธ]

นนฺทิญฺชหํ โอฆติณฺณํ วิมุตฺตํ;

กปฺปญฺชหํ อภิยาเจ สุเมธํ, สุตฺวาน นาคสฺส อปนมิสฺสนฺติ [อปคมิสฺสนฺติ (ก.)] อิโตฯ

โอกญฺชหํ ตณฺหจฺฉิทํ อเนชนฺติฯ โอกญฺชหนฺติ รูปธาตุยา โย ฉนฺโท โย ราโค ยา นนฺที ยา ตณฺหา เย อุปายุปาทานา [อุปยุปาทานา (ก.)] เจตโส อธิฏฺฐานาภินิเวสานุสยา, เต พุทฺธสฺส ภควโต ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวํกตา อายติํ อนุปฺปาทธมฺมาฯ ตสฺมา พุทฺโธ โอกญฺชโหฯ เวทนาธาตุยา…เป.… สญฺญาธาตุยา… สงฺขารธาตุยา… วิญฺญาณธาตุยา โย ฉนฺโท โย ราโค ยา นนฺที ยา ตณฺหา เย อุปายุปาทานา เจตโส อธิฏฺฐานาภินิเวสานุสยา, เต พุทฺธสฺส ภควโต ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวํกตา อายติํ อนุปฺปาทธมฺมาฯ ตสฺมา พุทฺโธ โอกญฺชโหฯ

ตณฺหจฺฉิทนฺติฯ ตณฺหาติ รูปตณฺหา…เป.… ธมฺมตณฺหาฯ สา ตณฺหา พุทฺธสฺส ภควโต ฉินฺนา อุจฺฉินฺนา สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา ญาณคฺคินา ทฑฺฒาฯ ตสฺมา พุทฺโธ ตณฺหจฺฉิโทฯ อเนโชติ เอชา วุจฺจติ ตณฺหาฯ โย ราโค สาราโค …เป.… อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํฯ สา เอชา ตณฺหา พุทฺธสฺส ภควโต ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวํกตา อายติํ อนุปฺปาทธมฺมาฯ ตสฺมา พุทฺโธ อเนโชฯ เอชาย ปหีนตฺตา อเนโช ภควา ลาเภปิ น อิญฺชติ, อลาเภปิ น อิญฺชติ, ยเสปิ น อิญฺชติ, อยเสปิ น อิญฺชติ, ปสํสายปิ น อิญฺชติ, นินฺทายปิ น อิญฺชติ, สุเขปิ น อิญฺชติ, ทุกฺเขปิ น อิญฺชติ น จลติ น เวธติ น ปเวธติ น สมฺปเวธตีติฯ

ตสฺมา พุทฺโธ อเนโชติ – โอกญฺชหํ ตณฺหจฺฉิทํ อเนชํฯ อิจฺจายสฺมา ภทฺราวุโธติฯ อิจฺจาติ ปทสนฺธิ…เป.… อายสฺมาติ, ปิยวจนํ…เป.… ภทฺราวุโธติ ตสฺส พฺราหฺมณสฺส นามํ…เป.… อภิลาโปติ – อิจฺจายสฺมา ภทฺราวุโธฯ

นนฺทิญฺชหํ โอฆติณฺณํ วิมุตฺตนฺติ นนฺที วุจฺจติ ตณฺหาฯ โย ราโค สาราโค…เป.… อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํฯ สา นนฺที สา ตณฺหา พุทฺธสฺส ภควโต ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวํกตา อายติํ อนุปฺปาทธมฺมาฯ ตสฺมา พุทฺโธ นนฺทิญฺชโหฯ โอฆติณฺณนฺติ ภควา กาโมฆํ ติณฺโณ ภโวฆํ ติณฺโณ ทิฏฺโฐฆํ ติณฺโณ อวิชฺโชฆํ ติณฺโณ สพฺพสํสารปถํ ติณฺโณ อุตฺติณฺโณ นิตฺถิณฺโณ อติกฺกนฺโต สมติกฺกนฺโต วีติวตฺโตฯ โส วุตฺถวาโส จิณฺณจรโณ…เป.… ชาติมรณสํสาโร นตฺถิ ตสฺส ปุนพฺภโวติ – นนฺทิญฺชหํ โอฆติณฺณํฯ วิมุตฺตนฺติ ภควโต ราคา จิตฺตํ มุตฺตํ วิมุตฺตํ สุวิมุตฺตํ, โทสา จิตฺตํ… โมหา จิตฺตํ…เป.… สพฺพากุสลาภิสงฺขาเรหิ จิตฺตํ มุตฺตํ วิมุตฺตํ สุวิมุตฺตนฺติ – นนฺทิญฺชหํ โอฆติณฺณํ วิมุตฺตํฯ

กปฺปญฺชหํ อภิยาเจ สุเมธนฺติฯ กปฺปาติ ทฺเว กปฺปา – ตณฺหากปฺโป จ ทิฏฺฐิกปฺโป จ…เป.… อยํ ตณฺหากปฺโป…เป.… อยํ ทิฏฺฐิกปฺโปฯ พุทฺธสฺส ภควโต ตณฺหากปฺโป ปหีโน ทิฏฺฐิกปฺโป ปฏินิสฺสฏฺโฐฯ ตณฺหากปฺปสฺส ปหีนตฺตา ทิฏฺฐิกปฺปสฺส ปฏินิสฺสฏฺฐตฺตา ตสฺมา พุทฺโธ กปฺปญฺชโห ฯ อภิยาเจติ ยาจามิ อภิยาจามิ อชฺเฌสามิ สาทิยามิ ปตฺถยามิ ปิหยามิ ชปฺปามิ อภิชปฺปามิฯ สุเมธา วุจฺจติ ปญฺญาฯ ยา ปญฺญา ปชานนา…เป.… อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺฐิฯ ภควา อิมาย เมธาย ปญฺญาย อุเปโต สมุเปโต อุปาคโต สมุปาคโต อุปปนฺโน สมุปปนฺโน สมนฺนาคโตฯ ตสฺมา พุทฺโธ สุเมโธติ – กปฺปญฺชหํ อภิยาเจ สุเมธํฯ

สุตฺวาน นาคสฺส อปนมิสฺสนฺติ อิโตติฯ นาคสฺสาติ นาโคฯ ภควา อาคุํ น กโรตีติ นาโค, น คจฺฉตีติ นาโค, น อาคจฺฉตีติ นาโค…เป.… เอวํ ภควา น คจฺฉตีติ นาโคฯ สุตฺวาน นาคสฺส อปนมิสฺสนฺติ อิโตติ ตุยฺหํ วจนํ พฺยปฺปถํ เทสนํ อนุสาสนํ อนุสิฏฺฐํ สุตฺวา สุณิตฺวา อุคฺคเหตฺวา อุปธารยิตฺวา อุปลกฺขยิตฺวา อิโต อปนมิสฺสนฺติ วชิสฺสนฺติ ปกฺกมิสฺสนฺติ ทิสาวิทิสํ คมิสฺสนฺตีติ – สุตฺวาน นาคสฺส อปนมิสฺสนฺติ อิโตฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ –

‘‘โอกญฺชหํ ตณฺหจฺฉิทํ อเนชํ, [อิจฺจายสฺมา ภทฺราวุโธ]

นนฺทิญฺชหํ โอฆติณฺณํ วิมุตฺตํ;

กปฺปญฺชหํ อภิยาเจ สุเมธํ, สุตฺวาน นาคสฺส อปนมิสฺสนฺติ อิโต’’ติฯ

[71]

นานาชนา ชนปเทหิ สงฺคตา, ตว วีร วากฺยํ อภิกงฺขมานา;

เตสํ ตุวํ สาธุ วิยากโรหิ, ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโมฯ

นานาชนา ชนปเทหิ สงฺคตาติฯ นานาชนาติ ขตฺติยา จ พฺราหฺมณา จ เวสฺสา จ สุทฺทา จ คหฏฺฐา จ ปพฺพชิตา จ เทวา จ มนุสฺสา จฯ ชนปเทหิ สงฺคตาติ องฺคา จ มคธา จ กลิงฺคา จ กาสิยา จ โกสลา จ วชฺชิยา จ มลฺลา จ เจติยมฺหา จ [เจติยมฺหา จ สาครมฺหา จ (สฺยา.)] วํสา จ กุรุมฺหา จ ปญฺจาลา จ มจฺฉา จ สุรเสนา จ อสฺสกา จ อวนฺติยา จ โยนา [โยนกา (ก.) มหานิ. 55] จ กมฺโพชา จฯ สงฺคตาติ สงฺคตา สมาคตา สโมหิตา สนฺนิปติตาติ – นานาชนา ชนปเทหิ สงฺคตาฯ

ตว วีร วากฺยํ อภิกงฺขมานาติฯ วีราติ วีโรฯ ภควา วีริยวาติ วีโร, ปหูติ วีโร, วิสวีติ วีโร, อลมตฺโตติ วีโร, วิคตโลมหํโสติปิ วีโรฯ

วิรโต อิธ สพฺพปาปเกหิ, นิรยทุกฺขํ อติจฺจ วีริยวา โส;

โส วีริยวา ปธานวา, วีโร ตาทิ ปวุจฺจเต ตถตฺตาติฯ

ตว วีร วากฺยํ อภิกงฺขมานาติ ตุยฺหํ วจนํ พฺยปฺปถํ เทสนํ อนุสาสนํ อนุสิฏฺฐํฯ อภิกงฺขมานาติ อภิกงฺขมานา อิจฺฉมานา สาทิยมานา ปตฺถยมานา ปิหยมานา อภิชปฺปมานาติ – ตว วีร วากฺยํ อภิกงฺขมานาฯ

เตสํ ตุวํ สาธุ วิยากโรหีติฯ เตสนฺติ เตสํ ขตฺติยานํ พฺราหฺมณานํ เวสฺสานํ สุทฺทานํ คหฏฺฐานํ ปพฺพชิตานํ เทวานํ มนุสฺสานํฯ ตุวนฺติ ภควนฺตํ ภณติฯ

สาธุ วิยากโรหีติ สาธุ อาจิกฺขาหิ เทเสหิ ปญฺญเปหิ ปฏฺฐเปหิ วิวราหิ วิภชาหิ อุตฺตานีกโรหิ ปกาเสหีติ – เตสํ ตุวํ สาธุ วิยากโรหิฯ

ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโมติ ตถา หิ เต วิทิโต ตุลิโต ตีริโต วิภูโต วิภาวิโต เอส ธมฺโมติ – ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโมฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ –

‘‘นานาชนา ชนปเทหิ สงฺคตา, ตว วีร วากฺยํ อภิกงฺขมานา;

เตสํ ตุวํ สาธุ วิยากโรหิ, ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโม’’ติฯ

[72]

อาทานตณฺหํ วินเยถ สพฺพํ, [ภทฺราวุธาติ ภควา]

อุทฺธํ อโธ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌ;

ยํ ยญฺหิ โลกสฺมิมุปาทิยนฺติ, เตเนว มาโร อนฺเวติ ชนฺตุํฯ

อาทานตณฺหํ วินเยถ สพฺพนฺติ อาทานตณฺหํ วุจฺจติ รูปตณฺหา…เป.… อาทานตณฺหาติ กิํการณา วุจฺจติ อาทานตณฺหา? ตาย ตณฺหาย รูปํ อาทิยนฺติ อุปาทิยนฺติ คณฺหนฺติ ปรามสนฺติ อภินิวิสนฺติฯ เวทนํ…เป.… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ… คติํ… อุปปตฺติํ… ปฏิสนฺธิํ… ภวํ… สํสารํ… วฏฺฏํ อาทิยนฺติ อุปาทิยนฺติ คณฺหนฺติ ปรามสนฺติ อภินิวิสนฺติฯ ตํการณา วุจฺจติ อาทานตณฺหาฯ อาทานตณฺหํ วินเยถ สพฺพนฺติ สพฺพํ อาทานตณฺหํ วินเยยฺย ปฏิวินเยยฺย ปชเหยฺย วิโนเทยฺย พฺยนฺตีกเรยฺย อนภาวํ คเมยฺยาติ – อาทานตณฺหํ วินเยถ สพฺพํฯ ภทฺราวุธาติ ภควาติฯ ภทฺราวุธาติ ภควา ตํ พฺราหฺมณํ นาเมน อาลปติฯ ภควาติ คารวาธิวจนเมตํ…เป.… สจฺฉิกา ปญฺญตฺติ, ยทิทํ ภควาติ – ภทฺราวุธาติ ภควาฯ

อุทฺธํ อโธ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติฯ อุทฺธนฺติ อนาคตํ; อโธติ อตีตํ; ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ ปจฺจุปฺปนฺนํฯ อุทฺธนฺติ เทวโลโก; อโธติ นิรยโลโก; ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ มนุสฺสโลโกฯ อถ วา, อุทฺธนฺติ กุสลา ธมฺมา; อโธติ อกุสลา ธมฺมา; ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ อพฺยากตา ธมฺมาฯ อุทฺธนฺติ อรูปธาตุ; อโธติ กามธาตุ; ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ รูปธาตุฯ อุทฺธนฺติ สุขา เวทนา; อโธติ ทุกฺขา เวทนา; ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ อทุกฺขมสุขา เวทนาฯ

อุทฺธนฺติ อุทฺธํ ปาทตลา; อโธติ อโธ เกสมตฺถกา; ติริยญฺจาปิ มชฺเฌติ เวมชฺเฌติ – อุทฺธํ อโธ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌฯ

ยํ ยญฺหิ โลกสฺมิมุปาทิยนฺตีติ ยํ ยํ รูปคตํ เวทนาคตํ สญฺญาคตํ สงฺขารคตํ วิญฺญาณคตํ อาทิยนฺติ อุปาทิยนฺติ คณฺหนฺติ ปรามสนฺติ อภินิวิสนฺติฯ โลกสฺมินฺติ อปายโลเก…เป.… อายตนโลเกติ – ยํ ยญฺหิ โลกสฺมิมุปาทิยนฺติฯ

เตเนว มาโร อนฺเวติ ชนฺตุนฺติ เตเนว กมฺมาภิสงฺขารวเสน ปฏิสนฺธิโก ขนฺธมาโร ธาตุมาโร อายตนมาโร คติมาโร อุปปตฺติมาโร ปฏิสนฺธิมาโร ภวมาโร สํสารมาโร วฏฺฏมาโร อนฺเวติ อนุคจฺฉติ อนฺวายิโก โหติฯ ชนฺตุนฺติ สตฺตํ ชนํ นรํ มาณวํ [มานวํ (สฺยา.)] โปสํ ปุคฺคลํ ชีวํ ชาคุํ ชนฺตุํ อินฺทคุํ มนุชนฺติ – เตเนว มาโร อนฺเวติ ชนฺตุํฯ เตนาห ภควา –

‘‘อาทานตณฺหํ วินเยถ สพฺพํ, [ภทฺราวุธาติ ภควา]

อุทฺธํ อโธ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌ;

ยํ ยญฺหิ โลกสฺมิมุปาทิยนฺติ, เตเนว มาโร อนฺเวติ ชนฺตุ’’นฺติฯ

[73]

ตสฺมา ปชานํ น อุปาทิเยถ, ภิกฺขุ สโต กิญฺจนํ สพฺพโลเก;

อาทานสตฺเต อิติ เปกฺขมาโน, ปชํ อิมํ มจฺจุเธยฺเย วิสตฺตํฯ

ตสฺมา ปชานํ น อุปาทิเยถาติฯ ตสฺมาติ ตสฺมา ตํการณา ตํเหตุ ตปฺปจฺจยา ตํนิทานา, เอตํ อาทีนวํ สมฺปสฺสมาโน อาทานตณฺหายาติ – ตสฺมาฯ ปชานนฺติ ชานนฺโต ปชานนฺโต อาชานนฺโต วิชานนฺโต ปฏิวิชานนฺโต ปฏิวิชฺฌนฺโต ‘‘สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา’’ติ…เป.… ‘‘ยํ กิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพํ ตํ นิโรธธมฺม’’นฺติ ชานนฺโต ปชานนฺโต อาชานนฺโต วิชานนฺโต ปฏิวิชานนฺโต ปฏิวิชฺฌนฺโตฯ น อุปาทิเยถาติ รูปํ นาทิเยยฺย น อุปาทิเยยฺย น คณฺเหยฺย น ปรามเสยฺย นาภินิวิเสยฺย; เวทนํ…เป.… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ… คติํ … อุปปตฺติํ… ปฏิสนฺธิํ… ภวํ… สํสารํ… วฏฺฏํ นาทิเยยฺย น อุปาทิเยยฺย น คณฺเหยฺย น ปรามเสยฺย นาภินิวิเสยฺยาติ – ตสฺมา ปชานํ น อุปาทิเยถฯ

ภิกฺขุ สโต กิญฺจนํ สพฺพโลเกติฯ ภิกฺขูติ ปุถุชฺชนกลฺยาณโก วา ภิกฺขุ, เสกฺโข วา ภิกฺขุฯ สโตติ จตูหิ การเณหิ สโต – กาเย กายานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ ภาเวนฺโต สโต…เป.… โส วุจฺจติ สโตติ – ภิกฺขุ สโตฯ กิญฺจนนฺติ กิญฺจิ รูปคตํ เวทนาคตํ สญฺญาคตํ สงฺขารคตํ วิญฺญาณคตํฯ สพฺพโลเกติ สพฺพอปายโลเก สพฺพมนุสฺสโลเก สพฺพเทวโลเก สพฺพขนฺธโลเก สพฺพธาตุโลเก สพฺพอายตนโลเกติ – ภิกฺขุ สโต กิญฺจนํ สพฺพโลเกฯ

อาทานสตฺเต อิติ เปกฺขมาโนติ อาทานสตฺตา วุจฺจนฺติ เย รูปํ อาทิยนฺติ อุปาทิยนฺติ คณฺหนฺติ ปรามสนฺติ อภินิวิสนฺติ; เวทนํ…เป.… สญฺญํ… สงฺขาเร… วิญฺญาณํ… คติํ… อุปปตฺติํ… ปฏิสนฺธิํ… ภวํ… สํสารํ… วฏฺฏํ อาทิยนฺติ อุปาทิยนฺติ คณฺหนฺติ ปรามสนฺติ อภินิวิสนฺติฯ อิตีติ ปทสนฺธิ…เป.… ปทานุปุพฺพตาเปตํ อิตีติฯ เปกฺขมาโนติ เปกฺขมาโน ทกฺขมาโน ทิสฺสมาโน ปสฺสมาโน โอโลกยมาโน นิชฺฌายมาโน อุปปริกฺขมาโนติ – อาทานสตฺเต อิติ เปกฺขมาโนฯ

ปชํ อิมํ มจฺจุเธยฺเย วิสตฺตนฺติฯ ปชาติ สตฺตาธิวจนํ มจฺจุเธยฺยา วุจฺจนฺติ กิเลสา จ ขนฺธา จ อภิสงฺขารา จฯ ปชา มจฺจุเธยฺเย มารเธยฺเย มรณเธยฺเย สตฺตา วิสตฺตา อาสตฺตา ลคฺคา ลคฺคิตา ปลิพุทฺธาฯ ยถา ภิตฺติขิเล วา นาคทนฺเต วา ภณฺฑํ สตฺตํ วิสตฺตํ อาสตฺตํ ลคฺคํ ลคฺคิตํ ปลิพุทฺธํ, เอวเมว ปชา มจฺจุเธยฺเย มารเธยฺเย มรณเธยฺเย สตฺตา วิสตฺตา อาสตฺตา ลคฺคา ลคฺคิตา ปลิพุทฺธาติ – ปชํ อิมํ มจฺจุเธยฺเย วิสตฺตํฯ เตนาห ภควา –

‘‘ตสฺมา ปชานํ น อุปาทิเยถ, ภิกฺขุ สโต กิญฺจนํ สพฺพโลเก;

อาทานสตฺเต อิติ เปกฺขมาโน, ปชํ อิมํ มจฺจุเธยฺเย วิสตฺต’’นฺติฯ

สห คาถาปริโยสานา…เป.… สตฺถา เม ภนฺเต ภควา, สาวโกหมสฺมีติฯ

ภทฺราวุธมาณวปุจฺฉานิทฺเทโส ทฺวาทสโมฯ

13. อุทยมาณวปุจฺฉานิทฺเทโส

[74]

ฌายิํ วิรชมาสีนํ, [อิจฺจายสฺมา อุทโย]

กตกิจฺจํ อนาสวํ;

ปารคุํ สพฺพธมฺมานํ, อตฺถิ ปญฺเหน อาคมํ;

อญฺญาวิโมกฺขํ ปพฺรูหิ [สํพฺรูหิ (สฺยา.)], อวิชฺชาย ปเภทนํฯ

ฌายิํ วิรชมาสีนนฺติฯ ฌายินฺติ ฌายี ภควาฯ ปฐเมนปิ ฌาเนน ฌายี, ทุติเยนปิ ฌาเนน ฌายี, ตติเยนปิ ฌาเนน ฌายี, จตุตฺเถนปิ ฌาเนน ฌายี, สวิตกฺกสวิจาเรนปิ ฌาเนน ฌายี, อวิตกฺกวิจารมตฺเตนปิ ฌาเนน ฌายี, อวิตกฺกอวิจาเรนปิ ฌาเนน ฌายี, สปฺปีติเกนปิ ฌาเนน ฌายี, นิปฺปีติเกนปิ ฌาเนน ฌายี, สาตสหคเตนปิ ฌาเนน ฌายี, อุเปกฺขาสหคเตนปิ ฌาเนน ฌายี, สุญฺญเตนปิ ฌาเนน ฌายี, อนิมิตฺเตนปิ ฌาเนน ฌายี, อปฺปณิหิเตนปิ ฌาเนน ฌายี, โลกิเยนปิ ฌาเนน ฌายี, โลกุตฺตเรนปิ ฌาเนน ฌายี ฌานรโต เอกตฺตมนุยุตฺโต สทตฺถครุโกติ – ฌายิํฯ วิรชนฺติ ราโค รโช, โทโส รโช, โมโห รโช, โกโธ รโช, อุปนาโห รโช…เป.… สพฺพากุสลาภิสงฺขารา รชาฯ เต รชา พุทฺธสฺส ภควโต ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวํกตา อายติํ อนุปฺปาทธมฺมาฯ ตสฺมา พุทฺโธ อรโช วิรโช นิรโช รชาปคโต รชวิปฺปหีโน รชวิปฺปยุตฺโต สพฺพรชวีติวตฺโตฯ

ราโค รโช น จ ปน เรณุ วุจฺจติ,

ราคสฺเสตํ อธิวจนํ รโชติ;

เอตํ รชํ วิปฺปชหิตฺวา [ปฏิวิโนทิตฺวา (ก.) มหานิ. 209] จกฺขุมา, ตสฺมา ชิโน วิคตรโชติ วุจฺจติฯ

โทโส รโช น จ ปน เรณุ วุจฺจติ, โทสสฺเสตํ อธิวจนํ รโชติ;

เอตํ รชํ วิปฺปชหิตฺวา จกฺขุมา, ตสฺมา ชิโน วิคตรโชติ วุจฺจติฯ