น เต มารสฺส ปทฺธคูติ น เต มารสฺส ปทฺธา ปทฺธจรา [ปฏฺฐา ปฏฺฐจรา (สฺยา. ก.)] ปริจาริกา สิยา; พุทฺธสฺส เต ภควโต ปทฺธา ปทฺธจรา ปริจาริกา สิยาติ – น เต มารสฺส ปทฺธคูฯ เตนาห ภควา –

‘‘เอตทญฺญาย เย สตา, ทิฏฺฐธมฺมาภินิพฺพุตา;

น เต มารวสานุคา, น เต มารสฺส ปทฺธคู’’ติฯ

สห คาถาปริโยสานา…เป.… สตฺถา เม ภนฺเต ภควา, สาวโกหมสฺมีติฯ

กปฺปมาณวปุจฺฉานิทฺเทโส ทสโมฯ

11. ชตุกณฺณิมาณวปุจฺฉานิทฺเทโส

[65]

สุตฺวานหํ วีร อกามกามิํ, [อิจฺจายสฺมา ชตุกณฺณิ]

โอฆาติคํ ปุฏฺฐุมกามมาคมํ;

สนฺติปทํ พฺรูหิ สหชเนตฺต, ยถาตจฺฉํ ภควา พฺรูหิ เมตํฯ

สุตฺวานหํ วีร อกามกามินฺติ สุตฺวา สุณิตฺวา อุคฺคเหตฺวา อุปธาเรตฺวา อุปลกฺขยิตฺวาฯ อิติปิ โส ภควา อรหํ…เป.… พุทฺโธ ภควาติ – สุตฺวานหํฯ วีราติ วีโร ภควาฯ วีริยวาติ วีโร, ปหูติ วีโร, วิสวีติ วีโร, อลมตฺโตติ วีโร, สูโรติ วีโร, วิกฺกนฺโต อภีรู อจฺฉมฺภี อนุตฺราสี อปลายี ปหีนภยเภรโว วิคตโลมหํโสติ วีโรฯ

วิรโต อิธ สพฺพปาปเกหิ, นิรยทุกฺขํ อติจฺจ วีริยวา [วิริยวา (สฺยา.) สุ. นิ. 536] โส;

โส วีริยวา ปธานวา, วีโร ตาทิ ปวุจฺจเต ตถตฺตาติฯ

สุตฺวานหํ วีรฯ อกามกามินฺติฯ กามาติ อุทฺทานโต ทฺเว กามา – วตฺถุกามา จ กิเลสกามา จ…เป.… อิเม วุจฺจนฺติ วตฺถุกามา…เป.… อิเม วุจฺจนฺติ กิเลสกามาฯ พุทฺธสฺส ภควโต วตฺถุกามา ปริญฺญาตา, กิเลสกามา ปหีนาฯ

วตฺถุกามานํ ปริญฺญาตตฺตา กิเลสกามานํ ปหีนตฺตา ภควา น กาเม กาเมติ, น กาเม ปตฺเถติ, น กาเม ปิเหติ, น กาเม อภิชปฺปติฯ เย กาเม กาเมนฺติ, กาเม ปตฺเถนฺติ, กาเม ปิเหนฺติ, กาเม อภิชปฺปนฺติ, เต กามกามิโน ราคราคิโน สญฺญาสญฺญิโนฯ ภควา น กาเม กาเมติ, น กาเม ปตฺเถติ, น กาเม ปิเหติ, น กาเม อภิชปฺปติฯ ตสฺมา พุทฺโธ อกาโม นิกฺกาโม จตฺตกาโม วนฺตกาโม มุตฺตกาโม ปหีนกาโม ปฏินิสฺสฏฺฐกาโม วีตราโค วิคตราโค จตฺตราโค วนฺตราโค มุตฺตราโค ปหีนราโค ปฏินิสฺสฏฺฐราโค นิจฺฉาโต นิพฺพุโต สีติภูโต สุขปฺปฏิสํเวที พฺรหฺมภูเตน อตฺตนา วิหรตีติ – สุตฺวานหํ วีร อมกามกามิํฯ

อิจฺจายสฺมา ชตุกณฺณีติฯ อิจฺจาติ ปทสนฺธิ…เป.… ปทานุปุพฺพตาเปตํ – อิจฺจาติฯ อายสฺมาติ ปิยวจนํ สคารวสปฺปติสฺสาธิวจนเมตํ อายสฺมาติฯ ชตุกณฺณีติ ตสฺส พฺราหฺมณสฺส โคตฺตํ สงฺขา สมญฺญา ปญฺญตฺติ โวหาโรติ – อิจฺจายสฺมา ชตุกณฺณิฯ

โอฆาติคํ ปุฏฺฐุมกามมาคมนฺติฯ โอฆาติคนฺติ โอฆาติคํ โอฆํ อติกฺกนฺตํ สมติกฺกนฺตํ วีติวตฺตนฺติ – โอฆาติคํฯ ปุฏฺฐุนฺติ ปุฏฺฐุํ ปุจฺฉิตุํ ยาจิตุํ อชฺเฌสิตุํ ปสาเทตุํฯ อกามมาคมนฺติ อกามํ ปุฏฺฐุํ นิกฺกามํ จตฺตกามํ วนฺตกามํ มุตฺตกามํ ปหีนกามํ ปฏินิสฺสฏฺฐกามํ วีตราคํ วิคตราคํ จตฺตราคํ วนฺตราคํ มุตฺตราคํ ปหีนราคํ ปฏินิสฺสฏฺฐราคํ อาคมฺหา อาคตมฺหา อุปาคตมฺหา สมฺปตฺตมฺหา ตยา สทฺธิํ สมาคตมฺหาติ – โอฆาติคํ ปุฏฺฐุมกามมาคมํฯ

สนฺติปทํ พฺรูหิ สหชเนตฺตาติฯ สนฺตีติ เอเกน อากาเรน สนฺติปิ สนฺติปทมฺปิ [สนฺติปทนฺติ (ก.)] ตํเยว อมตํ นิพฺพานํฯ โย โส สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย วิราโค นิโรโธ นิพฺพานํ ฯ วุตฺตญฺเหตํ ภควตา – ‘‘สนฺตเมตํ ปทํ, ปณีตเมตํ ปทํ, ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย วิราโค นิโรโธ นิพฺพาน’’นฺติฯ

อถาปเรนากาเรน เย ธมฺมา สนฺตาธิคมาย สนฺติผุสนาย สนฺติสจฺฉิกิริยาย สํวตฺตนฺติ, เสยฺยถิทํ – จตฺตาโร สติปฏฺฐานา จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ปญฺจินฺทฺริยานิ ปญฺจ พลานิ สตฺต โพชฺฌงฺคา อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค – อิเม วุจฺจนฺติ สนฺติปทาฯ สนฺติปทํ ตาณปทํ เลณปทํ สรณปทํ อภยปทํ อจฺจุตปทํ อมตปทํ นิพฺพานปทํ พฺรูหิ อาจิกฺขาหิ เทเสหิ ปญฺญเปหิ ปฏฺฐเปหิ วิวราหิ วิภชาหิ อุตฺตานีกโรหิ ปกาเสหิฯ สหชเนตฺตาติ เนตฺตํ วุจฺจติ สพฺพญฺญุตญาณํฯ พุทฺธสฺส ภควโต เนตฺตญฺจ ชินภาโว จ โพธิยา มูเล อปุพฺพํ อจริมํ เอกสฺมิํ ขเณ อุปฺปนฺโน, ตสฺมา พุทฺโธ สหชเนตฺโตติ – สนฺติปทํ พฺรูหิ สหชเนตฺตฯ

ยถาตจฺฉํ ภควา พฺรูหิ เมตนฺติ ยถาตจฺฉํ วุจฺจติ อมตํ นิพฺพานํ…เป.… นิโรโธ นิพฺพานํฯ ภควาติ คารวาธิวจนํ…เป.… สจฺฉิกา ปญฺญตฺติ, ยทิทํ ภควาติฯ พฺรูหิ เมตนฺติ พฺรูหิ อาจิกฺขาหิ…เป.… ปกาเสหีติ – ยถาตจฺฉํ ภควา พฺรูหิ เมตํฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ –

‘‘สุตฺวานหํ วีร อกามกามิํ, [อิจฺจายสฺมา ชตุกณฺณิ]

โอฆาติคํ ปุฏฺฐุมกามมาคมํ;

สนฺติปทํ พฺรูหิ สหชเนตฺต, ยถาตจฺฉํ ภควา พฺรูหิ เมต’’นฺติฯ

[66]

ภควา หิ กาเม อภิภุยฺย อิริยติ, อาทิจฺโจว ปถวิํ เตชี เตชสา;

ปริตฺตปญฺญสฺส เม ภูริปญฺโญ, อาจิกฺข ธมฺมํ ยมหํ วิชญฺญํ;

ชาติชราย อิธ วิปฺปหานํฯ

ภควา หิ กาเม อภิภุยฺย อิริยตีติฯ ภควาติ คารวาธิวจนํ…เป.… สจฺฉิกา ปญฺญตฺติ, ยทิทํ ภควาติฯ กามาติ อุทฺทานโต ทฺเว กามา – วตฺถุกามา จ กิเลสกามา จ…เป.… อิเม วุจฺจนฺติ วตฺถุกามา…เป.… อิเม วุจฺจนฺติ กิเลสกามาฯ ภควา วตฺถุกาเม ปริชานิตฺวา กิเลสกาเม ปหาย อภิภุยฺย อภิภวิตฺวา อชฺโฌตฺถริตฺวา ปริยาทิยิตฺวา จรติ วิหรติ อิริยติ วตฺเตติ ปาเลติ ยเปติ ยาเปตีติ – ภควา หิ กาเม อภิภุยฺย อิริยติฯ

อาทิจฺโจว ปถวิํ เตชี เตชสาติ อาทิจฺโจ วุจฺจติ สูริโย [สุริโย (สฺยา.)]ฯ ปถวี วุจฺจติ ชคตี [ชรา (สฺยา.)]ฯ

ยถา สูริโย เตชี เตเชน สมนฺนาคโต ปถวิํ อภิภุยฺย อภิภวิตฺวา อชฺโฌตฺถริตฺวา ปริยาทิยิตฺวา สนฺตาปยิตฺวา สพฺพํ อากาสคตํ ตมคตํ อภิวิหจฺจ อนฺธการํ วิธมิตฺวา อาโลกํ ทสฺสยิตฺวา อากาเส อนฺตลิกฺเข คคนปเถ [คมนปเถ (สฺยา.) อฏฺฐกถา โอโลเกตพฺพา] คจฺฉติ, เอวเมว ภควา ญาณเตชี ญาณเตเชน สมนฺนาคโต สพฺพํ อภิสงฺขารสมุทยํ…เป.… กิเลสตมํ อวิชฺชนฺธการํ วิธมิตฺวา ญาณาโลกํ ทสฺเสตฺวา วตฺถุกาเม ปริชานิตฺวา กิเลสกาเม ปหาย อภิภุยฺย อภิภวิตฺวา อชฺโฌตฺถริตฺวา ปริยาทิยิตฺวา มทฺทิตฺวา จรติ วิหรติ อิริยติ วตฺเตติ ปาเลติ ยเปติ ยาเปตีติ – อาทิจฺโจว ปถวิํ เตชี เตชสาฯ

ปริตฺตปญฺญสฺส เม ภูริปญฺโญติ อหมสฺมิ ปริตฺตปญฺโญ โอมกปญฺโญ ลามกปญฺโญ ฉตุกฺกปญฺโญฯ ตฺวมฺปิ มหาปญฺโญ ปุถุปญฺโญ หาสปญฺโญ ชวนปญฺโญ ติกฺขปญฺโญ นิพฺเพธิกปญฺโญฯ ภูริ วุจฺจติ ปถวีฯ ภควา ตาย ปถวิสมาย ปญฺญาย วิปุลาย วิตฺถตาย สมนฺนาคโตติ – ปริตฺตปญฺญสฺส เม ภูริปญฺโญฯ

อาจิกฺข ธมฺมํ ยมหํ วิชญฺญนฺติฯ ธมฺมนฺติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ, จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน…เป.… นิพฺพานญฺจ นิพฺพานคามินิญฺจ ปฏิปทํ อาจิกฺขาหิ เทเสหิ ปญฺญเปหิ ปฏฺฐเปหิ วิวราหิ วิภชาหิ อุตฺตานีกโรหิ ปกาเสหิฯ ยมหํ วิชญฺญนฺติ ยมหํ ชาเนยฺยํ อาชาเนยฺยํ วิชาเนยฺยํ ปฏิชาเนยฺยํ ปฏิวิชฺเฌยฺยํ อธิคจฺเฉยฺยํ ผสฺเสยฺยํ สจฺฉิกเรยฺยนฺติ – อาจิกฺข ธมฺมํ ยมหํ วิชญฺญํฯ

ชาติชราย อิธ วิปฺปหานนฺติ อิเธว ชาติชราย มรณสฺส ปหานํ วูปสมํ ปฏินิสฺสคฺคํ ปฏิปฺปสฺสทฺธิํ อมตํ นิพฺพานนฺติ – ชาติชราย อิธ วิปฺปหานํฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ –

‘‘ภควา หิ กาเม อภิภุยฺย อิริยติ, อาทิจฺโจว ปถวิํ เตชี เตชสา;

ปริตฺตปญฺญสฺส เม ภูริปญฺโญ, อาจิกฺข ธมฺมํ ยมหํ วิชญฺญํ;

ชาติชราย อิธ วิปฺปหาน’’นฺติฯ

[67]

กาเมสุ วินย เคธํ, [ชตุกณฺณีติ ภควา]

เนกฺขมฺมํ ทฏฺฐุ เขมโต;

อุคฺคหิตํ นิรตฺตํ วา, มา เต วิชฺชิตฺถ กิญฺจนํฯ

กาเมสุ วินย เคธนฺติฯ กามาติ อุทฺทานโต ทฺเว กามา – วตฺถุกามา จ กิเลสกามา จ…เป.… อิเม วุจฺจนฺติ วตฺถุกามา…เป.… อิเม วุจฺจนฺติ กิเลสกามาฯ เคธนฺติ เคโธ วุจฺจติ ตณฺหาฯ โย ราโค สาราโค…เป.… อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํฯ กาเมสุ วินย เคธนฺติ กาเมสุ เคธํ วินย ปฏิวินย ปชห วิโนเทหิ พฺยนฺตีกโรหิ อนภาวํ คเมหีติ – กาเมสุ วินย เคธํฯ ชตุกณฺณีติ ภควา ตํ พฺราหฺมณํ โคตฺเตน อาลปติฯ ภควาติ คารวาธิวจนเมตํ…เป.… สจฺฉิกา ปญฺญตฺติ, ยทิทํ ภควาติ – ชตุกณฺณีติ ภควาฯ

เนกฺขมฺมํ ทฏฺฐุ เขมโตติฯ เนกฺขมฺมนฺติ สมฺมาปฏิปทํ อนุโลมปฏิปทํ อปจฺจนีกปฏิปทํ อนฺวตฺถปฏิปทํ ธมฺมานุธมฺมปฏิปทํ สีเลสุ ปริปูรการิตํ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตํ โภชเน มตฺตญฺญุตํ ชาคริยานุโยคํ สติสมฺปชญฺญํ จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน จตฺตาโร สมฺมปฺปธาเน จตฺตาโร อิทฺธิปาเท ปญฺจินฺทฺริยานิ ปญฺจ พลานิ สตฺต โพชฺฌงฺเค อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ นิพฺพานญฺจ นิพฺพานคามินิญฺจ ปฏิปทํ เขมโต ตาณโต เลณโต สรณโต สรณีภูตโต อภยโต อจฺจุตโต อมตโต นิพฺพานโต ทฏฺฐุํ ปสฺสิตฺวา ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวาติ – เนกฺขมฺมํ ทฏฺฐุ เขมโตฯ

อุคฺคหิตํ นิรตฺตํ วาติฯ อุคฺคหิตนฺติ ตณฺหาวเสน ทิฏฺฐิวเสน คหิตํ ปรามฏฺฐํ อภินิวิฏฺฐํ อชฺโฌสิตํ อธิมุตฺตํฯ นิรตฺตํ วาติ นิรตฺตํ วา มุญฺจิตพฺพํ วิชหิตพฺพํ วิโนทิตพฺพํ พฺยนฺตีกาตพฺพํ อนภาวํ คเมตพฺพนฺติ – อุคฺคหิตํ นิรตฺตํ วาฯ

มา เต วิชฺชิตฺถ กิญฺจนนฺติ ราคกิญฺจนํ โทสกิญฺจนํ โมหกิญฺจนํ มานกิญฺจนํ ทิฏฺฐิกิญฺจนํ กิเลสกิญฺจนํ ทุจฺจริตกิญฺจนํฯ อิทํ กิญฺจนํ [อิเม กิญฺจนา (ก.)] ตุยฺหํ มา วิชฺชิตฺถ มา ปวิชฺชิตฺถ มา สํวิชฺชิตฺถ ปชห วิโนเทหิ พฺยนฺตีกโรหิ อนภาวํ คเมหีติ – มา เต วิชฺชิตฺถ กิญฺจนํฯ เตนาห ภควา –

‘‘กาเมสุ วินย เคธํ, [ชตุกณฺณีติ ภควา]

เนกฺขมฺมํ ทฏฺฐุ เขมโต;

อุคฺคหิตํ นิรตฺตํ วา, มา เต วิชฺชิตฺถ กิญฺจน’’นฺติฯ

[68]

ยํ ปุพฺเพ ตํ วิโสเสหิ, ปจฺฉา เต มาหุ กิญฺจนํ;

มชฺเฌ เจ โน คเหสฺสสิ, อุปสนฺโต จริสฺสสิฯ

ยํ ปุพฺเพ ตํ วิโสเสหีติ อตีเต สงฺขาเร อารพฺภ เย กิเลสา อุปฺปชฺเชยฺยุํ เต กิเลเส โสเสหิ วิโสเสหิ สุกฺขาเปหิ วิสุกฺขาเปหิ อพีชํ กโรหิ ปชห วิโนเทหิ พฺยนฺตีกโรหิ อนภาวํ คเมหีติ – เอวมฺปิ ยํ ปุพฺเพ ตํ วิโสเสหิฯ อถ วา, เย อตีตา กมฺมาภิสงฺขารา อวิปกฺกวิปากา เต กมฺมาภิสงฺขาเร โสเสหิ วิโสเสหิ สุกฺขาเปหิ วิสุกฺขาเปหิ อพีชํ [อวีชํ (สฺยา.)] กโรหิ ปชห วิโนเทหิ พฺยนฺตีกโรหิ อนภาวํ คเมหีติ – เอวมฺปิ ยํ ปุพฺเพ ตํ วิโสเสหิฯ

ปจฺฉา เต มาหุ กิญฺจนนฺติ ปจฺฉา วุจฺจติ อนาคเต สงฺขาเร อารพฺภ ราคกิญฺจนํ โทสกิญฺจนํ โมหกิญฺจนํ มานกิญฺจนํ ทิฏฺฐิกิญฺจนํ กิเลสกิญฺจนํ ทุจฺจริตกิญฺจนํฯ อิทํ กิญฺจนํ ตุยฺหํ มา อหุ มา อโหสิ มา ชเนสิ [มา ชเนหิ (สฺยา.) ตถาวเสเสสุ ทฺวีสุ ปเทสุปิ] มา สญฺชเนสิ มาภินิพฺพตฺเตสิ ปชห วิโนเทหิ พฺยนฺตีกโรหิ อนภาวํ คเมหีติ – ปจฺฉา เต มาหุ กิญฺจนํฯ

มชฺเฌ เจ โน คเหสฺสสีติ มชฺเฌ วุจฺจติ ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปํ เวทนา สญฺญา สงฺขารา วิญฺญาณํฯ ปจฺจุปฺปนฺเน สงฺขาเร ตณฺหาวเสน ทิฏฺฐิวเสน น คเหสฺสสิ น ตณฺหิสฺสสิ น ปรามสิสฺสสิ น นนฺทิสฺสสิ นาภินนฺทิสฺสสิ น อชฺโฌสิสฺสสิฯ อภินนฺทนํ อภิวทนํ อชฺโฌสานํ คาหํ ปรามาสํ อภินิเวสํ ปชหิสฺสสิ วิโนเทสฺสสิ พฺยนฺตีกริสฺสสิ อนภาวํ คเมสฺสสีติ – มชฺเฌ เจ โน คเหสฺสสิฯ

อุปสนฺโต จริสฺสสีติ ราคสฺส อุปสมิตตฺตา อุปสนฺโต จริสฺสสิ, โทสสฺส…เป.… สพฺพากุสลาภิสงฺขารานํ สนฺตตฺตา สมิตตฺตา อุปสมิตตฺตา วูปสมิตตฺตา นิชฺฌาตตฺตา นิพฺพุตตฺตา วิคตตฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธตฺตา สนฺโต อุปสนฺโต วูปสนฺโต นิพฺพุโต ปฏิปฺปสฺสทฺโธ จริสฺสสิ วิหริสฺสสิ อิริยิสฺสสิ วตฺติสฺสสิ ปาเลสฺสสิ ยเปสฺสสิ ยาเปสฺสสีติ – อุปสนฺโต จริสฺสสิฯ เตนาห ภควา –

‘‘ยํ ปุพฺเพ ตํ วิโสเสหิ, ปจฺฉา เต มาหุ กิญฺจนํ;

มชฺเฌ เจ โน คเหสฺสสิ, อุปสนฺโต จริสฺสสี’’ติฯ

[69]

สพฺพโส นามรูปสฺมิํ, วีตเคธสฺส พฺราหฺมณ;

อาสวาสฺส น วิชฺชนฺติ, เยหิ มจฺจุวสํ วเชฯ

สพฺพโส นามรูปสฺมิํ วีตเคธสฺส พฺราหฺมณาติฯ สพฺพโสติ สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ อเสสํ นิสฺเสสํ ปริยาทิยนวจนเมตํ สพฺพโสติฯ นามนฺติ จตฺตาโร อรูปิโน ขนฺธาฯ รูปนฺติ จตฺตาโร จ มหาภูตา จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทาย รูปํฯ เคโธ วุจฺจติ ตณฺหาฯ โย ราโค สาราโค…เป.… อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํฯ สพฺพโส นามรูปสฺมิํ วีตเคธสฺส พฺราหฺมณาติ สพฺพโส นามรูปสฺมิํ วีตเคธสฺส วิคตเคธสฺส จตฺตเคธสฺส วนฺตเคธสฺส มุตฺตเคธสฺส ปหีนเคธสฺส ปฏินิสฺสฏฺฐเคธสฺส วีตราคสฺส วิคตราคสฺส จตฺตราคสฺส วนฺตราคสฺส มุตฺตราคสฺส ปหีนราคสฺส ปฏินิสฺสฏฺฐราคสฺสาติ – สพฺพโส นามรูปสฺมิํ วีตเคธสฺส พฺราหฺมณฯ

อาสวาสฺส น วิชฺชนฺตีติฯ อาสวาติ จตฺตาโร อาสวา – กามาสโว, ภวาสโว, ทิฏฺฐาสโว, อวิชฺชาสโวฯ อสฺสาติ อรหโต ขีณาสวสฺสฯ น วิชฺชนฺตีติ อิเม อาสวา ตสฺส นตฺถิ น สนฺติ น สํวิชฺชนฺติ นุปลพฺภนฺติ ปหีนา สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา ญาณคฺคินา ทฑฺฒาติ – อาสวาสฺส น วิชฺชนฺติฯ

เยหิ มจฺจุวสํ วเชติ เยหิ อาสเวหิ มจฺจุโน วา วสํ คจฺเฉยฺย, มรณสฺส วา วสํ คจฺเฉยฺย, มารปกฺขสฺส วา วสํ คจฺเฉยฺย; เต อาสวา ตสฺส นตฺถิ น สนฺติ น สํวิชฺชนฺติ นุปลพฺภนฺติ ปหีนา สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา ญาณคฺคินา ทฑฺฒาติ – เยหิ มจฺจุวสํ วเชฯ เตนาห ภควา –

‘‘สพฺพโส นามรูปสฺมิํ, วีตเคธสฺส พฺราหฺมณ;

อาสวาสฺส น วิชฺชนฺติ, เยหิ มจฺจุวสํ วเช’’ติฯ

สห คาถาปริโยสานา…เป.… สตฺถา เม ภนฺเต ภควา, สาวโกหมสฺมีติฯ

ชตุกณฺณิมาณวปุจฺฉานิทฺเทโส เอกาทสโมฯ

12. ภทฺราวุธมาณวปุจฺฉานิทฺเทโส

[70]

โอกญฺชหํ ตณฺหจฺฉิทํ อเนชํ, [อิจฺจายสฺมา ภทฺราวุโธ]

นนฺทิญฺชหํ โอฆติณฺณํ วิมุตฺตํ;

กปฺปญฺชหํ อภิยาเจ สุเมธํ, สุตฺวาน นาคสฺส อปนมิสฺสนฺติ [อปคมิสฺสนฺติ (ก.)] อิโตฯ

โอกญฺชหํ ตณฺหจฺฉิทํ อเนชนฺติฯ โอกญฺชหนฺติ รูปธาตุยา โย ฉนฺโท โย ราโค ยา นนฺที ยา ตณฺหา เย อุปายุปาทานา [อุปยุปาทานา (ก.)] เจตโส อธิฏฺฐานาภินิเวสานุสยา, เต พุทฺธสฺส ภควโต ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวํกตา อายติํ อนุปฺปาทธมฺมาฯ ตสฺมา พุทฺโธ โอกญฺชโหฯ เวทนาธาตุยา…เป.… สญฺญาธาตุยา… สงฺขารธาตุยา… วิญฺญาณธาตุยา โย ฉนฺโท โย ราโค ยา นนฺที ยา ตณฺหา เย อุปายุปาทานา เจตโส อธิฏฺฐานาภินิเวสานุสยา, เต พุทฺธสฺส ภควโต ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวํกตา อายติํ อนุปฺปาทธมฺมาฯ ตสฺมา พุทฺโธ โอกญฺชโหฯ

ตณฺหจฺฉิทนฺติฯ ตณฺหาติ รูปตณฺหา…เป.… ธมฺมตณฺหาฯ สา ตณฺหา พุทฺธสฺส ภควโต ฉินฺนา อุจฺฉินฺนา สมุจฺฉินฺนา วูปสนฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา ญาณคฺคินา ทฑฺฒาฯ ตสฺมา พุทฺโธ ตณฺหจฺฉิโทฯ อเนโชติ เอชา วุจฺจติ ตณฺหาฯ โย ราโค สาราโค …เป.… อภิชฺฌา โลโภ อกุสลมูลํฯ สา เอชา ตณฺหา พุทฺธสฺส ภควโต ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวํกตา อายติํ อนุปฺปาทธมฺมาฯ ตสฺมา พุทฺโธ อเนโชฯ เอชาย ปหีนตฺตา อเนโช ภควา ลาเภปิ น อิญฺชติ, อลาเภปิ น อิญฺชติ, ยเสปิ น อิญฺชติ, อยเสปิ น อิญฺชติ, ปสํสายปิ น อิญฺชติ, นินฺทายปิ น อิญฺชติ, สุเขปิ น อิญฺชติ, ทุกฺเขปิ น อิญฺชติ น จลติ น เวธติ น ปเวธติ น สมฺปเวธตีติฯ