วรรคที่ 8

ฉคติกถา

[1193] สกวาที คติมี 6 หรือ ?
ปรวาที ถูกแล้ว.
ส. พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสคติไว้ 5 คือ นรก กำเนิด
ดิรัจฉาน ปิตติวิสัย มนุษย์ เทวดา มิใช่หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสคติไว้ 5 คือ นรก
กำเนิด ดิรัจฉาน ปิตติวิสัย มนุษย์ เทวดา ก็ต้องไม่กล่าวว่า คติมี 6.
[1194] ส. คติมี 6 หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อสูรพวกกาลกัญชิกา มีรูปร่างเหมือนกัน มีการเสวย
อารมณ์อย่างเดียวกัน มีอาหารอย่างเดียวกัน อายุเท่ากัน กับพวกเปรต
ทำอาวาหะวิวาหะกับด้วยเปรต มิใช่หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า อสูรพวกกาลกัญชิกา มีรูปร่างเหมือนกัน
มีการเสวยอารมณ์อย่างเดียวกัน มีอาหารอย่างเดียวกัน มีอายุเท่ากันกับ
เปรต ทำอาวาหะวิวาหะกับด้วยพวกเปรต ก็ต้องไม่กล่าวว่า คติมี 6.
[1195] ส. คติมี 6 หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. พวกอสูรบริษัทท้าวเวปจิตติ มีรูปร่างเหมือนกัน มี

การเสวยอารมณ์อย่างเดียวกัน มีอาหารอย่างเดียวกัน มีอายุเท่ากัน กับ
พวกเทวดา ทำอาวาหะวิวาหะกับด้วยพวกเทวดา มิใช่หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า พวกอสูรบริษัทท้าวเวปจิตติ มีรูปร่างเหมือน
กัน มีการเสวยอารมณ์อย่างเดียวกัน มีอาหารอย่างเดียวกัน มีอายุเท่ากัน
กับพวกเทวดา ทำอาวาหะวิวาหะกับด้วยพวกเทวดา ก็ต้องไม่กล่าวว่า
คติมี 6.
[1196] ส. คติมี 6 หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. พวกอสูรบริษัทท้าวเวปจิตติ เคยเป็นเทวดา มิใช่หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่าพวกอสูรบริษัทท้าวเวปจิตติ เคยเป็นเทวดา
ก็ต้องไม่กล่าวว่า คติมี 6.
[1197] ป. ไม่พึงกล่าวว่า คติมี 6 หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.
ป. มีอสูรกาย มิใช่หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.
ป. หากว่ามีอสูรกาย ด้วยเหตุนั้นนะท่านจึงต้องกล่าวว่า
คติมี 6.
ฉคติกถา จบ

อรรถกถาฉคติกถา

ว่าด้วย คติ 6

บัดนี้ ชื่อว่าเรื่องคติ 6. ในเรื่องนั้น ชนเหล่าใดมีความเห็นผิดดุจ
ลัทธิของนิกายอันธกะ และอุตตราปถกะทั้งหลายว่า คติมี 6 รวมทั้ง
อสุรกาย ดังนี้ คำถามของสกวาทีหมายถึงชนเหล่านั้น คำตอบรับรองเป็น
ของปรวาที. ลำดับนั้น สกวาที เพื่อจะท้วงด้วยสามารถแห่งคติทั้งหลาย
ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงกำหนดไว้ในเรื่องโลมหังสนสูตรว่า ดูก่อน
สารีบุตร คติ 5 เหล่านี้แลมีอยู่ ดังนี้ จึงกล่าวว่า พระผู้มีพระภาคเจ้า
ตรัสคติไว้ 5 มิใช่หรือ เป็นต้น ปรวาทีตอบรับรองเพราะกลัวผิดจาก
พระสูตร. ถามว่า ก็เพราะเหตุไร สกวาทีจึงไม่รับรองคติ 6 แม้อสุรกาย
ท่านก็สงเคราะห์เข้าในอบายภูมิ ดังคำนี้ว่า พระอริยเจ้าพ้นแล้วจาก
อบายทั้ง 4 ดังนี้ มิใช่หรือ ? แก้ว่า ท่านสงเคราะห์อสุรกายไว้ในข้อนั้น
ก็จริง ถึงอย่างนั้นก็ไม่จัดเป็นคติ. ถามว่า เพราะเหตุไร ? แก้ว่า เพราะ
ไม่มีคติส่วนหนึ่งต่างหาก. จริงอยู่ พวกอสูรชื่อว่ากาลกัญชิกาในจำพวก
อสุรกาย ท่านสงเคราะห์เข้าในคติแห่งเปรต. บริษัทของท้าวเวปจิตติ
ท่านสงเคราะห์เข้าในคติแห่งพวกเทพ. คำว่า อสุรกาย นี้ ชื่อว่าเป็นส่วน
หนึ่งต่างหากย่อมไม่มี.
บัดนี้ สกวาทีจึงเริ่มคำว่า อสูรพวกกาลกัญชิกา เป็นต้น เพื่อจะ
แสดงอรรถอย่างเดียวกันนั้นนั่นแหละ. ในคำเหล่านั้น คำว่า สมานวณฺณา
ได้แก่ มีรูปร่างสัณฐานอย่างเดียวกัน. คำว่า มีรูปร่างน่าเกลียด ได้แก่
มีรูปพิการ มีลักษณะชั่ว. คำว่า มีการเสวยอารมณ์อย่างเดียวกัน ได้แก่