ติรัจฉานกถา

[1823] สกวาที สัตว์ดิรัจฉานมีอยู่ในหมู่เทวดา หรือ ?
ปรวาที ถูกแล้ว.
ส. เทวดามีอยู่ในหมู่ดิรัจฉาน หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. สัตว์ดิรัจฉานมีอยู่ในหมู่เทวดา หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. เทวโลกเป็นกำเนิดแห่งสัตว์ดิรัจฉาน หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. สัตว์ดิรัจฉานมีอยู่ในหมู่เทวดา หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. แมลง ตั๊กแตน ยุง แมลงวัน งู แมลงป่อง ตะเข็บ
ไส้เดือน มีอยู่ในหมู่เทวดา หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1824] ป. สัตว์ดิรัจฉานไม่มีในหมู่เทวดา หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.
ป. ช้างตัวประเสริฐ ชื่อ เอราวัณ ยานทิพย์อันเทียม
ด้วยม้าหนึ่งพัน มีอยู่ในหมู่เทวดา มิใช่หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.
ป. หากว่า ช้างตัวประเสริฐ ชื่อเอราวัณ ยานทิพย์อัน
เทียมด้วยม้าหนึ่งพัน มีอยู่ในหมู่เทวดานั้น ด้วยเหตุนั้นนะ ท่านจึงต้องกล่าว
ว่า สัตว์ดิรัจฉานมีอยู่ในหมู่เทวดา.

[1825] ส. สัตว์ดิรัจฉานมีอยู่ในหมู่เทวดา หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. พวกผูกช้าง พวกผูกม้า พวกตะพุ่นหญ้า พวกหัวหน้า
งาน พวกทำอาหารสัตว์ มีอยู่ในหมู่เทวดา หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. ถ้าอย่างนั้น สัตว์ดิรัจฉานก็ไม่มีอยู่ในหมู่เทวดา น่ะสิ.
ติรัจฉานกถา จบ

อรรถกถาดิรัจฉาน

ว่าด้วย สัตว์ดิรัจฉาน

บัดนี้ ชื่อว่าเรื่องสัตว์ดิรัจฉาน. ในเทพทั้งหลายเหล่านั้น เทพบุตร
ทั้งหลาย ชื่อว่าเอราวัณ เป็นต้น ย่อมแปลงเพศเป็นช้าง เป็นม้า สัตว์
ดิรัจฉานทั้งหลายย่อมไม่มีในที่นั้น ก็ชนเหล่าใดมีความเห็นผิดดุจลัทธิ
ของนิกายอันธกะทั้งหลายว่า สัตว์ดิรัจฉานทั้งหลายมีอยู่ในหมู่เทพ เพราะ
เห็นเทพบุตรทั้งหลายผู้นิรมิตเพศเป็นเพศสัตว์ดิรัจฉาน ดังนี้ คำถาม
ของสกวาทีหมายถึงชนเหล่านั้น คำตอบรับรองเป็นของปรวาที. ลำดับนั้น
สกวาทีจึงกล่าวคำว่า เทวดามีอยู่ในหมู่สัตว์ดิรัจฉานหรือ เป็นต้น
เพื่อท้วงด้วยคำว่า ถ้าว่าสัตว์ดิรัจฉานทั้งหลายพึงมีในเทวกำเนิดได้ไซร้
เทพทั้งหลายก็พึงมีในกำเนิดของสัตว์ดิรัจฉานได ้ ดังนี้.
คำว่า แมลง เป็นต้น สกวาทีกล่าวแล้วเพื่อแสดงถึงสัตว์ทั้งหลาย
ที่ปรวาทีไม่ปรารถนาเหล่าใดเหล่านั้น.
ในปัญหาว่า ช้างตัวประเสริฐชื่อว่าเอราวัณ สกวาทีกล่าวตอบ