ธัมมเทสนากถา

[1737] สกวาที ไม่พึงกล่าวว่า พระธรรม อันพระผู้มีพระภาคเจ้า
ทรงแสดงแล้ว หรือ ?
ปรวาที ถูกแล้ว.
ส. อันใครแสดงไว้.
ป. อันพระพุทธนฤมิตรแสดงไว้.
ส. พระพุทธนฤมิตร เป็นพระชินะเป็นพระศาสดา เป็น
พระสัมมาสัมพุทธเจ้า เป็นพระสัพพัญญู เป็นพระสัพพทัสสาวี เป็น
พระธัมมสามี เป็นพระธัมมปฏิสรณะ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. ไม่พึงกล่าวว่า พระธรรม อันพระผู้มีพระภาคเจ้า
ทรงแสดงแล้ว หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อันใครแสดงไว้.
ป. อันท่านพระอานนท์แสดงไว้.
ส. ท่านพระอานนท์ เป็นพระชิน เป็นพระศาสดา เป็น
พระสัมมาสัมพุทธเจ้า เป็นพระสัพพัญญู เป็นพระสัพพทัสสาวี เป็น
พระธัมมสามี เป็นพระธัมมปฏิสรณะ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1738] ส. ไม่พึงกล่าวว่า พระธรรม อันพระผู้มีพระภาคเจ้า
ทรงแสดงแล้ว หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.

ส. พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสไว้ว่า ดูก่อนสารีบุตร
เราพึงแสดงธรรมโดยย่อบ้าง โดยพิสดารบ้าง ทั้งโดยย่อและโดยพิสดาร
บ้าง พระผู้รู้ทั่วถึง หาได้ยาก ดังนี้¹ เป็นสูตรมีอยู่จริง มิใช่หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ถ้าอย่างนั้น ก็พระธรรม อันพระผู้มีพระภาคเจ้า
ทรงแสดงแล้วน่ะสิ.
[1739] ส. ไม่พึงกล่าวว่า พระธรรม อันพระผู้มีพระภาคเจ้า
ทรงแสดงแล้ว หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสไว้ว่า "ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
เราแสดงธรรม เพื่อความรู้ยิ่ง ไม่แสดงเพื่อความไม่รู้ยิ่ง เราแสดงธรรม
เป็นไปกับด้วยเหตุ ไม่แสดงไร้เหตุ เราแสดงธรรมเป็นไปกับด้วย
ปาฏิหาริย์ ไม่แสดงไร้ปาฏิหาริย์ และโดยที่เราแสดงธรรมเพื่อความรู้ยิ่ง
ไม่แสดงเพื่อความไม่รู้ยิ่ง แสดงธรรมมีเหตุ ไม่แสดงธรรมไร้เหตุ
แสดงธรรมมีปาฏิหาริย์ ไม่แสดงไร้ปาฏิหาริย์ โอวาทานุศาสนีของเรา
จึงควรทำตาม ก็และพวกเธอควรที่จะยินดี ควรที่จะชื่นชม ควรที่จะ
โสมนัสว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าเป็นผู้ตรัสรู้เองโดยชอบ พระธรรมอัน
พระผู้มีพระภาคเจ้าแสดงดีแล้ว พระสงฆ์ปฏิบัติดีแล้ว ก็แหละเมื่อ
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไวยากรณพจน์นี้อยู่ หมื่นโลกธาตุได้หวั่นไหว
แล้ว ดังนี้²เป็นสูตรมีอยู่จริง มิใช่หรือ ?

1. องฺ ติก. 20/472.
2. องฺ ติก. 20/565.

ป. ถูกแล้ว.
ส. ถ้าอย่างนั้น ก็พระธรรมอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรง
แสดงแล้ว น่ะสิ.
ธัมมเทสนากถา จบ

อรรถกถาธัมมเทสนากถา

ว่าด้วย พระธรรมเทศนา

บัดนี้ ชื่อว่า เรื่องพระธรรมเทศนา คือการแสดงธรรม. ในเรื่องนั้น
ชนเหล่าใดมีความเห็นผิดดุจลัทธินิกายเวตุลลกะนั่นแหละว่า พระผู้มี-
พระภาคเจ้า ดำรงอยู่ในสวรรค์ชั้นดุสิต และทรงส่งรูปนิมิตไปเพื่อ
ต้องการแสดงธรรม ทั้งรูปนิมิต และทั้งท่านพระอานนท์รับพระธรรม
เทศนาของพระพุทธเจ้าแล้วจึงแสดง มิใช่พระผู้มีพระภาคเจ้าผู้ตรัสรู้แล้ว
ทรงแสดง ดังนี้ คำถามของสกวาทีหมายถึงชนเหล่านั้น คำตอบรับรอง
เป็นของปรวาที. ลำดับนั้น สกวาทีเพื่อท้วงด้วยคำว่า ผิว่า รูปนิมิตนั้น
แสดงธรรม รูปนิมิตนั้นก็พึงเป็นพระศาสดา ดังนี้ จึงกล่าวว่า พระพุทธ-
นฤมิตเป็นพระชินะ เป็นต้น ปรวาทีเมื่อไม่ยอมรับเช่นนั้น จึงตอบ
ปฏิเสธ. คำที่เหลือในที่นี้มีอรรถตื้นทั้งนั้นดังนี้แล.
อรรถกถาธัมมเทศนากถา จบ