ในปัญหานั้น ชนเหล่าใด ไม่ถือเอาการวิภาค อย่างนี้ มีความเห็น
ผิดดุจลัทธิของนิกายอันธกะทั้งหลายว่า ฌานทั้งหลายแม้เป็นอดีตและ
อนาคตมีอยู่แก่ผู้ได้ฌาน เหตุใด เพราะเหตุนั้น ฌานลาภีบุคคลเหล่านั้น
ย่อมเป็นผู้ประกอบด้วยอดีตบ้าง ด้วยอนาคตบ้าง ดังนี้ คำถามของ
สกวาที หมายถึงชนเหล่านั้น คำตอบรับรองเป็นของปรวาที. คำที่เหลือใน
ที่นี้ มีอรรถตื้นทั้งนั้น. อนึ่ง คำว่า บุคคลผู้มีปกติเพ่งวิโมกข์ 8 เป็นต้น
เป็นข้อพิสูจน์แห่งความเป็นผู้ได้ คือได้สมาบัติ 8 มิใช่พิสูจน์ความเป็น
ผู้ประกอบด้วยอดีตและอนาคต ดังนี้แล.
อรรถกถาอตีตานาคเตหิสมันตาคตกถา จบ

รวมกถาที่มีในวรรคนี้คือ

1. อานิสังสกถา 2. อมตารัมมณกถา 3. รูปังสารัมมตันติกถา
4. อนุสยาอนารัมมณาติกถา 5. ญาณังอนารัมมณันติกถา 6. อตีตา-
รัมมณกถา 7. อนาคตารัมมณกถา 8. วิตักกานุปติตกถา 9. วิตักก-
วิปผารสัททกถา 10. นยถาจิตตัสสวาจาติกถา 11. นยถาจิตตัสสกาย-
กัมมันติกกถา 12. อตีตานาคตปัจจุปันนกถา.
วรรคที่ 9 จบ

วรรคที่ 10

นิโรธกถา

[1375] สกวาที เมื่อขันธ์ 5 ที่แสวงหาอุบัติยังไม่ทันดับ ขันธ์ 5
ที่เป็นกิริยาก็เกิดขึ้นได้ หรือ ?
ปรวาที ถูกแล้ว.
ส. เป็นความประชุมแห่งขันธ์ 10 ขันธ์ 10 มาพบกันได้
หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. เป็นความประชุมแห่งขันธ์ 10 ขันธ์ 10 มาพบกันได้
หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. เป็นความประชุมแห่งผัสสะ 2 ฯลฯ แห่งจิต 2 หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1376] ส. เมื่อขันธ์ 5 ที่แสวงหาอุปบัติยังไม่ทันดับ ขันธ์ 5 ที่
เป็นกิริยาก็เกิดขึ้นได้ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. เป็นความประชุมแห่งขันธ์ 9 ขันธ์ 9 มาพบกันได้
หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. เป็นความประชุมแห่งขันธ์ 9 ขันธ์ 9 มาพบกันได้
หรือ ?