ชีวิตินทริยกถา

[1285] สกวาที รูปชีวิตินทรีย์ ไม่มี หรือ ?
ปรวาที ถูกแล้ว.
ส. อายุ ความดำรงอยู่ ความเป็นไปอยู่ กิริยาที่เป็นไป
อยู่ อาการที่สืบเนื่องกันอยู่ ความประพฤติเป็นไปอยู่ ความหล่อเลี้ยงอยู่
ไม่มีแก่รูปธรรมทั้งหลาย หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. อายุ ความดำรงอยู่ ความเป็นไปอยู่ กิริยาที่เป็นไป
อยู่ อาการที่สืบเนื่องกันอยู่ ความประพฤติเป็นไปอยู่ ความหล่อเลี้ยงอยู่
มีแก่รูปธรรมทั้งหลาย หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า อายุ ความดำรงอยู่ ความเป็นไปอยู่ กิริยาที่
เป็นไปอยู่ ความที่สืบเนื่องกันอยู่ ความประพฤติเป็นไปอยู่ ความหล่อเลี้ยง
อยู่ มีแก่รูปธรรมทั้งหลาย ก็ต้องไม่กล่าวว่า รูปชีวิตินทรีย์ไม่มี.
[1286] ส. อายุ ความดำรงอยู่ ความเป็นไปอยู่ กิริยาที่เป็นไป
อยู่ อาการที่สืบเนื่องกันอยู่ ความประพฤติเป็นไปอยู่ ความหล่อเลี้ยงอยู่
มีแก่นามธรรมทั้งหลาย และอรูปชีวิตินทรีย์ มีอยู่หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อายุ ความดำรงอยู่ ความเป็นไปอยู่ กิริยาที่เป็นไป
อยู่ อาการที่สืบเนื่องกันอยู่ ความประพฤติเป็นไปอยู่ ความหล่อเลี้ยงอยู่
มีแก่รูปธรรมทั้งหลาย และรูปชีวิตินทรีย์ มีอยู่หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ

[1287] ส. อายุ ความดำรงอยู่ ความเป็นไปอยู่ กิริยาที่เป็นไป
อยู่ อาการที่สืบเนื่องกันอยู่ ความประพฤติเป็นไปอยู่ ความหล่อเลี้ยงอยู่
มีแก่รูปธรรมทั้งหลาย แต่รูปชีวิตินทรีย์ ไม่มี หรือ ?
ส. อายุ ความดำรงอยู่ ความเป็นไปอยู่ กิริยาที่เป็นอยู่
อาการที่สืบเนื่องกันอยู่ ความประพฤติเป็นไปอยู่ ความหล่อเลี้ยงอยู่ มี
อยู่แก่นามธรรมทั้งหลาย แต่อรูปชีวิตินทรีย์ไม่มี หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1288] ส. อายุของนามธรรมทั้งหลาย เป็นอรูปชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อายุของรูปธรรมทั้งหลาย เป็นรูปชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1289] ส. อายุของรูปธรรมทั้งหลาย ไม่พึงกล่าวว่า เป็นรูป
ชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อายุของนามธรรมทั้งหลาย ไม่พึงกล่าวว่า เป็นอรูป
ชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1290] ส. อายุของรูปธรรมทั้งหลาย เป็นอรูปชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อายุของนามธรรมทั้งหลาย เป็นไปชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ

[1291] ส. อายุของนามธรรมทั้งหลาย ไม่พึงกล่าวว่า เป็นรูป
ชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อายุของรูปธรรมทั้งหลาย ไม่พึงกล่าวว่า เป็นอรูป
ชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1292] ส. อายุของรูปธรรมและนามธรรมทั้งหลาย เป็นอรูป
ชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อายุของรูปธรรมและนามธรรมทั้งหลาย เป็นรูป
ชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1293] ส. อายุของรูปธรรมและนามธรรมทั้งหลาย ไม่พึง
กล่าวว่า เป็นไปชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อายุของรูปธรรมและนามธรรมทั้งหลาย ไม่พึง
กล่าวว่า เป็นอรูปชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1294] ส. รูปชีวิตินทรีย์ ไม่มีหรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ผู้เข้านิโรธ ไม่มีชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ

[1295] ส. ผู้เข้านิโรธ มีชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า ผู้เข้านิโรธมีชีวิตินทรีย์ ก็ต้องไม่กล่าวว่า
รูปชีวิตินทรีย์ ไม่มี.
[1296] ส. ผู้เข้านิโรธมีชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. เนื่องในขันธ์ไหน ?
ป. เนื่องในสังขารขันธ์
ส. ผู้เข้านิโรธมีสังขารขันธ์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. ผู้เข้านิโรธมีสังขารขันธ์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ผู้เข้านิโรธมีเวทนาขันธ์ ฯลฯ สัญญาขันธ์ ฯลฯ
วิญญาณขันธ์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1297] ส. ผู้เข้านิโรธ มีเวทนาขันธ์ ฯลฯ สัญญาขันธ์ ฯลฯ
วิญญาณขันธ์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. มิใช่ผู้เข้านิโรธ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1298] ส. รูปชีวิตินทรีย์ ไม่มีหรือ ?
ป. ถูกแล้ว.

ส. อสัญญสัตว์ทั้งหลาย ไม่มีชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. อสัญญสัตว์ทั้งหลายมีชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า อสัญญสัตว์มีชีวิตินทรีย์ ก็ต้องไม่กล่าวว่า
รูปชีวิตินทรีย์ไม่มี.
[1299] ส. อสัญญสัตว์มีชีวิตินทรีย์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. เนื่องด้วยขันธ์ไหน ?
ป. เนื่องด้วยสังขารขันธ์.
ส. อสัญญสัตว์มีสังขาร หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. อสัญญสัตว์มีสังขารขันธ์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อสัญญสัตว์มีเวทนาขันธ์ ฯลฯ สัญญาขันธ์ ฯลฯ
วิญญาณขันธ์ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. อสัญญสัตว์มีเวทนาขันธ์ ฯลฯ สัญญาขันธ์ ฯลฯ
วิญญาณขันธ์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. เป็นปัญจโวการภพ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ

[1300] ส. ชีวิตินทรีย์ที่ตั้งขึ้นด้วยจิตดวงแสวงหาอุบัติ ดับไป
ส่วนหนึ่ง ในเมื่อจิตดวงแสวงหาอุบัติดับ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ผัสสะที่ตั้งขึ้นด้วยจิตดวงแสวงหาอุบัติ ดับไปส่วน
หนึ่ง ในเมื่อจิตดวงแสวงหาอุบัติดับ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1301] ส. ผัสสะที่ตั้งขึ้นด้วยจิตดวงแสวงหาอุบัติ ดับไปหมด
ในเมื่อจิตดวงแสวงหาอุบัติดับไป หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ชีวิตินทรีย์ที่ตั้งขึ้นด้วยจิตดวงแสวงหาอุบัติ ดับไป
หมด ในเมื่อจิตดวงแสวงหาอุบัติดับ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1302] ป. ชีวิตินทรีย์เป็น 2 อย่าง หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.
ป. บุคคลเป็นอยู่ด้วยชีวิต 2 อย่าง ตายด้วยมรณะ 2
อย่าง หรือ ?
ส. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ชีวิตินทริยกถา จบ

อรรถกถาชีวิตินทริยกถา

ว่าด้วย ชีวิตินทรีย์

บัดนี้ ชื่อว่าเรื่องชีวิตินทรีย์. ในเรื่องนั้น ชนเหล่าใดมีความเห็น
ผิดว่า ชื่อว่า ชีวิตินทรีย์เป็นธรรมไม่มีรูปไม่ประกอบกับจิต ฉะนั้นจึงว่า
รูปชีวิตินทรีย์ไม่มี ดังนี้ ดุจลัทธิของนิกายปุพพเสลิยะและสมิติยะ
ทั้งหลาย คำถามของสกวาทีหมายถึงชนเหล่านั้น คำตอบรับรองเป็นของ
ปรวาที.
ในปัญหาว่า อายุ...ไม่มีแก่รูปธรรมทั้งหลาย อธิบายว่า ปรวาที
นั้น ย่อมปรารถนาคำว่า อายุ ความดำรงอยู่ ความเป็นไปอยู่ กิริยาที่เป็น
ไปอยู่ อาการที่สืบเนื่องกันอยู่ ความประพฤติเป็นไปอยู่ ความหล่อเลี้ยง
อยู่ ที่เป็นไปด้วยสามารถแห่งความสืบต่อแห่งอุปาทินนรูปบ้าง แห่ง
อนุปาทินนรูปมีต้นหญ้าและหมู่ไม้เป็นต้นบ้าง ฉะนั้น จึงตอบปฏิเสธ. แม้
ในปัญหาว่า มีอยู่ ก็ตอบรับรองด้วยเหตุนี้. ในปัญหาว่า อรูปชีวิตินทรีย์
มีอยู่หรือ ปรวาที ปรารถนาว่า ชื่อว่าความสืบต่อของชีวิตินทรีย์ที่ไม่
ประกอบกับจิตแห่งอรูปธรรมทั้งหลาย ฉะนั้น จึงตอบรับรอง. ในปัญหา
ว่า อายุของรูปธรรมทั้งหลายเป็นอรูปชีวิตินทรีย์หรือ อธิบายว่า
ชีวิตินทรีย์ที่เป็นรูปธรรมก็ดี ที่เป็นอรูปธรรมก็ดี มีอยู่ในสันดานแห่ง
สัตว์ แต่ปรวาทีปรารถนาซึ่งอรูปชีวิตินทรีย์ที่เป็นจิตตวิปปุตแห่งสัตว์
ทั้งปวงนั่นแหละ เพราะฉะนั้น จึงตอบรับรอง. แม้ในปัญหาว่าด้วย ผู้เข้า
นิโรธสมบัติ ปรวาทีหมายเอาอรูปชีวิตินทรีย์ที่เป็นจิตตวิปปยุตนั่นแหละ
จึงตอบปฏิเสธบ้าง ตอบรับรองบ้าง. ฝ่ายสกวาที เมื่อไม่รับรองคำนั้น