เมนู

วิปรีตกถา


[1035] สกวาที ผู้เข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์ มีความ
รู้วิปริตหรือ ?
ปรวาที ถูกแล้ว.
ส. มีความเห็นผิดในสภาวะที่ไม่เที่ยงว่าเที่ยง หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. มีความเห็นผิดในสภาวะที่เป็นทุกข์ว่าเป็นสุข
หรือ ฯ ล ฯ มีความเห็นผิดในสภาวะที่เป็นอนัตตาว่าเป็นอัตตาหรือ ฯลฯ
มีความเห็นผิดในสภาวะที่ไม่งามว่างาม หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1036] ส. ผู้เข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์ มีความรู้
วิปริต หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. เป็นอกุศล หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. เป็นกุศลไม่ใช่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่าเป็นกุศล ก็ต้องไม่กล่าวว่า ผู้เข้าสมาบัติ
มีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์ ความรู้วิปริต

[1037] ส. สภาวะที่ไม่เที่ยงเห็นว่าเที่ยง เป็นความเห็นผิด
และนั้นเป็นอกุศล หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ผู้เข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์ มีความรู้
วิปริต และนั้นเป็นอกุศล หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ลฯ
ส. สภาวะที่เป็นทุกข์เห็นว่าเป็นสุข ฯลฯ สภาวะที่
เป็นอนัตตาเห็นว่าเป็นอัตตา ฯลฯ สภาวะที่ไม่งามเห็นว่างาม เป็นความ
เห็นผิด และนั้นเป็นอกุศล หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ผู้เข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์ มีความรู้
วิปริต และนั้นเป็นอกุศล หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[1038] ส. ผู้เข้าสมาบัติปฐวีกสิณเป็นอารมณ์ มีความรู้
วิปริต และนั้นเป็นอกุศล หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. สภาวะที่ไม่เที่ยงเห็นว่าเที่ยง และนั้นเป็นกุศล
หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. ผู้เข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์ มีความรู้
วิปริต และนั้นเป็นกุศล หรือ ?

ป. ถูกแล้ว.
ส. สภาวะที่เป็นทุกข์เห็นว่าเป็นสุข ฯ ล ฯ สภาวะที่
เป็นอนัตตาเห็นว่าเป็นอัตตา ฯ ลฯ ภาวะที่ไม่งามเห็นว่างาม เป็นความ
เห็นผิด และนั้นเป็นกุศล หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1039] ส. ผู้เข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์ มีความรู้
วิปริต หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. พระอรหันต์พึงเข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณเป็น
อารมณ์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า พระอรหันต์พึงเข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณ
เป็นอารมณ์ ก็ต้องไม่กล่าวว่า ผู้ที่เข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์ มี
ความรู้วิปริต
[1040] ส. ผู้เข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์ มีความรู้
วิปริต พระอรหันต์พึงเข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. พระอรหันต์ยังมีความเห็นผิดอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ

[1041] ส. พระอรหันต์ ยังมีความเห็นผิดอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. พระอรหันต์ ยังมีความสำคัญผิด มีความคิดผิด
มีความเห็นผิดอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1042] ส. พระอรหันต์ไม่มีความสำคัญผิด ความคิดผิด
ความเห็นผิด หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า พระอรหันต์ ไม่มีความสำคัญผิด ความ
คิดผิด ความเห็นผิด ก็ต้องไม่กล่าว พระอรหันต์ยังมีความเห็นผิดอยู่.
[1043] ป. ไม่พึงกล่าวว่าผู้เข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์
มีความรู้วิปริต หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.
ป. ปฐวีกสิณปรากฏแก่ท่านผู้เข้าสมาบัติ มีปฐวีกสิณ
อารมณ์อยู่ เป็นดินล้วนเทียว หรือ ?
ส. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ป. ถ้าอย่างนั้น ผู้เข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์
ก็มีความรู้วิปริตน่ะสิ.
[1044] ส. ผู้เข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์ มีความรู้
วิปริต หรือ ?

ป. ถูกแล้ว.
ส. ดินมีอยู่ และบางคนที่เข้าปฐวีกสิณจากดินก็มีอยู่
มิใช่หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า ดินมีอยู่ และบางคนที่ถ้าปฐวีกสิณจาก
ดินก็มีอยู่ ก็ต้องไม่กล่าวว่า ผู้เข้าสมาบัติมีปฐวีกสิณเป็นอารมณ์ มีความ
รู้วิปริต
[1045] ส. ดินมีอยู่ แต่ความรู้ของผู้เข้าปฐวีกสิณจากดิน
เป็นความรู้วิปริต หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. นิพพานมีอยู่ แต่ความรู้ของผู้เข้าสมาบัติมีนิพ-
พานเป็นอารมณ์จากนิพพาน ก็เป็นความรู้
วิปริต หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. ถ้าอย่างนั้น ก็ไม่พึงกล่าวว่า ผู้เข้าสมาบัติมีปฐ-
วีกสิณเป็นอารมณ์ มีความรู้วิปริต.
วิปริตกถา จบ

อรรถกถาวิปรีตกถา


ว่าด้วยญาณวิปริต


บัดนี้ ชื่อว่า เรื่องญาณวิปริต. ในเรื่องนั้น ชนเหล่าใดมีความ
เห็นดุจลัทธิของนิกายอันธกะทั้งหลายว่า ผู้ใดมีสัญญาในปฐวีย่อมเข้า
สมาบัติมีปฐวีเป็นอารมณ์ ญาณนั้นของผู้นั้นเป็นญาณวิปริต ดังนี้
คำถามของสกวาทีหมายถึงชนเหล่านั้นคำตอบรับรองเป็นของปรวาที พึง
ทราบคำอธิบายของปัญหานั้นดังนี้ว่า นิมิตที่เกิดขึ้นเพราะอาศัยปฐวี
แต่นิมิตที่เกิดนั้นไม่ใช่ปฐวีเลย อนึ่ง ผู้ใดมีความสำคัญในปฐวีกสินย่อม
เข้าฌานมีปฐวีเป็นอารมณ์ ฌานนั้นชื่อว่ามีญาณอันวิปริต คือผิดจาก
ความเป็นจริงดังนี้.
ลำดับนั้น สกวาทีเพื่อจะท้วงว่า ลักขณปฐวีก็ดี สสัมภารปฐวีก็ดี
นิมิตตปฐวีก็ดี ปฐวีเทวดาก็ดี ปฐวีทั้งหมดนั่นแหละ ในปฐวีเหล่านั้น
ญาณว่าปฐวีมิใช่เป็นญาณวิปริต ส่วนความเห็นอันผิดปกติในธรรมที่
ไม่เที่ยงว่าเที่ยงเป็นต้นชื่อว่าญาณวิปริต ญาณในปฐวีทั้งหลายเหล่านี้
ญาณใดญาณหนึ่งตามลัทธิของท่านเป็นญาณวิปริตหรือ จึงกล่าวคำว่า
มีความเห็นผิดในสภาวะที่ไม่เที่ยงว่าเที่ยง เป็นต้น ปรวาทีตอบ
ปฏิเสธ หมายเอาความไม่มีลักขณะอันคลาดเคลื่อนจากความเป็นจริง
ย่อมตอบรับรองหมายเอาปฐวีนิมิต. คำว่า กุสลํ ท่านกล่าวหมาย
เอาญาณของพระเสกขะและปุถุชนทั้งหลาย.