เมนู

อรรถกถาวิมุตตกถา


ว่าด้วยวิมุตติ


บัดนี้ ชื่อว่า เรื่องวิมุตติ คือการหลุดพ้น. ในเรื่องนั้น คำว่า
วิมุตตญาณ เป็นชื่อของญาณทั้ง 4 คือ วิปัสสา 1. มัคค 1.
ผล 1. และปัจจเวกขณญาณ 1. บรรดาญาณเหล่านั้น วิปัสสนา
ชื่อว่า วิมุตติญาณ
เพราะหลุดพ้นแล้วจากนิมิตตารมณ์เป็นนิตย์ หรือ
เพราะความเป็นตทังควิมุติ มรรค ชื่อว่า สมุจเฉทวิมุติ ผล ชื่อว่า
ปฏิปัสสัทธิวิมุติ
ก็ปัจจเวกขณญาณย่อมรู้ซึ่งวิมุติ เพราะฉะนั้น จึง
ชื่อว่า วิมุตติญาณ ในวิมุตติญาณ 4 อย่าง อย่างนี้ ผลญาณเท่านั้น
หลุดพ้นแล้วโดยสิ้นเชิง วิมุตติญาณ 3 ที่เหลืออันใคร ๆ ไม่พึงกล่าวว่า
หลุดพ้นแล้ว หรือว่าไม่หลุดพ้นแล้ว ดังนี้ เพราะฉะนั้น ชนเหล่าใด
มีความเห็นผิดดุจลัทธิของนิกายอันธกะทั้งหลายว่า วิมุตติญาณหลุด-
พ้นแล้วโดยไม่แปลกกันเลย เพราะไม่กล่าวว่า วิมุตติญาณชื่อนี้หลุด-
พ้นแล้ว ดังนี้ คำถามของสกวาทีหมายถึงชนเหล่านั้น คำตอบรับรอง
เป็นของปรวาที. ถูกถามอีกว่า วิมุตติญาณไม่ว่าอย่างใดหมดชื่อว่า
หลุดพ้นแล้ว
ปรวาทีตอบปฏิเสธ เพราะหมายเอาปัจจเวกขณญาณ
เป็นต้น ถูกถามว่า ของบุคคลผู้ปฏิบัติ เป็นต้น ก็ตอบรับรอง
หมายเอาความไม่มีอาสวะของมรรคญาณ. สกวาทีกล่าวว่า ญาณของ