อรรถกถาคิหิสส¹ อรหาติกถา

ว่าด้วยคฤหัสถ์พึงเป็นพระอรหันต์ได้

บัดนี้ ชื่อว่า เรื่องคฤหัสถ์พึงเป็นพระอรหันต์ได้. ในเรื่องนั้น
ชนเหล่าใดมีความเห็นผิด ดุจลัทธิของนิกายอุตตราปถกะทั้งหลายว่า
คฤหัสถ์พึงเป็นพระอรหันต์ได้ เพราะเห็นความเกิดขึ้นแห่งพระอรหันต์
ของชนทั้งหลายมีพระยส กุลบุตร เป็นต้น ผู้ดำรงอยู่ในเพศของ
คฤหัสถ์ ดังนี้ คำถามของสกวาทีหมายถึงชนเหล่านั้น. บรรดาคำเหล่านั้น
คำว่า คิหิสฺส อธิบายว่า ผู้ใดชื่อว่า คฤหัสถ์ เพราะประกอบ
พร้อมแล้วด้วยสัญโญชน์ของคฤหัสถ์ ผู้นั้น พึงเป็นพระอรหันต์ได้
หรือ ? ส่วนปรวาทีไม่รู้ความประสงค์ เมื่อเห็นอยู่ซึ่งสักว่าเพศคฤหัสถ์
เท่านั้น จึงตอบรับรองว่า ใช่. บัดนี้สกวาทีจึงเริ่มคำว่า คิหิสัญโญชน์
ของพระอรหันต์ยังมีอยู่หรือ เป็นต้น เพื่อแสดงนัยนี้ว่า ชื่อว่าพึง
เป็นคฤหัสถ์ ย่อมเป็นด้วยสัญโญชน์ของคฤหัสถ์ มิใช่เป็นคฤหัสถ์ด้วย
สักแต่เพศ เหมือนคำทีพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า :-
แม้หากว่า ผู้ใดมีธรรมอันประดับแล้ว
สงบแล้ว มีตนฝึกแล้ว เป็นผู้เที่ยง เป็น
พรหมจารี ละอาชญาในสัตว์ทั้งปวงแล้ว พึง
1. ข้อนี้แยกบทว่า คิหิ อสฺส อรหา แปลว่า คฤหัสถ์พึงเป็นพระอรหันต์
อีกอย่างหนึ่ง แปลว่า พระอรหันต์พึงเป็นคฤหัสถ์ ดังนี้ก็ได้.

ประพฤติธรรมเสมอ เรากล่าวว่า ผู้นั้น เป็น
พราหมณ์ เป็นสมณะ เป็นภิกษุ ดังนี้.
คำนั้นทั้งปวงมีเนื้อความง่ายทั้งนั้น แล.
อรรถกถาคิหิสส อรหาติกถา จบ

อุปปัตติกถา

[873 ] สกวาที เป็นพระอรหันต์พร้อมกับการผุดเกิดได้
หรือ ?
ปรวาที ถูกแล้ว.
ส. เป็นพระโสดาบันพร้อมกับการผุดเกิดก็ได้ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[874] ส. เป็นพระอรหันต์พร้อมกับการผุดเกิดได้ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. เป็นพระสกทาคามีพร้อมกับการผุดก็เกิดได้หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[875] ส. เป็นพระอรหันต์พร้อมกับการผุดเกิดได้ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. เป็นพระอนาคามีพร้อมกับการผุดเกิดก็ได้ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[876] ส. เป็นพระโสดาบันพร้อมกับการผุดเกิดไม่ได้
หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า เป็นพระโสดาบันพร้อมกับการผุดเกิด
ไม่ได้ ก็ต้องไม่กล่าวว่า เป็นพระอรหันต์พร้อม
กับการผุดเกิดได้