อรรถกถาปฐมสัจฉิกัตถะ

ในปฐมสัจฉิกัตถะนั้น ท่านกล่าวไว้ว่า :-
ปฐมปัญจกะ สกวาทีทำนิคคหะอัน
บริสุทธิ์แก่ปรวาที แต่การชนะในการทำตอบ
ของปรวาทีในปัญหานั้นนั่นแหละ ไม่บริสุทธิ์.
ในทุติยปัญจกะปรวาทีทำนิคคหะแก่สกวาที
เป็นนิคคหะที่ไม่บริสุทธิ์ แต่ชัยชนะในการ
ทำตอบของสกวาทีในที่นั้นนั่นแหละ บริสุทธิ์
วิเศษแล้ว. เพราะฉะนั้นในฐานะแม้ทั้ง 2
ความชนะของสกวาทีเทียวชื่อว่าชนะโดยธรรม
ความชนะโดยอธรรมของปรวาทีจักมีแต่ที่ไหน.
ความมีชัยและความปราชัยในสัจฉิกัตถะอัน
ประดับด้วยหมวด 2 แห่งปัญจกะนี้ท่านกล่าว
แล้วด้วยสามารถแห่งธรรม และอธรรม ฉันใด
ในสัจฉิกัตถะทั้งปวงอื่นจากนี้ บัณฑิตพึงยัง
ความมีชัยและปราชัยทั้ง 2 ให้แจ่มแจ้ง ฉัน-
นั้นนั่นแหละ ดังนี้แล.
อรรถกถานิคคหะที่ 2 จบ

นิคคหะ ที่ 3

[11 ] ส. ท่านหยั่งเห็นบุคคล โดยสัจฉิกัตถปรมัตถะ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ท่านหยั่งเห็นบุคคลในที่ทั้งปวง¹ โดยสัจฉิกัตถ-
ปรมัตถะ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น.
ส. ท่านจงรับรู้นิคคหะ หากว่าท่านหยั่งเห็นบุคคล
โดยสัจฉิกัตถปรมัตถะ ด้วยเหตุนั้นนะท่านจึงต้องกล่าวว่า ข้าพเจ้าหยั่ง
เห็นบุคคลในที่ทั้งปวงโดยสัจฉิกัตถปรมัตถะ ที่ท่านกล่าวในปัญหานั้นว่า
พึงกล่าวได้ว่า ข้าพเจ้าหยั่งเห็นบุคคล โดยสัจฉิกัตปรมัตถะ แต่ไม่พึง
กล่าวว่า ข้าพเจ้าหยั่งเห็นบุคคลในที่ทั้งปวง โดยสัจฉิกัตปรมัตถะ ดังนี้
ผิด แต่ถ้าไม่พึงกล่าวว่า ข้าพเจ้าหยั่งเห็นบุคคลในที่ทั้งปวง โดย
สัจฉิกัตถปรมัตถะ ก็ต้องไม่กล่าวว่า ข้าพเจ้าหยั่งเห็นบุคคล โดยสัจฉิ-
กัตปรมัตถะ ที่ท่านกล่าวในปัญหานั้นว่า พึงกล่าวได้ว่า ข้าพเจ้าหยั่ง
เห็นบุคคลในที่ทั้งปวงโดยสัจฉิกัตถปรมัตถะ ดังนี้ ผิด ฯลฯ
นิคคหะที่ 3 จบ
1. หมายถึง สรีระ เอาความว่า สรรพางค์กาย