เมนู

เอกัจจมัตถีติกถา


[408] สกวาที อดีตมีอยู่ หรือ ?
ปรวาที อดีตบางอย่างมีอยู่ อดีตบางอย่างไม่มีอยู่.
ส. อดีตบางอย่างดับไปแล้ว บางอย่างยังไม่ดับไป
บางอย่างปราศไปแล้ว บางอย่างยังไม่ปราศไป บางอย่างอัสดงคตแล้ว
บางอย่างยังไม่อัสดงคต บางอย่างสาปสูญไปแล้ว บางอย่างยังไม่สาบสูญ
ไป หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[409] ส. อดีตบางอย่างมีอยู่ บางอย่างไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธรรมอันยังไม่ให้ผลที่เป็นอดีต บางอย่างมีอยู่
บางอย่างไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[410] ส. อดีตบางอย่างมีอยู่ บางอย่างไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธรรมอันให้ผลแล้วที่เป็นอดีต บางอย่างมีอยู่
บางอย่างไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ

[411] ส. อดีตบางอย่างมีอยู่ บางอย่างไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธรรมอันไม่มีวิบากที่เป็นอดีต บางอย่างมีอยู่
บางอย่างไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[412] ส. อดีตบางอย่างมีอยู่ บางอย่างไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อะไรมีอยู่ อะไรไม่มีอยู่ ?
ป. ธรรมอันไม่ให้ผลที่เป็นอดีตมีอยู่ ธรรมอันให้
ผลแล้วที่อดีตไม่อยู่.
[413] ส. ธรรมอันยังไม่ให้ผลล่วงไปแล้ว ธรรมเหล่านั้น
ยังมีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธรรมอันให้ผลแล้ว ล่วงไปแล้ว ธรรมเหล่านั้น
ยังมีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[414] ส. ธรรมอันยังไม่ให้ผล ล่วงไปแล้ว ธรรมเหล่านั้น
ยังมีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.

ส. ธรรมอันไม่มีวิบาก ล่วงไปแล้ว ธรรมเหล่านั้น
ยังมีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[415] ส. ธรรมอันให้ผลแล้ว ล่วงไปแล้ว ธรรมเหล่านั้น
ไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธรรมอันยังไม่ให้ผล ล่วงไปแล้ว ธรรมเหล่านั้น
ไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. ธรรมอันให้ผลแล้ว ล่วงไปแล้ว ธรรมเหล่านั้น
ไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธรรมอันไม่มีวิบาก ล่วงไปแล้ว ธรรมเหล่านั้น
ไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[416] ส. ธรรมอันยังไม่ให้ผล ล่วงไปแล้ว ธรรมเหล่านั้น
ยังมีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธรรมอันยังไม่ให้ผล ที่เป็นอดีต ดับไปแล้ว

มิใช่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า ธรรมยังไม่ให้ผลที่เป็นอดีตดับไปแล้ว
ก็ต้องไม่กล่าวว่า ธรรมอันยังไม่ให้ผลที่เป็นอดีตดับไปแล้ว ธรรมเหล่า
นั้นยังมีอยู่.
[417] ส. ธรรมอันยังไม่ให้ผลที่เป็นอดีต ดับไปแล้ว
ธรรมเหล่านั้นยังมีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธรรมอันให้ผลแล้วที่เป็นอดีตดับไปแล้ว ธรรม
เหล่านั้นยังมีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. ธรรมอันยังไม่ให้ผลที่เป็นอดีตดับไปแล้ว ธรรม
เหล่านั้นยังมีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธรรมอันไม่มีวิบากที่เป็นอดีตดับไปแล้ว ธรรม
เหล่านั้นยังมีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. ธรรมอันให้ผลแล้วที่เป็นอดีตดับไปแล้ว ธรรม
เหล่านั้นไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.

ส. ธรรมอันยังไม่ให้ผลที่เป็นอดีตดับไปแล้ว ธรรม
เหล่านั้นไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. ธรรมอันให้ผลแล้วที่เป็นอดีตดับไปแล้ว ธรรม
เหล่านั้นไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธรรมอันไม่มีวิบากที่เป็นอดีตดับไปแล้ว ธรรม
เหล่านั้นไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[418] ส. ธรรมอันยังไม่ให้ผลที่เป็นอดีตดับไปแล้ว ธรรม
เหล่านั้นยังมีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธรรมอันให้ผลแล้วที่เป็นอดีตดับไปแล้ว ธรรม
เหล่านั้นไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธรรมอันให้ผลแล้วส่วนหนึ่ง ยังไม่ให้ผลส่วน
หนึ่งที่เป็นอดีตดับไปแล้ว ธรรมเหล่านั้น บางส่วนมีอยู่ บางส่วนไม่
มีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ

[419] ป. ไม่พึงกล่าวว่า ธรรมอันยังไม่ให้ผลล่วงไปแล้ว
ธรรมเหล่านั้นมีอยู่ หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.
ป. ธรรมอันยังไม่ให้ผลที่เป็นอดีต ยังจักให้ผลมิใช่
หรือ ?
ป. หากว่า ธรรมอันยังไม่ให้ผลที่เป็นอดีต ยังจัก
ให้ผล ด้วยเหตุนั้นนะท่านจึงต้องกล่าวว่า ธรรมอันยังไม่ให้ผลล่วงไป
แล้ว ธรรมเหล่านั้นยังมีอยู่.
ส. ธรรมอันยังไม่ให้ผลล่วงไปแล้ว ธรรมเหล่านั้น
ชื่อว่า มีอยู่ เพราะทำอธิบายว่า ยังจักให้ผล
หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ชื่อว่าปัจจุบัน เพราะทำอธิบายว่า ยังจักให้ผล
หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. ชื่อว่าปัจจุบัน เพราะทำอธิบายว่า ยังจักให้ผล
หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธรรมที่เป็นปัจจุบัน ก็ชื่อว่าไม่มีอยู่ เพราะทำ
อธิบายว่า จักดับไปด้วย

ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[420] ส. อนาคตมีอยู่ หรือ ?
ป. บางอย่างมีอยู่ บางอย่างไม่มีอยู่.
ส. อนาคตบางอย่างเกิดแล้ว บางอย่างยังไม่เกิด
บางอย่างเกิดพร้อมแล้ว บางอย่างยังไม่เกิดพร้อมแล้ว บางอย่างบังเกิด
แล้ว บางอย่างยังไม่บังเกิด บางอย่างปรากฏแล้ว บางอย่างยังไม่ปรากฏ
หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[421] ส. อนาคตบางอย่างมีอยู่ บางอย่างไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อุปปาทิธรรม (ธรรมจักเกิดขึ้น ) ที่เป็นอนาคต
บางอย่างมีอยู่ บางอย่างไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. อนาคตบางอย่าง ฯล ฯ อนุปปาทิธรรม (ธรรม
จักไม่เกิดขึ้น) ฯ ล ฯ
[422] ส. อนาคตบางอย่างมีอยู่ บางอย่างไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อะไรมีอยู่ อะไรไม่มีอยู่ ?
ป. อุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคตมีอยู่ อนุปปาทิธรรม

ที่เป็นอนาคตไม่มีอยู่.
ส. อุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคตมีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อนุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคตมีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. อนุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคตไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคตไม่มีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. อุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคตมีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคต ยังไม่เกิดมิใช่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า อุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคตยังไม่เกิด ก็
ต้องไม่กล่าวว่า อุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคตมีอยู่.
[423] ส. อุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคตยังไม่เกดิ ธรรม
เหล่านั้นมีอยู่ หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อนุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคตยังไม่เกิด ธรรม

เหล่านั้นมีอยู่ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. อนุปุปาทิธรรมที่เป็นอนาคตยังไม่เกิด ไม่มีอยู่
หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. อุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคตยังไม่เกิด ไม่มีอยู่
หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[424] ป. ไม่พึงกล่าวว่า อุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคตมีอยู่
หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.
ป. อุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคต จักบังเกิดขึ้นมิใช่
หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.
ป. หากว่า อุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคตจักบังเกิดขึ้น
ด้วยเหตุนั้นนะท่านจึงต้องกล่าวว่า อุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคตมีอยู่.
[425] ส. อุปปาทิธรรมที่เป็นอนาคต ชื่อว่ามีอยู่ เพราะ
ทำอธิบายว่า จักบังเกิดขึ้น หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ชื่อว่าปัจจุบัน เพราะทำอธิบายไว้ว่า จักบังเกิด

ขึ้น หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. ชื่อว่าปัจจุบัน เพราะทำอธิบายไว้ว่า จักบังเกิด
ขึ้น หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธรรมที่เป็นปัจจุบัน ชื่อว่าไม่มีอยู่ เพราะทำ
อธิบายว่า จักดับไป หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
เอกัจจมัตถีติกถา จบ

อรรถกถาเอกัจจมัตถีติกถา


ว่าด้วยบางอย่างมีอยู่


บัดนี้ ชื่อว่า เรื่องบางอย่างมีอยู่. ในปัญหาเหล่านั้น ชนเหล่า
ใด ย่อมสำคัญว่าอดีตธรรมบางอย่างมีอยู่ ดุจนิกายกัสสปิกะทั้งหลาย
เพื่อทำลายลัทธิแห่งชนเหล่านั้น สกวาทีจึงถามว่า "อดีตมีอยู่หรือ"
คำวิสัชชนาว่า "อดีตบางอย่างมีอยู่" เป็นต้น เป็นของปรวาที.
พึงทราบความหมายแห่งคำวิสัชชนาของปรวาทีนั้นว่า วิปากธรรมอันยัง
ไม่ให้ผลมีอยู่ วิปากธรรมที่ให้ผลแล้วไม่มีอยู่. คำซักถามว่า "อดีต
บางอย่างดับไปแล้ว"
เป็นของสกวาที.