ทสกนิทเทส

ว่าด้วยบุคคล 10 จำพวก

[152] ความสำเร็จ ในกามาวจรภูมินี้ ของพระอริยบุคคล
5 เจ้าพวกนี้ เหล่าไหน ?
ความสำเร็จในกามาวจรภูมินี้ ของพระอริยบุคคล จำพวก
เหล่านี้ คือ.
1. พระอริยบุคคลประเภท สัตตักขัตตุปรมะ
2. พระอริยบุคคลประเภท โกลังโกละ
3. พระอริยบุคคลประเภท เอกพีชี
4. พระอริยบุคคลประเภท สกทาคามี
5. ผู้สำเร็จเป็นพระอรหันต์ในอัตภาพนี้
ความละอัตภาพในกามาวจรนี้ไปแล้ว จึงสำเร็จ ของพระ-
อริยบุคคล 5 จำพวก เหล่าไหน ?
ความละอัตภาพในกามาวจรนี้ไปแล้ว จึงสำเร็จของพระอริย-
บุคคล 5 จำพวกเหล่านี้ คือ
1. พระอริยบุคคลประเภท อันตราปรินิพพายี
2. พระอริยบุคคลประเภท อุปหัจจปรินิพพายี
3. พระอริยบุคคลประเภท อสังขารปรินิพพายี
4. พระอริยบุคคลประเภท สสังขารปรินิพพายี
5. พระอริยบุคคลประเภท อุทธังโสโต อกนิฏฐคามี

การบัญญัติจำพวกบุคคลทั้งหลาย ย่อมมีด้วยบัญญัติ เพียงเท่านี้.
จบบุคคล 10 จำพวก
บุคคลบัญญัติปกรณ์ ฉ ภาณวาร จบ

อรรถกถาทสกนิทเทส

อธิบายบุคคล 10 จำพวก

คำว่า "อิธ" ได้แก่ ในกามาวจรภูมิ. ก็พระอริยบุคคลทั้งหลายมี
สัตตักขัตตุปรมบุคคลเป็นต้น ที่อยู่ในกามาวจรภูมิ ท่านย่อมสำเร็จในกามาว-
วรภูมินี้นั่นแหละ หมายความว่า การบรรลุพระอรหัตก็ดี การบรรลุ
อนุปาทิเสสนิพพานก็ดี ย่อมมีในอัตภาพที่ท่านเกิดอยู่ในกามาวจรภูมินั่นเทียว.
บทว่า "อิธ วิหาย" อธิบายว่า พระอนาคามีบุคคล ท่านละอัตภาพ
ในกามาวจรภูมินี้แล้ว จึงสำเร็จเป็นพระอรหันต์ในอัตภาพ ณ ชั้นสุทธาวาสภูมิ.
ก็พระอนาคามี 5 ประเภท มีอันตราปรินิพพายีเป็นต้นท่านบรรลุอนาคามิผล
ในกามภูมินี้ ครั้นจุติจากกามภูมิแล้วก็บังเกิดขึ้นในสุทธาวาสภูมิ จึงบรรลุ
พระอรหัต และ อนุปาทิเสสนิพพานธาตุ. เพราะเหตุนั้น พระองค์จึงตรัสว่า
"อิเมสํ ปญฺจนฺนํ วิหาย นิฏฐา" เป็นต้น ซึ่งแปลว่า พระอนาคามี 5
จำพวกเหล่านี้ ละอัตภาพในกามมาวจรภูมินนี้แล้ว จึงจะสำเร็จพระอรหัต
ในสุทธาวาสภูมิ แล.
อธิบายบุคคล 10 จำพวก จบเท่าเพียงนี้