เมนู

นวกนิทเทส


ว่าด้วยบุคคล 9 จำพวก


[151] 1. บุคคล ผู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เป็นไฉน ?
บุคคลบางคนในโลกนี้ ย่อมตรัสรู้สัจจะทั้งหลายด้วยตนเองในธรรม
ทั้งหลายที่คนมิได้เคยสดับมาแล้วในกาลก่อน บรรลุความเป็นพระสัพพัญญูใน
ธรรมนั้น ๆ และบรรลุความเป็นผู้มีความชำนาญในธรรมเป็นกำลังทั้งหลาย
บุคคลนี้เรียกว่า ผู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า.

2. บุคคล ผู้เป็นพระปัจเจกสัมพุทธเจ้า เป็นไฉน ?
บุคคลบางคนในโลกนี้ ย่อมตรัสรู้สัจจะทั้งหลายด้วยตนเองในธรรม
ทั้งหลายที่คนมิได้เคยสดับมาแล้วในกาลก่อน แต่มิได้บรรลุความเป็นพระ-
สัพพัญญูในธรรมนั้น ทั้งไม่ถึงความเป็นผู้มีความชำนาญในธรรมอันเป็นกำลัง
ทั้งหลาย บุคคลนี้เรียกว่า ผู้เป็นพระปัจเจกสัมพุทธเจ้า.

3. บุคคล ผู้เป็นอุภโตภาควิมุต เป็นไฉน ?
บุคคลบางคนในโลกนี้ ถูกต้องวิโมกข์ 8 ด้วยกาย สำเร็จอิริยาบถอยู่
ทั้งอาสวะของผู้นั้นก็หมดสิ้นแล้ว เพราะเห็นด้วยปัญญา บุคคลนี้เรียกว่า ผู้
เป็นอุภโตภาควิมุต.

บุคคลบางคนในโลกนี้ มิได้ถูกต้องวิโมกข์ 8 ด้วยกาย สำเร็จอิริยาบถ
อยู่แต่อาสวะของผู้นั้นหมดสิ้นแล้ว เพราะเห็นด้วยปัญญา บุคคลนี้เรียกว่า
ผู้เป็นปัญญาวิมุต.
5. บุคคล ผู้เป็นกายสักขี เป็นไฉน ?
บุคคลบางคนในโลกนี้ ถูกต้องวิโมกข์ 8 ด้วยกาย สำเร็จอิริยาบถอยู่
ทั้งอาสวะบางอย่างของผู้นั้นก็หมดสิ้นแล้ว เพราะเห็นด้วยปัญญา บุคคลนี้
เรียกว่า ผู้เป็นกายสักขี.
6. บุคคล ผู้เป็นทิฏฐิปัตตะ เป็นไฉน ?
บุคคลบางคนในโลกนี้ ย่อมรู้ชัดตามความเป็นจริงว่า นี้ทุกข์ ฯลฯ
นี้ข้อปฏิบัติให้ถึงความดับทุกข์ อนึ่งธรรมทั้งหลายที่พระตถาคตประกาศแล้ว
ผู้นั้นเห็นชัดด้วยปัญญา ดำเนินไปด้วยดีแล้วด้วยปัญญา อนึ่ง อาสวะบางอย่าง
ของผู้นั้น ก็หมดสิ้นแล้วเพราะเห็นด้วยปัญญา บุคคลนี้เรียกว่า ผู้เป็น
ทิฏฐิปัตตะ.

7. บุคคล ผู้เป็นสัทธาวิมุต เป็นไฉน ?
บุคคลบางคนในโลกนี้ ย่อมรู้ชัดตามความเป็นจริงว่า นี้ทุกข์ ฯลฯ
นี้ข้อปฏิบัติให้ถึงความดับทุกข์ อนึ่ง ธรรมทั้งหลายที่พระตถาคตประกาศแล้ว
ผู้นั้นเห็นชัดด้วยปัญญา ดำเนินไปด้วยดีด้วยปัญญา อนึ่ง อาสวะบางอย่างของ
ผู้นั้นก็หมดสิ้นแล้ว เพราะเห็นด้วยปัญญา แต่มิใช่เหมือนบุคคลผู้เป็นทิฏฐิปัตตะ
บุคคลนี้เรียกว่า ผู้เป็นสัทธาวิมุต.

8. บุคคล ผู้เป็นธัมมานุสารี เป็นไฉน ?
ปัญญินทรีย์ของบุคคลใด ผู้ปฏิบัติแล้ว เพื่อทำให้แจ้งโสดาปัตติผล
มีประมาณยิ่ง บุคคลนั้นย่อมอบรมอริยมรรค อันมีปัญญาเป็นตัวนำ อันมี
ปัญญาเป็นประธาน บุคคลนี้เรียกว่า ผู้เป็นธัมมานุสารี บุคคลผู้ปฏิบัติแล้ว
เพื่อทำให้แจ้งโสดาปัตติผล ชื่อว่า ธัมมานุสารี. บุคคลผู้ตั้งอยู่แล้วในผล
ชื่อว่า ทิฏฐิปัตตะ.
9. บุคคล ผู้เป็นสัทธานุสารี เป็นไฉน ?
สัทธินทรีย์ของบุคคลใดผู้ปฏิบัติแล้ว เพื่อทำให้แจ้งโสดาปัตติผล มี
ประมาณยิ่งย่อมอบรมอริยมรรค อันมีศรัทธาเป็นตัวนำ อันมีศรัทธาเป็น
ประธาน บุคคลนี้เรียกว่า ผู้เป็นสัทธานุสารี บุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้งโสดา
ปัตติผล ชื่อว่าสัทธานุสารี. บุคคลผู้ตั้งอยู่แล้วในผล ชื่อว่า สัทธาวิมุต.
จบบุคคล 9 จำพวก

อรรถกถาอัฎฐก - นวกนิทเทส


อธิบายบุคคล 8 และ 9 จำพวก


แม้ในนิทเทสแห่งบุคคล 8 และบุคคล 9 จำพวก บัณฑิตพึงทราบ
โดยนัยที่ข้าพเจ้ากล่าวไว้แล้วในหนหลัง นั่นแล.
อธิบายบุคคล 8 และ 9 จำพวกจบเพียงเท่านี้