อัฏฐกนิทเทส

ว่าด้วยบุคคล 8 จำพวก

[150] บุคคลผู้พร้อมเพรียงด้วยมรรค 4 บุคคลผู้พร้อม
เพรียงด้วยผล 4 เป็นไฉน ?
1. บุคคลผู้เป็นพระโสดาบัน.
2. บุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้งซึ่งโสดาปัตติผล.
3. บุคคลผู้เป็นพระสกทาคามี.
4. บุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้งซึ่งสกทาคามิผล.
5. บุคคลผู้เป็นพระอนาคามี.
6. บุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้งซึ่งอนาคามิผล.
7. บุคคลผู้เป็นพระอรหันต์.
8. บุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อเป็นพระอรหันต์.
บุคคลเหล่านี้ ชื่อว่า ผู้พร้อมเพรียงด้วยมรรค 4 ชื่อว่า ผู้
พร้อมเพรียงด้วยผล 4.
จบบุคคล 8 จำพวก¹

1. ข้อ 150 - 151 ไม่มีอรรถกถาอธิบาย.

นวกนิทเทส

ว่าด้วยบุคคล 9 จำพวก

[151] 1. บุคคล ผู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เป็นไฉน ?
บุคคลบางคนในโลกนี้ ย่อมตรัสรู้สัจจะทั้งหลายด้วยตนเองในธรรม
ทั้งหลายที่คนมิได้เคยสดับมาแล้วในกาลก่อน บรรลุความเป็นพระสัพพัญญูใน
ธรรมนั้น ๆ และบรรลุความเป็นผู้มีความชำนาญในธรรมเป็นกำลังทั้งหลาย
บุคคลนี้เรียกว่า ผู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า.

2. บุคคล ผู้เป็นพระปัจเจกสัมพุทธเจ้า เป็นไฉน ?
บุคคลบางคนในโลกนี้ ย่อมตรัสรู้สัจจะทั้งหลายด้วยตนเองในธรรม
ทั้งหลายที่คนมิได้เคยสดับมาแล้วในกาลก่อน แต่มิได้บรรลุความเป็นพระ-
สัพพัญญูในธรรมนั้น ทั้งไม่ถึงความเป็นผู้มีความชำนาญในธรรมอันเป็นกำลัง
ทั้งหลาย บุคคลนี้เรียกว่า ผู้เป็นพระปัจเจกสัมพุทธเจ้า.

3. บุคคล ผู้เป็นอุภโตภาควิมุต เป็นไฉน ?
บุคคลบางคนในโลกนี้ ถูกต้องวิโมกข์ 8 ด้วยกาย สำเร็จอิริยาบถอยู่
ทั้งอาสวะของผู้นั้นก็หมดสิ้นแล้ว เพราะเห็นด้วยปัญญา บุคคลนี้เรียกว่า ผู้
เป็นอุภโตภาควิมุต.