1. สังคหาสังคหาปทนิทเทส

อัพภันตรมาติกา

ขันธปทนิทเทส

[2] รูปขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุเท่าไร? รูป
ขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 1 อายตนะ 11 ธาตุ 11. สงเคราะห์ไม่ได้ด้วย
ขันธ์ อายตนะ ธาตุเท่าไร ? สงเคราะห์ไม่ได้ด้วย ขันธ์ 4 อายตนะ 1
ธาตุ 7.
[3] เวทนาขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ?
เวทนาขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 1 อายตนะ 1 ธาตุ 1. สงเคราะห์ไม่ได้
ด้วยขันธ์ 4 อายตนะ 11 ธาตุ 17.
[4] สัญญาขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ?
สัญญาขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 1 อายตนะ 1 ธาตุ 1. สงเคราะห์ไม่ได้
ด้วยขันธ์ 4 อายตนะ 11 ธาตุ 17.
[5] สังขารขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร?
สังขารขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 1 อายตนะ 1 ธาตุ 1. สงเคราะห์ไม่ได้
ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ? สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ 4 อายตนะ 11
ธาตุ 17.
[6] วิญญาณขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ?
วิญญาณขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 1 อายตนะ 1 ธาตุ 7. สงเคราะห์ไม่
ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ? สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ 4 อายตนะ
11 ธาตุ 11.

[7] รูปขันธ์และเวทนาขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ
ธาตุเท่าไร ? รูปขันธ์และเวทนาขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 2 อายตนะ
11 ธาตุ 11. สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ? สงเคราะห์
ไม่ได้ด้วยขันธ์ 3 อายตนะ 1 ธาตุ 7.
[8] รูปขันธ์และสัญญาขันธ์ ฯลฯ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 2
อายตนะ 11 ธาตุ 11 สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ?
สงเคราะห์ ไม่ได้ด้วยขันธ์ 3 อายตนะ 1 ธาตุ 7.
[9] รูปขันธ์และสังขารขันธ์ ฯลฯ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 2
อายตนะ 11 ธาตุ 11 สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ?
สงเคราะห์ ไม่ได้ด้วยขันธ์ 3 อายตนะ 1 ธาตุ 7.
[10] รูปขันธ์และวิญญาณขันธ์ ฯลฯ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 2
อายตนะ 12 ธาตุ 18 สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ?
สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ 3 ไม่มีอายตนะ ธาตุอะไร ๆ ที่สงเคราะห์ไม่ได้.
[11] รูปขันธ์ เวทนาขันธ์และสัญญาขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วย
ขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ? รูปขันธ์ เวทนาขันธ์และสัญญาขันธ์ สงเคราะห์
ได้ด้วยขันธ์ 3 อายตนะ 11 ธาตุ 11 สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ
ธาตุ เท่าไร ? สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ 2 อายตนะ 1 ธาตุ 7.
[12] รูปขันธ์ เวทนาขันธ์และสังขารขันธ์ ฯลฯ สงเคราะห์ได้
ด้วยขันธ์ 3 อายตนะ 11 ธาตุ 11 สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ
เท่าไร ? สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ 2 อายตนะ 1 ธาตุ 7.
[13] รูปขันธ์ เวทนาขันธ์และวิญญาณขันธ์ ฯลฯ สงเคราะห์
ได้ด้วยขันธ์ 3 อายตนะ 12 ธาตุ 18 สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ

เท่าไร ? สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ 2 ไม่มีอายตนะ ธาตุอะไร ๆ ที่สงเคราะห์
ไม่ได้.
[14] รูปขันธ์ เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ และสังขารขันธ์
สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ? รูปขันธ์ เวทนาขันธ์
สัญญาขันธ์และสังขารขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 4 อายตนะ 11 ธาตุ 11
สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ? สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ 1
อายตนะ 1 ธาตุ 7.
[15] รูปขันธ์ เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ และวิญญาณขันธ์
ฯลฯ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 4 อายตนะ 12 ธาตุ 18. สงเคราะห์ไม่ได้ด้วย
ขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ? สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ 1 ไม่มีอายตนะ
ธาตุอะไร ๆ ที่สงเคราะห์ไม่ได้.
[16] รูปขันธ์ เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์และ
วิญญาณขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ? รูปขันธ์
เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์และวิญญาณขันธ์ สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์
5 อายตนะ 12 ธาตุ 18 สงเคราะห์ไม่ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ?
ไม่มีขันธ์ อายตนะ ธาตุ อะไร ๆ ที่สงเคราะห์ไม่ได้.
[17] ขันธ์ 5 สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ?
ขันธ์ 5 สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์ 5 อายตนะ 12 ธาตุ 18. สงเคราะห์ไม่ได้
ด้วยขันธ์ อายตนะ ธาตุ เท่าไร ? ไม่มีขันธ์ อายตนะ ธาตุ อะไรๆ ที่
สงเคราะห์ไม่ได้.

อรรถกถาสังคหาสังคหปทนิทเทส

อรรถกถาขันธปทนิทเทส

บัดนี้ เพื่อจะแสดงมาติกาตามที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงตั้งไว้ ด้วย
สามารถแห่งปัญจขันธ์เป็นต้น ประกอบกับบท นยมาติกา ทั้งหลาย มีคำว่า
"สงฺคโห อสงฺคโห" เป็นอาทิ พระผู้มีพระภาคเจ้าเริ่มนิทเทสวาระโดยนัย
เป็นต้นว่า " รูปกฺขนฺโธ กตีหิ ขนฺเธหิ " ดังนี้. บรรดามาติกาเหล่านั้น เพราะ
นยมุขมาติกา พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงตั้งไว้ว่า " ตีหิ สงฺคโห " (คือ การ
สงเคราะห์ด้วยธรรม 3 คือ โดยขันธ์ อายตนะ และธาตุ) ตีหิ อสงฺคโห
(คือ การสงเคราะห์ไม่ได้ด้วยธรรมทั้ง 3) ด้วยนยมาติกาว่า " สงฺคโห
อสงฺคโห " เป็นต้น ฉะนั้น เพื่อแสดงการนับสงเคราะห์รูปขันธ์เป็นต้น
ท่านจึงยกบททั้ง 3 คือ ขันธ์ อายตนะ และธาตุนั่นแหละขึ้นแสดงว่า " ธรรม
เหล่านี้ นับสงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์เท่าไร ได้ด้วยอายตนะเท่าไร ได้ด้วยธาตุ
เท่าไร " ดังนี้ บรรดาธรรมทั้งหลาย มีสัจจะ 4 เป็นต้น แม้อย่างหนึ่งไม่เป็น
ปรามัฏฐะ (คือไม่เป็นอารมณ์ของปรามาส).
ก็ ลัขณมาติกา พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงตั้งไว้อย่างนี้ว่า " สภาโค
วิสภาโค " ดังนี้ ฉะนั้น ในการวิสัชนาปัญหานี้ จึงตรัสว่า " รูปขันธ์นับ
สงเคราะห์ได้ด้วยขันธ์หนึ่ง " เป็นต้น เพราะว่า ธรรมมีขันธ์เป็นต้นเหล่านี้
เป็นสภาคะของลักขณมาติกานั้น. บรรดาบทเหล่านั้น สองบทว่า " เอเกน
ขนฺเธน " ได้แก่ (นับสงเคราะห์ได้) ด้วยรูปขันธ์เท่านั้น. จริงอยู่. รูปอย่าง
ใดอย่างหนึ่ง ย่อมถึงการนับสงเคราะห์ว่าเป็นรูปอย่างเดียว เพราะความเป็น
ธรรมเสมอกับรูปขันธ์. เพราะฉะนั้น รูปท่านจึงสงเคราะห์ด้วยรูปขันธ์นั่นแหละ