เหตุ 6 เป็นโลกิยธรรมก็มี เป็นโลกุตตรธรรมก็มี.
กพฬิงการาหาร เป็นโลกิยธรรม.
อาหาร 3 เป็นโลกิยธรรมก็มี เป็นโลกุตตรธรรมก็มี.
ผัสสะ 6 เป็นโลกิยธรรม.
มโนวิญญาณธาตุสัมผัส เป็นโลกิยธรรมก็มี เป็นโลกุตตรธรรมก็มี.
เวทนา 6 สัญญา 6 เจตนา 6 จิต 6 เป็นโลกิยธรรม.
มโนวิญญาณธาตุ เป็นโลกิยธรรมก็มี เป็นโลกุตตรธรรมก็มี.
หัวข้อธรรมที่แสดงมาคือ อภิญญา อารัมมณะ 2 ทิฏฐะ กุศล
เวทนา วิปาก อุปาทินนะ วิตก รูป โลกิยะ ฉะนี้แล.
ธัมมหทยวิภังค์ จบบริบูรณ์
วิภังคปกรณ์จบ

อรรถกถาธัมมหทยวิภังค์

บัดนี้ บัณฑิตพึงทราบการกำหนด พระบาลีใน ธัมมหทยวิภังค์ อัน
เป็นอันดับต่อจาก ขุททกวัตถุวิภังค์ ดังต่อไปอย่างนี้ก่อน.
ก็ในวาระนี้ ชื่อว่า สัพพสังคาหิกวาระ คือ วาระว่าด้วยการ
รวบรวมธรรมทั้งปวงที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ด้วยสามารถแห่งหมวดธรรม
ทั้งหลาย 12 หมวด เริ่มตั้งแต่ขันธ์เป็นต้นไป.
วาระที่ 2 ชื่อว่า อุปปัตตานุปปัตติทัสสนวาระ คือ วาระว่าด้วย
การแสดงความเกิดขึ้นและความไม่เกิดขึ้นแห่งธรรมทั้งหลายเหล่านั้นนั่นแหละ
ในกามธาตุเป็นต้น.

วาระที่ 3 ชื่อว่า ปริยาปันนาปริยาปันนทัสสนวาระ คือ วาระ
ว่าด้วยการแสดงธรรมที่นับเนื่องกันและไม่นับเนื่องกัน ในกามธาตุเหล่านั้น
นั่นแหละ.
วาระที่ 4 ชื่อว่า วิชชมานาวิชชมานธัมมทัสสนวาระ คือ
วาระว่าด้วยการแสดงธรรมอันมีและไม่มีอยู่ ในขณะแห่งความเกิดขึ้นในภูมิ
ทั้ง 3.
วาระที่ 5 ชื่อว่า ทัสสนวาระ คือ วาระว่าด้วยการแสดงธรรม
เหล่านั้น ด้วยอำนาจแห่งความเป็นไปในระหว่างภูมิ.
วาระที่ 6 ชื่อว่า อุปาทกัมมอายุปปมาณทัสสนวาระ คือ วาระ
ว่าด้วยการแสดงประมาณแห่งอายุที่เกิดขึ้นเพราะกรรม ในคติทั้งหลาย.
วาระที่ 7 ชื่อว่า อภิญเญยยาทิวาระ คือ วาระว่าด้วยธรรมที่พึง
รู้ยิ่งเป็นต้น.
วาระที่ 8 ชื่อว่า สารัมมณานารัมมณาทิวาระ คือ วาระว่าด้วย
สารัมมณธรรม และอนารัมมณธรรมเป็นต้น.
วาระที่ 9 ชื่อว่า ทัสสนวาระ เพราะสงเคราะห์ธรรมมีขันธ์เป็น
ต้นเหล่านั้นด้วยสามารถเเห่ง ทิฏฐะ และสุตะ เป็นต้น.
วาระที่ 10 ชื่อว่า ทัสสนวาระ เพราะสงเคราะห์ธรรมเหล่านั้น
ด้วยสามารถแห่งติกมาติกามีกุศลติกะเป็นต้น.

อธิบายสัพพสังคาหิกวาระที่ 1

บัณฑิตพึงทราบเนื้อความในวาระที่หนึ่ง ชื่อว่า สัพพสังคาหิกวาระ
ก่อน โดยพระบาลีที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงกำหนดไว้ด้วยวาระทั้ง 10 อย่างนี้
คือ เมื่อตรัสมิได้ตรัสว่า ขันธ์หนึ่ง ฯลฯ หรือว่าขันธ์ 4 หรือว่าขันธ์ 6