เมนู

บทว่า ทุกฺขกฺขนฺธสฺส (กองทุกข์) ได้แก่ ประชุมแห่งทุกข์
มิใช่ประชุมแห่งสัตว์ มิใช่ประชุมแห่งวิปัลลาสมีความสุขและความงามเป็นต้น
บทว่า สมุทโย ได้แก่ ความเกิด.
บทว่า โหติ ได้แก่ ย่อมเกิด.
พึงทราบวินิจฉัยโดยอรรถในปฏิจจสมุปบาทนี้ ด้วยประการฉะนี้

ว่าด้วยวินิจฉัยโดยลักษณะเป็นต้น


ข้อว่า โดยลักษณะเป็นต้น ได้แก่ โดยธรรม 4 มีลักษณะเป็นต้น
แห่งปฏิจจสมุปบาทมีอวิชชาเป็นต้น อย่างไร ? คือ อวิชชา
1. อญาณลกฺณา มีความไม่รู้เป็นลักษณะ
สมฺโมหนรสา มีความหลงเป็นกิจ
ฉาทนปจฺจุปฏฺฐานา มีความปกปิดสภาวะแห่งอารมณ์
เป็นปัจจุปัฏฐาน
อาสวปทฏฺฐานา มีอาสวะเป็นปทัฏฐาน
2. อภิสํขรณลกฺขณา สังขารทั้งหลายมีการปรุงแต่งเป็น
ลักษณะ
อายูหนรสา มีความขวนขวายเป็นกิจ
เจตนาปจฺจุปฏฺฐานา มีเจตนาเป็นปัจจุปัฏฐาน
อวิชฺชาปทฏฺฐานา มีอวิชชาเป็นปทัฏฐาน
3. วิชานนลกฺขณํ วิญญาณมีการรู้อารมณ์เป็นลักษณะ
ปุพฺพงฺคมรสํ มีการเป็นประธานเป็นกิจ