3. ธาตุวิภังค์

สุตตันตภาชนีย์

ธาตุ 6 นัยที่ 1

[114] ธาตุ 6 คือ
1. ปฐวีธาตุ
2. อาโปธาตุ
3. เตโชธาตุ
4. วาโยธาตุ
5. อากาสธาตุ
6. วิญญาณธาตุ
[115] ในธาตุ 6 นั้น ปฐวีธาตุ เป็นไฉน ?
ปฐวีธาตุมี 2 อย่าง คือ ปฐวีธาตุภายใน ปฐวีธาตุภายนอก.
ในปฐวีธาตุ 2 อย่างนั้น ปฐวีธาตุภายใน เป็นไฉน ?
ธรรมชาติที่แข็ง ธรรมชาติที่กระด้าง ความแข็ง ภาวะที่แข็ง เป็น
ภายในเฉพาะคน เป็นอุปาทินนรูปข้างใน ได้แก่ ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง
เนื้อ เอ็น กระดูก เยื่อในกระดูก ม้าม หัวใจ ตับ พังผืด ไต ปอด
ไส้ใหญ่ ไส้น้อย อาหารใหม่ อาหารเก่า หรือ ธรรมชาติที่แข็ง ธรรมชาติ
ที่กระด้าง ความแข็ง ภาวะทีแข็ง เป็นภายในเฉพาะตน เป็นอุปาทินนรูป
ข้างใน แม้อื่นใดมีอยู่ นี้เรียกว่า ปฐวีธาตุภายใน.
ปฐวีธาตุภายนอก เป็นไฉน ?