ธรรมไม่เป็นอุปาทา เป็นไฉน ?
กุศลในภูมิ 4 อกุศล วิบากในภูมิ 4 กิริยาอัพยากฤตในภูมิ 3 มหา-
ภูตรูป 4 และนิพพาน สภาวธรรมเหล่านี้ชื่อว่า ธรรมไม่เป็นอุปาทา.
[955] อุปาทินนธรรม เป็นไฉน ?
วิบากในภูมิ 3 และรูปที่กรรมแต่งขึ้น สภาวธรรมเหล่านี้ชื่อว่า
อุปาทินกธรรม.
อนุปาทินนธรรม เป็นไฉน ?
กุศลในภูมิ 3 อกุศล กิริยาอัพยากฤตในภูมิ 3 และรูปที่กรรมมิได้
แต่งขึ้น มรรค 4 ที่เป็นโลกุตระ สามัญผล 4 และนิพพาน สภาวธรรม
เหล่านี้ชื่อว่า อนุปาทินนธรรม.
มหันตรทุกะจบ

อุปาทานโคจฉกะ

[956] อุปาทานธรรม เป็นไฉน ?
อุปาทาน 4 คือ กามุปาทาน ทิฏฐุปาทาน สีลัพพตุปาทาน อัตตวา-
ทุปาทาน
กามุปาทานบังเกิดในจิตตุปบาทที่สหรคตด้วยโลภะ 8 ดวง
ทิฏฐุปาทาน สีลัพพตุปาทาน และอัตตวาทุปาทาน บังเกิดในจิต-
ตุปบาทที่สัมปยุตด้วยทิฏฐิ 4 ดวง สภาวธรรมเหล่านี้ชื่อว่า อุปาทานธรรม.
ธรรมที่ไม่เป็นอุปาทาน เป็นไฉน ?
อกุศลที่เหลือเว้นอุปาทานทั้งหลายเสีย กุศลในภูมิ 4 วิบากในภูมิ 4
กิริยาอัพยากฤตในภูมิ 3 รูป และนิพพาน สภาวธรรมเหล่านี้ชื่อว่า ธรรมที่
ไม่เป็นอุปาทาน.