35. วิปัตติทุกะ

ความวิบัติแห่งศีล
ทิฏฺฐิวิปตฺติ จ ความวิบัติแห่งทิฏฐิ

36. สัมปทาทุกะ

ความสมบูรณ์แห่งศีล
ทิฏฺฐิสมฺปทา จ ความสมบูรณ์แห่งทิฏฐิ

37. วิสุทธิทุกะ

ความหมดจดแห่งศีล
ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ จ ความหมดจดแห่งทิฏฐิ

38. ทิฏฐิวิสุทธิทุกะ

ความหมดจดแห่งทิฏฐิ
ยถาทิฏฺฐิสฺส จ ปธานํ ความเพียรแห่งบุคคลผู้มีทิฏฐิอันหมดจด

39. สังเวคทุกะ

ความสลดใจในฐานะเป็นที่ตั้งแห่งความ
สลดใจ
สํวิคฺคสฺส จ โยนิโส ปธานํ ความพยายามโดยแยบคายของบุคคลผู้มี
ความสลดใจ

40. อสันตุฏฐตาทุกะ

ความไม่รู้จักอิ่มในกุศลธรรม
อปฺปฏิวานิตา จ ปธานสฺมึ ความไม่ท้อถอยในความพยายาม

41. วิชชาทุกะ

ความรู้แจ้ง
วิมุตฺติ จ ความหลุดพ้น

42. ขยญาณทุกะ

ญาณในอริยมรรค
อนุปฺปาเท ญาณํ ญาณในอริยผล

สุตตันตมาติกา 42 ทุกะ จบ
มาติกา จบ

อรรถกถามาติกานุบุพบท

ก็ในบททุกมาติกา ข้าพเจ้าจักพรรณนาบทซึ่งยังไม่มาในติกะทั้งหลาย
เท่านั้น จักพรรณาบทในเหตุโคจฉกะก่อน.
บทว่า เหตู ธมฺมา ได้แก่ ธรรมทั้งหลายกล่าวคือเหตุ ด้วยอรรถว่า
เป็นรากเหง้า พระบาลีว่า เหตุธมฺมา ดังนี้ก็มี. บทว่า น เหตู เป็นคำ
ปฏิเสธเหตุเหล่านั้นโดยแท้. ธรรมที่ชื่อว่า สเหตุกะ เพราะมีเหตุเป็นไปโดย
สัมปโยคะ ธรรมที่ชื่อว่า อเหตุกะ เพราะเหตุที่เป็นไปของธรรมทั้งหลาย
เหมือนอย่างนั้นไม่มี. ธรรมที่ชื่อว่า เหตุสัมปยุตตะ เพระสัมปยุตด้วยเหตุ
โดยมีเอกุปปาทะเป็นต้น. ธรรมที่ชื่อว่า เหตุวิปปยุตตะ เพราะไม่ประกอบ
ด้วยเหตุ.