6. เนมิราชจิยา

ว่าด้วยจริยาวัตรของพระเจ้าเนมิราช

[6] อีกเรื่องหนึ่ง ในกาลเมื่อเราเป็นมหาราชา
พระนามว่าเนมิเป็นบัณฑิต ต้องการกุศลอยู่
ในพระนครมิถิลาอันอุดม ในกาลนั้น เราให้
สร้างศาลา 4 แห่ง อันมีหน้ามุขหลังละสี่ ๆ
เรายังทานให้เป็นไปในศาลานั้นแก่ เนื้อ นก
และนรชนเป็นต้น ยังมหาทาน คือ เครื่อง
นุ่งห่ม ที่นอน และโภชนะ คือ ข้าว และ
น้ำ ให้เป็นไปแล้วไม่ขาดสาย เปรียบเหมือน
เสวก เข้าไปหานายเพราะเหตุแห่งทรัพย์
ย่อมแสวงหานายที่พึงให้ยินดีได้ ด้วยกาย-
กรรม วจีกรรม และมโนภรรมฉันใด เราก็
ฉันนั้น จักแสวงหาพระสัพพัญญุตญาณในภพ
ทั้งปวง จึงยังสัตว์ทั้งหลายให้อิ่มหนำด้วยทาน
แล้วปรารถนาโพธิญาณอันอุดม ฉะนี้แล.
จบ เนมิราชจริยาที่ 6

อรรถกถาเนมิราชจริยาที่ 6

พึงทราบวินิจฉัยในอรรถกถาแห่งเนมิราชจริยาที่ 6 ดังต่อไปนี้.
บทว่า มิถิลายํ ปุรุตฺตเม คือในนครอันอุดมแห่งกรุงวิเทหะชื่อว่ามิถิลา.
บทว่า เนมิ นาม มหาราชา คือพระเนมิกุมาร ทรงอุบัติสืบต่อวงศ์
กษัตริย์ดุจกงรถจึงได้ชื่อว่า เนมิ. ชื่อว่าเป็น มหาราชา เพราะเป็น
พระราชาผู้ยิ่งใหญ่ เพราะใหญ่ด้วยคุณวิเศษมีทานและศีลเป็นต้นใหญ่ และ
เพราะประกอบด้วยราชานุภาพ. บทว่า ปณฺฑิโต กุสลตฺถิโก เป็น
บัณฑิตต้องการกุศล คือต้องการบุญเพื่อตนและเพื่อผู้อื่น.
ได้ยินว่า ในครั้งอดีตในนครมิถิลา แคว้นวิเทหะ พระโพธิสัตว์
ของเราได้เป็นพระราชาพระนามว่ามฆเทพ. พระองค์ทรงสนุกสนานตอน
เป็นพระกุมารอยู่ 84,000 ปี ทรงได้รับตำแหน่งอุปราชอยู่ 84,000 ปี
ทรงครองราชสมบัติอยู่ 84,000 ปี พระองค์ตรัสแก่ช่างกัลบกว่า เมื่อใด
เจ้าเห็นผมหงอกบนศีรษะของเรา เมื่อนั้นเจ้าพึงบอกแก่เรา ครั้นต่อมา
ช่างกัลบกเห็นพระเกศาหงอกจึงกราบทูล แล้วเอาแหนบทองคำถอนวางไว้
บนพระหัตถ์ ทรงแลดูพระเกศาหงอก ทรงเกิดความสังเวชว่า เทวทูต
ปรากฏแก่เราแล้ว ทรงดำริว่า บัดนี้เราควรออกบวช. จึงพระราชทาน
บ้านส่วย 100,000 แก่ช่างกัลบก แล้วตรัสเรียกพระเชษฐกุมารมา
ตรัสว่า :-