ราธเถราปทานที่ 9 (539)

ว่าด้วยบุพจริยาของพระราธเถระ

ครั้งนั้นอายุของสัตว์แสนปี พระชินสีห์
พระองค์นั้นเมื่อดำรงพระชนม์อยู่โดยกาลประมาณ
เท่านั้น ได้ทรงยังประชุมชนเป็นอันมากให้ข้าม
พ้นวัฏสงสารไปได้
ครั้งนั้น เราเป็นพราหมณ์ชาวพระนคร
หังสวดี ผู้เรียนจบไตรเพท ได้เข้าไปเฝ้าพระผู้มี
พระภาคเจ้าผู้ประเสริฐ ว่านรชนทรงมีความเพียร
ใหญ่ ทรงแกล้วกล้าในบริษัท กำลังทรงแต่งตั้ง
ภิกษุผู้มีปฏิภาณไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะ แล้วได้
ฟังพระธรรมเทศนา
ครั้งนั้น เราทำสักการะในพระโลกนายก
พร้อมทั้งพระสงฆ์ แล้วหมอบศีรษะลงแทบพระ-
บาทปรารถนาฐานันดรนั้น
ลำดับนั้นพระผู้มีพระภาคเจ้าผู้มีพระรัศมี
ซ่านออกจากพระองค์ดุจลิ่มทองสิงคีได้ตรัสกะเรา
ด้วยพระสุรเสียงอันเป็นที่ตั้งแห่งควานยินดีมีปรกติ
นำไปส่งมลทินคือกิเลสว่า
ท่านจงเป็นผู้มีความสุขมีอายุยืนเถิด ปณิ-
ธานความปรารถนาของท่านจงสำเร็จเถิด สักการะ
ที่ท่านทำในเรากับพระสงฆ์ ก็จงมีผลไพบูลย์ยิ่ง
เถิด

ในกัปที่แสนแต่กัปนี้ พระศาสดามีพระ-
นาทชื่อว่าโคดมซึ่งสมภพในวงศ์พระเจ้าโอกกาก-
ราช จักเสด็จอุบัติขึ้นในโลก
พราหมณ์นี้จักได้เป็นธรรมทายาทของ
พระศาสดาพระองค์นั้น เป็นโอรสอันธรรมเนรมิต
เป็นสาวกของพระศาสดามีนามชื่อว่าราธะ พระ-
นายจักทรงแต่งตั้งท่านว่า เป็นผู้เลิศกว่าภิกษุ
ทั้งหลายผู้มีปฏิภาณ เราได้สดับพุทธพยากรณ์นั้น
แล้วก็เป็นผู้เบิกบานมีจิตประกอบด้วยเมตตาบำรุง
พระพิชิตมารในกาลนั้นตลอดชีวิต
เพราะเราเป็นผู้ประกอบด้วยปัญญา ด้วย
กรรมที่เราได้ทำไว้ดีแล้วนั้น และด้วยการตั้ง
เจตน์จำนงไว้ เราละร่างมนุษย์แล้วได้ไปสวรรค์
ชั้นดาวดึงส์ ได้เสวยราชสมบัติในเทวโลก 300
ครั้ง
ได้เป็นพระเจ้าจักรพรรดิ 500 ครั้ง และ
เป็นพระเจ้าประเทศราชอันไพบูลย์โดยคณนานับ
มิได้
เพราะกรรมนั้นนำไปเราจึงเป็นผู้ถึงความ
สุขในทุกภพ เมื่อถึงภพสุดท้ายเราเกิดในสกุล
ที่ยากจน ขาดเครื่องนุ่งห่มและอาหารให้พระ-

นครราชคฤห์อันอุดม ได้ถวายภิกษาทัพพีหนึ่ง
แก่ท่านพระสารีบุตรผู้คงที่
ในเวลาเราแก่เฒ่า เราอาศัยวัดอยู่ ใคร ๆ
ไม่ยอมบวชให้เรา ผู้ชรา หมดกำลังเรี่ยวแรง
เพราะฉะนั้น ครั้งนั้น เราเป็นผู้เป็นคนยาก
เข็ญจึงเป็นผู้ปราศจากผิวพรรณ เศร้าโศก พระ-
มหามุนีผู้ประกอบด้วยพระมหากรุณาทอดพระเนตร
เห็นเข้า จึงตรัสถามเราว่า
ลูกไฉนจึงเศร้าโศก จงบอกถึงโรคที่เกิด
ในจิตของเจ้า เราได้กราบทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้
มีความเพียร ข้าพระองค์ไม่ได้บวชในศาสนา
ของพระองค์ ซึ่งพระองค์ตรัสดีแล้ว
เพราะเหตุนั้นข้าพระองค์จึงมีความเศร้า-
โศก ข้าแต่พระนายก ขอพระองค์จงเป็นที่พึ่ง
ของข้าพระองค์ด้วยเถิด ครั้งนั้น พระมหามุนีผู้
สูงสุดได้รับสั่งให้เรียกภิกษุมาประชุมพร้อมแล้ว
ตรัสถามว่า
ผู้ที่นึกถึงอธิการของพราหมณ์นี้ได้มีอยู่
จงบอกมา เวลานั้น พระสารีบุตรได้กราบทูลว่า
ข้าพระองค์นึกถึงอธิการของเขาได้อยู่

พราหมณ์ผู้นี้ได้ถวายภิกษาทัพพีหนึ่งแก่
ข้าพระองค์ผู้กำลังเที่ยวบิณฑบาต พระเจ้าข้า
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ดีละ ๆ สารี-
บุตร เธอเป็นคนกตัญญู เธอจงยังพราหมณ์นี้ให้
บวช พราหมณ์นี้จักเป็นผู้ควรบูชา ลำดับนั้น
เราได้การบรรพชาและอุปสมบทด้วยกรรมวาจา
โดยเวลาไม่นานเลย เราก็ได้บรรลุธรรมเป็นที่สิ้น
ไปแห่งอาสวะ เพราะเราเป็นผู้เพลิดเพลิน สดับ
พระพุทธดำรัสโดยเคารพ ฉะนั้น พระพิชิตมารจึง
ทรงแต่งตั้งเราว่า เป็นผู้เลิศกว่าภิกษุทั้งหลายผู้มี
ปฏิภาณ
เราเผากิเลสทั้งหลายแล้ว...คำสอนของ
พระพุทธเจ้าเราได้ทำเสร็จแล้ว ดังนี้.
ทราบว่า ท่านพระราธเถระได้ภาษิตคาถาเหล่านี้ ด้วยประการ
ฉะนี้แล.
จบราธเถราปทาน

534. อรรถกถาราธเถราปทาน

พึงทราบเรื่องราวในอปทานที่ 9 ดังต่อไปนี้ :-
อปทานของท่านพระราธเถระ มีคำเริ่มต้นว่า ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน
ดังนี้.