เมนู

ประมาณไม่ได้ ชื่อว่าเจริญอินทรีย์แล้ว บุคคล 3 เหล่านี้เจริญอินทรีย์แล้ว
บุคคล 8 เหล่านี้เจริญอินทรีย์ บุคคล 3 เหล่านี้เจริญอินทรีย์แล้ว ด้วย
ประการดังนี้.

สาวัตถีนิทาน



[429] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อินทรีย์ 5 เหล่านี้ อินทรีย์ 5 เป็นไฉน ?
คือสัทธินทรีย์...ปัญญินทรีย์ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็สมณะหรือพราหมณ์
เหล่าใดเหล่าหนึ่ง ย่อมไม่รู้ชัดซึ่งเหตุเกิด ความดับ คุณ โทษ และอุบาย
เครื่องสลัดออกแห่งอินทรีย์ 5 เหล่านั้นตามความเป็นจริง สมณะหรือพราหมณ์
เหล่านั้นหาได้รับยกย่องว่าเป็นสมณะในหมู่สมณะ หรือได้รับยกย่องว่าเป็น
พราหมณ์ในหมู่พราหมณ์ไม่ และท่านเหล่านั้นหาได้ทำให้แจ้งซึ่งสามัญผล
หรือพรหมัญผลด้วยปัญญาอันยิ่งเองในปัจจุบันแล้วเข้าถึงอยู่ไม่.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สมณะหรือพราหมณ์เหล่าใดเหล่าหนึ่งรู้ชัดซึ่งเหตุ
เกิด ความดับ คุณ โทษ และอุบายเครื่องสลัดออกแห่งอินทรีย์ 5 เหล่านี้
ตามความเป็นจริง สมณะหรือพราหมณ์เหล่านั้นนั่นแล เป็นผู้ได้รับยกย่องว่า
เป็นสมณะในหมู่สมณะ ได้รับยกย่องว่าเป็นพราหมณ์ในหมู่พราหมณ์ และ
ท่านเหล่านั้น ย่อมทำให้แจ้งซึ่งสามัญผลและพรหมัญผล ด้วยปัญญาอันรู้ยิ่ง
เองในปัจจุบันเข้าถึงอยู่.
[430] อินทรีย์ 5 มีเหตุเกิดด้วยอาการเท่าไร บุคคลย่อมรู้เหตุเกิด
แห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการเท่าไร อินทรีย์ 5 ย่อมดับไปด้วยอาการเท่าไร
บุคคลย่อมรู้ความดับแห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการเท่าไร อินทรีย์ 5 มีคุณด้วย
อาการเท่าไร บุคคลย่อมรู้คุณแห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการเท่าไร อินทรีย์ 5 มี
โทษด้วยอาการเท่าไร บุคคลย่อมรู้โทษแห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการเท่าไร

อินทรีย์ 5 มีอุบายเป็นเครื่องสลัดออกด้วยอาการเท่าไร บุคคลย่อมรู้อุบายเป็น
เครื่องสลัดออกแห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการเท่าไร ?
อินทรีย์ 5 มีเหตุเกิดด้วยอาการ 40 บุคคลย่อมรู้เหตุเกิดแห่งอินทรีย์
5 ด้วยอาการ 40 อินทรีย์ 5 ย่อมดับไปด้วยอาการ 40 บุคคลย่อมรู้ความดับ
แห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการ 40 อินทรีย์ 5 มีคุณด้วยอาการ 25 บุคคลย่อม
รู้คุณแห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการ 25 อินทรีย์ 5 มีโทษด้วยอาการ 25 บุคคล
ย่อมรู้โทษแห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการ 25 อินทรีย์ 5 มีอุบายเป็นเครื่องสลัด
ออกไปด้วยอาการ 180 บุคคลย่อมรู้อุบายเป็นเครื่องสลัดออกไปแห่งอินทรีย์ 5
ด้วยอาการ 180.
[431 ] อินทรีย์ 5 มีเหตุเกิดด้วยอาการ 40 เป็นไฉน บุคคลย่อม
รู้เหตุเกิดแห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการ 40 เป็นไฉน ?
เหตุเกิดแห่งความคำนึงถึงเพื่อประโยชน์แก่ความน้อมใจเชื่อเป็นเหตุ
เกิดแห่งสัทธินทรีย์ เหตุเกิดแห่งฉันทะด้วยสามารถความน้อมใจ เชื่อเป็นเหตุ
เกิดแห่งสัทธินทรีย์ เหตุเกิดแห่งมนสิการด้วยสามารถความน้อมใจเชื่อ เป็น
เหตุเกิดแห่งสัทธินทรีย์ ความปรากฏเป็นธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถสัทธิน-
ทรีย์ เป็นเหตุเกิดแห่งสัทธินทรีย์ เหตุเกิดแห่งความคำนึงถึงเพื่อประโยชน์
แก่ความประคองไว้ เหตุเกิดแห่งวิริยินทรีย์ เหตุเกิดแห่งฉันทะด้วยสามารถ
ความประคองไว้ เป็นเหตุเกิดแห่งวิริยินทรีย์ เหตุเกิดแห่งมนสิการด้วยสามารถ
ความประคองไว้ เป็นเหตุเกิดแห่งวิริยินทรีย์ ความปรากฏเป็นธรรมอย่าง
เดียวด้วยสามารถแห่งวิริยินทรีย์ เป็นเหตุเกิดแห่งวิริยินทรีย์ เหตุเกิดแห่ง
ความคํานึงถึงเพื่อประโยชน์แก่ความตั้งมั่น เป็นเหตุเกิดแห่งสตินทรีย์ เหตุเกิด
แห่งฉันทะด้วยสามารถความตั้งมั่น เป็นเหตุเกิดแห่งสตินทรีย์ เหตุเกิดแห่ง

มนสิการด้วยสามารถความตั้งมั่น เป็นเหตุเกิดแห่งสตินทรีย์ ความปรากฏ
ธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถแห่งสตินทรีย์ เป็นเหตุแห่งสตินทรีย์ เหตุ-
เกิดแห่งความคำนึงถึงเพื่อประโยชน์แก่ความไม่ฟุ้งซ่าน เป็นเหตุเกิดแห่ง
สมาธินทรีย์ เหตุเกิดแห่งฉันทะด้วยสามารถความไม่ฟุ้งซ่าน เป็นเหตุเกิด
แห่งสมาธินทรีย์ เหตุเกิดแห่งมนสิการด้วยสามารถความไม่ฟุ้งซ่าน เป็นเหตุ
เกิดแห่งสมาธินทรีย์ ความปรากฏเป็นธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถสมาธินทรีย์
เป็นเหตุเกิดแห่งสมาธินทรีย์ เหตุเกิดแห่งความคำนึงถึงเพื่อประโยชน์แก่ความ
เห็น เป็นเหตุเกิดแห่งปัญญินทรีย์ เหตุเกิดแห่งฉันทะด้วยสามารถความเห็น
เป็นเหตุเกิดแห่งปัญญินทรีย์เหตุเกิดแห่งมนสิการด้วยสามารถความเห็น เป็น
เหตุเกิดแห่งปัญญินทรีย์ ความปรากฏเป็นธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถแห่ง
ปัญญินทรีย์ เป็นเหตุเกิดแห่งปัญญินทรีย์.
เหตุเกิดแห่งความคำนึงถึงเพื่อประโยชน์แก่ความน้อมใจเชื่อ เป็น
เหตุเกิดแห่งสัทธินทรีย์ เหตุเกิดแห่งความคำนึงถึงเพื่อประโยชน์แก่ความ
ประคองไว้ เป็นเหตุแห่งวิริยินทรีย์ เหตุเกิดแห่งความคำนึงถึงเพื่อ
ประโยชน์แก่ความตั้งมั่น เป็นเหตุเกิดแห่งสมาธินทรีย์ เหตุเกิดแห่งความคำนึงถึง
เพื่อประโยชน์แก่ความไม่ฟุ้งซ่าน เป็นเหตุเกิดแห่งสมาธินทรีย์ เหตุเกิด
แห่งความคำนึงถึงเพื่อประโยชน์แก่ความเห็น เป็นเหตุเกิดแห่งปัญญินทรีย์
เหตุเกิดแห่งฉันทะด้วยสามารถความน้อมใจเชื่อ เป็นเหตุเกิดแห่งสัทธินทรีย์
เหตุเกิดแห่งฉันทะด้วยสามารถความประคองไว้ เป็นเหตุเกิดแห่งวิริยินทรีย์
เหตุเกิดแห่งฉันทะด้วยสามารถความตั้งมั่น เป็นเหตุเกิดแห่งสตินทรีย์ เหตุ
เกิดแห่งฉันทะความไม่ฟุ้งซ่าน เป็นเหตุเกิดแห่งสมาธินทรีย์
เหตุเกิดแห่งฉันทะด้วยสามารถความเห็น เป็นเหตุเกิด แห่งปัญญินทรีย์
เหตุเกิดแห่งมนสิการด้วยสามารถความน้อมใจเชื่อ เป็นเหตุเกิดแห่ง

สัทธินทรีย์ เหตุเกิดแห่งมนสิการด้วยสามารถความประคองไว้ เป็น
เหตุเกิดแห่งวิริยินทรีย์ เหตุเกิดแห่งมนสิการด้วยสามารถความไม่ฟุ้งซ่าน
เป็นเหตุเกิดแห่งสมาธินทรีย์ เหตุเกิดแห่งมนสิการด้วยสามารถความเห็น
เป็นเหตุเกิดแห่งปัญญินทรีย์ ความปรากฏเป็นธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถ
สัทธินทรีย์ เป็นเหตุเกิดแห่งสัทธินทรีย์ ความปรากฏเป็นธรรมอย่างเดียว
ด้วยสามารถวิริยินทรีย์ เป็นเหตุเกิดแห่งวิริยินทรีย์ ความปรากฏเป็นธรรม
อย่างเดียวด้วยสามารถสตินทรีย์ เป็นเหตุเกิดแห่งสตินทรีย์ ความปรากฏเป็น
ธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถสมาธินทรีย์ เป็นเหตุเกิดแห่งสมาธินทรีย์ ความ
ปรากฏเป็นธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถปัญญินทรีย์ เป็นเหตุเกิดแห่งปัญญิน-
ทรีย์ อินทรีย์ 5 มีเหตุเกิดด้วยอาการ 40 เหล่านี้ บุคคลย่อมรู้เหตุเกิดแห่ง
อินทรีย์ 5 ด้วยอาการ 40 เหล่านี้.
[432] อินทรีย์ 5 ย่อมดับไปด้วยอาการ 40 เป็นไฉน บุคคลย่อม
รู้ความดับแห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการ 40 เป็นไฉน ?
ความดับแห่งความคำนึงถึงเพื่อประโยชน์แก่การน้อมใจเชื่อ เป็นความ
ดับแห่งสัทธินทรีย์ ความดับแห่งฉันทะด้วยสามารถความน้อมใจเชื่อ เป็น
ความดับแห่งสัทธินทรีย์ ความดับแห่งมนสิการด้วยสามารถความน้อมใจเชื่อ
เป็นความดับแห่งสัทธินทรีย์ ความไม่ปรากฏเป็นธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถ
แห่งสัทธินทรีย์ เป็นความดับแห่งสัทธินทรีย์ ความดับแห่งความคำนึงถึงเพื่อ
ประโยชน์แก่ความประคองไว้ เป็นความดับแห่งวิริยินทรีย์ ความดับแห่ง
ฉันทะด้วยสามารถความประคองไว้ เป็นความดับแห่งวิริยินทรีย์ ความดับ
แห่งมนสิการด้วยสามารถความประคองไว้ เป็นความดับแห่งวิริยินทรีย์ ความ
ไม่ปรากฏเป็นธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถแห่งวิริยินทรีย์ เป็นความดับแห่ง

วิริยินทรีย์ ความดับแห่งความคำนึงถึงเพื่อประโยชน์แก่ความตั่งมั่น เป็น
ความดับแห่งสตินทรีย์ ความดับแห่งฉันทะด้วยสามารถแห่งความตั้งมั่น เป็น
ความดับแห่งสตินทรีย์ ความดับแห่งมนสิการด้วยสามารถแห่งความตั้งมั่น
เป็นความดับแห่งสตินทรีย์ ความไม่ปรากฏเป็นธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถ
สตินทรีย์เป็นความดับแห่งสตินทรีย์ ความดับแห่งความคำนึงถึงเพื่อประโยชน์
แก่ความไม่ฟุ้งซ่าน เป็นความดับแห่งสมาธินทรีย์ ความดับแห่งฉันทะด้วย
สามารถความไม่ฟุ้งซ่าน เป็นความดับแห่งสมาธินทรีย์ ความดับแห่งมนสิการ
ด้วยสามารถความไม่ฟุ้งซ่าน เป็นความดับแห่งสมาธินทรีย์ ความไม่ปรากฏ
เป็นธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถสมาธินทรีย์ เป็นความดับแห่งสมาธินทรีย์
ความดับแห่งความคำนึงถึงเพื่อประโยชน์แก่ความเห็น เป็นความดับแห่ง
ปัญญินทรีย์ ความดับแห่งฉันทะด้วยสามารถแห่งความเห็น เป็นความดับ
แห่งปัญญินทรีย์ ความดับแห่งมนสิการด้วยสามารถแห่งความเห็น เป็นความ
ดับแห่งปัญญินทรีย์ ความไม่ปรากฏเป็นธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถแห่ง
ปัญญินทรีย์ เป็นความดับแห่งปัญญินทรีย์.
ความดับแห่งความคำนึงถึงเพื่อประโยชน์แก่ความน้อมใจเชื่อ เป็น
ความดับแห่งสัทธินทรีย์ ความดับแห่งความคำนึงถึงเพื่อประโยชน์แก่ความ
ประคองไว้ เป็นความดับแห่งวิริยินทรีย์ ความดับแห่งความคำนึงถึงเพื่อ
ประโยชน์แก่ความตั้งมั่น เป็นความดับแห่งสตินทรีย์ ความดับแห่งความ
คำนึงถึงเพื่อประโยชน์แก่ความไม่ฟุ้งซ่าน เป็นความดับแห่งสมาธินทรีย์
ความดับแห่งความคำนึงถึงเพื่อประโยชน์แก่ความเห็น เป็นความดับแห่ง
ปัญญินทรีย์ ความดับแห่งฉันทะด้วยสามารถแห่งความน้อมใจเชื่อ เป็น
ความดับแห่งสัทธินทรีย์ ความดับแห่งฉันทะด้วยสามารถแห่งความประคองไว้
เป็นความดับแห่งวิริยินทรีย์ ความดับแห่งฉันทะด้วย สามารถแห่งความ

ตั้งมั่นเป็นความดับแห่งสตินทรีย์ ความดับแห่งฉันทะด้วยสามารถแห่งความ
ไม่ฟุ้งซ่าน เป็นความดับแห่งสมาธินทรีย์ ความดับแห่งฉันทะด้วย
สามารถแห่งความเห็น เป็นความดับแห่งปัญญินทรีย์ ความดับแห่ง
มนสิการ ด้วยสามารถแห่งความน้อมใจเชื่อ เป็นความดับแห่งสัทธินทรีย์
ความดับแห่งมนสิการด้วยสามารถแห่งความประคองไว้ เป็นความดับแห่ง
วิริยินทรีย์ ความดับแห่งมนสิการด้วยสามารถแห่งความตั้งมั่น เป็นความดับ
แห่งสตินทรีย์ ความดับแห่งมนสิการด้วยสามารถแห่งความไม่ฟุ้งซ่าน เป็น
ความดับแห่งสมาธินทรีย์ ความดับแห่งมนสิการด้วยสามารถแห่งความเห็น
เป็นความดับแห่งปัญญินทรีย์ ความไม่ปรากฏเป็นธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถ
แห่งสัทธินทรีย์ เป็นความดับแห่งสัทธินทรีย์ ความไม่ปรากฏเป็นธรรมอย่าง
เดียวด้วยสามารถแห่งวิริยินทรีย์ เป็นความดับแห่งวิริยินทรีย์ ความไม่ปรากฏ
เป็นธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถแห่งสตินทรีย์ เป็นความดับแห่งสตินทรีย์
ความไม่ปรากฏเป็นธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถแห่งสมาธินทรีย์ เป็นความดับ
แห่งสมาธินทรีย์ ความไม่ปรากฏเป็นธรรมอย่างเดียวด้วยสามารถแห่งปัญญิน-
ทรีย์ เป็นความดับแห่งปัญญินทรีย์ อินทรีย์ 5 ย่อมดับไปด้วยอาการ 40.
เหล่านี้ บุคคลย่อมรู้ความดับแห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการ 40 เหล่านี้.
[433] อินทรีย์ 5 มีคุณด้วยอาการ 25 เป็นไฉน บุคคลย่อมรู้คุณ
แห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการ 25 เป็นไฉน ?
ความไม่ปรากฏแห่งความเป็นผู้ไม่มีศรัทธา เป็นคุณแห่งสัทธินทรีย์
ความไม่ปรากฏแห่งความเร่าร้อน เพราะความเป็นผู้ไม่มีศรัทธา เป็นคุณแห่ง
สัทธินทรีย์ ความแกล้วกล้าแห่งความประพฤติด้วยความน้อมใจเชื่อ เป็นคุณ
แห่งสัทธินทรีย์ ความสงบและการบรรลุสุขวิหารธรรม เป็นคุณแห่งสัทธินทรีย์
ความสุขความโสมนัสอันอาศัยสัทธินทรีย์เกิดขึ้น เป็นคุณแห่งสัทธินทรีย์

ความไม่ปรากฏแห่งความเป็นผู้เกียจคร้าน เป็นคุณแห่งวิริยินทรีย์ ความไม่
ปรากฏแห่งความเร่าร้อน เพราะความเป็นผู้เกียจคร้าน เป็นคุณแห่งวิริยินทรีย์
ความแกล้วกล้าแห่งความประพฤติด้วยความประคองไว้เป็นคุณแห่งวิริยินทรีย์
ความสงบและการบรรลุสุขวิหารธรรม เป็นคุณแห่งวิริยินทรีย์ ความสุขความ
โสมนัสอันอาศัยวิริยินทรีย์เกิดขึ้น เป็นคุณแห่งวิริยินทรีย์ ความไม่ปรากฏ
แห่งความประมาท เป็นคุณแห่งสตินทรีย์ ความไม่ปรากฏแห่งความเร่าร้อน
เพราะความประมาท เป็นคุณแห่งสตินทรีย์ ความแกล้วกล้าแห่งความประพฤติ
ด้วยการตั้งมั่นเป็นคุณแห่งสตินทรีย์ ความสงบและการบรรลุสุขวิหารธรรม
เป็นคุณแห่งสตินทรีย์ ความสุขความโสมนัสอันอาศัยสตินทรีย์เกิดขึ้น เป็นคุณ
แห่งสตินทรีย์ ความไม่ปรากฏแห่งอุทธัจจะ เป็นคุณเเห่งสมาธินทรีย์ ความไม่
ปรากฏแห่งความเร่าร้อนเพราะอุทธัจจะ เป็นคุณแห่งสมาธินทรีย์ ความ
ไม่ปรากฏแห่งความเร่าร้อนเพราะอุทธัจจะ เป็นคุณแห่งสมาธินทรีย์ ความ
แกล้ากล้าแห่งความประพฤติด้วยความไม่ฟุ้งซ่าน เป็นคุณแห่งสมาธินทรีย์
ความสงบและการบรรลุสุขวิหารธรรม เป็นคุณแห่งสมาธินทรีย์ ความสุข
ความโสมนัสอันอาศัยสมาธินทรีย์เกิดขึ้น เป็นคุณแห่งสมาธินทรีย์ ความไม่
ปรากฏแห่งอวิชชา เป็นคุณแห่งปัญญินทรีย์ ความไม่ปรากฏแห่งความเร่าร้อน
เพราะอวิชชา เป็นคุณแห่งปัญญินทรีย์ ความแกล้วกล้าแห่งความประพฤติ
ด้วยความเห็น เป็นคุณแห่งปัญญินทรีย์ ความสงบและการบรรลุสุขวิหารธรรม
เป็นคุณแห่งปัญญินทรีย์ ความสุขความโสมนัสอันอาศัยปัญญินทรีย์เกิดขึ้น
เป็นคุณแห่งปัญญินทรีย์ อินทรีย์ 5 มีคุณด้วยอาการ 25 เหล่านี้ บุคคล
ย่อมรู้คุณแห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการ 25 เหล่านี้.
[434] อินทรีย์ 5 มีโทษด้วยอาการ 25 เป็นไฉน บุคคลย่อมรู้
โทษแห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการ 25 เป็นไฉน ?

ความปรากฏแห่งอสัทธินทรีย์ เป็นโทษแห่งสัทธินทรีย์ ความปรากฏ
แห่งความเร่าร้อนเพราะอสัทธินทรีย์ เป็นโทษแห่งสัทธินทรีย์ สัทธินทรีย์
มีโทษ เพราะความไม่เที่ยง... เป็นทุกข์... เป็นอนัตตา ความปรากฏแห่ง
ความเป็นผู้เกียจคร้าน เป็นโทษแห่งวิริยินทรีย์ ความปรากฏแห่งความเร่าร้อน
เพราะความเป็นผู้เกียจคร้าน เป็นโทษ แห่งวิริยินทรีย์ วิริยินทรีย์มีโทษเพราะ
ความไม่เที่ยง ... เป็นทุกข์ ... เป็นอนัตตา ความปรากฏแห่งความประมาท
เป็นโทษแห่งสตินทรีย์ ความปรากฏแห่งความเร่าร้อนเพราะควานประมาท
เป็นโทษแห่งสตินทรีย์ สตินทรีย์มีโทษเพราะความไม่เที่ยง... เป็นทุกข์...
เป็นอนัตตา ความปรากฏแห่งอุทธัจจะ เป็นโทษแห่งสมาธินทรีย์ ความปรากฏ
แห่งความเร่าร้อนเพราะอุทธัจจะ เป็นโทษแห่งสมาธินทรีย์ สมาธินทรีย์มีโทษ
เพราะความไม่เทียง... เป็นทุกข์... เป็นอนัตตา ความปรากฏแห่งอวิชชา
เป็นโทษแห่งปัญญินทรีย์ ความปรากฏแห่งความเร่าร้อนเพราะอวิชชา เป็น
โทษแห่งปัญญินทรีย์ ปัญญินทรีย์มีโทษเพราะความไม่เที่ยง...เป็นทุกข์...
เป็นอนัตตา อินทรีย์ 5 มีโทษด้วยอาการ 25 เหล่านี้ บุคคลย่อมรู้โทษแห่ง
อินทรีย์ 5 ด้วยอาการ 25 เหล่านี้.
[435] อินทรีย์ 5 มีอุบายเป็นเครื่องสลัดออกไปด้วยอาการ 180
เป็นไฉน บุคคลย่อมรู้อุบายเป็นเครื่องสลัดออกไป แห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการ
180 เป็นไฉน ?
สัทธิทรีย์ด้วยอรรถว่าความน้อมใจเชื่อ สลัดออกไปจากความเป็นผู้
ไม่มีศรัทธา 1 จากความเร่าร้อนเพราะความเป็นผู้ไม่มีศรัทธา 1 จากเหล่า
กิเลสทีเป็นไปตามความเป็นผู้ไม่มีศรัทธา 1 จากขันธ์ 1 จากสรรพนิมิตภายนอก
1 จากสัทธินทรีย์ซึ่งมีอยู่ก่อนแต่การได้สัทธินทรีย์ที่ประณีตกว่านั้น 1 วิริยิน-

ทรีย์ด้วยอรรถว่าประคองไว้ สลัดออกไปจากความเป็นผู้เกียจคร้าน 1 จากความ
เร่าร้อนเพราะความเป็นผู้เกียจคร้าน 1 จากเหล่ากิเลสที่เป็นไปตามความเป็นผู้
เกียจคร้าน 1 จากขันธ์ 1 จากสรรพนิมิตภายนอก 1 จากวิริยินทรีย์ซึ่งมีอยู่
ก่อนแต่การได้วิริยินทรีย์ที่ประณีตกว่านั้น 1 สตินทรีย์ด้วยอรรถว่าตั้งมั่น สลัด
ออกไปจากความประมาท 1 จากความเร่าร้อนเพราะความประมาท 1 จากเหล่า
กิเลสที่เป็นไปตามความประมาท 1 จากขันธ์ 1 จากสรรพนิมิตภายนอก 1
จากสตินทรีย์ซึ่งมีอยู่ก่อนแต่การได้สตินทรีย์ทีประณีตกว่านั้น 1 สมาธินทรีย์
ด้วยอรรถว่าไม่ฟุ้งซ่าน สลัดออกไปจากอุทธัจจะ 1 จากความเร่าร้อนเพราะ
อุทธัจจะ 1 จากขันธ์ 1 จากสรรพนิมิตภายนอก 1 จากสมาธินทรีย์ชึ่งมีอยู่ก่อน
แต่การได้สมาธินทรีย์ที่ประณีตกว่านั้น 1 ปัญญินทรีย์ด้วยอรรถว่าเห็น สลัด
ออกไปจากอวิชชา 1 จากความเร่าร้อนเพราะอวิชชา 1 จากเหล่ากิเลสที่เป็นไป
ตามอวิชชา จากขันธ์ 1 จากสรรพนิมิตภายนอก 1 จากปัญญินทรีย์ซึ่งมีอยู่
ก่อนแต่การได้ปัญญินทรีย์ที่ประณีตกว่านั้น 1.
อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถปฐมฌาน สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ใน
ส่วนเบื้องต้น อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถทุติยฌาน สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5
ในปฐมฌาน อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถตติยฌาน สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5
ในทุติยฌาน อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถจตุตถฌาน สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5
ในตติยฌาน อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งอากาสานัญจายตนสมาบัติ สลัด
ออกไปจากอินทรีย์ 5 ในจตุตถฌาน อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งวิญญาณัญ-
จายตนสมาบัติ สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในอากาสานัญจายตนสมาบัติ
อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งอากิญจัญญายตนสมาบัติ สลัดออกไปจาก
อินทรีย์ 5 ในวิญญาณญัญจายตนสมาบัติ อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่ง
เนวสัญญานาสัญญายตนสมาบัติ สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในอากิญจัญญา-

ยตนสมาบัติ อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งอนิจานุปัสสนา สลัดออกไปจาก
อินทรีย์ 5 ในแนวสัญญานาสัญญายตนสมาบัติ อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่ง
ทุกขานุปัสสนา สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในอนิจจานุปัสสนา อินทรีย์ 5
ด้วยสามารถแห่งอนัตตานุปัสสนา สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในทุกขานุปัสสนา
อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งนิพพิทานุปัสสนา สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ใน
อนัตตานุปัสสนา อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งวิราคานุปัสสนา สลัดออกไป
จากอินทรีย์ 5 ในนิพพิทานุปัสสนา อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งนิโรธา-
นุปัสสนา สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในวิราคานุปัสสนา อินทรีย์ 5 ด้วย
สามารถแห่งปฏินิสสัคคานุปัสสนา สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในนิโรธานุปัสสนา
อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งขยานุปัสสนา สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในปฎิ-
นิสสัคคานุปัสสนา อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งวยานุปัสสนา สลัดออกไปจาก
อินทรีย์ 5 ในขยานุปัสสนา อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งวิปริณามานุปัสสนา
สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในวยานุปัสสนา อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่ง
อนิมิตตานุปัสสนา สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในวิปริณามานุปัสสนา อินทรีย์
5 ด้วยสามารถแห่งอัปปณิหิตานุปัสสนา สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ใน
อนิมิตานุปัสสนา อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งสุญญตานุปัสสนา สลัดออก
ไปจากอินทรีย์ 5 ในอัปปณิหิตานุปัสสนา อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่ง
อธิปัญญาธรรมวิปัสสนา สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในสุญญตานุปัสสนา
อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งยถาภูตญาณทัสนะ สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ใน
อธิปัญญาธรรมวิปัสสนา อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งอาทีนวานุปัสสนา สลัด
ออกไปจากอินทรีย์ 5 ในยถาภูตญาณทัสนะ อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่ง
ปฏิสังขานุปัสสนา สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในอาทีนวานุปัสสนา อินทรีย์ 5

ด้วยสามารถแห่งวิวัฏฏนานุปัสสนา สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในปฏิสังขา-
นุปัสสนา อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งโสดาปัตติมรรค สลัดออกไปจาก
อินทรีย์ 5 ในวิวัฏฏนานุปัสสนา อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งโสดาปัตติผล
สมาบัติ สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในโสดาปัตติมรรค อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถ
แห่งสกทาคามิมรรค สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในโสดาปัตติผลสมาบัติ
อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งสกทาคามิผลสมาบัติ สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5
ในสกทาคามิมรรค อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งอนาคามิมรรค สลัดออกไป
จากอินทรีย์ 5 ในสกทาคามิผลสมาบัติ อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถแห่งอนาคามิผล
สมาบัติ สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในอนาคามิมรรค อินทรีย์ 5 ด้วยสามารถ
แห่งอรหัตมรรค สลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในอนาคามิผลสมาบัติ อินทรีย์ 5
ด้วยสามารถแห่งอรหัตผลสมาบัติสลัดออกไปจากอินทรีย์ 5 ในอรหัตมรรค.
อินทรีย์ 5 ในเนกขัมมะ สลัดออกไปจากกามฉันทะ อินทรีย์ 5 ใน
อัพยาบาท สลัดออกไปจากพยาบาท อินทรีย์ 5 ในอาโลกสัญญา สลัดออกไปจาก
ถีนมิทธะ อินทรีย์ 5 ในความไม่ฟุ้งซ่าน สลัดออกไปจากอุทธัจจะ อินทรีย์ 5 ใน
ธรรมววัตถาน สลัดออกไปจากวิจิกิจฉา อินทรีย์ 5 ในญาณ สลัดออกไป
จากอวิชชา อินทรีย์ 5 ในความปราโมทย์ สลัดออกจากอรติ อินทรีย์ 5
ในปฐมฌาน สลัดออกไปจากนิวรณ์ อินทรีย์ 5 ในทุติยฌาน สลัดออกไป
จากวิตกวิจาร อินทรีย์ 5 ในตติยฌาน สลัดออกไปจากปีติ อินทรีย์ 5 ใน
จตุตถฌาน สลัดออกไปจากสุขและทุกข์ อินทรีย์ 5 ในอากาสานัญจายตน-
สมาบัติ สลัดออกไปจากรูปสัญญา ปฏิฆสัญญา นานัตตสัญญา อินทรีย์ 5
ในวิญญาณัญจายตนสมาบัติ สลัดออกไปจากอากาสานัญจายตนสัญญา อินทรีย์
5 ในอากิญจัญญายตนสมาบัติ สลัดออกไปจากวิญญาณัญจายตนสัญญา
อินทรีย์ 5 ในเนวสัญญานาสัญญายตนสมาบัติ สลัดออกไปจากอากิญจัญญาย-

ตนสัญญา อินทรีย์ 5 ในอนิจจานุปัสสนา สลัดออกไปจากนิจจสัญญา อินทรีย์
5 ในทุกขานุปัสสนา สลัดออกไปจากสุขสัญญา อินทรีย์ 5 ในอนัตตานุปัสสนา
สลัดออกไปจากอนัตตสัญญา อินทรีย์ 5 ในนิพพิทานุปัสสนา สลัดออกไป
จากความเพลิดเพลิน อินทรีย์ 5 ในวิราคานุปัสสนา สลัดออกไปจากราคะ
อินทรีย์ 5 ในนิโรธานุปัสสนา สลัดออกไปจากสมุทัย อินทรีย์ 5 ในปฏิ-
นิสสัคคานุปัสสนา สลัดออกไปจากความยึดมั่น อินทรีย์ 5 ในขยานุปัสสนา
สลัดออกไปจากฆนสัญญา อินทรีย์ 5 ในวยานุปัสสนา สลัดออกไปจากการ
ประมวลอายุ อินทรีย์ 5 ในวิปริณามานุปัสสนา สลัดออกไปจากธุวสัญญา
อินทรีย์ 5 ในอนิมิตตานุปัสสนา สลัดออกไปจากนิมิต อินทรีย์ 5 ในอัปป-
ณิหิตานุปัสสนา สลัดออกไปจากปณิธิ อินทรีย์ 5 ในสุญญตานุปัสสนา
สลัดออกไปจากความถือมั่น อินทรีย์ 5 ในอธิปัญญาธรรมวิปัสสนา สลัดออก
ไปจากความยึดมั่นถือมั่นว่า เป็นแก่นสาร อินทรีย์ 5 ในยถาภูตญาณทัสนะ
สลัดออกไปจากความถือมั่นเพราะความหลง อินทรีย์ 5 ในอาทีนวานุปัสสนา
สลัดออกไปจากความถือมั่นด้วยความอาลัย อินทรีย์ 5 ในปฏิสังขานุปัสสนา
สลัดออกไปจากการไม่พิจารณาหาทาง อินทรีย์ 5 ในวิวัฏฏนานุปัสสนา
สลัดออกไปจากความถือมั่นเพราะกิเลสเครื่องประกอบ อินทรีย์ 5 ในโสดา-
ปัตติมรรค สลัดออกไปจากกิเลสซึ่งอยู่ในที่เดียวกันกับทิฏฐิ อินทรีย์ 5 ใน
สกทาคามิมรรค สลัดออกไปจากกิเลสส่วนหยาบ ๆ อินทรีย์ 5 ในอนาคามิมรรค
สลัดออกไปจากกิเลสส่วนละเอียด อินทรีย์ 5 ในอรหัตมรรค สลัดออกไป
จากกิเลสทั้งปวง อินทรีย์ 5 ในธรรมนั้น ๆ เป็นคุณชาติอันพระขีณาสพ
ทั้งปวงเทียวสลัดออกแล้ว สลัดออกดีแล้ว ระงับแล้วและระงับดีแล้ว อินทรีย์
5 มีอุบายเป็นเครื่องสลัดออกด้วยอาการ 180 เหล่านี้ บุคคลย่อมรู้อุบาย
เครื่องสลัดออกแห่งอินทรีย์ 5 ด้วยอาการ 180 เหล่านี้.
จบภาณวาร

สาวัตถีนิทาน


ว่าด้วยประเภทของอินทรีย์ 5


[436] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อินทรีย์ 5 เหล่านี้ อินทรีย์ 5
เป็นไฉน คือ สัทธินทรีย์ 1 วิริยินทรีย์ 1 สตินทรีย์ 1 สมาธินทรีย์ 1 ปัญญิ-
นทรีย์ 1.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็จะพึงเห็นสัทธินทรีย์ในที่ไหน. พึงเห็นในโส-
ดาปัตติยังคะ (ธรรมอันเป็นองค์แห่งการบรรลุกระแสนิพพาน) 4.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็จะพึงเห็นวิริยินทรีย์ในที่ไหน. พึงเห็นใน
สัมมัปปธาน 4.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็จะพึงเห็นสตินทรีย์ในที่ไหน. พึงเห็นในสติ-
ปัฏฐาน 4.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็จะพึงเห็นสมาธินทรีย์ในที่ไหน. พึงเห็นใน
ฌาน 4.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็จะพึงเห็นปัญญินทรีย์ในที่ไหน. พึงเห็นใน
อริยสัจ 4.
[437] ด้วยสามารถแห่งสัทธินทรีย์ในโสดาปัตติยังคะ 4 จะพึงเห็น
อินทรีย์ 5 ด้วยอาการเท่าไร ด้วยสามารถแห่งวิริยินทรีย์ ในสัมมัปปธาน 4
จะพึงเห็นอินทรีย์ 5 ด้วยอาการเท่าไร ด้วยสามารถแห่งสตินทรีย์ในสติปัฏฐาน
4 จะพึงเห็นอินทรีย์ 5 ด้วยอาการเท่าไร ด้วยสามารถแห่งสมาธินทรีย์ในฌาน
4 จะพึงเห็นอินทรีย์ 5 ด้วยอาการเท่าไร ด้วยสามารถแห่งปัญญินทรีย์ในอริย-
สัจ 4 จะพึงเห็นอินทรีย์ 5 ด้วยอาการเท่าไร.