อรรถกถาญาณราสิฉักกนิเทศ

บัดนี้ เป็นสมาธิ 24 ในวัตถุ 12 คือสมาธิละสอง คือ สมาธิหนึ่งด้วย
สามารถลมอัสสาสะ สมาธิหนึ่งด้วยสามารถลมปัสสาสะ ในวัตถุละหนึ่งๆ แห่ง
วัตถุ 12 ด้วยสามารถจตุกะ 3 มีกายานุปัสสนาเป็นต้น ในสมาธิญาณนิเทศ
24 ในญาณที่ท่านแสดงไว้แล้ว ด้วยกองทั้ง 6 กอง. ญาณสัมปยุตด้วยสมาธิ
เหล่านั้น ในขณะฌานด้วยอำนาจแห่งสมาธิ 24.
พึงทราบวินิจฉัยในวิปัสสนาญาณนิเทศ 72 ดังต่อไปนี้ บทว่า ทีฆํ
อสฺสาสา เพราะลมอัสสาสะที่ท่านกล่าวแล้วว่า ยาว ท่านกล่าวไว้อย่างไร.
ท่านกล่าวไว้ว่า ชื่อว่า วิปสฺสนา เพราะอรรถว่า พิจารณาเห็นโดยความไม่
เที่ยงในขณะวิปัสสนาด้วยจิตตั้งมั่น เพราะได้ฌาน เพราะเหตุลมหายใจเข้ายาว.
แม้ในอรรถอื่นก็มีนัยนี้. ในวัตถุ 12 คืออนุปัสสนาอย่างละ 6 อนุปัสสนา 3
ด้วยสามารถแห่งลมอัสสาสะ. อนุปัสสนา 3 ด้วยสามารถแห่งลมปัสสาสะในวัตถุ
ละหนึ่ง ๆ แห่งวัตถุ 12 เหล่านั้น รวมเป็นอนุปัสสนา 72. อนุปัสสนา 72
เหล่านั้นแลเป็นญาณด้วยสามารถแห่งวิปัสสนา 72.
พึงทราบวินิจฉัยในนิพพิทาญาณนิเทศดังต่อไปนี้. บทว่า อนิจฺจานุ-
ปสฺสี อสฺสาสํ พิจารณาเห็นโดยความเป็นของไม่เที่ยง หายใจเข้า คือ
พิจารณาหายใจเข้าโดยความเป็นของไม่เที่ยง ความว่า พิจารณาเป็นไปโดย
ความเป็นของไม่เที่ยง. อนึ่ง คำว่า อสฺสาสํ นี้ พึงเห็นว่าลงในอรรถแห่ง
เหตุ.
บทว่า ยถาภูตํ ปชานาติ ปสฺสตีติ นิพฺพิทาญาณํ ชื่อว่า
นิพพิทาญาณ เพราะรู้เห็นตามความเป็นจริง คือ ตั้งแต่พิจารณาเป็นกอง ๆ ไป