เมนู

ทัสนวิสุทธิญาณนิทเทส


[202] ปัญญาในความสงเคราะห์ธรรมทั้งปวงเป็นหมวดเดียว
กัน และการแทงตลอดธรรมต่างกัน และธรรมหมวดเดียวกันเป็น
ทัสนวิสุทธิญาณอย่างไร ?
คำว่า ธรรมทั้งปวง ได้แก่ ขันธ์ ฯลฯ โลกุตรธรรม
คำว่า ความสงเคราะห์เป็นหมวดเดียวกัน ความว่า ธรรม
ทั้งปวงท่าน เคราะห์เป็นหมวดเดียวกันโดยอาการ 12 คือ โดยสภาพ
ถ่องแท้ 1 โดยสภาพมิใช่ตัวตน 1 โดยสภาพจริง 1 โดยสภาพควร
แทงตลอด 1 โดยสภาพที่ควรรู้ยิ่ง 1 โดยสภาพที่ควรกำหนดรู้ 1 โดย
สภาพที่เป็นธรรม 1 โดยสภาพที่เป็นธาตุ 1 โดยสภาพที่อาจรู้ 1 โดย
สภาพที่ควรทำให้แจ้ง 1 โดยสภาพที่ควรถูกต้อง 1 โดยสภาพที่ควร
ตรัสรู้ 1 ธรรมทั้งปวงท่านสงเคราะห์เป็นหมวดเดียวกัน โดยอาการ
12 นี้.
คำว่า ความต่างและความเป็นอันเดียวกัน ความว่า กาม
ฉันทะเป็นความต่างๆ เนกขัมมะเป็นอันเดียวกัน ฯลฯ กิเลสทั้งปวง
เป็นความต่าง ๆ อรหัตมรรคเป็นอันเดียวกัน .
คำว่า ในการแทงตลอด ความว่า พระโยคาวจรย่อมแทง
ตลอดทุกขสัจ เป็นการแทงตลอดด้วยกำหนดรู้ แทงตลอดสมุทย-

สัจ เป็นการแทงตลอดด้วยการละ แทงตลอดนิโรธสัจ เป็นการแทง
ตลอดด้วยการทำให้แจ้ง แทงตลอดมรรคสัจ เป็นการแทงตลอดด้วย
การเจริญ.
คำว่า ทัสนวิสุทธิ ความว่า ในขณะโสดาปัตติมรรค ทัสนะ
ย่อมหมดจด ในขณะโสดาปัตติผล หมดจดแล้ว ในขณะสกทาคามิมรรค
ย่อมหมดจด ในขณะสกทาคามิผล หมดจดแล้ว ในขณะอนาคามิมรรค
ย่อมหมดจด ในขณะอนาคามิผล หมดจดแล้ว ในขณะอรหัตมรรค
ย่อมหมดจด ในขณะอรหัตผล หมดจดแล้ว.
ชื่อว่าญาณ เพราะอรรถว่ารู้ธรรมนั้น ชื่อว่าปัญญา เพราะ
อรรถว่ารู้ชัด เพราะเหตุนั้นท่านจึงกล่าวว่า ปัญญาในการสงเคราะห์
ธรรมทั้งปวงเป็นหมวดเดียวกัน และการแทงตลอดธรรมต่างกัน และ
ธรรมหมวดเดียวกัน เป็นทัสนวิสุทธิญาณ.


40. อรรถกถาทัสนวิสุทธิญาณนิทเทส


[242] พึงทราบวินิจฉัยในทัสนวิสุทธิญาณนิทเทส ดังต่อ
ไปนี้ บทว่า สพฺเพ ธมฺมา เอกสงฺคหิตา - ธรรมทั้งปวงท่าน
สงเคราะห์เป็นหมวดเดียวกัน ได้แก่ ธรรมที่เป็นสังขตะและอสังขตะ
ทั้งหมดท่านสงเคราะห์ คือ กำหนดด้วยหมวดเดียวกัน.