เมนู

อรรถกถาหานภาคิยจตุกนิทเทส1


บัดนี้ เพราะความที่ธรรมเป็นไปในส่วนแห่งความเสื่อม ย่าม
มีโดยประเภทที่ว่างจากสมาธิอย่างหนึ่ง ๆ, ฉะนั้น พระสารีบุตรจึงได้
ชี้แจงหานภาคิยจตุกะโดยเป็นอันเดียวกัน.
ในบทเหล่านั้น บทว่า ปฐมสฺส ฌานสฺส ลาภึ คือ ของ
พระโยคาวจรผู้ได้ปฐมฌาน. บทว่า ลาภึ เป็นทุติยาวิภัตติลงใน
อรรถฉัฏฐีวิภัตติ. ลาโภ ท่านกล่าวเป็น ลาภี เพราะอรรถว่า มีการ
ทำให้แจ้ง.
ศัพท์ว่า สหคต ในบทว่า กามสหคตา นี้ท่านประสงค์เอา
ความว่า อารมณ์, อธิบายว่า มีวัตถุกามและกิเลสกามเป็นอารมณ์.
บทว่า สญฺญามนสิการา - สัญญาและมนสิการ ได้แก่ ชวน-
สัญญา และมนสิการด้วยความคำนึงถึงสัญญานั้น. มนสิการสัมปยุตด้วย
ญาณก็ควร. บทว่า สมุทาจรนฺติ ย่อมปรากฏ คือ ย่อมเป็นไป.
บทว่า ธมฺโม ได้แก่ ธรรม คือ ปฐมฌาน. พระโยคาวจร
เมื่อเสื่อมจากฌาน ชื่อว่า เสื่อมด้วยเหตุ 3 ประการ คือ ด้วยกิเลส
กำเริบ 1 ด้วยอสัปปายกิริยา 1 ด้วยการไม่ประกอบความเพียร 1.
เมื่อเสื่อมด้วยกิเลสกำเริบ ชื่อว่า เสื่อมเร็ว. เมื่อเสื่อมด้วยอสัปปายกิริยา
1. อยู่ในข้อ 78.