เมนู

เพราะได้กล่าวไว้แล้วในอารัมภกถานั้นว่า ซึ่งมหานิทเทสนั้นโดยชื่อ
อันวิเศษว่า ปาฐะวิสิฏฐนิทเทส, ปาฐะ มี 2 อย่างคือ พยัญชน-
ปาฐะ 1 อรรถปาฐะ 1
.
ในปาฐะทั้ง 2 นั้น พยัญชนปาฐะ มี 6 อย่างคือ อักขระ 1,
บท 1, พยัญชนะ 1, อาการะ 1, นิรุตติ 1, นิทเทส 1.

อรรถปาฐะ ก็มี 6 อย่างคือ สังกาสนะ 1, ปกาสนะ 1,
ววรณะ 1, วิภชนะ 1, อุตตานีกรณะ 1, บัญญัตติ 1.


ว่าด้วยอักขระ



ในพยัญชนะปาฐะนั้น เทสนาที่เป็นไปด้วยจิตที่คิดถึงเหตุอันหมด
จด ด้วยสามารถแห่งปโยคะอันบริสุทธิ์ในไตรทวาร บัณฑิตรู้ได้ว่า
อักขระ เพราะมิได้แสดงคือไม่ได้เสวนาด้วยวาจา. อักขระนั้น พึงถือเอาว่า
ชื่อว่า อักขระ ด้วยสามารถแห่งปัญหาที่บรรดาพราหมณ์ผู้มีจุดหมายปลาย
ทางถามด้วยใจ และด้วยสามารถแห่งปัฏฐานมหาปกรณ์อัน พระผู้มีพระ
ภาคเจ้าประทับนั่งพิจารณาแล้วที่รตนฆรเจดีย์.
อีกอย่างหนึ่ง บทที่ไม่บริบูรณ์ก็พึงรับรู้ว่า อักขระ ดุจในคำมีอาทิ
อย่างนี้ว่า สฏฺฐีวสฺสสหสฺสานิ หกหมื่นปี ดังนี้. ในคำนี้อาจารย์พวก
หนึ่งกล่าวว่า - อักษร และ ทุ - อักษร ก็ชื่อว่า อักขระ, หรือบทที่มี
อักขระเดียว ก็ชื่อว่า อักขระ.

ว่าด้วยบท



อักขรสันนิบาตอันส่องความที่จำแนกไว้ในคำเป็นต้นว่า ยายํ ตณฺหา
โปโนพฺภวิกา
- ตัณหานี้ใดเป็นปัจจัยให้เกิดอีก ดังนี้ ชื่อว่า บท คำที่