‘‘ททโต เม น ขีเยถ, ทตฺวา นานุตเปยฺยหํ;

ททํ จิตฺตํ ปสาเทยฺยํ, สตฺตเมตํ วรํ วเรฯ

[2300]

‘‘อิโต วิมุจฺจมานาหํ, สคฺคคามี วิเสสคู;

อนิวตฺติ ตโต อสฺสํ, อฏฺฐเมตํ วรํ วเร’’ฯ

[2301]

‘‘ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, เทวินฺโท เอตทพฺรวิ;

อจิรํ วต เต ตโต, ปิตา ตํ ทฏฺฐุเมสฺสติ’’ฯ

[2302]

‘‘อิทํ วตฺวาน มฆวา, เทวราชา สุชมฺปติ;

เวสฺสนฺตเร วรํ ทตฺวา, สคฺคกายํ อปกฺกมิ’’ฯ

สกฺกปพฺพํ นามฯ

มหาราชปพฺพํ

[2303]

‘‘กสฺเสตํ มุขมาภาติ, เหมํ วุตฺตตฺตมคฺคินา;

นิกฺขํว ชาตรูปสฺส, อุกฺกามุขปหํสิตํฯ

[2304]

‘‘อุโภ สทิสปจฺจงฺคา, อุโภ สทิสลกฺขณา;

ชาลิสฺส สทิโส เอโก, เอกา กณฺหาชินา ยถาฯ

[2305]

‘‘สีหา พิลาว นิกฺขนฺตา, อุโภ สมฺปติรูปกา;

ชาตรูปมยาเยว, อิเม ทิสฺสนฺติ ทารกา’’ฯ

[2306]

‘‘กุโต นุ ภวํ ภารทฺวาช, อิเม อาเนสิ ทารเก;

อชฺช รฏฺฐํ อนุปฺปตฺโต, กุหิํ คจฺฉสิ พฺราหฺมณ’’ [อิทํ คาถทฺธํ ปี โปตฺถเก นตฺถิ]ฯ

[2307]

‘‘มยฺหํ เต ทารกา เทว, ทินฺนา วิตฺเตน สญฺชย;

อชฺช ปนฺนรสา รตฺติ, ยโต ลทฺธา [ทินฺนา (สี. ปี.)] เม ทารกา’’ฯ

[2308]

‘‘เกน วา วาจเปยฺเยน, สมฺมาญาเยน สทฺทเห;

โก เตตํ ทานมททา, ปุตฺตเก ทานมุตฺตมํ’’ฯ

[2309]

‘‘โย ยาจตํ ปติฏฺฐาสิ, ภูตานํ ธรณีริว;

โส เม เวสฺสนฺตโร ราชา, ปุตฺเตทาสิ วเน วสํฯ

[2310]

‘‘โย ยาจตํ คตี อาสิ, สวนฺตีนํว สาคโร;

โส เม เวสฺสนฺตโร ราชา, ปุตฺเตทาสิ วเน วสํ’’ฯ

[2311]

‘‘ทุกฺกฏํ วต โภ รญฺญา, สทฺเธน ฆรเมสินา;

กถํ นุ ปุตฺตเก ทชฺชา, อรญฺเญ อวรุทฺธโกฯ

[2312]

‘‘อิมํ โภนฺโต นิสาเมถ, ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา;

กถํ เวสฺสนฺตโร ราชา, ปุตฺเตทาสิ วเน วสํฯ

[2313]

‘‘ทาสิํ ทาสํ จ [ทาสํ ทาสิ จ (สี. ปี.)] โส ทชฺชา, อสฺสํ จสฺสตรีรถํ;

หตฺถิญฺจ กุญฺชรํ ทชฺช, กถํ โส ทชฺช ทารเก’’ฯ

[2314]

‘‘ยสฺส นสฺส [นตฺถิ (สี. ปี.)] ฆเร ทาโส, อสฺโส จสฺสตรีรโถ;

หตฺถี จ กุญฺชโร นาโค, กิํ โส ทชฺชา ปิตามห’’ฯ

[2315]

‘‘ทานมสฺส ปสํสาม, น จ นินฺทาม ปุตฺตกา;

กถํ นุ หทยํ อาสิ, ตุมฺเห ทตฺวา วนิพฺพเก’’ฯ

[2316]

‘‘ทุกฺขสฺส หทยํ อาสิ, อโถ อุณฺหมฺปิ ปสฺสสิ;

โรหินีเหว ตมฺพกฺขี, ปิตา อสฺสูนิ วตฺตยิ’’ฯ

[2317]

‘‘ยํ ตํ กณฺหาชินาโวจ, อยํ มํ ตาต พฺราหฺมโณ;

ลฏฺฐิยา ปฏิโกเฏติ, ฆเร ชาตํว ทาสิยํฯ

[2318]

‘‘น จายํ พฺราหฺมโณ ตาต, ธมฺมิกา โหนฺติ พฺราหฺมณา;

ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน, ขาทิตุํ ตาต เนติ โน;

นียมาเน ปิสาเจน, กินฺนุ ตาต อุทิกฺขสิ’’ฯ

[2319]

‘‘ราชปุตฺตี จ โว มาตา, ราชปุตฺโต จ โว ปิตา;

ปุพฺเพ เม องฺคมารุยฺห, กิํ นุ ติฏฺฐถ อารกา’’ฯ

[2320]

‘‘ราชปุตฺตี จ โน มาตา, ราชปุตฺโต จ โน ปิตา;

ทาสา มยํ พฺราหฺมณสฺส, ตสฺมา ติฏฺฐาม อารกา’’ฯ

[2321]

‘‘มา สมฺเมวํ อวจุตฺถ, ฑยฺหเต หทยํ มม;

จิตกายํว เม กาโย, อาสเน น สุขํ ลเภฯ

[2322]

‘‘มา สมฺเมวํ อวจุตฺถ, ภิยฺโย โสกํ ชเนถ มํ;

นิกฺกิณิสฺสามิ ทพฺเพน, น โว ทาสา ภวิสฺสถฯ

[2323]

‘‘กิมคฺฆิยญฺหิ โว ตาต, พฺราหฺมณสฺส ปิตา อทา;

ยถาภูตํ เม อกฺขาถ, ปฏิปาเทนฺตุ พฺราหฺมณํ’’ฯ

[2324]

‘‘สหสฺสคฺฆญฺหิ มํ ตาต, พฺราหฺมณสฺส ปิตา อทา;

อถ [อจฺฉํ (สี. สฺยา. ก.)] กณฺหาชินํ กญฺญํ, หตฺถินา จ สเตน จ’’ [หตฺถิอาทิสเตน จ (สฺยา.), หตฺถินาทิสเตน จ (ก.)]ฯ

[2325]

‘‘อุฏฺเฐหิ กตฺเต ตรมาโน, พฺราหฺมณสฺส อวากร;

ทาสิสตํ ทาสสตํ, ควํ หตฺถุสภํ สตํ;

ชาตรูปสหสฺสญฺจ , ปุตฺตานํ เทหิ นิกฺกยํฯ

[2326]

‘‘ตโต กตฺตา ตรมาโน, พฺราหฺมณสฺส อวากริ;

ทาสิสตํ ทาสสตํ, ควํ หตฺถุสภํ สตํ;

ชาตรูปสหสฺสญฺจ, ปุตฺตานํทาสิ นิกฺกยํ’’ฯ

[2327]

‘‘นิกฺกิณิตฺวา นหาเปตฺวา, โภชยิตฺวาน ทารเก;

สมลงฺกริตฺวา ภณฺเฑน, อุจฺฉงฺเค อุปเวสยุํฯ

[2328]

‘‘สีสํ นฺหาเต สุจิวตฺเถ, สพฺพาภรณภูสิเต;

ราชา องฺเก กริตฺวาน, อยฺยโก ปริปุจฺฉถฯ

[2329]

‘‘กุณฺฑเล ฆุสิเต มาเล, สพฺพาภรณภูสิเต;

ราชา องฺเก กริตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวิฯ

[2330]

‘‘กจฺจิ อุโภ อโรคา เต, ชาลิ มาตาปิตา ตว;

กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปถ, กจฺจิ มูลผลา พหูฯ

[2331]

‘‘กจฺจิ ฑํสา มกสา จ, อปฺปเมว สรีสปา;

วเน วาฬมิคากิณฺเณ, กจฺจิ หิํสา น วิชฺชติ’’ฯ

[2332]

‘‘อโถ อุโภ อโรคา เม, เทว มาตาปิตา มม;

อโถ อุญฺเฉน ยาเปนฺติ, อโถ มูลผลา พหูฯ

[2333]

‘‘อโถ ฑํสา มกสา จ, อปฺปเมว สรีสปา;

วเน วาฬมิคากิณฺเณ, หิํสา เนสํ น วิชฺชติฯ

[2334]

‘‘ขณนฺตาลุกลมฺพานิ, พิลานิ ตกฺกลานิ จ;

โกลํ ภลฺลาตกํ เพลฺลํ, สา โน อาหตฺว โปสติฯ

[2335]

‘‘ยญฺเจว สา อาหรติ, วนมูลผลหาริยา;

ตํ โน สพฺเพ สมาคนฺตฺวา, รตฺติํ ภุญฺชาม โน ทิวาฯ

[2336]

‘‘อมฺมาว โน กิสา ปณฺฑุ, อาหรนฺตี ทุมปฺผลํ;

วาตาตเปน สุขุมาลี, ปทุมํ หตฺถคตามิวฯ

[2337]

‘‘อมฺมาย ปตนูเกสา, วิจรนฺตฺยา พฺรหาวเน;

วเน วาฬมิคากิณฺเณ, ขคฺคทีปินิเสวิเตฯ

[2338]

‘‘เกเสสุ ชฏํ พนฺธิตฺวา, กจฺเฉ ชลฺลมธารยิ;

จมฺมวาสี ฉมา เสติ, ชาตเวทํ นมสฺสติฯ

[2339]

‘‘ปุตฺตา ปิยา มนุสฺสานํ, โลกสฺมิํ อุทปชฺชิสุํ;

น หิ นูนมฺหากํ อยฺยสฺส, ปุตฺเต สฺเนโห อชายถ’’ฯ

[2340]

‘‘ทุกฺกฏญฺจ หิ โน ปุตฺต, ภูนหจฺจํ กตํ มยา;

โยหํ สิวีนํ วจนา, ปพฺพาเชสิมทูสกํฯ

[2341]

‘‘ยํ เม กิญฺจิ อิธ อตฺถิ, ธนํ ธญฺญญฺจ วิชฺชติ;

เอตุ เวสฺสนฺตโร ราชา, สิวิรฏฺเฐ ปสาสตุ’’ฯ

[2342]

‘‘น เทว มยฺหํ วจนา, เอหิติ สิวิสุตฺตโม;

สยเมว เทโว คนฺตฺวา, สิญฺจ โภเคหิ อตฺรชํ’’ฯ

[2343]

‘‘ตโต เสนาปติํ ราชา, สชฺชโย อชฺฌภาสถ;

หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี, เสนา สนฺนาหยนฺตุ นํ;

เนคมา จ มํ อนฺเวนฺตุ, พฺราหฺมณา จ ปุโรหิตาฯ

[2344]

‘‘ตโต สฏฺฐิสหสฺสานิ, โยธิโน [ยุถิโน (ก.)] จารุทสฺสนา;

ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา, นานาวณฺเณหิลงฺกตาฯ

[2345]

‘‘นีลวตฺถธรา เนเก [นีลวณฺณธราเนเก (สี. ปี.), นีลวตฺถธรา เอเก (?)], ปีตาเนเก นิวาสิตา;

อญฺเญ โลหิตอุณฺหีสา, สุทฺธาเนเก นิวาสิตา;

ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา, นานาวณฺเณหิลงฺกตาฯ

[2346]

‘‘หิมวา ยถา คนฺธธโร, ปพฺพโต คนฺธมาทโน;

นานารุกฺเขหิ สญฺฉนฺโน, มหาภูตคณาลโยฯ

[2347]

‘‘โอสเธหิ จ ทิพฺเพหิ, ทิสา ภาติ ปวาติ จ;

ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา, ทิสา ภนฺตุ ปวนฺตุ จฯ

[2348]

‘‘ตโต นาคสหสฺสานิ, โยชยนฺตุ จตุทฺทส;

สุวณฺณกจฺฉา มาตงฺคา, เหมกปฺปนวาสสาฯ

[2349]

‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, โตมรงฺกุสปาณิภิ;

ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา, หตฺถิกฺขนฺเธหิ ทสฺสิตาฯ

[2350]

‘‘ตโต อสฺสสหสฺสานิ, โยชยนฺตุ จตุทฺทส;

อาชานียาว ชาติยา, สินฺธวา สีฆวาหนาฯ

[2351]

‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, อิลฺลิยาจาปธาริภิ;

ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา, อสฺสปิฏฺเฐ อลงฺกตาฯ

[2352]

‘‘ตโต รถสหสฺสานิ, โยชยนฺตุ จตุทฺทส;

อโยสุกตเนมิโย, สุวณฺณจิตปกฺขเรฯ

[2353]

‘‘อาโรเปนฺตุ ธเช ตตฺถ, จมฺมานิ กวจานิ จ;

วิปฺปาเลนฺตุ [วิปฺผาเลนฺตุ (สี. สฺยา. ปี.)] จ จาปานิ, ทฬฺหธมฺมา ปหาริโน;

ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา, รเถสุ รถชีวิโน’’ฯ

[2354]

‘‘ลาชาโอโลปิยา [ลาชา โอโลกิรา (ก.)] ปุปฺผา, มาลาคนฺธวิเลปนา;

อคฺฆิยานิ จ ติฏฺฐนฺตุ, เยน มคฺเคน เอหิติฯ

[2355]

‘‘คาเม คาเม สตํ กุมฺภา, เมรยสฺส สุราย จ;

มคฺคมฺหิ ปติติฏฺฐนฺตุ [ปติตา ฐนฺตุ (สฺยา. ก.)], เยน มคฺเคน เอหิติฯ

[2356]

‘‘มํสา ปูวา สงฺกุลิโย, กุมฺมาสา มจฺฉสํยุตา;

มคฺคมฺหิ ปติติฏฺฐนฺตุ, เยน มคฺเคน เอหิติฯ

[2357]

‘‘สปฺปิ เตลํ ทธิ ขีรํ, กงฺคุพีชา [กงฺคุวีหิ (สี. ปี.), กงฺคุปิฏฺฐา (สฺยา.)] พหู สุรา;

มคฺคมฺหิ ปติติฏฺฐนฺตุ, เยน มคฺเคน เอหิติฯ

[2358]

‘‘อาฬาริกา จ สูทา จ, นฏนฏฺฏกคายิโน;

ปาณิสฺสรา กุมฺภถูณิโย, มนฺทกา โสกชฺฌายิกา [โสกจฺฉายิกา (ก.)]ฯ

[2359]

‘‘อาหญฺญนฺตุ สพฺพวีณา, เภริโย ทินฺทิมานิ จ;

ขรมุขานิ ธเมนฺตุ [วทนฺตุ (สี. ปี.)], นทนฺตุ เอกโปกฺขราฯ

[2360]

‘‘มุทิงฺคา ปณวา สงฺขา, โคธา ปริวเทนฺติกา;

ทินฺทิมานิ จ หญฺญนฺตุ, กุตุมฺป [กุฏุมฺพา (สี. สฺยา. ปี.)] ทินฺทิมานิ จ’’ฯ

[2361]

‘‘สา เสนา มหตี อาสิ, อุยฺยุตฺตา สิวิวาหินี;

ชาลินา มคฺคนาเยน, วงฺกํ ปายาสิ ปพฺพตํฯ

[2362]

‘‘โกญฺจํ นทติ มาตงฺโค, กุญฺชโร สฏฺฐิหายโน;

กจฺฉาย พทฺธมานาย, โกญฺจํ นทติ วารโณฯ

[2363]

‘‘อาชานียา หสิยนฺติ [หสิสฺสิํสุ (สี. ปี.)], เนมิโฆโส อชายถ;

อพฺภํ รโช อจฺฉาเทสิ, อุยฺยุตฺตา สิวิวาหินีฯ

[2364]

‘‘สา เสนา มหตี อาสิ, อุยฺยุตฺตา หารหารินี;

ชาลินา มคฺคนาเยน, วงฺกํ ปายาสิ ปพฺพตํฯ

[2365]

‘‘เต ปาวิํสุ พฺรหารญฺญํ, พหุสาขํ มโหทกํ [พหุทิชํ (ปี.)];

ปุปฺผรุกฺเขหิ สญฺฉนฺนํ, ผลรุกฺเขหิ จูภยํฯ

[2366]

‘‘ตตฺถ พินฺทุสฺสรา วคฺคู, นานาวณฺณา พหู ทิชา;

กูชนฺตมุปกูชนฺติ, อุตุสมฺปุปฺผิเต ทุเมฯ

[2367]

‘‘เต คนฺตฺวา ทีฆมทฺธานํ, อโหรตฺตานมจฺจเย;

ปเทสํ ตํ อุปาคจฺฉุํ, ยตฺถ เวสฺสนฺตโร อหุ’’ฯ

มหาราชปพฺพํ นามฯ

ฉขตฺติยกมฺมํ

[2368]

‘‘เตสํ สุตฺวาน นิคฺโฆสํ, ภีโต เวสฺสนฺตโร อหุ;

ปพฺพตํ อภิรุหิตฺวา, ภีโต เสนํ อุทิกฺขติฯ

[2369]

‘‘อิงฺฆ มทฺทิ นิสาเมหิ, นิคฺโฆโส ยาทิโส วเน;

อาชานียา หสิยนฺติ, ธชคฺคานิ จ ทิสฺสเรฯ

[2370]