วนปเวสนํ

[1869]

‘‘ยทิ เกจิ มนุชา เอนฺติ, อนุมคฺเค ปฏิปเถ;

มคฺคํ เต ปฏิปุจฺฉาม, กุหิํ วงฺกตปพฺพโตฯ

[1870]

‘‘เต ตตฺถ อมฺเห ปสฺสิตฺวา, กลุนํ ปริเทวยุํ;

ทุกฺขํ เต ปฏิเวเทนฺติ, ทูเร วงฺกตปพฺพโต’’ฯ

[1871]

‘‘ยทิ ปสฺสนฺติ ปวเน, ทารกา ผลิเน [ผลิเต (สี. สฺยา. ปี.)] ทุเม;

เตสํ ผลานํ เหตุมฺหิ, อุปโรทนฺติ ทารกาฯ

[1872]

‘‘โรทนฺเต ทารเก ทิสฺวา, อุพฺพิทฺธา [อุพฺพิคฺคา (สี. สฺยา. ปี.)] วิปุลา ทุมา;

สยเมโวนมิตฺวาน, อุปคจฺฉนฺติ ทารเกฯ

[1873]

‘‘อิทํ อจฺเฉรกํ ทิสฺวา, อพฺภุตํ โลมหํสนํ;

สาธุการํ ปวตฺเตสิ, มทฺที สพฺพงฺคโสภนาฯ

[1874]

‘‘อจฺเฉรํ วต โลกสฺมิํ, อพฺภุตํ โลมหํสนํ;

เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน, สยเมโวนตา ทุมา’’ฯ

[1875]

‘‘สงฺขิปิํสุ ปถํ ยกฺขา, อนุกมฺปาย ทารเก;

นิกฺขนฺตทิวเสเนว, เจตรฏฺฐํ อุปาคมุํ’’ฯ

[1876]

‘‘เต คนฺตฺวา ทีฆมทฺธานํ, เจตรฏฺฐํ อุปาคมุํ;

อิทฺธํ ผีตํ ชนปทํ, พหุมํสสุโรทนํ’’ฯ

[1877]

‘‘เจติโย ปริวาริํสุ, ทิสฺวา ลกฺขณมาคตํ;

สุขุมาลี วต อยฺยา, ปตฺติกา ปริธาวติฯ

[1878]

‘‘วยฺหาหิ ปริยายิตฺวา, สิวิกาย รเถน จ;

สาชฺช มทฺที อรญฺญสฺมิํ, ปตฺติกา ปริธาวติ’’ฯ

[1879]

‘‘ตํ ทิสฺวา เจตปาโมกฺขา, โรทมานา อุปาคมุํ;

กจฺจิ นุ เทว กุสลํ, กจฺจิ เทว อนามยํ;

กจฺจิ ปิตา อโรโค เต, สิวีนญฺจ อนามยํฯ

[1880]

‘‘โก เต พลํ มหาราช, โก นุ เต รถมณฺฑลํ;

อนสฺสโก อรถโก, ทีฆมทฺธานมาคโต;

กจฺจามิตฺเตหิ ปกโต, อนุปฺปตฺโตสิมํ ทิสํ’’ฯ

[1881]

‘‘กุสลญฺเจว เม สมฺม, อโถ สมฺม อนามยํ;

อโถ ปิตา อโรโค เม, สิวีนญฺจ อนามยํฯ

[1882]

‘‘อหญฺหิ กุญฺชรํ ทชฺชํ, อีสาทนฺตํ อุรูฬฺหวํ;

เขตฺตญฺญุํ สพฺพยุทฺธานํ, สพฺพเสตํ คชุตฺตมํฯ

[1883]

‘‘ปณฺฑุกมฺพลสญฺฉนฺนํ, ปภินฺนํ สตฺตุมทฺทนํ;

ทนฺติํ สวาฬพีชนิํ, เสตํ เกลาสสาทิสํฯ

[1884]

‘‘สเสตจฺฉตฺตํ สอุปาเธยฺยํ, สาถปฺปนํ สหตฺถิปํ;

อคฺคยานํ ราชวาหิํ, พฺราหฺมณานํ อทาสหํฯ

[1885]

‘‘ตสฺมิํ เม สิวโย กุทฺธา, ปิตา จุปหโตมโน;

อวรุทฺธสิ มํ ราชา, วงฺกํ คจฺฉามิ ปพฺพตํ;

โอกาสํ สมฺมา ชานาถ, วเน ยตฺถ วสามเส’’ฯ

[1886]

‘‘สฺวาคตํ เต มหาราช, อโถ เต อทุราคตํ;

อิสฺสโรสิ อนุปฺปตฺโต, ยํ อิธตฺถิ ปเวทยฯ

[1887]

‘‘สากํ ภิสํ มธุํ มํสํ, สุทฺธํ สาลินโมทนํ;

ปริภุญฺช มหาราช, ปาหุโน โนสิ อาคโต’’ฯ

[1888]

‘‘ปฏิคฺคหิตํ ยํ ทินฺนํ, สพฺพสฺส อคฺฆิยํ กตํ;

อวรุทฺธสิ มํ ราชา, วงฺกํ คจฺฉามิ ปพฺพตํ;

โอกาสํ สมฺมา ชานาถ, วเน ยตฺถ วสามเส’’ฯ

[1889]

‘‘อิเธว ตาว อจฺฉสฺสุ, เจตรฏฺเฐ รเถสภ;

ยาว เจตา คมิสฺสนฺติ, รญฺโญ สนฺติก ยาจิตุํฯ

[1890]

‘‘นิชฺฌาเปตุํ มหาราชํ, สิวีนํ รฏฺฐวฑฺฒนํ;

ตํ ตํ เจตา ปุรกฺขตฺวา, ปตีตา ลทฺธปจฺจยา;

ปริวาเรตฺวาน คจฺฉนฺติ, เอวํ ชานาหิ ขตฺติย’’ฯ

[1891]

‘‘มา โว รุจฺจิตฺถ คมนํ, รญฺโญ สนฺติก ยาจิตุํ;

นิชฺฌาเปตุํ มหาราชํ, ราชาปิ ตตฺถ นิสฺสโรฯ

[1892]

‘‘อจฺจุคฺคตา หิ สิวโย, พลคฺคา เนคมา จ เย;

เต วิธํเสตุมิจฺฉนฺติ, ราชานํ มม การณา’’ฯ

[1893]

‘‘สเจ เอสา ปวตฺเตตฺถ, รฏฺฐสฺมิํ รฏฺฐวฑฺฒน;

อิเธว รชฺชํ กาเรหิ, เจเตหิ ปริวาริโตฯ

[1894]

‘‘อิทฺธํ ผีตญฺจิทํ รฏฺฐํ, อิทฺโธ ชนปโท มหา;

มติํ กโรหิ ตฺวํ เทว, รชฺชสฺส มนุสาสิตุํ’’ฯ

[1895]

‘‘น เม ฉนฺโท มติ อตฺถิ, รชฺชสฺส อนุสาสิตุํ;

ปพฺพาชิตสฺส รฏฺฐสฺมา, เจตปุตฺตา สุณาถ เมฯ

[1896]

‘‘อตุฏฺฐา สิวโย อาสุํ, พลคฺคา เนคมา จ เย;

ปพฺพาชิตสฺส รฏฺฐสฺมา, เจตา รชฺเชภิเสจยุํฯ

[1897]

‘‘อสมฺโมทิยมฺปิ โว อสฺส, อจฺจนฺตํ มม การณา;

สิวีหิ ภณฺฑนญฺจาปิ, วิคฺคโห เม น รุจฺจติฯ

[1898]

‘‘อถสฺส ภณฺฑนํ โฆรํ, สมฺปหาโร อนปฺปโก;

เอกสฺส การณา มยฺหํ, หิํเสยฺย พหุโก ชโนฯ

[1899]

‘‘ปฏิคฺคหิตํ ยํ ทินฺนํ, สพฺพสฺส อคฺฆิยํ กตํ;

อวรุทฺธสิ มํ ราชา, วงฺกํ คจฺฉามิ ปพฺพตํ;

โอกาสํ สมฺมา ชานาถ, วเน ยตฺถ วสามเส’’ฯ

[1900]

‘‘ตคฺฆ เต มยมกฺขาม, ยถาปิ กุสลา ตถา;

ราชิสี ยตฺถ สมฺมนฺติ, อาหุตคฺคี สมาหิตาฯ

[1901]

‘‘เอส เสโล มหาราช, ปพฺพโต คนฺธมาทโน;

ยตฺถ ตฺวํ สห ปุตฺเตหิ, สห ภริยาย จจฺฉสิฯ

[1902]

‘‘ตํ เจตา อนุสาสิํสุ, อสฺสุเนตฺตา รุทํมุขา;

อิโต คจฺฉ มหาราช, อุชุํ เยนุตฺตรา มุโขฯ

[1903]

‘‘อถ ทกฺขิสิ ภทฺทนฺเต, เวปุลฺลํ นาม ปพฺพตํ;

นานาทุมคณากิณฺณํ, สีตจฺฉายํ มโนรมํฯ

[1904]

‘‘ตมติกฺกมฺม ภทฺทนฺเต, อถ ทกฺขิสิ อาปคํ;

นทิํ เกตุมติํ นาม, คมฺภีรํ คิริคพฺภรํฯ

[1905]

‘‘ปุถุโลมมจฺฉากิณฺณํ, สุปติตฺถํ มโหทกํ;

ตตฺถ นฺหตฺวา ปิวิตฺวา จ, อสฺสาเสตฺวา สปุตฺตเกฯ

[1906]

‘‘อถ ทกฺขิสิ ภทฺทนฺเต, นิคฺโรธํ มธุปิปฺผลํ;

รมฺมเก สิขเร ชาตํ, สีตจฺฉายํ มโนรมํฯ

[1907]

‘‘อถ ทกฺขิสิ ภทฺทนฺเต, นาฬิกํ นาม ปพฺพตํ;

นานาทิชคณากิณฺณํ, เสลํ กิมฺปุริสายุตํฯ

[1908]

‘‘ตสฺส อุตฺตรปุพฺเพน, มุจลินฺโท นาม โส สโร;

ปุณฺฑรีเกหิ สญฺฉนฺโน, เสตโสคนฺธิเกหิ จฯ

[1909]

‘‘โส วนํ เมฆสงฺกาสํ, ธุวํ หริตสทฺทลํ;

สีโหวามิสเปกฺขีว วนสณฺฑํ วิคาหย;

ปุปฺผรุกฺเขหิ สญฺฉนฺนํ, ผลรุกฺเขหิ จูภยํฯ

[1910]

‘‘ตตฺถ พินฺทุสฺสรา วคฺคู, นานาวณฺณา พหู ทิชา;

กูชนฺตมุปกูชนฺติ, อุตุสํปุปฺผิเต ทุเมฯ

[1911]

‘‘คนฺตฺวา คิริวิทุคฺคานํ, นทีนํ ปภวานิ จ;

โส อทฺทส [ทกฺขสิ (สี. ปี.)] โปกฺขรณิํ, กรญฺชกกุธายุตํฯ

[1912]

‘‘ปุถุโลมมจฺฉากิณฺณํ, สุปติตฺถํ มโหทกํ;

สมญฺจ จตุรํสญฺจ, สาทุํ อปฺปฏิคนฺธิยํฯ

[1913]

‘‘ตสฺสา อุตฺตรปุพฺเพน, ปณฺณสาลํ อมาปย;

ปณฺณสาลํ อมาเปตฺวา, อุญฺฉาจริยาย อีหถ’’ฯ

วนปเวสนํ นามฯ

ชูชกปพฺพํ

[1914]

‘‘อหุ วาสี กลิงฺเคสุ, ชูชโก นาม พฺราหฺมโณ;

ตสฺสาสิ ทหรา ภริยา, นาเมนามิตฺตตาปนาฯ

[1915]

‘‘ตา นํ ตตฺถ คตาโวจุํ, นทิํ อุทกหาริยา;

ถิโย นํ ปริภาสิํสุ, สมาคนฺตฺวา กุตูหลาฯ

[1916]

‘‘อมิตฺตา นูน เต มาตา, อมิตฺโต นูน เต ปิตา;

เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ, เอวํ ทหริยํ สติํฯ

[1917]