เมนู

‘‘อพฺยายิโก โหติ สตํ สมาคโม, ยาวมฺปิ ติฏฺเฐยฺย ตเถว โหติ;

ขิปฺปญฺหิ เวติ อสตํ สมาคโม, ตสฺมา สตํ ธมฺโม อสพฺภิ อารกา’’ฯ

[491]

‘‘น โส ราชา โย [ราชา น โส โย (ก.)] อเชยฺยํ ชินาติ, น โส สขา โย สขารํ ชินาติ;

น สา ภริยา ยา ปติโน น วิเภติ, น เต ปุตฺตา [ปุตฺตา น เต (ก.)] เย น ภรนฺติ ชิณฺณํฯ

[492]

‘‘น สา สภา ยตฺถ น สนฺติ สนฺโต, น เต สนฺโต [สนฺโต น เต (ก.)] เย น ภณนฺติ ธมฺมํ;

ราคญฺจ โทสญฺจ ปหาย โมหํ, ธมฺมํ ภณนฺตาว ภวนฺติ สนฺโตฯ

[493]

‘‘นาภาสมานํ ชานนฺติ, มิสฺสํ พาเลหิ ปณฺฑิตํ;

ภาสมานญฺจ ชานนฺติ, เทเสนฺตํ อมตํ ปทํฯ

[494]

‘‘ภาสเย โชตเย ธมฺมํ, ปคฺคณฺเห อิสินํ ธชํ;

สุภาสิตทฺธชา อิสโย, ธมฺโม หิ อิสินํ ธโช’’ติฯ

มหาสุตโสมชาตกํ ปญฺจมํฯ

อสีตินิปาตํ นิฏฺฐิตํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

สุมุโข ปน หํสวโร จ มหา, สุธโภชนิโก จ ปโร ปวโร;

สกุณาลทิชาธิปติวฺหยโน, สุตโสมวรุตฺตมสวฺหยโนติฯ

22. มหานิปาโต

538. มูคปกฺขชาตกํ (1)

[1]

‘‘มา ปณฺฑิจฺจยํ [ปณฺฑิติยํ (สี.), ปณฺฑิจฺจิยํ (ปี.)] วิภาวย, พาลมโต ภว สพฺพปาณินํ;

สพฺโพ ตํ ชโน โอจินายตุ, เอวํ ตว อตฺโถ ภวิสฺสติ’’ฯ

[2]

‘‘กโรมิ เต ตํ วจนํ, ยํ มํ ภณสิ เทวเต;

อตฺถกามาสิ เม อมฺม, หิตกามาสิ เทวเต’’ฯ

[3]

‘‘กิํ นุ สนฺตรมาโนว, กาสุํ ขณสิ สารถิ;

ปุฏฺโฐ เม สมฺม อกฺขาหิ, กิํ กาสุยา กริสฺสสิ’’ฯ

[4]

‘‘รญฺโญ มูโค จ ปกฺโข จ, ปุตฺโต ชาโต อเจตโส;

โสมฺหิ รญฺญา สมชฺฌิฏฺโฐ, ปุตฺตํ เม นิขณํ วเน’’ฯ

[5]

‘‘น พธิโร น มูโคสฺมิ, น ปกฺโข น จ วีกโล [นปิ ปงฺคุโล (สี. ปี.), น จ ปิงฺคโล (สฺยา.)];

อธมฺมํ สารถิ กยิรา, มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเน’’ฯ

[6]

‘‘อูรู พาหุํ [พาหู (สี. ก.)] จ เม ปสฺส, ภาสิตญฺจ สุโณหิ เม;

อธมฺมํ สารถิ กยิรา, มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเน’’ฯ

[7]

‘‘เทวตา นุสิ คนฺธพฺโพ, อทุ [อาทุ (สี.), อาทู (สฺยา.)] สกฺโก ปุรินฺทโท;

โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต, กถํ ชาเนมุ ตํ มยํ’’ฯ

[8]

‘‘นมฺหิ เทโว น คนฺธพฺโพ, นาปิ สกฺโก ปุรินฺทโท;

กาสิรญฺโญ อหํ ปุตฺโต, ยํ กาสุยา นิขญฺญสิ [นิฆญฺญสิ (สี. ปี.), นิขญฺฉสิ (?)]

[9]

‘‘ตสฺส รญฺโญ อหํ ปุตฺโต, ยํ ตฺวํ สมฺมูปชีวสิ [สมุปชีวสิ (สี. ปี.)];

อธมฺมํ สารถิ กยิรา, มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเนฯ

[10]

‘‘ยสฺส รุกฺขสฺส ฉายาย, นิสีเทยฺย สเยยฺย วา;

น ตสฺส สาขํ ภญฺเชยฺย, มิตฺตทุพฺโภ [มิตฺตทูโภ (สี. ปี.)] หิ ปาปโกฯ

[11]

‘‘ยถา รุกฺโข ตถา ราชา, ยถา สาขา ตถา อหํ;

ยถา ฉายูปโค โปโส, เอวํ ตฺวมสิ สารถิ;

อธมฺมํ สารถิ กยิรา, มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเนฯ

[12]

‘‘ปหูตภกฺโข [พหุตฺตภกฺโข (ก.)] ภวติ, วิปฺปวุฏฺโฐ [วิปฺปวุตฺโถ (สี. ปี.), วิปฺปมุตฺโต (ก.)] สกํ [สกา (สี. ปี.)] ฆรา;

พหู นํ อุปชีวนฺติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

[13]

‘‘ยํ ยํ ชนปทํ ยาติ, นิคเม ราชธานิโย;

สพฺพตฺถ ปูชิโต โหติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

[14]

‘‘นาสฺส โจรา ปสาหนฺติ [ปสหนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)], นาติมญฺญนฺติ ขตฺติยา [นาติมญฺเญติ ขตฺติโย (สี. สฺยา. ปี.)];

สพฺเพ อมิตฺเต ตรติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

[15]

‘‘อกฺกุทฺโธ สฆรํ เอติ, สภายํ [สภาย (สี. สฺยา. ปี.)] ปฏินนฺทิโต;

ญาตีนํ อุตฺตโม โหติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

[16]

‘‘สกฺกตฺวา สกฺกโต โหติ, ครุ โหติ สคารโว [ครุโก โหติ คารโว (ก.)];

วณฺณกิตฺติภโต โหติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

[17]

‘‘ปูชโก ลภเต ปูชํ, วนฺทโก ปฏิวนฺทนํ;

ยโส กิตฺติญฺจ ปปฺโปติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

[18]

‘‘อคฺคิ ยถา ปชฺชลติ, เทวตาว วิโรจติ;

สิริยา อชหิโต โหติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

[19]

‘‘คาโว ตสฺส ปชายนฺติ, เขตฺเต วุตฺตํ วิรูหติ;

วุตฺตานํ ผลมสฺนาติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

[20]

‘‘ทริโต ปพฺพตาโต วา, รุกฺขโต ปติโต นโร;

จุโต ปติฏฺฐํ ลภติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

[21]

‘‘วิรูฬฺหมูลสนฺตานํ, นิคฺโรธมิว มาลุโต;

อมิตฺตา นปฺปสาหนฺติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติ’’ฯ

[22]

‘‘เอหิ ตํ ปฏิเนสฺสามิ, ราชปุตฺต สกํ ฆรํ;

รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทนฺเต, กิํ อรญฺเญ กริสฺสสิ’’ฯ

[23]

‘‘อลํ เม เตน รชฺเชน, ญาตเกหิ [ญาตเกน (สฺยา. ก.)] ธเนน วา;

ยํ เม อธมฺมจริยาย, รชฺชํ ลพฺเภถ สารถิ’’ฯ

[24]

‘‘ปุณฺณปตฺตํ มํ ลาเภหิ [ปลาเภหิ (สี. ปี.)], ราชปุตฺต อิโต คโต;

ปิตา มาตา จ เม ทชฺชุํ, ราชปุตฺต ตยี คเตฯ

[25]

‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;

เตปิ อตฺตมนา ทชฺชุํ, ราชปุตฺต ตยี คเตฯ

[26]

‘‘หตฺถาโรหา [หตฺถารูหา (สี. ปี.) เอวมุปริปิ] อนีกฏฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;

เตปิ อตฺตมนา ทชฺชุํ [เตปิ ทชฺชุํ ปตีตาเม (สี. ปี.)], ราชปุตฺต ตยี คเตฯ

[27]

‘‘พหุธญฺญา ชานปทา [พหู ชานปทา จญฺเญ (สี.), พหู ชนปทา จญฺเญ (ปี.)], เนคมา จ สมาคตา;

อุปายนานิ เม ทชฺชุํ, ราชปุตฺต ตยี คเต’’ฯ

[28]

‘‘ปิตุ มาตุ จหํ จตฺโต, รฏฺฐสฺส นิคมสฺส จ;

อโถ สพฺพกุมารานํ, นตฺถิ มยฺหํ สกํ ฆรํฯ

[29]

‘‘อนุญฺญาโต อหํ มตฺยา, สญฺจตฺโต ปิตรา มหํ;

เอโกรญฺเญ ปพฺพชิโต, น กาเม อภิปตฺถเยฯ

[30]

‘‘อปิ อตรมานานํ, ผลาสาว สมิชฺฌติ;

วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ, เอวํ ชานาหิ สารถิฯ

[31]

‘‘อปิ อตรมานานํ, สมฺมทตฺโถ วิปจฺจติ;

วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ, นิกฺขนฺโต อกุโตภโย’’ฯ

[32]

‘‘เอวํ วคฺคุกโถ สนฺโต, วิสฏฺฐวจโน จสิ [จ โส (สฺยา. ก.)];

กสฺมา ปิตุ จ มาตุจฺจ, สนฺติเก น ภณี ตทา’’ฯ

[33]

‘‘นาหํ อสนฺธิตา [อสตฺถิตา (สี.)] ปกฺโข, น พธิโร อโสตตา;

นาหํ อชิวฺหตา มูโค, มา มํ มูคมธารยิ [มูโค อธารยิ (สี.)]

[34]

‘‘ปุริมํ สรามหํ ชาติํ, ยตฺถ รชฺชมการยิํ;

การยิตฺวา ตหิํ รชฺชํ, ปาปตฺถํ นิรยํ ภุสํฯ

[35]

‘‘วีสติญฺเจว วสฺสานิ, ตหิํ รชฺชมการยิํ;

อสีติวสฺสสหสฺสานิ, นิรยมฺหิ อปจฺจิสํ [อปจฺจสิํ (สฺยา.), อปจฺจยิํ (ปี.)]

[36]

‘‘ตสฺส รชฺชสฺสหํ ภีโต, มา มํ รชฺชาภิเสจยุํ [รชฺเชภิเสจยุํ (สฺยา. ก.)];

ตสฺมา ปิตุ จ มาตุจฺจ, สนฺติเก น ภณิํ ตทาฯ

[37]

‘‘อุจฺฉงฺเค มํ นิสาเทตฺวา, ปิตา อตฺถานุสาสติ;

เอกํ หนถ พนฺธถ, เอกํ ขาราปตจฺฉิกํ [ขราปติจฺฉกํ (สฺยา.), ขราปฏิจฺฉกํ (ก.)];

เอกํ สูลสฺมิํ อุปฺเปถ [อปฺเปถ (สี.), อุพฺเพถ (สฺยา.), อจฺเจถ (ปี.)], อิจฺจสฺส มนุสาสติฯ

[38]

‘‘ตายาหํ [ตสฺสาหํ (สี. ปี.)] ผรุสํ สุตฺวา, วาจาโย สมุทีริตา;

อมูโค มูควณฺเณน, อปกฺโข ปกฺขสมฺมโต;

สเก มุตฺตกรีสสฺมิํ, อจฺฉาหํ สมฺปริปฺลุโตฯ

[39]

‘‘กสิรญฺจ ปริตฺตญฺจ, ตญฺจ ทุกฺเขน สํยุตํ;

โกมํ [โก ตํ (สี. ปี.)] ชีวิตมาคมฺม, เวรํ กยิราถ เกนจิฯ

[40]

‘‘ปญฺญาย จ อลาเภน, ธมฺมสฺส จ อทสฺสนา;

โกมํ [โก ตํ (สี. ปี.)] ชีวิตมาคมฺม, เวรํ กยิราถ เกนจิฯ

[41]

‘‘อปิ อตรมานานํ, ผลาสาว สมิชฺฌติ;

วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ, เอวํ ชานาหิ สารถิฯ

[42]

‘‘อปิ อตรมานานํ, สมฺมทตฺโถ วิปจฺจติ;

วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ, นิกฺขนฺโต อกุโตภโย’’ฯ

[43]

‘‘อหมฺปิ ปพฺพชิสฺสามิ, ราชปุตฺต ตวนฺติเก;

อวฺหายสฺสุ [อวฺหยสฺสุ (สี. ปี.)] มํ ภทฺทนฺเต, ปพฺพชฺชา มม รุจฺจติ’’ฯ

[44]

‘‘รถํ นิยฺยาทยิตฺวาน, อนโณ เอหิ สารถิ;

อนณสฺส หิ ปพฺพชฺชา, เอตํ อิสีหิ วณฺณิตํ’’ฯ

[45]

‘‘ยเทว ตฺยาหํ วจนํ, อกรํ ภทฺทมตฺถุ เต;

ตเทว เม ตฺวํ วจนํ, ยาจิโต กตฺตุมรหสิฯ

[46]

‘‘อิเธว ตาว อจฺฉสฺสุ, ยาว ราชานมานเย;

อปฺเปว เต ปิตา ทิสฺวา, ปตีโต สุมโน สิยา’’ฯ

[47]

‘‘กโรมิ เตตํ วจนํ, ยํ มํ ภณสิ สารถิ;

อหมฺปิ ทฏฺฐุกาโมสฺมิ, ปิตรํ เม อิธาคตํฯ

[48]

‘‘เอหิ สมฺม นิวตฺตสฺสุ, กุสลํ วชฺชาสิ ญาตินํ;

มาตรํ ปิตรํ มยฺหํ, วุตฺโต วชฺชาสิ วนฺทนํ’’ฯ

[49]

ตสฺส ปาเท คเหตฺวาน, กตฺวา จ นํ ปทกฺขิณํ;

สารถิ รถมารุยฺห, ราชทฺวารํ อุปาคมิฯ

[50]

‘‘สุญฺญํ มาตา รถํ ทิสฺวา, เอกํ สารถิมาคตํ;

อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ, โรทนฺตี นํ อุทิกฺขติฯ

[51]

‘‘อยํ โส สารถิ เอติ, นิหนฺตฺวา มม อตฺรชํ;

นิหโต นูน เม ปุตฺโต, ปถพฺยา ภูมิวฑฺฒโนฯ

[52]

‘‘อมิตฺตา นูน นนฺทนฺติ, ปตีตา นูน เวริโน;

อาคตํ สารถิํ ทิสฺวา, นิหนฺตฺวา มม อตฺรชํฯ

[53]

‘‘สุญฺญํ มาตา รถํ ทิสฺวา, เอกํ สารถิมาคตํ;

อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ, โรทนฺตี ปริปุจฺฉิ นํ [โรทนฺตี ปริปุจฺฉติ (สี. ปี.), โรทนฺตี นํ ปริปุจฺฉติ (สฺยา.)]

[54]

‘‘กินฺนุ มูโค กิํ นุ ปกฺโข, กินฺนุ โส วิลปี ตทา;

นิหญฺญมาโน ภูมิยา, ตํ เม อกฺขาหิ สารถิฯ

[55]

‘‘กถํ หตฺเถหิ ปาเทหิ, มูคปกฺโข วิวชฺชยิ;

นิหญฺญมาโน ภูมิยา, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ฯ

[56]

‘‘อกฺเขยฺยํ [อกฺขิสฺสํ (สี. ปี.)] เต อหํ อยฺเย, ทชฺชาสิ อภยํ มม;

ยํ เม สุตํ วา ทิฏฺฐํ วา, ราชปุตฺตสฺส สนฺติเก’’ฯ

[57]

‘‘อภยํ สมฺม เต ทมฺมิ, อภีโต ภณ สารถิ;

ยํ เต สุตํ วา ทิฏฺฐํ วา, ราชปุตฺตสฺส สนฺติเก’’ฯ

[58]

‘‘น โส มูโค น โส ปกฺโข, วิสฏฺฐวจโน จ โส;

รชฺชสฺส กิร โส ภีโต, อกรา [อกรี (สี. ปี.)] อาลเย พหูฯ

[59]

‘‘ปุริมํ สรติ โส ชาติํ, ยตฺถ รชฺชมการยิ;

การยิตฺวา ตหิํ รชฺชํ, ปาปตฺถ นิรยํ ภุสํฯ

[60]

‘‘วีสติญฺเจว วสฺสานิ, ตหิํ รชฺชมการยิ;

อสีติวสฺสสหสฺสานิ, นิรยมฺหิ อปจฺจิ โสฯ

[61]

‘‘ตสฺส รชฺชสฺส โส ภีโต, มา มํ รชฺชาภิเสจยุํ;

ตสฺมา ปิตุ จ มาตุจฺจ, สนฺติเก น ภณี ตทาฯ

[62]

‘‘องฺคปจฺจงฺคสมฺปนฺโน, อาโรหปริณาหวา;

วิสฏฺฐวจโน ปญฺโญ, มคฺเค สคฺคสฺส ติฏฺฐติฯ

[63]

‘‘สเจ ตฺวํ ทฏฺฐุกามาสิ, ราชปุตฺตํ [ราชปุตฺติ (สี.)] ตวตฺรชํ;

เอหิ ตํ ปาปยิสฺสามิ, ยตฺถ สมฺมติ เตมิโย’’ฯ

[64]

‘‘โยชยนฺตุ รเถ อสฺเส, กจฺฉํ นาคาน [นาคานิ (สฺยา. ก.)] พนฺธถ;

อุทีรยนฺตุ สงฺขปณวา, วาทนฺตุ [วทนฺตุ (สี.), นทนฺตุ (สฺยา. ก.), วทตํ (ปี.)] เอกโปกฺขราฯ

[65]

‘‘วาทนฺตุ [นทนฺตุ (สี. สฺยา. ปี.)] เภรี สนฺนทฺธา, วคฺคู วาทนฺตุ ทุนฺทุภี;

เนคมา จ มํ อนฺเวนฺตุ, คจฺฉํ ปุตฺตนิเวทโก [นิวาทโก (สฺยา. ก.)]

[66]

‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;

ขิปฺปํ ยานานิ โยเชนฺตุ, คจฺฉํ ปุตฺตนิเวทโก [นิวาทโก (สฺยา. ก.)]

[67]

‘‘หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;

ขิปฺปํ ยานานิ โยเชนฺตุ, คจฺฉํ ปุตฺตนิเวทโก [นิวาทโก (สฺยา. ก.)]

[68]

‘‘สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;

ขิปฺปํ ยานานิ โยเชนฺตุ, คจฺฉํ ปุตฺตนิเวทโก’’ [นิวาทโก (สฺยา. ก.)]

[69]

‘‘อสฺเส จ สารถี ยุตฺเต, สินฺธเว สีฆวาหเน;

ราชทฺวารํ อุปาคจฺฉุํ, ยุตฺตา เทว อิเม หยา’’ฯ

[70]

‘‘ถูลา ชเวน หายนฺติ, กิสา หายนฺติ ถามุนา;

กิเส ถูเล วิวชฺเชตฺวา, สํสฏฺฐา โยชิตา หยา’’ฯ

[71]

‘‘ตโต ราชา ตรมาโน, ยุตฺตมารุยฺห สนฺทนํ;

อิตฺถาคารํ อชฺฌภาสิ [อภาสถ (ก.)], สพฺพาว อนุยาถ มํฯ

[72]

‘‘วาลพีชนิมุณฺหีสํ, ขคฺคํ ฉตฺตญฺจ ปณฺฑรํ;

อุปาธิ รถมารุยฺห [อุปาทิรถมารุยฺห (สี.), อุปาธี รถมารุยฺห (สฺยา.)], สุวณฺเณหิ อลงฺกตาฯ

[73]

‘‘ตโต ส [จ (สี. สฺยา. ปี.)] ราชา ปายาสิ, ปุรกฺขตฺวาน สารถิํ;

ขิปฺปเมว อุปาคจฺฉิ, ยตฺถ สมฺมติ เตมิโยฯ

[74]

‘‘ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตํ, ชลนฺตมิว เตชสา;

ขตฺตสงฺฆปริพฺยูฬฺหํ [ปริพฺพูฬฺหํ (สี.)], เตมิโย เอตทพฺรวิ’’ฯ

[75]

‘‘กจฺจิ นุ ตาต กุสลํ, กจฺจิ ตาต อนามยํ;

สพฺพา จ [กจฺจินฺนุ (สี. ปี.)] ราชกญฺญาโย, อโรคา มยฺห มาตโร’’ฯ

[76]

‘‘กุสลญฺเจว เม ปุตฺต, อโถ ปุตฺต อนามยํ;

สพฺพา จ ราชกญฺญาโย, อโรคา ตุยฺห มาตโร’’ฯ

[77]

‘‘กจฺจิ อมชฺชโป [กจฺจิสฺส’มชฺชโป (สี. ปี.)] ตาต, กจฺจิ เต สุรมปฺปิยํ;

กจฺจิ สจฺเจ จ ธมฺเม จ, ทาเน เต รมเต มโน’’ฯ

[78]

‘‘อมชฺชโป อหํ ปุตฺต, อโถ เม สุรมปฺปิยํ;

อโถ สจฺเจ จ ธมฺเม จ, ทาเน เม รมเต มโน’’ฯ

[79]

‘‘กจฺจิ อโรคํ โยคฺคํ เต, กจฺจิ วหติ วาหนํ;

กจฺจิ เต พฺยาธโย นตฺถิ, สรีรสฺสุปตาปนา’’ฯ

[80]

‘‘อโถ อโรคํ โยคฺคํ เม, อโถ วหติ วาหนํ;

อโถ เม พฺยาธโย นตฺถิ, สรีรสฺสุปตาปนา’’ [สรีรสฺสุปตาปิยา (สฺยา. ก.)]

[81]

‘‘กจฺจิ อนฺตา จ เต ผีตา, มชฺเฌ จ พหลา ตว;

โกฏฺฐาคารญฺจ โกสญฺจ, กจฺจิ เต ปฏิสนฺถตํ’’ [ปฏิสณฺฐิตํ (สฺยา. ก.)]

[82]

‘‘อโถ อนฺตา จ เม ผีตา, มชฺเฌ จ พหลา มม;

โกฏฺฐาคารญฺจ โกสญฺจ, สพฺพํ เม ปฏิสนฺถตํ’’ฯ

[83]

‘‘สฺวาคตํ เต มหาราช, อโถ เต อทุราคตํ;

ปติฏฺฐเปนฺตุ [ปติฏฺฐาเปนฺตุ (สี. สฺยา. ปี.)] ปลฺลงฺกํ, ยตฺถ ราชา นิสกฺกติ’’ฯ

[84]

‘‘อิเธว เต นิสีทสฺสุ [นิสินฺนสฺส (สี. สฺยา. ปี.), นิสินฺนสฺสุ (ก.)], นิยเต ปณฺณสนฺถเร;

เอตฺโต อุทกมาทาย, ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ [ปกฺขาลยนฺตุ (สี.), ปกฺขาลยนฺติ (ปี.)] เต’’ฯ

[85]

‘‘อิทมฺปิ ปณฺณกํ มยฺหํ, รนฺธํ ราช อโลณกํ;

ปริภุญฺช มหาราช, ปาหุโน เมสิธาคโต’’ [อาคโต (สี. สฺยา.)]

[86]

‘‘น จาหํ [น วาหํ (ก.)] ปณฺณํ ภุญฺชามิ, น เหตํ มยฺห โภชนํ;

สาลีนํ โอทนํ ภุญฺเช, สุจิํ มํสูปเสจนํ’’ฯ

[87]

‘‘อจฺเฉรกํ มํ ปฏิภาติ, เอกกมฺปิ รโหคตํ;

เอทิสํ ภุญฺชมานานํ, เกน วณฺโณ ปสีทติ’’ฯ

[88]

‘‘เอโก ราช นิปชฺชามิ, นิยเต ปณฺณสนฺถเร;

ตาย เม เอกเสยฺยาย, ราช วณฺโณ ปสีทติฯ

[89]

‘‘น จ เนตฺติํสพนฺธา [เนตฺติสพทฺธา (สี. ปี.)] เม, ราชรกฺขา อุปฏฺฐิตา;

ตาย เม สุขเสยฺยาย, ราช วณฺโณ ปสีทติฯ

[90]

‘‘อตีตํ นานุโสจามิ, นปฺปชปฺปามินาคตํ [นปฺปชปฺปาม’นาคตํ (สี. สฺยา. ปี.)];

ปจฺจุปฺปนฺเนน ยาเปมิ, เตน วณฺโณ ปสีทติฯ

[91]

‘‘อนาคตปฺปชปฺปาย, อตีตสฺสานุโสจนา;

เอเตน พาลา สุสฺสนฺติ, นโฬว หริโต ลุโต’’ฯ

[92]

‘‘หตฺถานีกํ รถานีกํ, อสฺเส ปตฺตี จ วมฺมิโน;

นิเวสนานิ รมฺมานิ, อหํ ปุตฺต ททามิ เตฯ

[93]

‘‘อิตฺถาคารมฺปิ เต ทมฺมิ, สพฺพาลงฺการภูสิตํ;

ตา ปุตฺต ปฏิปชฺชสฺสุ [ตาสุ ปุตฺเต ปฏิปชฺช (ก.)], ตฺวํ โน ราชา ภวิสฺสสิฯ

[94]

‘‘กุสลา นจฺจคีตสฺส, สิกฺขิตา จาตุริตฺถิโย [จตุริตฺถิโย (สี. ปี.)];

กาเม ตํ รมยิสฺสนฺติ, กิํ อรญฺเญ กริสฺสสิฯ

[95]

‘‘ปฏิราชูหิ เต กญฺญา, อานยิสฺสํ อลงฺกตา;

ตาสุ ปุตฺเต ชเนตฺวาน, อถ ปจฺฉา ปพฺพชิสฺสสิฯ

[96]

‘‘ยุวา จ ทหโร จาสิ [จาปิ (สฺยา. ก.)], ปฐมุปฺปตฺติโก [ปฐมุปฺปตฺติโต (สี. ปี.)] สุสุ;

รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทนฺเต, กิํ อรญฺเญ กริสฺสสิ’’ฯ

[97]

‘‘ยุวา จเร พฺรหฺมจริยํ, พฺรหฺมจารี ยุวา สิยา;

ทหรสฺส หิ ปพฺพชฺชา, เอตํ อิสีหิ วณฺณิตํฯ

[98]

‘‘ยุวา จเร พฺรหฺมจริยํ, พฺรหฺมจารี ยุวา สิยา;

พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามิ, นาหํ รชฺเชน มตฺถิโกฯ

[99]

‘‘ปสฺสามิ โวหํ ทหรํ, อมฺม ตาต วทนฺตรํ [วทํ นรํ (สี.)];

กิจฺฉาลทฺธํ ปิยํ ปุตฺตํ, อปฺปตฺวาว ชรํ มตํฯ

[100]

‘‘ปสฺสามิ โวหํ ทหริํ, กุมาริํ จารุทสฺสนิํ;

นววํสกฬีรํว, ปลุคฺคํ ชีวิตกฺขยํ [ชีวิตกฺขเย (สี. ปี.)]

[101]

‘‘ทหราปิ หิ มิยฺยนฺติ, นรา จ อถ นาริโย;

ตตฺถ โก วิสฺสเส โปโส, ทหโรมฺหีติ ชีวิเตฯ

[102]

‘‘ยสฺส รตฺยา วิวสาเน, อายุ อปฺปตรํ สิยา;

อปฺโปทเกว มจฺฉานํ, กิํ นุ โกมารกํ [โกมารตํ (ก.)] ตหิํฯ

[103]

‘‘นิจฺจมพฺภาหโต โลโก, นิจฺจญฺจ ปริวาริโต;

อโมฆาสุ วชนฺตีสุ, กิํ มํ รชฺเชภิสิญฺจสิ’’ [รชฺเชน สิญฺจสิ (สี. ปี.)]

[104]

‘‘เกน มพฺภาหโต โลโก, เกน จ ปริวาริโต;

กาโย อโมฆา คจฺฉนฺติ, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ฯ

[105]

‘‘มจฺจุนาพฺภาหโต โลโก, ชราย ปริวาริโต;

รตฺโย อโมฆา คจฺฉนฺติ, เอวํ ชานาหิ ขตฺติยฯ

[106]

‘‘ยถาปิ ตนฺเต วิตเต [วิตนฺเต (สฺยา. ก.)], ยํ ยเทวูปวิยฺยติ [ยํ ยํ เทวูปวิยฺยติ (สี. ปี.)];

อปฺปกํ โหติ เวตพฺพํ, เอวํ มจฺจาน ชีวิตํฯ

[107]

‘‘ยถา วาริวโห ปูโร, คจฺฉํ นุปนิวตฺตติ [น ปริวตฺตติ (สฺยา.), นุปริวตฺตติ (ก.)];

เอวมายุ มนุสฺสานํ, คจฺฉํ นุปนิวตฺตติฯ

[108]

‘‘ยถา วาริวโห ปูโร, วเห รุกฺเขปกูลเช;

เอวํ ชรามรเณน, วุยฺหนฺเต สพฺพปาณิโน’’ฯ

[109]

‘‘หตฺถานีกํ รถานีกํ, อสฺเส ปตฺตี จ วมฺมิโน;

นิเวสนานิ รมฺมานิ, อหํ ปุตฺต ททามิ เตฯ

[110]

‘‘อิตฺถาคารมฺปิ เต ทมฺมิ, สพฺพาลงฺการภูสิตํ;

ตา ปุตฺต ปฏิปชฺชสฺสุ, ตฺวํ โน ราชา ภวิสฺสสิฯ

[111]

‘‘กุสลา นจฺจคีตสฺส, สิกฺขิตา จาตุริตฺถิโย;

กาเม ตํ รมยิสฺสนฺติ, กิํ อรญฺเญ กริสฺสสิฯ

[112]

‘‘ปฏิราชูหิ เต กญฺญา, อานยิสฺสํ อลงฺกตา;

ตาสุ ปุตฺเต ชเนตฺวาน, อถ ปจฺฉา ปพฺพชิสฺสสิฯ

[113]

‘‘ยุวา จ ทหโร จาสิ, ปฐมุปฺปตฺติโก สุสุ;

รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทนฺเต, กิํ อรญฺเญ กริสฺสสิฯ

[114]

‘‘โกฏฺฐาคารญฺจ โกสญฺจ, วาหนานิ พลานิ จ;

นิเวสนานิ รมฺมานิ, อหํ ปุตฺต ททามิ เตฯ

[115]

‘‘โคมณฺฑลปริพฺยูฬฺโห, ทาสิสงฺฆปุรกฺขโต;

รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทนฺเต, กิํ อรญฺเญ กริสฺสสิ’’ฯ

[116]

‘‘กิํ ธเนน ยํ ขีเยถ [กิํ ธเนน ยํ ชีเยถ (สี.), กิํ มํ ธเนน กีเยถ (สฺยา. ก.)], กิํ ภริยาย มริสฺสติ;

กิํ โยพฺพเนน ชิณฺเณน [จิณฺเณน (สี. ปี.), วณฺเณน (ก.)], ยํ ชรายาภิภุยฺยติ [ยํ ชรา อภิเหสฺสติ (สี. ปี.)]

[117]

‘‘ตตฺถ กา นนฺทิ กา ขิฑฺฑา, กา รติ กา ธเนสนา;

กิํ เม ปุตฺเตหิ ทาเรหิ, ราช มุตฺโตสฺมิ พนฺธนาฯ

[118]

‘‘โยหํ [โสหํ (สี. ปี.)] เอวํ ปชานามิ, มจฺจุ เม นปฺปมชฺชติ;

อนฺตเกนาธิปนฺนสฺส, กา รตี กา ธเนสนาฯ

[119]

‘‘ผลานมิว ปกฺกานํ, นิจฺจํ ปตนโต ภยํ;

เอวํ ชาตาน มจฺจานํ, นิจฺจํ มรณโต ภยํฯ

[120]

‘‘สายเมเก น ทิสฺสนฺติ, ปาโต ทิฏฺฐา พหู ชนา;

ปาโต เอเก น ทิสฺสนฺติ, สายํ ทิฏฺฐา พหู ชนาฯ

[121]

‘‘อชฺเชว กิจฺจํ อาตปฺปํ, โก ชญฺญา มรณํ สุเว;

น หิ โน สงฺกรํ [สงฺครํ (สี. ปี.) ม. นิ. 3.272] เตน, มหาเสเนน มจฺจุนาฯ

[122]

‘‘โจรา ธนสฺส ปตฺเถนฺติ, ราชมุตฺโตสฺมิ พนฺธนา;

เอหิ ราช นิวตฺตสฺสุ, นาหํ รชฺเชน มตฺถิโก’’ติฯ

มูคปกฺขชาตกํ ปฐมํฯ

539. มหาชนกชาตกํ (2)

[123]

‘‘โกยํ มชฺเฌ สมุทฺทสฺมิํ, อปสฺสํ ตีรมายุเห;

กํ [กิํ (สฺยา. ก.)] ตฺวํ อตฺถวสํ ญตฺวา, เอวํ วายมเส ภุสํ’’ฯ

[124]

‘‘นิสมฺม วตฺตํ โลกสฺส, วายามสฺส จ เทวเต;

ตสฺมา มชฺเฌ สมุทฺทสฺมิํ, อปสฺสํ ตีรมายุเห’’ฯ

[125]

‘‘คมฺภีเร อปฺปเมยฺยสฺมิํ, ตีรํ ยสฺส น ทิสฺสติ;

โมโฆ เต ปุริสวายาโม, อปฺปตฺวาว มริสฺสสิ’’ฯ

[126]

‘‘อนโณ ญาตินํ โหติ, เทวานํ ปิตุนญฺจ [ปิตุโน จ (สี. ปี.)] โส;

กรํ ปุริสกิจฺจานิ, น จ ปจฺฉานุตปฺปติ’’ฯ

[127]

‘‘อปารเณยฺยํ ยํ กมฺมํ, อผลํ กิลมถุทฺทยํ;

ตตฺถ โก วายเมนตฺโถ, มจฺจุ ยสฺสาภินิปฺปตํ’’ [ยสฺสาภินิปฺผตํ (สฺยา.)]

[128]

‘‘อปารเณยฺยมจฺจนฺตํ , โย วิทิตฺวาน เทวเต;

น รกฺเข อตฺตโน ปาณํ, ชญฺญา โส ยทิ หาปเยฯ

[129]

‘‘อธิปฺปายผลํ เอเก, อสฺมิํ โลกสฺมิ เทวเต;

ปโยชยนฺติ กมฺมานิ, ตานิ อิชฺฌนฺติ วา น วาฯ

[130]

‘‘สนฺทิฏฺฐิกํ กมฺมผลํ, นนุ ปสฺสสิ เทวเต;

สนฺนา อญฺเญ ตรามหํ, ตญฺจ ปสฺสามิ สนฺติเกฯ

[131]

‘‘โส อหํ วายมิสฺสามิ, ยถาสตฺติ ยถาพลํ;

คจฺฉํ ปารํ สมุทฺทสฺส, กสฺสํ [กาสํ (สี. ปี.)] ปุริสการิยํ’’ฯ

[132]

‘‘โย ตฺวํ เอวํ คเต โอเฆ, อปฺปเมยฺเย มหณฺณเว;

ธมฺมวายามสมฺปนฺโน, กมฺมุนา นาวสีทสิ;

โส ตฺวํ ตตฺเถว คจฺฉาหิ, ยตฺถ เต นิรโต มโน’’ฯ

[133]

‘‘อาสีเสเถว [อาสิํเสเถว (สี. สฺยา. ปี.)] ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;

ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ, ยถา อิจฺฉิํ ตถา อหุฯ

[134]

‘‘อาสีเสเถว ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;

ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ, อุทกา ถลมุพฺภตํฯ

[135]

‘‘วายเมเถว ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;

ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ, ยถา อิจฺฉิํ ตถา อหุฯ

[136]

‘‘วายเมเถว ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;

ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ, อุทกา ถลมุพฺภตํฯ

[137]

‘‘ทุกฺขูปนีโตปิ นโร สปญฺโญ, อาสํ น ฉินฺเทยฺย สุขาคมาย;

พหู หิ ผสฺสา อหิตา หิตา จ, อวิตกฺกิตา มจฺจุมุปพฺพชนฺติ [มจฺจุมุปฺปชฺชนฺติ (สฺยา.)]

[138]

‘‘อจินฺติตมฺปิ ภวติ, จินฺติตมฺปิ วินสฺสติ;

น หิ จินฺตามยา โภคา, อิตฺถิยา ปุริสสฺส วา’’ฯ

[139]

‘‘อโปราณํ [อปุราณํ (สี. ปี.)] วต โภ ราชา, สพฺพภุมฺโม ทิสมฺปติ;

นาชฺช นจฺเจ [น จ นจฺเจ (ก.)] นิสาเมติ, น คีเต กุรุเต มโนฯ

[140]

‘‘น มิเค [มเค (ก.)] นปิ อุยฺยาเน, นปิ หํเส อุทิกฺขติ;

มูโคว ตุณฺหิมาสีโน, น อตฺถมนุสาสติ’’ฯ

[141]

‘‘สุขกามา รโหสีลา, วธพนฺธา อุปารตา [อุปารุตา (สฺยา. ก.)];

กสฺส [เกสํ (สี. ปี.)] นุ อชฺช อาราเม, ทหรา วุทฺธา จ อจฺฉเรฯ

[142]

‘‘อติกฺกนฺตวนถา ธีรา, นโม เตสํ มเหสินํ;

เย อุสฺสุกมฺหิ โลกมฺหิ, วิหรนฺติ มนุสฺสุกาฯ

[143]

‘‘เต เฉตฺวา มจฺจุโน ชาลํ, ตตํ [ตนฺตํ (สี. สฺยา. ปี.), ตํ ตํ (ก.)] มายาวิโน ทฬํ;

ฉินฺนาลยตฺตา [สนฺตาลยนฺตา (สฺยา. ก.)] คจฺฉนฺติ, โก เตสํ คติมาปเย’’ [เนสํ คติ ปาปเย (ก.)]

[144]

‘‘กทาหํ มิถิลํ [มิธิลํ (ก.)] ผีตํ, วิภตฺตํ ภาคโส มิตํ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ [กทาสฺสุ (สี. ปี.), กทาสุ (สฺยา.)] ภวิสฺสติฯ

[145]

‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, วิสาลํ สพฺพโตปภํ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[146]

‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, พหุปาการโตรณํ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[147]

‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, ทฬฺหมฏฺฏาลโกฏฺฐกํ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[148]

‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, สุวิภตฺตํ มหาปถํ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[149]

‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, สุวิภตฺตนฺตราปณํ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[150]

‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, ควสฺสรถปีฬิตํ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[151]

‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, อารามวนมาลินิํ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[152]

‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, อุยฺยานวนมาลินิํ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[153]

‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, ปาสาทวนมาลินิํ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[154]

‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, ติปุรํ ราชพนฺธุนิํ;

มาปิตํ โสมนสฺเสน, เวเทเหน ยสสฺสินา;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[155]

‘‘กทาหํ เวเทเห ผีเต, นิจิเต ธมฺมรกฺขิเต;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[156]

‘‘กทาหํ เวเทเห ผีเต, อเชยฺเย ธมฺมรกฺขิเต;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[157]

‘‘กทาหํ อนฺเตปุรํ [กทา อนฺเตปุรํ (สี. ปี.)] รมฺมํ, วิภตฺตํ ภาคโส มิตํ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[158]

‘‘กทาหํ อนฺเตปุรํ รมฺมํ, สุธามตฺติกเลปนํ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[159]

‘‘กทาหํ อนฺเตปุรํ รมฺมํ, สุจิคนฺธํ มโนรมํ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[160]

‘‘กทาหํ กูฏาคาเร จ, วิภตฺเต ภาคโส มิเต;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[161]

‘‘กทาหํ กูฏาคาเร จ, สุธามตฺติกเลปเน;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[162]

‘‘กทาหํ กูฏาคาเร จ, สุจิคนฺเธ มโนรเม;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[163]

‘‘กทาหํ กูฏาคาเร จ, ลิตฺเต จนฺทนโผสิเต;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[164]

‘‘กทาหํ โสณฺณปลฺลงฺเก [สุวณฺณปลฺลงฺเก (สี. สฺยา. ปี.)], โคนเก จิตฺตสนฺถเต;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[165]

[อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ] ‘‘กทาหํ มณิปลฺลงฺเก, โคนเก จิตฺตสนฺถเต;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติ [อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ]

[166]

‘‘กทาหํ กปฺปาสโกเสยฺยํ, โขมโกฏุมฺพรานิ จ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[167]

‘‘กทาหํ โปกฺขรณี รมฺมา, จกฺกวากปกูชิตา [จกฺกวากูปกูชิตา (สี. ปี.)];

มนฺทาลเกหิ สญฺฉนฺนา, ปทุมุปฺปลเกหิ จ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[168]

‘‘กทาหํ หตฺถิคุมฺเพ จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;

สุวณฺณกจฺเฉ มาตงฺเค, เหมกปฺปนวาสเสฯ

[169]

‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, โตมรงฺกุสปาณิภิ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[170]

‘‘กทาหํ อสฺสคุมฺเพ จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;

อาชานีเยว ชาติยา, สินฺธเว สีฆวาหเนฯ

[171]

‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, อิลฺลิยาจาปธาริภิ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[172]

‘‘กทาหํ รถเสนิโย, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;

ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ

[173]

‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[174]

‘‘กทาหํ โสวณฺณรเถ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;

ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ

[175]

‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[176]

‘‘กทาหํ สชฺฌุรเถ จ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;

ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ

[177]

‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[178]

‘‘กทาหํ อสฺสรเถ จ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;

ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ

[179]

‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[180]

‘‘กทาหํ โอฏฺฐรเถ จ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;

ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ

[181]

‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[182]

‘‘กทาหํ โคณรเถ จ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;

ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ

[183]

‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[184]

‘‘กทาหํ อชรเถ จ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;

ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ

[185]

‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[186]

‘‘กทาหํ เมณฺฑรเถ จ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;

ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ

[187]

‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[188]

‘‘กทาหํ มิครเถ จ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;

ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ

[189]

‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[190]

‘‘กทาหํ หตฺถาโรเห จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;

นีลวมฺมธเร สูเร, โตมรงฺกุสปาณิเน [ปาณิโน (สฺยา. ก.)];

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[191]

‘‘กทาหํ อสฺสาโรเห จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;

นีลวมฺมธเร สูเร, อิลฺลิยาจาปธาริเน [ธาริโน (สฺยา. ก.)];

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[192]

‘‘กทาหํ รถาโรเห จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;

นีลวมฺมธเร สูเร, จาปหตฺเถ กลาปิเน [กลาปิโน (สฺยา. ก.)];

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[193]

[อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ] ‘‘กทาหํ ธนุคฺคเห จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;

นีลวมฺมธเร สูเร, จาปหตฺเถ กลาปิเน;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติ [อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ]

[194]

‘‘กทาหํ ราชปุตฺเต จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;

จิตฺรวมฺมธเร สูเร, กญฺจนาเวฬธาริเน;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[195]

‘‘กทาหํ อริยคเณ จ, วตวนฺเต [วตฺถวนฺเต (สี. สฺยา. ปี.)] อลงฺกเต;

หริจนฺทนลิตฺตงฺเค, กาสิกุตฺตมธาริเน;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[196]

[อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ] ‘‘กทาหํ อมจฺจคเณ จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;

ปีตวมฺมธเร สูเร, ปุรโต คจฺฉมาลิเน [คจฺฉมาลิโน (สฺยา. ก.)];

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติ [อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ]

[197]

‘‘กทาหํ [กทา (สี. ปี.)] สตฺตสตา ภริยา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[198]

‘‘กทาหํ [กทา (สี. ปี.)] สตฺตสตา ภริยา, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[199]

‘‘กทาหํ [กทา (สี. ปี.)] สตฺตสตา ภริยา, อสฺสวา ปิยภาณินี;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[200]

‘‘กทาหํ [กทา (สี. ปี.)] สตปลํ กํสํ, โสวณฺณํ สตราชิกํ;

ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[201]

‘‘กทาสฺสุ มํ หตฺถิคุมฺพา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;

สุวณฺณกจฺฉา มาตงฺคา, เหมกปฺปนวาสสาฯ

[202]

‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, โตมรงฺกุสปาณิภิ;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[203]

‘‘กทาสฺสุ มํ อสฺสคุมฺพา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;

อาชานียาว ชาติยา, สินฺธวา สีฆวาหนาฯ

[204]

‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, อิลฺลิยาจาปธาริภิ;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[205]

‘‘กทาสฺสุ มํ รถเสนี, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;

ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ

[206]

‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[207]

‘‘กทาสฺสุ มํ โสณฺณรถา [โสวณฺณรถา (ปี. ก.)], สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;

ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ

[208]

‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[209]

‘‘กทาสฺสุ มํ สชฺฌุรถา, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;

ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ

[210]

‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[211]

‘‘กทาสฺสุ มํ อสฺสรถา, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;

ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ

[212]

‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[213]

‘‘กทาสฺสุ มํ โอฏฺฐรถา, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;

ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ

[214]

‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[215]

‘‘กทาสฺสุ มํ โคณรถา, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;

ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ

[216]

‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[217]

‘‘กทาสฺสุ มํ อชรถา, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;

ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ

[218]

‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[219]

‘‘กทาสฺสุ มํ เมณฺฑรถา, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;

ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ

[220]

‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[221]

‘‘กทาสฺสุ มํ มิครถา, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;

ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ

[222]

‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[223]

‘‘กทาสฺสุ มํ หตฺถาโรหา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;

นีลวมฺมธรา สูรา, โตมรงฺกุสปาณิโน;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[224]

‘‘กทาสฺสุ มํ อสฺสาโรหา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;

นีลวมฺมธรา สูรา, อิลฺลิยาจาปธาริโน;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[225]

‘‘กทาสฺสุ มํ รถาโรหา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;

นีลวมฺมธรา สูรา, จาปหตฺถา กลาปิโน;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[226]

‘‘กทาสฺสุ มํ ธนุคฺคหา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;

นีลวมฺมธรา สูรา, จาปหตฺถา กลาปิโน;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[227]

‘‘กทาสฺสุ มํ ราชปุตฺตา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;

จิตฺรวมฺมธรา สูรา, กญฺจนาเวฬธาริโน;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[228]

‘‘กทาสฺสุ มํ อริยคณา, วตวนฺตา อลงฺกตา;

หริจนฺทนลิตฺตงฺคา, กาสิกุตฺตมธาริโน;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[229]

‘‘กทาสฺสุ มํ อมจฺจคณา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;

ปีตวมฺมธรา สูรา, ปุรโต คจฺฉมาลิโน [คจฺฉมาลินี (สฺยา. ก.)];

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[230]

‘‘กทาสฺสุ มํ สตฺตสตา ภริยา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[231]

‘‘กทาสฺสุ มํ สตฺตสตา ภริยา, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[232]

‘‘กทาสฺสุ มํ สตฺตสตา ภริยา, อสฺสวา ปิยภาณินี;

ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[233]

‘‘กทาหํ ปตฺตํ คเหตฺวาน, มุณฺโฑ สงฺฆาฏิปารุโต;

ปิณฺฑิกาย จริสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[234]

‘‘กทาหํ ปํสุกูลานํ, อุชฺฌิตานํ [อุชฺฌิฏฺฐานํ (ก.)] มหาปเถ;

สงฺฆาฏิํ ธารยิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[235]

‘‘กทาหํ สตฺตาหสมฺเมเฆ [สตฺตาหํ เมเฆ (สี. สฺยา.)], โอวฏฺโฐ อลฺลจีวโร;

ปิณฺฑิกาย จริสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[236]

‘‘กทาหํ สพฺพตฺถ คนฺตฺวา [สพฺพหํ ฐานํ (สี.), สพฺพณฺหํ คนฺตฺวา (สฺยา.), สพฺพาหํ ฐานํ (ปี.), สพฺพฏฺฐานํ (ก.)], รุกฺขา รุกฺขํ วนา วนํ;

อนเปกฺโข คมิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[237]

‘‘กทาหํ คิริทุคฺเคสุ, ปหีนภยเภรโว;

อทุติโย คมิสฺสามิ [วิหริสฺสามิ (สี. ปี.)], ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[238]

‘‘กทาหํ วีณํ วรุชฺชโก [วีณรุชฺชโก (สฺยา.), วีณํ วิรุชฺชโก (ก.)], สตฺตตนฺติํ มโนรมํ;

จิตฺตํ อุชุํ กริสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ

[239]

‘‘กทาหํ รถกาโรว, ปริกนฺตํ อุปาหนํ;

กามสญฺโญชเน เฉจฺฉํ [เฉตฺวา (ก.)], เย ทิพฺเพ เย จ มานุเส’’ฯ

[240]

‘‘ตา จ สตฺตสตา ภริยา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, กสฺมา โน วิชหิสฺสสิฯ

[241]

‘‘ตา จ สตฺตสตา ภริยา, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, กสฺมา โน วิชหิสฺสสิฯ

[242]

‘‘ตา จ สตฺตสตา ภริยา, อสฺสวา ปิยภาณินี;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, กสฺมา โน วิชหิสฺสสิฯ

[243]

‘‘ตา จ สตฺตสตา ภริยา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;

หิตฺวา สมฺปทฺทวี [สมฺปทฺทยี (สี.)] ราชา, ปพฺพชฺชาย ปุรกฺขโตฯ

[244]

‘‘ตา จ สตฺตสตา ภริยา, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;

หิตฺวา สมฺปทฺทวี ราชา, ปพฺพชฺชาย ปุรกฺขโตฯ

[245]

‘‘ตา จ สตฺตสตา ภริยา, อสฺสวา ปิยภาณินี;

หิตฺวา สมฺปทฺทวี ราชา, ปพฺพชฺชาย ปุรกฺขโต’’ฯ

[246]

‘‘หิตฺวา สตปลํ กํสํ, โสวณฺณํ สตราชิกํ;

อคฺคหี มตฺติกํ ปตฺตํ, ตํ ทุติยาภิเสจนํ’’ฯ

[247]

‘‘เภสฺมา [เวสฺมา (สี.), ภิํสา (ปี.), ภีสา (ก.)] อคฺคิสมา ชาลา, โกสา ฑยฺหนฺติ ภาคโส;

รชตํ ชาตรูปญฺจ, มุตฺตา เวฬุริยา พหูฯ

[248]

‘‘มณโย สงฺขมุตฺตา จ, วตฺถิกํ หริจนฺทนํ;

อชินํ ทณฺฑภณฺฑญฺจ, โลหํ กาฬายสํ พหู;

เอหิ ราช นิวตฺตสฺสุ, มา เตตํ วินสา ธนํ’’ [วินสฺสา ธนํ (สฺยา. ก.)]

[249]

‘‘สุสุขํ วต ชีวาม, เยสํ โน นตฺถิ กิญฺจนํ;

มิถิลาย ทยฺหมานาย, น เม กิญฺจิ อทยฺหถ’’ฯ

[250]

‘‘อฏวิโย สมุปฺปนฺนา, รฏฺฐํ วิทฺธํสยนฺติ ตํ;

เอหิ ราช นิวตฺตสฺสุ, มา รฏฺฐํ วินสา อิทํ’’ฯ

[251]

‘‘สุสุขํ วต ชีวาม, เยสํ โน นตฺถิ กิญฺจนํ;

รฏฺเฐ วิลุมฺปมานมฺหิ, น [มา (ก.)] เม กิญฺจิ อหีรถฯ

[252]

‘‘สุสุขํ วต ชีวาม, เยสํ โน นตฺถิ กิญฺจนํ;

ปีติภกฺขา ภวิสฺสาม, เทวา อาภสฺสรา ยถา’’ฯ

[253]

‘‘กิมฺเหโส มหโต โฆโส, กา นุ คาเมว กีฬิยา [คาเม กิลีลิยา (สี.)];

สมณ เตว [สมณญฺเญว (สี. ปี.), สมณตฺเวว (สฺยา.)] ปุจฺฉาม, กตฺเถโส อภิสโฏ ชโน’’ฯ

[254]

‘‘มมํ โอหาย คจฺฉนฺตํ, เอตฺเถโส อภิสโฏ ชโน;

สีมาติกฺกมนํ ยนฺตํ, มุนิโมนสฺส ปตฺติยา;

มิสฺสํ นนฺทีหิ คจฺฉนฺตํ, กิํ ชานมนุปุจฺฉสิ’’ฯ

[255]

‘‘มาสฺสุ ติณฺโณ อมญฺญิตฺถ [อมญฺญิตฺโถ (สี. สฺยา. ปี.)], สรีรํ ธารยํ อิมํ;

อตีรเณยฺย ยมิทํ [อตีรเณยฺยมิทํ กมฺมํ (สี. สฺยา. ปี.)], พหู หิ ปริปนฺถโย’’ฯ

[256]

‘‘โก นุ เม ปริปนฺถสฺส, มมํ เอวํวิหาริโน;

โย เนว ทิฏฺเฐ นาทิฏฺเฐ, กามานมภิปตฺถเย’’ฯ

[257]

‘‘นิทฺทา ตนฺที วิชมฺภิตา, อรตี ภตฺตสมฺมโท;

อาวสนฺติ สรีรฏฺฐา, พหู หิ ปริปนฺถโย’’ฯ

[258]

‘‘กลฺยาณํ วต มํ ภวํ, พฺราหฺมณ มนุสาสติ [มนุสาสสิ (สี.)];

พฺราหฺมณ เตว [พฺราหฺมณญฺเญว (สี.)] ปุจฺฉามิ, โก นุ ตฺวมสิ มาริส’’ฯ

[259]

‘‘นารโท อิติ เม นามํ [นาเมน (สฺยา. ก.)], กสฺสโป อิติ มํ วิทู;

โภโต สกาสมาคจฺฉิํ, สาธุ สพฺภิ สมาคโมฯ

[260]

‘‘ตสฺส เต สพฺโพ อานนฺโท, วิหาโร อุปวตฺตตุ;

ยํ อูนํ [ยทูนํ (สี. สฺยา. ปี.)] ตํ ปริปูเรหิ, ขนฺติยา อุปสเมน จฯ

[261]

‘‘ปสารย สนฺนตญฺจ, อุนฺนตญฺจ ปสารย [ปหารย (สฺยา. ปี. ก.)];

กมฺมํ วิชฺชญฺจ ธมฺมญฺจ, สกฺกตฺวาน ปริพฺพช’’ฯ

[262]

‘‘พหู หตฺถี จ อสฺเส จ, นคเร ชนปทานิ จ;

หิตฺวา ชนก ปพฺพชิโต, กปาเล [กปลฺเล (สี. ปี.)] รติมชฺฌคาฯ

[263]

‘‘กจฺจิ นุ เต ชานปทา, มิตฺตามจฺจา จ ญาตกา;

ทุพฺภิมกํสุ ชนก, กสฺมา เต ตํ อรุจฺจถ’’ฯ

[264]

‘‘น มิคาชิน ชาตุจฺเฉ [ชาตุจฺจ (สี. ปี.)], อหํ กญฺจิ กุทาจนํ;

อธมฺเมน ชิเน ญาติํ, น จาปิ ญาตโย มมํฯ

[265]

‘‘ทิสฺวาน โลกวตฺตนฺตํ, ขชฺชนฺตํ กทฺทมีกตํ;

หญฺญเร พชฺฌเร เจตฺถ, ยตฺถ สนฺโน [สตฺโต (สี.)] ปุถุชฺชโน;

เอตาหํ อุปมํ กตฺวา, ภิกฺขโกสฺมิ มิคาชิน’’ฯ

[266]

‘‘โก นุ เต ภควา สตฺถา, กสฺเสตํ วจนํ สุจิ;

น หิ กปฺปํ วา วิชฺชํ วา, ปจฺจกฺขาย รเถสภ;

สมณํ อาหุ วตฺตนฺตํ, ยถา ทุกฺขสฺสติกฺกโม’’ฯ

[267]

‘‘น มิคาชิน ชาตุจฺเฉ, อหํ กญฺจิ กุทาจนํ;

สมณํ พฺราหฺมณํ วาปิ, สกฺกตฺวา อนุปาวิสิํ’’ฯ

[268]

‘‘มหตา จานุภาเวน, คจฺฉนฺโต สิริยา ชลํ;

คียมาเนสุ คีเตสุ, วชฺชมาเนสุ วคฺคุสุฯ

[269]

‘‘ตูริยตาฬสงฺฆุฏฺเฐ [ตุริยตาฬิตสงฺฆุฏฺเฐ (สี. ปี.)], สมฺมตาลสมาหิเต;

ส มิคาชิน มทฺทกฺขิํ, ผลิํ [ผลํ (สี. ปี. ก.)] อมฺพํ ติโรจฺฉทํ;

หญฺญมานํ [ตุชฺชมานํ (สี.), ตุทมานํ (สฺยา.), ตทฺทมานํ (ปี.), หตมานํ (ก.)] มนุสฺเสหิ, ผลกาเมหิ ชนฺตุภิฯ

[270]

‘‘โส โขหํ ตํ สิริํ หิตฺวา, โอโรหิตฺวา มิคาชิน;

มูลํ อมฺพสฺสุปาคจฺฉิํ, ผลิโน นิปฺผลสฺส จฯ

[271]

‘‘ผลิํ [ผลํ (สี. ปี. ก.)] อมฺพํ หตํ ทิสฺวา, วิทฺธํสฺตํ วินฬีกตํ;

อเถกํ [อเถตํ (สี. ปี.)] อิตรํ อมฺพํ, นีโลภาสํ มโนรมํฯ

[272]

‘‘เอวเมว นูนมฺเหปิ [นูน อมฺเห (สี. ปี.)], อิสฺสเร พหุกณฺฏเก;

อมิตฺตา โน วธิสฺสนฺติ, ยถา อมฺโพ ผลี หโตฯ

[273]

‘‘อชินมฺหิ หญฺญเต ทีปิ, นาโค ทนฺเตหิ หญฺญเต;

ธนมฺหิ ธนิโน หนฺติ, อนิเกตมสนฺถวํ;

ผลี อมฺโพ อผโล จ, เต สตฺถาโร อุโภ มม’’ฯ

[274]

‘‘สพฺโพ ชโน ปพฺยาธิโต, ราชา ปพฺพชิโต อิติ;

หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, รถิกา ปตฺติการกาฯ

[275]

‘‘อสฺสาสยิตฺวา ชนตํ, ฐปยิตฺวา ปฏิจฺฉทํ;

ปุตฺตํ รชฺเช ฐเปตฺวาน, อถ ปจฺฉา ปพฺพชิสฺสสิ’’ฯ

[276]

‘‘จตฺตา มยา ชานปทา, มิตฺตามจฺจา จ ญาตกา;

สนฺติ ปุตฺตา วิเทหานํ, ทีฆาวุ รฏฺฐวฑฺฒโน;

เต รชฺชํ การยิสฺสนฺติ, มิถิลายํ ปชาปติ’’ฯ

[277]

‘‘เอหิ ตํ อนุสิกฺขามิ, ยํ วากฺยํ มม รุจฺจติ;

รชฺชํ ตุวํ การยสิ [การยนฺตี (สี. สฺยา. ปี.)], ปาปํ ทุจฺจริตํ พหุํ;

กาเยน วาจา มนสา, เยน คจฺฉสิ [กญฺฉิสิ (สี. ปี.)] ทุคฺคติํฯ

[278]

‘‘ปรทินฺนเกน ปรนิฏฺฐิเตน, ปิณฺเฑน ยาเปหิ ส ธีรธมฺโม’’ฯ

[279]

‘‘โยปิ จตุตฺเถ ภตฺตกาเล น ภุญฺเช, อชุฏฺฐมารีว [อชทฺธุมารีว (สี.), อชฺฌุฏฺฐมาริว (สฺยา.), อชทฺธุมาริว (ปี.) มชฺฌิมนิกาเย, องฺคุตฺตรนิกาเย จ ปสฺสิตพฺพํ] ขุทาย มิยฺเย;

น ตฺเวว ปิณฺฑํ ลุฬิตํ อนริยํ, กุลปุตฺตรูโป สปฺปุริโส น เสเว;

ตยิทํ น สาธุ ตยิทํ น สุฏฺฐุ, สุนขุจฺฉิฏฺฐกํ ชนก ภุญฺชเส ตุวํ’’ฯ

[280]

‘‘น จาปิ เม สีวลิ โส อภกฺโข, ยํ โหติ จตฺตํ คิหิโน สุนสฺส วา;

เย เกจิ โภคา อิธ ธมฺมลทฺธา, สพฺโพ โส ภกฺโข อนวโยติ [อนวชฺโชติ (สี. ปี.)] วุตฺโต’’ฯ

[281]

‘‘กุมาริเก อุปเสนิเย, นิจฺจํ นิคฺคฬมณฺฑิเต;

กสฺมา เต เอโก ภุโช ชนติ, เอโก เต น ชนตี ภุโช’’ฯ

[282]

‘‘อิมสฺมิํ เม สมณ หตฺเถ, ปฏิมุกฺกา ทุนีวรา [ทุนีธุรา (สี. ปี.)];

สงฺฆาตา [สํฆฏฺฏา (สฺยา. ก.)] ชายเต สทฺโท, ทุติยสฺเสว สา คติฯ

[283]

‘‘อิมสฺมิํ เม สมณ หตฺเถ, ปฏิมุกฺโก เอกนีวโร [เอกนีธุโร (สี. ปี.)];

โส อทุติโย น ชนติ, มุนิภูโตว ติฏฺฐติฯ

[284]

‘‘วิวาทปฺปตฺโต [วิวาทมตฺโต (ปี.)] ทุติโย, เกเนโก วิวทิสฺสติ;

ตสฺส เต สคฺคกามสฺส, เอกตฺตมุปโรจตํ’’ฯ

[285]

‘‘สุณาสิ สีวลิ กถา [คาถา (สี. สฺยา. ปี.)], กุมาริยา ปเวทิตา;

เปสิยา [เปสฺสิยา (สี. ปี.)] มํ ครหิตฺโถ, ทุติยสฺเสว สา คติฯ

[286]

‘‘อยํ ทฺเวธาปโถ ภทฺเท, อนุจิณฺโณ ปถาวิหิ;

เตสํ ตฺวํ เอกํ คณฺหาหิ, อหเมกํ ปุนาปรํฯ

[287]

‘‘มาวจ [เนว (สี. ปี.), มา จ (สฺยา. ก.)] มํ ตฺวํ ปติ เมติ, นาหํ [มาหํ (สี. ปี.)] ภริยาติ วา ปุน’’;

‘‘อิมเมว กถยนฺตา, ถูณํ นครุปาคมุํฯ

[288]

‘‘โกฏฺฐเก อุสุการสฺส, ภตฺตกาเล อุปฏฺฐิเต;

ตตฺรา จ โส อุสุกาโร, (เอกํ ทณฺฑํ อุชุํ กตํ;) [( ) นตฺถิ พหูสุ]

เอกญฺจ จกฺขุํ นิคฺคยฺห, ชิมฺหเมเกน เปกฺขติ’’ฯ

[289]

‘‘เอวํ โน สาธุ ปสฺสสิ, อุสุการ สุโณหิ เม;

ยเทกํ จกฺขุํ นิคฺคยฺห, ชิมฺหเมเกน เปกฺขสิ’’ฯ

[290]

‘‘ทฺวีหิ สมณ จกฺขูหิ, วิสาลํ วิย ขายติ;

อสมฺปตฺวา ปรมํ [ปรํ (สี. ปี.)] ลิงฺคํ, นุชุภาวาย กปฺปติฯ

[291]

‘‘เอกญฺจ จกฺขุํ นิคฺคยฺห, ชิมฺหเมเกน เปกฺขโต;

สมฺปตฺวา ปรมํ ลิงฺคํ, อุชุภาวาย กปฺปติฯ

[292]

‘‘วิวาทปฺปตฺโต [วิวาทมตฺโต (ปี.)] ทุติโย, เกเนโก วิวทิสฺสติ;

ตสฺส เต สคฺคกามสฺส, เอกตฺตมุปโรจตํ’’ฯ

[293]

‘‘สุณาสิ สีวลิ กถา [คาถา (สี. สฺยา. ปี.)], อุสุกาเรน เวทิตา;

เปสิยา มํ ครหิตฺโถ, ทุติยสฺเสว สา คติฯ

[294]

‘‘อยํ ทฺเวธาปโถ ภทฺเท, อนุจิณฺโณ ปถาวิหิ;

เตสํ ตฺวํ เอกํ คณฺหาหิ, อหเมกํ ปุนาปรํฯ

[295]

‘‘มาวจ มํ ตฺวํ ปติ เมติ, นาหํ ภริยาติ วา ปุน’’;

‘‘มุญฺชาเวสิกา ปวาฬฺหา, เอกา วิหร สีวลี’’ติฯ

มหาชนกชาตกํ ทุติยํฯ

540. สุวณฺณสามชาตกํ (3)

[296]

‘‘โก นุ มํ อุสุนา วิชฺฌิ, ปมตฺตํ อุทหารกํ [หาริกํ (สฺยา.), หาริยํ (ก.)];

ขตฺติโย พฺราหฺมโณ เวสฺโส, โก มํ วิทฺธา นิลียสิฯ

[297]

‘‘น เม มํสานิ ขชฺชานิ, จมฺเมนตฺโถ น วิชฺชติ;

อถ เกน นุ วณฺเณน, วิทฺเธยฺยํ มํ อมญฺญถฯ

[298]

‘‘โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต, กถํ ชาเนมุ ตํ มยํ;

ปุฏฺโฐ เม สมฺม อกฺขาหิ, กิํ มํ วิทฺธา นิลียสิ’’ฯ

[299]

‘‘ราชาหมสฺมิ กาสีนํ, ปีฬิยกฺโขติ มํ วิทู;

โลภา รฏฺฐํ ปหิตฺวาน, มิคเมสํ จรามหํฯ

[300]

‘‘อิสฺสตฺเถ จสฺมิ กุสโล, ทฬฺหธมฺโมติ วิสฺสุโต;

นาโคปิ เม น มุจฺเจยฺย, อาคโต อุสุปาตนํฯ

[301]

‘‘โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต [ตฺวํ จ กสฺส วา ปุตฺโตสิ (สี. ปี.)], กถํ ชาเนมุ ตํ มยํ;

ปิตุโน อตฺตโน จาปิ, นามโคตฺตํ ปเวทย’’ฯ

[302]

‘‘เนสาทปุตฺโต ภทฺทนฺเต, สาโม อิติ มํ ญาตโย;

อามนฺตยิํสุ ชีวนฺตํ, สฺวชฺเชวาหํ คโต [สฺวาชฺเชวงฺคโต (สฺยา.), สฺวชฺเชวงฺคเต (ก.)] สเยฯ

[303]

‘‘วิทฺโธสฺมิ ปุถุสลฺเลน, สวิเสน ยถา มิโค;

สกมฺหิ โลหิเต ราช, ปสฺส เสมิ ปริปฺลุโตฯ

[304]

‘‘ปฏิวามคตํ [ปฏิธมฺม คตํ (สี. ปี.)] สลฺลํ, ปสฺส ธิมฺหามิ [วิหามฺหิ (สี. ปี.)] โลหิตํ;

อาตุโร ตฺยานุปุจฺฉามิ, กิํ มํ วิทฺธา นิลียสิฯ

[305]

‘‘อชินมฺหิ หญฺญเต ทีปิ, นาโค ทนฺเตหิ หญฺญเต;

อถ เกน นุ วณฺเณน, วิทฺเธยฺยํ มํ อมญฺญถ’’ฯ

[306]

‘‘มิโค อุปฏฺฐิโต อาสิ, อาคโต อุสุปาตนํ;

ตํ ทิสฺวา อุพฺพิชี สาม, เตน โกโธ มมาวิสิ’’ฯ

[307]

‘‘ยโต สรามิ อตฺตานํ, ยโต ปตฺโตสฺมิ วิญฺญุตํ;

น มํ มิคา อุตฺตสนฺติ, อรญฺเญ สาปทานิปิฯ

[308]

‘‘ยโต นิธิํ ปริหริํ, ยโต ปตฺโตสฺมิ โยพฺพนํ;

น มํ มิคา อุตฺตสนฺติ, อรญฺเญ สาปทานิปิฯ

[309]

‘‘ภีรู กิมฺปุริสา ราช, ปพฺพเต คนฺธมาทเน;

สมฺโมทมานา คจฺฉาม, ปพฺพตานิ วนานิ จฯ

[310]

(‘‘น มํ มิคา อุตฺตสนฺติ, อรญฺเญ สาปทานิปิ;) [( ) นตฺถิ สี. สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ]

อถ เกน นุ วณฺเณน, อุตฺราสนฺติ มิคา มมํ’’ [อุตฺราเส โส มิโค มมํ (สี. ปี.)]

[311]

‘‘น ตํ ตส [น ตทฺทสา (สี. ปี.)] มิโค สาม, กิํ ตาหํ อลิกํ ภเณ;

โกธโลภาภิภูตาหํ, อุสุํ เต ตํ อวสฺสชิํ [อวิสฺสชิํ (สฺยา.)]

[312]

‘‘กุโต นุ สาม อาคมฺม, กสฺส วา ปหิโต ตุวํ;

อุทหาโร นทิํ คจฺฉ, อาคโต มิคสมฺมตํ’’ฯ

[313]

‘‘อนฺธา มาตาปิตา มยฺหํ, เต ภรามิ พฺรหาวเน;

เตสาหํ อุทกาหาโร, อาคโต มิคสมฺมตํฯ

[314]

‘‘อตฺถิ เนสํ อุสามตฺตํ, อถ สาหสฺส ชีวิตํ;

อุทกสฺส อลาเภน , มญฺเญ อนฺธา มริสฺสเรฯ

[315]

‘‘น เม อิทํ ตถา ทุกฺขํ, ลพฺภา หิ ปุมุนา อิทํ;

ยญฺจ อมฺมํ น ปสฺสามิ, ตํ เม ทุกฺขตรํ อิโตฯ

[316]

‘‘น เม อิทํ ตถา ทุกฺขํ, ลพฺภา หิ ปุมุนา อิทํ;

ยญฺจ ตาตํ น ปสฺสามิ, ตํ เม ทุกฺขตรํ อิโตฯ

[317]

‘‘สา นูน กปณา อมฺมา, จิรรตฺตาย รุจฺฉติ [รุจฺจติ (ก.)];

อฑฺฒรตฺเตว รตฺเต วา, นทีว อวสุจฺฉติ [อวสุสฺสติ (สฺยา.)]

[318]

‘‘โส นูน กปโณ ตาโต, จิรรตฺตาย รุจฺฉติ [รุจฺจติ (ก.)];

อฑฺฒรตฺเตว รตฺเต วา, นทีว อวสุจฺฉติ [อวสุสฺสติ (สฺยา.)]

[319]

‘‘อุฏฺฐานปาทจริยาย [ปาริจริยาย (สี. ปี.)], ปาทสมฺพาหนสฺส จ;

สาม ตาต วิลปนฺตา, หิณฺฑิสฺสนฺติ พฺรหาวเนฯ

[320]

‘‘อิทมฺปิ ทุติยํ สลฺลํ, กมฺเปติ หทยํ มมํ;

ยญฺจ อนฺเธ น ปสฺสามิ, มญฺเญ หิสฺสามิ [ยญฺจ เหสฺสามิ (สี. ปี.), ตํ เมํ หิสฺสามิ (ก.)] ชีวิตํ’’ฯ

[321]

‘‘มา พาฬฺหํ ปริเทเวสิ, สาม กลฺยาณทสฺสน;

อหํ กมฺมกโร หุตฺวา, ภริสฺสํ เต พฺรหาวเนฯ

[322]

‘‘อิสฺสตฺเถ จสฺมิ กุสโล, ทฬฺหธมฺโมติ วิสฺสุโต;

อหํ กมฺมกโร หุตฺวา, ภริสฺสํ เต พฺรหาวเนฯ

[323]

‘‘มิคานํ [มคานํ (ก.)] วิฆาสมนฺเวสํ, วนมูลผลานิ จ;

อหํ กมฺมกโร หุตฺวา, ภริสฺสํ เต พฺรหาวเนฯ

[324]

‘‘กตมํ ตํ วนํ สาม, ยตฺถ มาตาปิตา ตว;

อหํ เต ตถา ภริสฺสํ, ยถา เต อภรี ตุวํ’’ฯ

[325]

‘‘อยํ เอกปที ราช, โยยํ อุสฺสีสเก มม;

อิโต คนฺตฺวา อฑฺฒโกสํ, ตตฺถ เนสํ อคารกํ;

ยตฺถ มาตาปิตา มยฺหํ, เต ภรสฺสุ อิโต คโตฯ

[326]

‘‘นโม เต กาสิราชตฺถุ, นโม เต กาสิวฑฺฒน;

อนฺธา มาตาปิตา มยฺหํ, เต ภรสฺสุ พฺรหาวเนฯ

[327]

‘‘อญฺชลิํ เต ปคฺคณฺหามิ, กาสิราช นมตฺถุ เต;

มาตรํ ปิตรํ มยฺหํ, วุตฺโต วชฺชาสิ วนฺทนํ’’ฯ

[328]

‘‘อิทํ วตฺวาน โส สาโม, ยุวา กลฺยาณทสฺสโน;

มุจฺฉิโต วิสเวเคน, วิสญฺญี สมปชฺชถฯ

[329]

‘‘ส ราชา ปริเทเวสิ, พหุํ การุญฺญสญฺหิตํ;

อชรามโรหํ อาสิํ, อชฺเชตํ ญามิ [อชฺชหญฺญามิ (ก.)] โน ปุเร;

สามํ กาลงฺกตํ ทิสฺวา, นตฺถิ มจฺจุสฺส นาคโมฯ

[330]

‘‘ยสฺสุ มํ ปฏิมนฺเตติ, สวิเสน สมปฺปิโต;

สฺวชฺเชวํ คเต กาเล, น กิญฺจิ มภิภาสติฯ

[331]

‘‘นิรยํ นูน คจฺฉามิ, เอตฺถ เม นตฺถิ สํสโย;

ตทา หิ ปกตํ ปาปํ, จิรรตฺตาย กิพฺพิสํฯ

[332]

‘‘ภวนฺติ ตสฺส วตฺตาโร, คาเม กิพฺพิสการโก;

อรญฺเญ นิมฺมนุสฺสมฺหิ, โก มํ วตฺตุมรหติฯ

[333]

‘‘สารยนฺติ หิ กมฺมานิ, คาเม สํคจฺฉ มาณวา;

อรญฺเญ นิมฺมนุสฺสมฺหิ, โก นุ มํ สารยิสฺสติ’’ฯ

[334]

‘‘สา เทวตา อนฺตรหิตา, ปพฺพเต คนฺธมาทเน;

รญฺโญว อนุกมฺปาย, อิมา คาถา อภาสถฯ

[335]

‘‘อาคุํ กิร มหาราช, อกริ [อกรา (สี.)] กมฺม ทุกฺกฏํ;

อทูสกา ปิตาปุตฺตา, ตโย เอกูสุนา หตาฯ

[336]

‘‘เอหิ ตํ อนุสิกฺขามิ, ยถา เต สุคตี สิยา;

ธมฺเมนนฺเธ วเน โปส, มญฺเญหํ สุคตี ตยาฯ

[337]

‘‘ส ราชา ปริเทวิตฺวา, พหุํ การุญฺญสญฺหิตํ;

อุทกกุมฺภมาทาย, ปกฺกามิ ทกฺขิณามุโขฯ

[338]

‘‘กสฺส นุ เอโส ปทสทฺโท, มนุสฺสสฺเสว อาคโต;

เนโส สามสฺส นิคฺโฆโส, โก นุ ตฺวมสิ มาริสฯ

[339]

‘‘สนฺตญฺหิ สาโม วชติ, สนฺตํ ปาทานิ เนยติ [อุตฺตหิ (สี.)];

เนโส สามสฺส นิคฺโฆโส, โก นุ ตฺวมสิ มาริส’’ฯ

[340]

‘‘ราชาหมสฺมิ กาสีนํ, ปีฬิยกฺโขติ มํ วิทู;

โลภา รฏฺฐํ ปหิตฺวาน, มิคเมสํ จรามหํฯ

[341]

‘‘อิสฺสตฺเถ จสฺมิ กุสโล, ทฬฺหธมฺโมติ วิสฺสุโต;

นาโคปิ เม น มุจฺเจยฺย, อาคโต อุสุปาตนํ’’ฯ

[342]

‘‘สฺวาคตํ เต มหาราช, อโถ เต อทุราคตํ;

อิสฺสโรสิ อนุปฺปตฺโต, ยํ อิธตฺถิ ปเวทยฯ

[343]

‘‘ตินฺทุกานิ ปิยาลานิ, มธุเก กาสุมาริโย;

ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ, ภุญฺช ราช วรํ วรํฯ

[344]

‘‘อิทมฺปิ ปานียํ สีตํ, อาภตํ คิริคพฺภรา;

ตโต ปิว มหาราช, สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสิ’’ฯ

[345]

‘‘นาลํ อนฺธา วเน ทฏฺฐุํ, โก นุ โว ผลมาหริ;

อนนฺธสฺเสวยํ สมฺมา, นิวาโป มยฺห ขายติ’’ฯ

[346]

‘‘ทหโร ยุวา นาติพฺรหา, สาโม กลฺยาณทสฺสโน;

ทีฆสฺส เกสา อสิตา, อโถ สูนคฺค [โสนคฺค (ก.)] เวลฺลิตาฯ

[347]

‘‘โส หเว ผลมาหริตฺวา, อิโต อาทาย [อาทา (สี. ปี.)] กมณฺฑลุํ;

นทิํ คโต อุทหาโร, มญฺเญ น ทูรมาคโต’’ฯ

[348]

‘‘อหํ ตํ อวธิํ สามํ, โย ตุยฺหํ ปริจารโก;

ยํ กุมารํ ปเวเทถ, สามํ กลฺยาณทสฺสนํฯ

[349]

‘‘ทีฆสฺส เกสา อสิตา, อโถ สูนคฺคเวลฺลิตา;

เตสุ โลหิตลิตฺเตสุ, เสติ สาโม มยา หโต’’ฯ

[350]

‘‘เกน ทุกูลมนฺเตสิ, หโต สาโมติ วาทินา;

หโต สาโมติ สุตฺวาน, หทยํ เม ปเวธติฯ

[351]

‘‘อสฺสตฺถสฺเสว ตรุณํ, ปวาฬํ มาลุเตริตํ;

หโต สาโมติ สุตฺวาน, หทยํ เม ปเวธติ’’ฯ

[352]

‘‘ปาริเก กาสิราชายํ, โส สามํ มิคสมฺมเต;

โกธสา อุสุนา วิชฺฌิ, ตสฺส มา ปาปมิจฺฉิมฺหา’’ฯ

[353]

‘‘กิจฺฉา ลทฺโธ ปิโย ปุตฺโต, โย อนฺเธ อภรี วเน;

ตํ เอกปุตฺตํ ฆาติมฺหิ, กถํ จิตฺตํ น โกปเย’’ฯ

[354]

‘‘กิจฺฉา ลทฺโธ ปิโย ปุตฺโต, โย อนฺเธ อภรี วเน;

ตํ เอกปุตฺตํ ฆาติมฺหิ, อกฺโกธํ อาหุ ปณฺฑิตา’’ฯ

[355]

‘‘มา พาฬฺหํ ปริเทเวถ, หโต สาโมติ วาทินา;

อหํ กมฺมกโร หุตฺวา, ภริสฺสามิ พฺรหาวเนฯ

[356]

‘‘อิสฺสตฺเถ จสฺมิ กุสโล, ทฬฺหธมฺโมติ วิสฺสุโต;

อหํ กมฺมกโร หุตฺวา, ภริสฺสามิ พฺรหาวเนฯ

[357]

‘‘มิคานํ วิฆาสมนฺเวสํ, วนมูลผลานิ จ;

อหํ กมฺมกโร หุตฺวา, ภริสฺสามิ พฺรหาวเน’’ฯ

[358]

‘‘เนส ธมฺโม มหาราช, เนตํ อมฺเหสุ กปฺปติ;

ราชา ตฺวมสิ อมฺหากํ, ปาเท วนฺทาม เต มยํ’’ฯ

[359]

‘‘ธมฺมํ เนสาท ภณถ, กตา อปจิตี ตยา;

ปิตา ตฺวมสิ [ตฺวมหิ (?)] อมฺหากํ, มาตา ตฺวมสิ ปาริเก’’ฯ

[360]

‘‘นโม เต กาสิราชตฺถุ, นโม เต กาสิวฑฺฒน;

อญฺชลิํ เต ปคฺคณฺหาม, ยาว สามานุปาปยฯ

[361]

‘‘ตสฺส ปาเท สมชฺชนฺตา [ปวฏฺฏนฺตา (ปี.)], มุขญฺจ ภุชทสฺสนํ;

สํสุมฺภมานา อตฺตานํ, กาลมาคมยามเส’’ฯ

[362]

‘‘พฺรหา วาฬมิคากิณฺณํ, อากาสนฺตํว ทิสฺสติ;

ยตฺถ สาโม หโต เสติ, จนฺโทว ปติโต ฉมาฯ

[363]

‘‘พฺรหา วาฬมิคากิณฺณํ, อากาสนฺตํว ทิสฺสติ;

ยตฺถ สาโม หโต เสติ, สูริโยว ปติโต ฉมาฯ

[364]

‘‘พฺรหา วาฬมิคากิณฺณํ, อากาสนฺตํว ทิสฺสติ;

ยตฺถ สาโม หโต เสติ, ปํสุนา ปติกุนฺติโต [กุณฺฐิโต (สี. สฺยา. ปี.) เอวมุปริปิ]

[365]

‘‘พฺรหา วาฬมิคากิณฺณํ, อากาสนฺตํว ทิสฺสติ;

ยตฺถ สาโม หโต เสติ, อิเธว วสถสฺสเม’’ฯ

[366]

‘‘ยทิ ตตฺถ สหสฺสานิ, สตานิ นิยุตานิ [นหุตานิ (สี. สฺยา. ปี.)] จ;

เนวมฺหากํ ภยํ โกจิ, วเน วาเฬสุ วิชฺชติ’’ฯ

[367]

‘‘ตโต อนฺธานมาทาย, กาสิราชา พฺรหาวเน;

หตฺเถ คเหตฺวา ปกฺกามิ, ยตฺถ สาโม หโต อหุฯ

[368]

‘‘ทิสฺวาน ปติตํ สามํ, ปุตฺตกํ ปํสุกุนฺถิตํ;

อปวิทฺธํ พฺรหารญฺเญ, จนฺทํว ปติตํ ฉมาฯ

[369]

‘‘ทิสฺวาน ปติตํ สามํ, ปุตฺตกํ ปํสุกุนฺถิตํ;

อปวิทฺธํ พฺรหารญฺเญ, สูริยํว ปติตํ ฉมาฯ

[370]

‘‘ทิสฺวาน ปติตํ สามํ, ปุตฺตกํ ปํสุกุนฺถิตํ;

อปวิทฺธํ พฺรหารญฺเญ, กลูนํ [กรุณํ (สี. ปี.)] ปริเทวยุํฯ

[371]

‘‘ทิสฺวาน ปติตํ สามํ, ปุตฺตกํ ปํสุกุนฺถิตํ;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, อธมฺโม กิร โภ อิติฯ

[372]

‘‘พาฬฺหํ โข ตฺวํ ปมตฺโตสิ, สาม กลฺยาณทสฺสน;

โย อชฺเชวํ [สฺวชฺเชวํ (ก.) เอวมุปริปิ] คเต กาเล, น กิญฺจิ มภิภาสสิฯ

[373]

‘‘พาฬฺหํ โข ตฺวํ ปทิตฺโตสิ, สาม กลฺยาณทสฺสน;

โย อชฺเชวํ คเต กาเล, น กิญฺจิ มภิภาสสิฯ

[374]

‘‘พาฬฺหํ โข ตฺวํ ปกุทฺโธสิ, สาม กลฺยาณทสฺสน;

โย อชฺเชวํ คเต กาเล, น กิญฺจิ มภิภาสสิฯ

[375]

‘‘พาฬฺหํ โข ตฺวํ ปสุตฺโตสิ, สาม กลฺยาณทสฺสน;

โย อชฺเชวํ คเต กาเล, น กิญฺจิ มภิภาสสิฯ

[376]

‘‘พาฬฺหํ โข ตฺวํ วิมโนสิ, สาม กลฺยาณทสฺสน;

โย อชฺเชวํ คเต กาเล, น กิญฺจิ มภิภาสสิฯ

[377]

‘‘ชฏํ วลินํ ปํสุคตํ [ปงฺกหตํ (สี. ปี.)], โก ทานิ สณฺฐเปสฺสติ [สณฺฐเปสฺสติ (สี. สฺยา. ปี.)];

สาโม อยํ กาลงฺกโต, อนฺธานํ ปริจารโกฯ

[378]

‘‘โก เม สมฺมชฺชมาทาย [เจ สมฺมชฺชนาทาย (สี.), โน สมฺมชฺชนาทาย (สฺยา.), เม สมฺมชฺชนาทาย (ปี.)], สมฺมชฺชิสฺสติ อสฺสมํ;

สาโม อยํ กาลงฺกโต, อนฺธานํ ปริจารโกฯ

[379]

‘‘โก ทานิ นฺหาปยิสฺสติ, สีเตนุณฺโหทเกน จ;

สาโม อยํ กาลงฺกโต, อนฺธานํ ปริจารโกฯ

[380]

‘‘โก ทานิ โภชยิสฺสติ, วนมูลผลานิ จ;

สาโม อยํ กาลงฺกโต, อนฺธานํ ปริจารโก’’ฯ

[381]

‘‘ทิสฺวาน ปติตํ สามํ, ปุตฺตกํ ปํสุกุนฺถิตํ;

อฏฺฏิตา ปุตฺตโสเกน, มาตา สจฺจํ อภาสถฯ

[382]

‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, ธมฺมจารี ปุเร อหุ;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ

[383]

‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, พฺรหฺมจารี ปุเร อหุ;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ

[384]

‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, สจฺจวาที ปุเร อหุ;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ

[385]

‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, มาตาเปตฺติภโร [มาตาเปติภโร (สฺยา.), มาตาปิตฺติภโร (ก.)] อหุ;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ

[386]

‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, กุเล เชฏฺฐาปจายิโก;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ

[387]

‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, ปาณา ปิยตโร มม;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ

[388]

‘‘ยํ กิญฺจิตฺถิ กตํ ปุญฺญํ, มยฺหญฺเจว ปิตุจฺจ เต;

สพฺเพน เตน กุสเลน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุ’’ฯ

[389]

‘‘ทิสฺวาน ปติตํ สามํ, ปุตฺตกํ ปํสุกุนฺถิตํ;

อฏฺฏิโต ปุตฺตโสเกน, ปิตา สจฺจํ อภาสถฯ

[390]

‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, ธมฺมจารี ปุเร อหุ;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ

[391]

‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, พฺรหฺมจารี ปุเร อหุ;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ

[392]

‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, สจฺจวาที ปุเร อหุ;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ

[393]

‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, มาตาเปตฺติภโร อหุ;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ

[394]

‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, กุเล เชฏฺฐาปจายิโก;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ

[395]

‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, ปาณา ปิยตโร มม;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ

[396]

‘‘ยํ กิญฺจิตฺถิ [กิญฺจตฺถิ (สี. ปี.)] กตํ ปุญฺญํ, มยฺหญฺเจว มาตุจฺจ เต;

สพฺเพน เตน กุสเลน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ

[397]

‘‘สา เทวตา อนฺตรหิตา, ปพฺพเต คนฺธมาทเน;

สามสฺส อนุกมฺปาย, อิมํ สจฺจํ อภาสถฯ

[398]

‘‘ปพฺพตฺยาหํ คนฺธมาทเน, จิรรตฺตนิวาสินี [จิรํ รตฺตํ นิวาสินี (สฺยา.)];

น เม ปิยตโร โกจิ, อญฺโญ สาเมน [สามา น (สี. ปี.)] วิชฺชติ;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ

[399]

‘‘สพฺเพ วนา คนฺธมยา, ปพฺพเต คนฺธมาทเน;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุ’’ฯ

[400]

เตสํ ลาลปฺปมานานํ, พหุํ การุญฺญสญฺหิตํ;

ขิปฺปํ สาโม สมุฏฺฐาสิ, ยุวา กลฺยาณทสฺสโนฯ

[401]

‘‘สาโมหมสฺมิ ภทฺทํ โว [ภทฺทนฺเต (ก.)], โสตฺถินามฺหิ สมุฏฺฐิโต;

มา พาฬฺหํ ปริเทเวถ, มญฺชุนาภิวเทถ มํ’’ฯ

[402]

‘‘สฺวาคตํ เต มหาราช, อโถ เต อทุราคตํ;

อิสฺสโรสิ อนุปฺปตฺโต, ยํ อิธตฺถิ ปเวทยฯ

[403]

‘‘ตินฺทุกานิ ปิยาลานิ, มธุเก กาสุมาริโย;

ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ, ภุญฺช ราช วรํ วรํฯ

[404]

‘‘อตฺถิ เม ปานิยํ สีตํ, อาภตํ คิริคพฺภรา;

ตโต ปิว มหาราช, สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสิ’’ฯ

[405]

‘‘สมฺมุยฺหามิ ปมุยฺหามิ, สพฺพา มุยฺหนฺติ เม ทิสา;

เปตํ ตํ สามมทฺทกฺขิํ, โก นุ ตฺวํ สาม ชีวสิ’’ฯ

[406]

‘‘อปิ ชีวํ มหาราช, ปุริสํ คาฬฺหเวทนํ;

อุปนีตมนสงฺกปฺปํ, ชีวนฺตํ มญฺญเต มตํฯ

[407]

‘‘อปิ ชีวํ มหาราช, ปุริสํ คาฬฺหเวทนํ;

ตํ นิโรธคตํ สนฺตํ, ชีวนฺตํ มญฺญเต มตํฯ

[408]

‘‘โย มาตรํ ปิตรํ วา, มจฺโจ ธมฺเมน โปสติ;

เทวาปิ นํ ติกิจฺฉนฺติ, มาตาเปตฺติภรํ นรํฯ

[409]

‘‘โย มาตรํ ปิตรํ วา, มจฺโจ ธมฺเมน โปสติ;

อิเธว นํ ปสํสนฺติ, เปจฺจ สคฺเค ปโมทติ’’ฯ

[410]

‘‘เอส ภิยฺโย ปมุยฺหามิ, สพฺพา มุยฺหนฺติ เม ทิสา;

สรณํ ตํ สาม คจฺฉามิ [สรณํ สาม คจฺฉามิ (สฺยา. ก.)], ตฺวญฺจ เม สรณํ ภว’’ฯ

[411]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มาตาปิตูสุ ขตฺติย;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[412]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, ปุตฺตทาเรสุ ขตฺติย;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[413]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มิตฺตามจฺเจสุ ขตฺติย;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[414]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, วาหเนสุ พเลสุ จ;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[415]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, คาเมสุ นิคเมสุ จ;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[416]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, รฏฺเฐสุ ชนปเทสุ จ;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[417]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, สมณพฺราหฺมเณสุ จ;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[418]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มิคปกฺขีสุ ขตฺติย;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[419]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, ธมฺโม จิณฺโณ สุขาวโห;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[420]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, สอินฺทา เทวา สพฺรหฺมกา;

สุจิณฺเณน ทิวํ ปตฺตา, มา ธมฺมํ ราช ปามโท’’ติฯ

สุวณฺณสามชาตกํ [สามชาตกํ (สี. ปี.)] ตติยํฯ

541. นิมิชาตกํ (4)

[421]

‘‘อจฺเฉรํ วต โลกสฺมิํ, อุปฺปชฺชนฺติ วิจกฺขณา;

ยทา อหุ นิมิราชา, ปณฺฑิโต กุสลตฺถิโกฯ

[422]

‘‘ราชา สพฺพวิเทหานํ, อทา ทานํ อรินฺทโม;

ตสฺส ตํ ททโต ทานํ, สงฺกปฺโป อุทปชฺชถ;

ทานํ วา พฺรหฺมจริยํ วา, กตมํ สุ มหปฺผลํฯ

[423]

ตสฺส สงฺกปฺปมญฺญาย, มฆวา เทวกุญฺชโร;

สหสฺสเนตฺโต ปาตุรหุ, วณฺเณน วิหนํ [นิหนํ (สี. ปี.), วิหตํ (สฺยา. ก.)] ตมํฯ

[424]

สโลมหฏฺโฐ มนุชินฺโท, วาสวํ อวจา นิมิ;

‘‘เทวตา นุสิ คนฺธพฺโพ, อทุ สกฺโก ปุรินฺทโทฯ

[425]

‘‘น จ เม ตาทิโส วณฺโณ, ทิฏฺโฐ วา ยทิ วา สุโต;

[นตฺถิ สี. ปี. โปตฺถเกสุ] อาจิกฺข เม ตฺวํ ภทฺทนฺเต, กถํ ชาเนมุ ตํ มยํ’’ [นตฺถิ สี. ปี. โปตฺถเกสุ]

[426]

สโลมหฏฺฐํ ญตฺวาน, วาสโว อวจา นิมิํ;

‘‘สกฺโกหมสฺมิ เทวินฺโท, อาคโตสฺมิ ตวนฺติเก;

อโลมหฏฺโฐ มนุชินฺท, ปุจฺฉ ปญฺหํ ยมิจฺฉสิ’’ฯ

[427]

โส จ เตน กโตกาโส, วาสวํ อวจา นิมิ;

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ มหาราช [มหาพาหุ (สี. ปี.), เทวราช (ก.)], สพฺพภูตานมิสฺสร;

ทานํ วา พฺรหฺมจริยํ วา, กตมํ สุ มหปฺผลํ’’ฯ

[428]

โส ปุฏฺโฐ นรเทเวน, วาสโว อวจา นิมิํ;

‘‘วิปากํ พฺรหฺมจริยสฺส, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[429]

‘‘หีเนน พฺรหฺมจริเยน, ขตฺติเย อุปปชฺชติ;

มชฺฌิเมน จ เทวตฺตํ, อุตฺตเมน วิสุชฺฌติฯ

[430]

‘‘น เหเต สุลภา กายา, ยาจโยเคน เกนจิ;

เย กาเย อุปปชฺชนฺติ, อนาคารา ตปสฺสิโนฯ

[431]

‘‘ทุทีโป [ทุติโป (ก.)] สาคโร เสโล, มุชกินฺโท [มุจลินฺโท (สี. สฺยา. ปี.), มุชกินฺโต (ก.)] ภคีรโส;

อุสินฺทโร [อุสีนโร (สี. ปี.)] กสฺสโป จ [อฏฺฐโก จ (สี. ปี.), อตฺถโก จ (สฺยา.)], อสโก จ ปุถุชฺชโนฯ

[432]

‘‘เอเต จญฺเญ จ ราชาโน, ขตฺติยา พฺราหฺมณา พหู;

ปุถุยญฺญํ ยชิตฺวาน, เปตตฺตํ [เปตํ เต (สี. ปี.)] นาติวตฺติสุํฯ

[433]

‘‘อถ ยีเม [อทฺธา อิเม (สี. ปี.), อทฺธายิเม (สฺยา.)] อวตฺติํสุ, อนาคารา ตปสฺสิโน;

สตฺติสโย ยามหนุ, โสมยาโม [โสมยาโค (สี. สฺยา. ปี.)] มโนชโวฯ

[434]

‘‘สมุทฺโท มาโฆ ภรโต จ, อิสิ กาลปุรกฺขโต [กาลิกริกฺขิโย (สี. ปี.)];

องฺคีรโส กสฺสโป จ, กิสวจฺโฉ อกตฺติ [อกิตฺติ (สี. ปี.), อกนฺติ (สฺยา.)] จฯ

[435]

‘‘อุตฺตเรน นที สีทา, คมฺภีรา ทุรติกฺกมา;

นฬคฺคิวณฺณา โชตนฺติ, สทา กญฺจนปพฺพตาฯ

[436]

‘‘ปรูฬฺหกจฺฉา ตครา, รูฬฺหกจฺฉา วนา นคา;

ตตฺราสุํ ทสสหสฺสา, โปราณา อิสโย ปุเรฯ

[437]

‘‘อหํ เสฏฺโฐสฺมิ ทาเนน, สํยเมน ทเมน จ;

อนุตฺตรํ วตํ กตฺวา, ปกิรจารี สมาหิเตฯ

[438]

‘‘ชาติมนฺตํ อชจฺจญฺจ, อหํ อุชุคตํ นรํ;

อติเวลํ นมสฺสิสฺสํ, กมฺมพนฺธู หิ มาณวา [มาติยา (สี. ปี.)]

[439]

‘‘สพฺเพ วณฺณา อธมฺมฏฺฐา, ปตนฺติ นิรยํ อโธ;

สพฺเพ วณฺณา วิสุชฺฌนฺติ, จริตฺวา ธมฺมมุตฺตมํ’’ฯ

[440]

อิทํ วตฺวาน มฆวา, เทวราชา สุชมฺปติ;

เวเทหมนุสาสิตฺวา, สคฺคกายํ อปกฺกมิฯ

[441]

‘‘อิมํ โภนฺโต นิสาเมถ, ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา;

ธมฺมิกานํ มนุสฺสานํ, วณฺณํ อุจฺจาวจํ พหุํฯ

[442]

‘‘ยถา อยํ นิมิราชา, ปณฺฑิโต กุสลตฺถิโก;

ราชา สพฺพวิเทหานํ, อทา ทานํ อรินฺทโมฯ

[443]

‘‘ตสฺส ตํ ททโต ทานํ, สงฺกปฺโป อุทปชฺชถ;

ทานํ วา พฺรหฺมจริยํ วา, กตมํ สุ มหปฺผลํ’’ฯ

[444]

อพฺภุโต วต โลกสฺมิํ, อุปฺปชฺชิ โลมหํสโน;

ทิพฺโพ รโถ ปาตุรหุ, เวเทหสฺส ยสสฺสิโนฯ

[445]

เทวปุตฺโต มหิทฺธิโก, มาตลิ เทวสารถิ;

นิมนฺตยิตฺถ ราชานํ, เวเทหํ มิถิลคฺคหํฯ

[446]

‘‘เอหิมํ รถมารุยฺห, ราชเสฏฺฐ ทิสมฺปติ;

เทวา ทสฺสนกามา เต, ตาวติํสา สอินฺทกา;

สรมานา หิ เต เทวา, สุธมฺมายํ สมจฺฉเร’’ฯ

[447]

ตโต ราชา ตรมาโน, เวเทโห มิถิลคฺคโห;

อาสนา วุฏฺฐหิตฺวาน, ปมุโข รถมารุหิฯ

[448]

อภิรูฬฺหํ รถํ ทิพฺพํ, มาตลิ เอตทพฺรวิ;

‘‘เกน ตํ เนมิ มคฺเคน, ราชเสฏฺฐ ทิสมฺปติ;

เยน วา ปาปกมฺมนฺตา, ปุญฺญกมฺมา จ เย นรา’’ฯ

[449]

‘‘อุภเยเนว มํ เนหิ, มาตลิ เทวสารถิ;

เยน วา ปาปกมฺมนฺตา, ปุญฺญกมฺมา จ เย นรา’’ฯ

[450]

‘‘เกน ตํ ปฐมํ เนมิ, ราชเสฏฺฐ ทิสมฺปติ;

เยน วา ปาปกมฺมนฺตา, ปุญฺญกมฺมา จ เย นรา’’ฯ

[451]

‘‘นิรเย [นิริยํ (สฺยา. ก.)] ตาว ปสฺสามิ, อาวาเส [อาวาสํ (สฺยา. ก.)] ปาปกมฺมินํ;

ฐานานิ ลุทฺทกมฺมานํ, ทุสฺสีลานญฺจ ยา คติ’’ฯ

[452]

ทสฺเสสิ มาตลิ รญฺโญ, ทุคฺคํ เวตรณิํ นทิํ;

กุถิตํ ขารสํยุตฺตํ, ตตฺตํ อคฺคิสิขูปมํ [อคฺคิสโมทกํ (ก.)]

[453]

นิมี หเว มาตลิมชฺฌภาสถ [มาตลิมชฺฌภาสิ (สฺยา.)], ทิสฺวา ชนํ ปตมานํ วิทุคฺเค;

‘‘ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา เวตรณิํ ปตนฺติ’’ฯ

[454]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[455]

‘‘เย ทุพฺพเล พลวนฺตา ชีวโลเก, หิํสนฺติ โรสนฺติ สุปาปธมฺมา;

เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, เตเม ชนา เวตรณิํ ปตนฺติ’’ฯ

[456]

‘‘สามา จ โสณา สพลา จ คิชฺฌา, กาโกลสงฺฆา อทนฺติ [อเทนฺติ (สี. สฺยา. ปี.) เอวมุปริปิ] เภรวา;

ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชเน กาโกลสงฺฆา อทนฺติ’’ฯ

[457]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[458]

‘‘เย เกจิเม มจฺฉริโน กทริยา, ปริภาสกา สมณพฺราหฺมณานํ;

หิํสนฺติ โรสนฺติ สุปาปธมฺมา, เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ;

เตเม ชเน กาโกลสงฺฆา อทนฺติ’’ฯ

[459]

‘‘สโชติภูตา ปถวิํ กมนฺติ, ตตฺเตหิ ขนฺเธหิ จ โปถยนฺติ;

ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา ขนฺธหตา สยนฺติ’’ฯ

[460]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[461]

‘‘เย ชีวโลกสฺมิ สุปาปธมฺมิโน, นรญฺจ นาริญฺจ อปาปธมฺมํ;

หิํสนฺติ โรสนฺติ สุปาปธมฺมา [สุปาปธมฺมิโน (ก.)], เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ;

เตเม ชนา ขนฺธหตา สยนฺติ’’ฯ

[462]

‘‘องฺคารกาสุํ อปเร ผุณนฺติ [ถุนนฺติ (สี. สฺยา.), ผุนนฺติ (ปี.)], นรา รุทนฺตา ปริทฑฺฒคตฺตา;

ภยญฺหิ มํ วิทนฺติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา องฺคารกาสุํ ผุณนฺติ’’ฯ

[463]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[464]

‘‘เย เกจิ ปูคาย ธนสฺส [ปูคายตนสฺส (สี. ปี.)] เหตุ, สกฺขิํ กริตฺวา อิณํ ชาปยนฺติ;

เต ชาปยิตฺวา ชนตํ ชนินฺท, เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ;

เตเม ชนา องฺคารกาสุํ ผุณนฺติ’’ฯ

[465]

‘‘สโชติภูตา ชลิตา ปทิตฺตา, ปทิสฺสติ มหตี โลหกุมฺภี;

ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา อวํสิรา โลหกุมฺภิํ ปตนฺติ’’ฯ

[466]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[467]

‘‘เย สีลวนฺตํ [สีลวํ (ปี.)] สมณํ พฺราหฺมณํ วา, หิํสนฺติ โรสนฺติ สุปาปธมฺมา;

เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, เตเม ชนา อวํสิรา โลหกุมฺภิํ ปตนฺติ’’ฯ

[468]

‘‘ลุญฺจนฺติ คีวํ อถ เวฐยิตฺวา [อวิเวฐยิตฺวา (ก.)], อุณฺโหทกสฺมิํ ปกิเลทยิตฺวา [ปกิเลทยิตฺวา (สี. ปี.)];

ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา ลุตฺตสิรา สยนฺติ’’ฯ

[469]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[470]

‘‘เย ชีวโลกสฺมิ สุปาปธมฺมิโน, ปกฺขี คเหตฺวาน วิเหฐยนฺติ เต;

วิเหฐยิตฺวา สกุณํ ชนินฺท, เต ลุทฺทกามา ปสเวตฺว ปาปํ;

เตเม ชนา ลุตฺตสิรา สยนฺติฯ

[471]

‘‘ปหูตโตยา อนิคาธกูลา [อนิขาตกูลา (สี. สฺยา. ปี.)], นที อยํ สนฺทติ สุปฺปติตฺถา;

ฆมฺมาภิตตฺตา มนุชา ปิวนฺติ, ปีตญฺจ [ปิวตํ จ (สี. สฺยา. ปี. ก.)] เตสํ ภุส โหติ ปานิฯ

[472]

‘‘ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, ปีตญฺจ เตสํ ภุส โหติ ปานิ’’ฯ

[473]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[474]

‘‘เย สุทฺธธญฺญํ ปลาเสน มิสฺสํ, อสุทฺธกมฺมา กยิโน ททนฺติ;

ฆมฺมาภิตตฺตาน ปิปาสิตานํ, ปีตญฺจ เตสํ ภุส โหติ ปานิ’’ฯ

[475]

‘‘อุสูหิ สตฺตีหิ จ โตมเรหิ, ทุภยานิ ปสฺสานิ ตุทนฺติ กนฺทตํ;

ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา สตฺติหตา สยนฺติ’’ฯ

[476]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[477]

‘‘เย ชีวโลกสฺมิ อสาธุกมฺมิโน, อทินฺนมาทาย กโรนฺติ ชีวิกํ;

ธญฺญํ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ, อเชฬกญฺจาปิ ปสุํ มหิํสํ [มหีสํ (สี. ปี.)];

เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, เตเม ชนา สตฺติหตา สยนฺติ’’ฯ

[478]

‘‘คีวาย พทฺธา กิสฺส อิเม ปุเนเก, อญฺเญ วิกนฺตา [วิกตฺตา (สี. ปี.)] พิลกตา สยนฺติ [ปุเนเก (สี. ปี.)];

ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา พิลกตา สยนฺติ’’ฯ

[479]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[480]

‘‘โอรพฺภิกา สูกริกา จ มจฺฉิกา, ปสุํ มหิํสญฺจ อเชฬกญฺจ;

หนฺตฺวาน สูเนสุ ปสารยิํสุ, เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ;

เตเม ชนา พิลกตา สยนฺติฯ

[481]

‘‘รหโท อยํ มุตฺตกรีสปูโร, ทุคฺคนฺธรูโป อสุจิ ปูติ วาติ;

ขุทาปเรตา มนุชา อทนฺติ, ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา;

ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ, อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ;

เยเม ชนา มุตฺตกรีสภกฺขา’’ฯ

[482]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[483]

‘‘เย เกจิเม การณิกา วิโรสกา, ปเรสํ หิํสาย สทา นิวิฏฺฐา;

เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, มิตฺตทฺทุโน มีฬฺหมทนฺติ พาลาฯ

[484]

‘‘รหโท อยํ โลหิตปุพฺพปูโร, ทุคฺคนฺธรูโป อสุจิ ปูติ วาติ;

ฆมฺมาภิตตฺตา มนุชา ปิวนฺติ, ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา;

ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ, อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ;

เยเม ชนา โลหิตปุพฺพภกฺขา’’ฯ

[485]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[486]

‘‘เย มาตรํ วา ปิตรํ วา ชีวโลเก [ปิตรํ ว ชีวโลเก (สี.), ปิตรํ ว โลเก (ปี.)], ปาราชิกา อรหนฺเต หนนฺติ;

เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, เตเม ชนา โลหิตปุพฺพภกฺขา’’ฯ

[487]

‘‘ชิวฺหญฺจ ปสฺส พฬิเสน วิทฺธํ, วิหตํ ยถา สงฺกุสเตน จมฺมํ;

ผนฺทนฺติ มจฺฉาว ถลมฺหิ ขิตฺตา, มุญฺจนฺติ เขฬํ รุทมานา กิเมเตฯ

[488]

‘‘ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา วงฺกฆสฺตา สยนฺติ’’ฯ

[489]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[490]

‘‘เย เกจิ สนฺธานคตา [สนฺถานคตา (สี. ปี.), สณฺฐานคตา (สฺยา.)] มนุสฺสา, อคฺเฆน อคฺฆํ กยํ หาปยนฺติ;

กุเฏน กุฏํ ธนโลภเหตุ, ฉนฺนํ ยถา วาริจรํ วธายฯ

[491]

‘‘น หิ กูฏการิสฺส ภวนฺติ ตาณา, สเกหิ กมฺเมหิ ปุรกฺขตสฺส;

เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, เตเม ชนา วงฺกฆสฺตา สยนฺติ’’ฯ

[492]

‘‘นารี อิมา สมฺปริภินฺนคตฺตา, ปคฺคยฺห กนฺทนฺติ ภุเช ทุชจฺจา;

สมฺมกฺขิตา [สมกฺขิตา (สฺยา.), สมกฺขิกา (ก.)] โลหิตปุพฺพลิตฺตา, คาโว ยถา อาฆาตเน วิกนฺตา;

ตา ภูมิภาคสฺมิํ สทา นิขาตา, ขนฺธาติวตฺตนฺติ สโชติภูตาฯ

[493]

‘‘ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิมา นุ นาริโย กิมกํสุ ปาปํ, ยา ภูมิภาคสฺมิํ สทา นิขาตา;

ขนฺธาติวตฺตนฺติ สโชติภูตา’’ฯ

[494]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[495]

‘‘โกลิตฺถิยาโย [โกลินิยาโย (สี. ปี.)] อิธ ชีวโลเก, อสุทฺธกมฺมา อสตํ อจารุํ;

ตา ทิตฺตรูปา [ธุตฺตรูปา (ก.)] ปติ วิปฺปหาย, อญฺญํ อจารุํ รติขิฑฺฑเหตุ;

ตา ชีวโลกสฺมิํ รมาปยิตฺวา, ขนฺธาติวตฺตนฺติ สโชติภูตาฯ

[496]

‘‘ปาเท คเหตฺวา กิสฺส อิเม ปุเนเก, อวํสิรา นรเก ปาตยนฺติ;

ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา อวํสิรา นรเก ปาตยนฺติ’’ฯ

[497]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[498]

‘‘เย ชีวโลกสฺมิ อสาธุกมฺมิโน, ปรสฺส ทารานิ อติกฺกมนฺติ;

เต ตาทิสา อุตฺตมภณฺฑเถนา, เตเม ชนา อวํสิรา นรเก ปาตยนฺติฯ

[499]

‘‘เต วสฺสปูคานิ พหูนิ ตตฺถ, นิรเยสุ ทุกฺขํ เวทนํ เวทยนฺติ;

น หิ ปาปการิสฺส [กูฏการิสฺส (ก.)] ภวนฺติ ตาณา, สเกหิ กมฺเมหิ ปุรกฺขตสฺส;

เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, เตเม ชนา อวํสิรา นรเก ปาตยนฺติ’’ฯ

[500]

‘‘อุจฺจาวจาเม วิวิธา อุปกฺกมา, นิรเยสุ ทิสฺสนฺติ สุโฆรรูปา;

ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา อธิมตฺตา ทุกฺขา ติพฺพา;

ขรา กฏุกา เวทนา เวทยนฺติ’’ฯ

[501]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[502]

‘‘เย ชีวโลกสฺมิ สุปาปทิฏฺฐิโน, วิสฺสาสกมฺมานิ กโรนฺติ โมหา;

ปรญฺจ ทิฏฺฐีสุ สมาทเปนฺติ, เต ปาปทิฏฺฐิํ [ปาปทิฏฺฐี (สี. สฺยา.), ปาปทิฏฺฐีสุ (ปี.)] ปสเวตฺว ปาปํ;

เตเม ชนา อธิมตฺตา ทุกฺขา ติพฺพา, ขรา กฏุกา เวทนา เวทยนฺติฯ

[503]

‘‘วิทิตา เต มหาราช, อาวาสา ปาปกมฺมินํ;

ฐานานิ ลุทฺทกมฺมานํ, ทุสฺสีลานญฺจ ยา คติ;

อุยฺยาหิ ทานิ ราชีสิ, เทวราชสฺส สนฺติเก’’ฯ

[504]

‘‘ปญฺจถูปํ ทิสฺสติทํ วิมานํ, มาลาปิฬนฺธา สยนสฺส มชฺเฌ;

ตตฺถจฺฉติ นารี มหานุภาวา, อุจฺจาวจํ อิทฺธิ วิกุพฺพมานาฯ

[505]

‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อยํ นุ นารี กิมกาสิ สาธุํ, ยา โมทติ สคฺคปตฺตา วิมาเน’’ฯ

[506]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[507]

‘‘ยทิ เต สุตา พีรณี ชีวโลเก, อามายทาสี อหุ พฺราหฺมณสฺส;

สา ปตฺตกาเล [ปตฺตกาลํ (สี. สฺยา. ปี.)] อติถิํ วิทิตฺวา, มาตาว ปุตฺตํ สกิมาภินนฺที;

สํยมา สํวิภาคา จ, สา วิมานสฺมิ โมทติฯ

[508]

‘‘ททฺทลฺลมานา อาเภนฺติ [อาภนฺติ (สฺยา. ก.)], วิมานา สตฺต นิมฺมิตา;

ตตฺถ ยกฺโข มหิทฺธิโก, สพฺพาภรณภูสิโต;

สมนฺตา อนุปริยาติ, นารีคณปุรกฺขโตฯ

[509]

‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อยํ นุ มจฺโจ กิมกาสิ สาธุํ, โย โมทติ สคฺคปตฺโต วิมาเน’’ฯ

[510]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[511]

‘‘โสณทินฺโน คหปติ, เอส ทานปตี อหุ;

เอส ปพฺพชิตุทฺทิสฺส, วิหาเร สตฺต การยิฯ

[512]

‘‘สกฺกจฺจํ เต อุปฏฺฐาสิ, ภิกฺขโว ตตฺถ วาสิเก;

อจฺฉาทนญฺจ ภตฺตญฺจ, เสนาสนํ ปทีปิยํฯ

อทาสิ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ

[513]

‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, ยา จ [ยา ว (สี. ปี.)] ปกฺขสฺส อฏฺฐมี [อฏฺฐมิํ (สี. ปี.)];

ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ, อฏฺฐงฺคสุสมาหิตํฯ

[514]

‘‘อุโปสถํ อุปวสี, สทา สีเลสุ สํวุโต;

สํยมา สํวิภาคา จ, โส วิมานสฺมิ โมทติฯ

[515]

‘‘ปภาสติ มิทํ พฺยมฺหํ, ผลิกาสุ สุนิมฺมิตํ;

นารีวรคณากิณฺณํ, กูฏาคารวโรจิตํ;

อุเปตํ อนฺนปาเนหิ, นจฺจคีเตหิ จูภยํฯ

[516]

‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ สาธุํ, เย โมทเร สคฺคปตฺตา วิมาเน’’ฯ

[517]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[518]

‘‘ยา กาจิ นาริโย อิธ ชีวโลเก, สีลวนฺติโย อุปาสิกา;

ทาเน รตา นิจฺจํ ปสนฺนจิตฺตา, สจฺเจ ฐิตา อุโปสเถ อปฺปมตฺตา;

สํยมา สํวิภาคา จ, ตา วิมานสฺมิ โมทเรฯ

[519]

‘‘ปภาสติ มิทํ พฺยมฺหํ, เวฬุริยาสุ นิมฺมิตํ;

อุเปตํ ภูมิภาเคหิ, วิภตฺตํ ภาคโส มิตํฯ

[520]

‘‘อาฬมฺพรา มุทิงฺคา จ, นจฺจคีตา สุวาทิตา;

ทิพฺพา สทฺทา นิจฺฉรนฺติ, สวนียา มโนรมาฯ

[521]

‘‘นาหํ เอวํคตํ ชาตุ [ชาตํ (ก.)], เอวํสุรุจิรํ ปุเร;

สทฺทํ สมภิชานามิ, ทิฏฺฐํ วา ยทิ วา สุตํฯ

[522]

‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ สาธุํ, เย โมทเร สคฺคปตฺตา วิมาเน’’ฯ

[523]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[524]

‘‘เย เกจิ มจฺจา อิธ ชีวโลเก, สีลวนฺตา [สีลวนฺโต (สี. ปี.)] อุปาสกา;

อาราเม อุทปาเน จ, ปปา สงฺกมนานิ จ;

อรหนฺเต สีติภูเต [อรหนฺเตสุ สีติภูเตสุ (ก.)], สกฺกจฺจํ ปฏิปาทยุํฯ

[525]

‘‘จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ, ปจฺจยํ สยนาสนํ;

อทํสุ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ

[526]

‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺฐมี;

ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ, อฏฺฐงฺคสุสมาหิตํฯ

[527]

‘‘อุโปสถํ อุปวสุํ, สทา สีเลสุ สํวุตา;

สํยมา สํวิภาคา จ, เต วิมานสฺมิ โมทเรฯ

[528]

‘‘ปภาสติ มิทํ พฺยมฺหํ, ผลิกาสุ สุนิมฺมิตํ;

นารีวรคณากิณฺณํ, กูฏาคารวโรจิตํฯ

[529]

‘‘อุเปตํ อนฺนปาเนหิ, นจฺจคีเตหิ จูภยํ;

นชฺโช จานุปริยาติ, นานาปุปฺผทุมายุตาฯ

[530]

‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อยํ นุ มจฺโจ กิมกาสิ สาธุํ, โย โมทตี สคฺคปตฺโต วิมาเน’’ฯ

[531]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[532]

‘‘มิถิลายํ คหปติ, เอส ทานปตี อหุ;

อาราเม อุทปาเน จ, ปปา สงฺกมนานิ จ;

อรหนฺเต สีติภูเต, สกฺกจฺจํ ปฏิปาทยิฯ

[533]

‘‘จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ, ปจฺจยํ สยนาสนํ;

อทาสิ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ

[534]

‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺฐมี;

ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ, อฏฺฐงฺคสุสมาหิตํฯ

[535]

‘‘อุโปสถํ อุปวสี, สทา สีเลสุ สํวุโต;

สํยมา สํวิภาคา จ, โส วิมานสฺมิ โมทติ’’ฯ

[536]

‘‘ปภาสติ มิทํ พฺยมฺหํ, ผลิกาสุ สุนิมฺมิตํ [เวฬุริยาสุ นิมฺมิตํ (ปี.)];

นารีวรคณากิณฺณํ , กูฏาคารวโรจิตํฯ

[537]

‘‘อุเปตํ อนฺนปาเนหิ, นจฺจคีเตหิ จูภยํ;

นชฺโช จานุปริยาติ, นานาปุปฺผทุมายุตาฯ

[538]

‘‘ราชายตนา กปิตฺถา จ, อมฺพา สาลา จ ชมฺพุโย;

ตินฺทุกา จ ปิยาลา จ, ทุมา นิจฺจผลา พหูฯ

[539]

‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อยํ นุ มจฺโจ กิมกาสิ สาธุํ, โย โมทตี สคฺคปตฺโต วิมาเน’’ฯ

[540]

‘‘ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[541]

‘‘มิถิลายํ คหปติ, เอส ทานปตี อหุ;

อาราเม อุทปาเน จ, ปปา สงฺกมนานิ จ;

อรหนฺเต สีติภูเต, สกฺกจฺจํ ปฏิปาทยิฯ

[542]

‘‘จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ, ปจฺจยํ สยนาสนํ;

อทาสิ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ

[543]

‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺฐมี;

ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ, อฏฺฐงฺคสุสมาหิตํฯ

[544]

‘‘อุโปสถํ อุปวสี, สทา สีเลสุ สํวุโต;

สํยมา สํวิภาคา จ, โส วิมานสฺมิ โมทติ’’ฯ

[545]

‘‘ปภาสติ มิทํ พฺยมฺหํ, เวฬุริยาสุ นิมฺมิตํ;

อุเปตํ ภูมิภาเคหิ, วิภตฺตํ ภาคโส มิตํฯ

[546]

‘‘อาฬมฺพรา มุทิงฺคา จ, นจฺจคีตา สุวาทิตา;

ทิพฺยา สทฺทา นิจฺฉรนฺติ, สวนียา มโนรมาฯ

[547]

‘‘นาหํ เอวํคตํ ชาตุ [ชาตํ (ก.)], เอวํสุรุจิยํ ปุเร;

สทฺทํ สมภิชานามิ, ทิฏฺฐํ วา ยทิ วา สุตํฯ

[548]

‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อยํ นุ มจฺโจ กิมกาสิ สาธุํ, โย โมทติ สคฺคปตฺโต วิมาเน’’ฯ

[549]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[550]

‘‘พาราณสิยํ คหปติ, เอส ทานปตี อหุ;

อาราเม อุทปาเน จ, ปปา สงฺกมนานิ จ;

อรหนฺเต สีติภูเต, สกฺกจฺจํ ปฏิปาทยิฯ

[551]

‘‘จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ, ปจฺจยํ สยนาสนํ;

อทาสิ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ

[552]

‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺฐมี;

ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ, อฏฺฐงฺคสุสมาหิตํฯ

[553]

‘‘อุโปสถํ อุปวสี, สทาสีเลสุ สํวุโต;

สํยมา สํวิภาคา จ, โส วิมานสฺมิ โมทติฯ

[554]

‘‘ยถา อุทยมาทิจฺโจ, โหติ โลหิตโก มหา;

ตถูปมํ อิทํ พฺยมฺหํ, ชาตรูปสฺส นิมฺมิตํฯ

[555]

‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อยํ นุ มจฺโจ กิมกาสิ สาธุํ, โย โมทตี สคฺคปตฺโต วิมาเน’’ฯ

[556]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[557]

‘‘สาวตฺถิยํ คหปติ, เอส ทานปตี อหุ;

อาราเม อุทปาเน จ, ปปา สงฺกมนานิ จ;

อรหนฺเต สีติภูเต, สกฺกจฺจํ ปฏิปาทยิฯ

[558]

‘‘จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ, ปจฺจยํ สยนาสนํ;

อทาสิ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ

[559]

‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺฐมี;

ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ, อฏฺฐงฺคสุสมาหิตํฯ

[560]

‘‘อุโปสถํ อุปวสี, สทา สีเลสุ สํวุโต;

สํยมา สํวิภาคา จ, โส วิมานสฺมิ โมทติฯ

[561]

‘‘เวหายสา เม พหุกา, ชาตรูปสฺส นิมฺมิตา;

ททฺทลฺลมานา อาเภนฺติ, วิชฺชุวพฺภฆนนฺตเรฯ

[562]

‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ สาธุํ, เย โมทเร สคฺคปตฺตา วิมาเน’’ฯ

[563]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[564]

‘‘สทฺธาย สุนิวิฏฺฐาย, สทฺธมฺเม สุปฺปเวทิเต;

อกํสุ สตฺถุ วจนํ, สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน [สมฺมาสมฺพุทฺธสาวกา (สฺยา.), สมฺมาสมฺพุทฺธสาสนํ (ปี.)];

เตสํ เอตานิ ฐานานิ, ยานิ ตฺวํ ราช ปสฺสสิฯ

[565]

‘‘วิทิตา เต มหาราช, อาวาสา ปาปกมฺมินํ;

อโถ กลฺยาณกมฺมานํ, ฐานานิ วิทิตานิ เต;

อุยฺยาหิ ทานิ ราชีสิ, เทวราชสฺส สนฺติเก’’ฯ

[566]

‘‘สหสฺสยุตฺตํ หยวาหิํ, ทิพฺพยานมธิฏฺฐิโต;

ยายมาโน มหาราชา, อทฺทา สีทนฺตเร นเค;

ทิสฺวานามนฺตยี สูตํ, ‘‘อิเม เก นาม ปพฺพตา’’ฯ

[567]

[อยํ คาถา สี. สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ อฏฺฐกถายญฺจ น ทิสฺสติ] ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโต [อยํ คาถา สี. สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ อฏฺฐกถายญฺจ น ทิสฺสติ]

[568]

‘‘สุทสฺสโน กรวีโก, อีสธโร [อิสินฺธโร (สฺยา.), อีสนฺธโร (ก.)] ยุคนฺธโร;

เนมินฺธโร วินตโก, อสฺสกณฺโณ คิรี พฺรหาฯ

[569]

‘‘เอเต สีทนฺตเร นคา, อนุปุพฺพสมุคฺคตา;

มหาราชานมาวาสา , ยานิ ตฺวํ ราช ปสฺสสิฯ

[570]

‘‘อเนกรูปํ รุจิรํ, นานาจิตฺรํ ปกาสติ;

อากิณฺณํ อินฺทสทิเสหิ, พฺยคฺเฆเหว สุรกฺขิตํ [ปุรกฺขิตํ (สฺยา. ก.)]

[571]

‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิมํ นุ ทฺวารํ กิมภญฺญมาหุ [กิมภิญฺญมาหุ (สี. ปี.)], (มโนรม ทิสฺสติ ทูรโตวฯ) [( ) อยํ ปาโฐ สฺยามโปตฺถเกเยว ทิสฺสติ]

[572]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[573]

‘‘จิตฺรกูโฏติ ยํ อาหุ, เทวราชปเวสนํ;

สุทสฺสนสฺส คิริโน, ทฺวารญฺเหตํ ปกาสติฯ

[574]

‘‘อเนกรูปํ รุจิรํ, นานาจิตฺรํ ปกาสติ;

อากิณฺณํ อินฺทสทิเสหิ, พฺยคฺเฆเหว สุรกฺขิตํ;

ปวิเสเตน ราชีสิ, อรชํ ภูมิมกฺกม’’ฯ

[575]

‘‘สหสฺสยุตฺตํ หยวาหิํ, ทิพฺพยานมธิฏฺฐิโต;

ยายมาโน มหาราชา, อทฺทา เทวสภํ อิทํฯ

[576]

‘‘ยถา สรเท อากาเส [อากาโส (สี. สฺยา. ปี.)], นีโลภาโส ปทิสฺสติ;

ตถูปมํ อิทํ พฺยมฺหํ, เวฬุริยาสุ นิมฺมิตํฯ

[577]

‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;

อิมํ นุ พฺยมฺหํ กิมภญฺญมาหุ [กิมภิญฺญมาหุ (สี. ปี.)], (มโนรม ทิสฺสติ ทูรโตวฯ) [( ) อยํ ปาโฐ สฺยามโปตฺถเกเยว ทิสฺสติ]

[578]

ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;

วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ

[579]

‘‘สุธมฺมา อิติ ยํ อาหุ, ปสฺเสสา [เอเสสา (สฺยา. ก.)] ทิสฺสเต สภา;

เวฬุริยารุจิรา จิตฺรา, ธารยนฺติ สุนิมฺมิตาฯ

[580]

‘‘อฏฺฐํสา สุกตา ถมฺภา, สพฺเพ เวฬุริยามยา;

ยตฺถ เทวา ตาวติํสา, สพฺเพ อินฺทปุโรหิตาฯ

[581]

‘‘อตฺถํ เทวมนุสฺสานํ, จินฺตยนฺตา สมจฺฉเร;

ปวิเสเตน ราชีสิ, เทวานํ อนุโมทนํ’’ฯ

[582]

‘‘ตํ เทวา ปฏินนฺทิํสุ, ทิสฺวา ราชานมาคตํ;

‘‘สฺวาคตํ เต มหาราช, อโถ เต อทุราคตํ;

นิสีท ทานิ ราชีสิ, เทวราชสฺส สนฺติเก’’ฯ

[583]

‘‘สกฺโกปิ ปฏินนฺทิตฺถ [ปฏินนฺทิตฺวา (ก.)], เวเทหํ มิถิลคฺคหํ;

นิมนฺตยิตฺถ [นิมนฺตยี จ (สี. ปี.)] กาเมหิ, อาสเนน จ วาสโวฯ

[584]

‘‘สาธุ โขสิ อนุปฺปตฺโต, อาวาสํ วสวตฺตินํ;

วส เทเวสุ ราชีสิ, สพฺพกามสมิทฺธิสุ;

ตาวติํเสสุ เทเวสุ, ภุญฺช กาเม อมานุเส’’ฯ

[585]

‘‘ยถา ยาจิตกํ ยานํ, ยถา ยาจิตกํ ธนํ;

เอวํสมฺปทเมเวตํ, ยํ ปรโต ทานปจฺจยาฯ

[586]

‘‘น จาหเมตมิจฺฉามิ, ยํ ปรโต ทานปจฺจยา;

สยํกตานิ ปุญฺญานิ, ตํ เม อาเวณิกํ [อาเวณิยํ (สี. สฺยา. ปี.), อาเวนิกํ (ก.)] ธนํฯ

[587]

‘‘โสหํ คนฺตฺวา มนุสฺเสสุ, กาหามิ กุสลํ พหุํ;

ทาเนน สมจริยาย, สํยเมน ทเมน จ;

ยํ กตฺวา สุขิโต โหติ, น จ ปจฺฉานุตปฺปติ’’ฯ

[588]

‘‘พหูปกาโร โน ภวํ, มาตลิ เทวสารถิ;

โย เม กลฺยาณกมฺมานํ, ปาปานํ ปฏิทสฺสยิ’’ [ปฏิทํสยิ (ปี.)]

[589]

‘‘อิทํ วตฺวา นิมิราชา, เวเทโห มิถิลคฺคโห;

ปุถุยญฺญํ ยชิตฺวาน, สํยมํ อชฺฌุปาคมี’’ติฯ

นิมิชาตกํ [เนมิราชชาตกํ (สฺยา.)] จตุตฺถํฯ

542. อุมงฺคชาตกํ (5)

[590]

‘‘ปญฺจาโล สพฺพเสนาย, พฺรหฺมทตฺโตยมาคโต;

สายํ ปญฺจาลิยา เสนา, อปฺปเมยฺยา มโหสธฯ

[591]

‘‘วีถิมตี [ปิฏฺฐิมตี (สี. ปี.), วิทฺธิมตี (สฺยา.)] ปตฺติมตี, สพฺพสงฺคามโกวิทา;

โอหารินี สทฺทวตี, เภริสงฺขปฺปโพธนาฯ

[592]

‘‘โลหวิชฺชา อลงฺการา, ธชินี วามโรหินี;

สิปฺปิเยหิ สุสมฺปนฺนา, สูเรหิ สุปฺปติฏฺฐิตาฯ

[593]

‘‘ทเสตฺถ ปณฺฑิตา อาหุ, ภูริปญฺญา รโหคมา [รโหคตา (สฺยา. ก.)];

มาตา เอกาทสี รญฺโญ, ปญฺจาลิยํ ปสาสติฯ

[594]

‘‘อเถตฺเถกสตํ ขตฺยา, อนุยนฺตา ยสสฺสิโน;

อจฺฉินฺนรฏฺฐา พฺยถิตา, ปญฺจาลิยํ [ปญฺจาลีนํ (พหูสุ)] วสํ คตาฯ

[595]

‘‘ยํวทา-ตกฺกรา รญฺโญ, อกามา ปิยภาณิโน;

ปญฺจาลมนุยายนฺติ, อกามา วสิโน คตาฯ

[596]

‘‘ตาย เสนาย มิถิลา, ติสนฺธิปริวาริตา;

ราชธานี วิเทหานํ, สมนฺตา ปริขญฺญติฯ

[597]

‘‘อุทฺธํ ตารกชาตาว, สมนฺตา ปริวาริตา;

มโหสธ วิชานาหิ, กถํ โมกฺโข ภวิสฺสติ’’ฯ

[598]

‘‘ปาเท เทว ปสาเรหิ, ภุญฺช กาเม รมสฺสุ จ;

หิตฺวา ปญฺจาลิยํ เสนํ, พฺรหฺมทตฺโต ปลายิติ’’ [ปลายติ (สี. สฺยา.)]

[599]

‘‘ราชา สนฺถวกาโม เต, รตนานิ ปเวจฺฉติ;

อาคจฺฉนฺตุ อิโต [ตโต (สี. สฺยา.)] ทูตา, มญฺชุกา ปิยภาณิโนฯ

[600]

‘‘ภาสนฺตุ มุทุกา วาจา, ยา วาจา ปฏินนฺทิตา;

ปญฺจาโล จ วิเทโห จ [ปญฺจาลา จ วิเทหา จ (สี. ปี.)], อุโภ เอกา ภวนฺตุ เต’’ฯ

[601]

‘‘กถํ นุ เกวฏฺฏ มโหสเธน, สมาคโม อาสิ ตทิงฺฆ พฺรูหิ;

กจฺจิ เต ปฏินิชฺฌตฺโต, กจฺจิ ตุฏฺโฐ มโหสโธ’’ฯ

[602]

‘‘อนริยรูโป ปุริโส ชนินฺท, อสมฺโมทโก ถทฺโธ อสพฺภิรูโป;

ยถา มูโค จ พธิโร จ, น กิญฺจิตฺถํ อภาสถ’’ [อภาสิตฺถ (ก.)]

[603]

‘‘อทฺธา อิทํ มนฺตปทํ สุทุทฺทสํ, อตฺโถ สุทฺโธ นรวีริเยน ทิฏฺโฐ;

ตถา หิ กาโย มม สมฺปเวธติ, หิตฺวา สยํ โก ปรหตฺถเมสฺสติ’’ฯ

[604]

‘‘ฉนฺนญฺหิ เอกาว มตี สเมติ, เย ปณฺฑิตา อุตฺตมภูริปตฺตา;

ยานํ อยานํ อถ วาปิ ฐานํ, มโหสธ ตฺวมฺปิ มติํ กโรหิ’’ฯ

[605]

‘‘ชานาสิ โข ราช มหานุภาโว, มหพฺพโล จูฬนิพฺรหฺมทตฺโต;

ราชา จ ตํ อิจฺฉติ มารณตฺถํ [การณตฺถํ (สี. ปี.)], มิคํ ยถา โอกจเรน ลุทฺโทฯ

[606]

‘‘ยถาปิ มจฺโฉ พฬิสํ, วงฺกํ มํเสน ฉาทิตํ;

อามคิทฺโธ น ชานาติ, มจฺโฉ มรณมตฺตโนฯ

[607]

‘‘เอวเมว ตุวํ ราช, จูฬเนยฺยสฺส ธีตรํ;

กามคิทฺโธ น ชานาสิ, มจฺโฉว มรณมตฺตโนฯ

[608]

‘‘สเจ คจฺฉสิ ปญฺจาลํ, ขิปฺปมตฺตํ ชหิสฺสติ;

มิคํ ปนฺถานุพนฺธํว [ปถานุปนฺนํว (สี. สฺยา. ปี.)], มหนฺตํ ภยเมสฺสติ’’ฯ

[609]

‘‘มยเมว พาลมฺหเส เอฬมูคา, เย อุตฺตมตฺถานิ ตยี ลปิมฺหา;

กิเมว ตฺวํ นงฺคลโกฏิวฑฺโฒ, อตฺถานิ ชานาสิ ยถาปิ อญฺเญ’’ฯ

[610]

‘‘อิมํ คเล คเหตฺวาน, นาเสถ วิชิตา มม;

โย เม รตนลาภสฺส, อนฺตรายาย ภาสติ’’ฯ

[611]

‘‘ตโต จ โส อปกฺกมฺม, เวเทหสฺส อุปนฺติกา;

อถ อามนฺตยี ทูตํ, มาธรํ [มฒรํ (สี.), มาธุรํ (สฺยา.), มาฐรํ (ปี.)] สุวปณฺฑิตํฯ

[612]

‘‘เอหิ สมฺม หริตปกฺข [หรีปกฺข (สี. ปี.)], เวยฺยาวจฺจํ กโรหิ เม;

อตฺถิ ปญฺจาลราชสฺส, สาฬิกา สยนปาลิกาฯ

[613]

‘ตํ พนฺธเนน [ตํ ปตฺถเรน (สี. ปี.), ตํ สนฺถเวน (สฺยา.)] ปุจฺฉสฺสุ, สา หิ สพฺพสฺส โกวิทา;

สา เตสํ สพฺพํ ชานาติ, รญฺโญ จ โกสิยสฺส จฯ

[614]

‘‘‘อาโม’ติ โส ปฏิสฺสุตฺวา, มาธโร สุวปณฺฑิโต;

อคมาสิ หริตปกฺโข [หรีปกฺโข (สี. ปี.)], สาฬิกาย อุปนฺติกํฯ

[615]

‘‘ตโต จ โข โส คนฺตฺวาน, มาธโร สุวปณฺฑิโต;

อถามนฺตยิ สุฆรํ, สาฬิกํ มญฺชุภาณิกํฯ

[616]

‘กจฺจิ เต สุฆเร ขมนียํ, กจฺจิ เวสฺเส อนามยํ;

กจฺจิ เต มธุนา ลาชา, ลพฺภเต สุฆเร ตุวํ’ [ตว (สี. ปี.)]

[617]

‘กุสลญฺเจว เม สมฺม, อโถ สมฺม อนามยํ;

อโถ เม มธุนา ลาชา, ลพฺภเต สุวปณฺฑิตฯ

[618]

‘กุโต นุ สมฺม อาคมฺม, กสฺส วา ปหิโต ตุวํ;

จ เมสิ อิโต ปุพฺเพ, ทิฏฺโฐ วา ยทิ วา สุโต’’ฯ

[619]

‘‘อโหสิํ สิวิราชสฺส, ปาสาเท สยนปาลโก;

ตโต โส ธมฺมิโก ราชา, พทฺเธ โมเจสิ พนฺธนา’’ฯ

[620]

‘‘ตสฺส เมกา ทุติยาสิ, สาฬิกา มญฺชุภาณิกา;

ตํ ตตฺถ อวธี เสโน, เปกฺขโต สุฆเร มม’’ฯ

[621]

‘‘ตสฺสา กามา หิ สมฺมตฺโต, อาคโตสฺมิ ตวนฺติเก;

สเจ กเรยฺย [กเรยฺยาสิ (สี.), กเรยุ (สฺยา.), กเรยฺยาสิ เม (ปี.)] โอกาสํ, อุภโยว วสามเส’’ฯ

[622]

‘‘สุโวว สุวิํ กาเมยฺย, สาฬิโก ปน สาฬิกํ;

สุวสฺส สาฬิกาเยว [สาฬิกาย จ (สี. ปี.)], สํวาโส โหติ กีทิโส’’ฯ

[623]

‘‘โยยํ กาเม [ยํ ยํ กามี (สี. ปี.)] กามยติ, อปิ จณฺฑาลิกามปิ;

สพฺโพ หิ สทิโส โหติ, นตฺถิ กาเม อสาทิโส’’ฯ

[624]

‘‘อตฺถิ ชมฺปาวตี [ชมฺพาวตี (สี. สฺยา.), จมฺปาวตี (ก.)] นาม, มาตา สิวิสฺส [สิพฺพิสฺส (สี. ปี.)] ราชิโน;

สา ภริยา วาสุเทวสฺส, กณฺหสฺส มเหสี ปิยาฯ

[625]

‘‘รฏฺฐวตี [รถวตี (สี. ปี.), รตนวตี (สฺยา.)] กิมฺปุริสี, สาปิ วจฺฉํ อกามยิ;

มนุสฺโส มิคิยา สทฺธิํ, นตฺถิ กาเม อสาทิโส’’ฯ

[626]

‘‘หนฺท ขฺวาหํ คมิสฺสามิ, สาฬิเก มญฺชุภาณิเก;

ปจฺจกฺขานุปทญฺเหตํ, อติมญฺญสิ นูน มํ’’ฯ

[627]

‘‘น สิรี ตรมานสฺส, มาธร สุวปณฺฑิต;

อิเธว ตาว อจฺฉสฺสุ, ยาว ราชาน ทกฺขสิ [ทกฺขิสิ (ปี.)];

โสสฺสิ [โสสฺสสิ (สี.)] สทฺทํ มุทิงฺคานํ, อานุภาวญฺจ ราชิโน’’ฯ

[628]

‘‘โย นุ ขฺวายํ ติพฺโพ สทฺโท, ติโรชนปเท [ติโรชนปทํ (ปี. ก.)] สุโต;

ธีตา ปญฺจาลราชสฺส, โอสธี วิย วณฺณินี;

ตํ ทสฺสติ วิเทหานํ, โส วิวาโห ภวิสฺสติ’’ฯ

[629]

‘‘เอทิโส มา [เนทิโส เต (สี.)] อมิตฺตานํ, วิวาโห โหตุ มาธร;

ยถา ปญฺจาลราชสฺส, เวเทเหน ภวิสฺสติ’’ฯ

[630]

‘‘อานยิตฺวาน เวเทหํ, ปญฺจาลานํ รเถสโภ;

ตโต นํ ฆาตยิสฺสติ, นสฺส สขี ภวิสฺสติ’’ฯ

[631]

‘‘หนฺท โข มํ อนุชานาหิ, รตฺติโย สตฺตมตฺติโย;

ยาวาหํ สิวิราชสฺส, อาโรเจมิ มเหสิโน;

ลทฺโธ จ เม อาวสโถ, สาฬิกาย อุปนฺติกํ’’ [อุปนฺติกา (สี. ก.)]

[632]

‘‘หนฺท โข ตํ อนุชานามิ, รตฺติโย สตฺตมตฺติโย;

สเจ ตฺวํ สตฺตรตฺเตน, นาคจฺฉสิ มมนฺติเก;

มญฺเญ โอกฺกนฺตสตฺตํ [โอกฺกนฺตสนฺตํ (สฺยา. ปี. ก.)] มํ, มตาย อาคมิสฺสสิ’’ฯ

[633]

‘‘ตโต จ โข โส คนฺตฺวาน, มาธโร สุวปณฺฑิโต;

มโหสธสฺส อกฺขาสิ, สาฬิกาวจนํ อิทํ’’ฯ

[634]

‘‘ยสฺเสว ฆเร ภุญฺเชยฺย โภคํ, ตสฺเสว อตฺถํ ปุริโส จเรยฺย’’;

‘‘หนฺทาหํ คจฺฉามิ ปุเร ชนินฺท, ปญฺจาลราชสฺส ปุรํ สุรมฺมํ;

นิเวสนานิ มาเปตุํ, เวเทหสฺส ยสสฺสิโนฯ

[635]

‘‘นิเวสนานิ มาเปตฺวา, เวเทหสฺส ยสสฺสิโน;

ยทา เต ปหิเณยฺยามิ, ตทา เอยฺยาสิ ขตฺติย’’ฯ

[636]

‘‘ตโต จ ปายาสิ ปุเร มโหสโธ, ปญฺจาลราชสฺส ปุรํ สุรมฺมํ;

นิเวสนานิ มาเปตุํ, เวเทหสฺส ยสสฺสิโน’’ฯ

[637]

‘‘นิเวสนานิ มาเปตฺวา, เวเทหสฺส ยสสฺสิโน;

อถสฺส ปาหิณี ทูตํ, [นตฺถิ สี. ปี. โปตฺถเกสุ] เวเทหํ มิถิลคฺคหํ [นตฺถิ สี. ปี. โปตฺถเกสุ];

เอหิ ทานิ มหาราช, มาปิตํ เต นิเวสนํ’’ฯ

[638]

‘‘ตโต จ ราชา ปายาสิ, เสนาย จตุรงฺคิยา [จตุรงฺคินิยา (ก.)];

อนนฺตวาหนํ ทฏฺฐุํ, ผีตํ กปิลิยํ [กมฺปิลฺลิยํ (สี. ปี.)] ปุรํ’’ฯ

[639]

‘‘ตโต จ โข โส คนฺตฺวาน, พฺรหฺมทตฺตสฺส ปาหิณิ;

‘อาคโต’สฺมิ มหาราช, ตว ปาทานิ วนฺทิตุํฯ

[640]

‘ททาหิ ทานิ เม ภริยํ, นาริํ สพฺพงฺคโสภินิํ;

สุวณฺเณน ปฏิจฺฉนฺนํ, ทาสีคณปุรกฺขตํ’’’ฯ

[641]

‘‘สฺวาคตํ เตว [เต (สี.), เตปิ (สฺยา.), เตน (ปี.)] เวเทห, อโถ เต อทุราคตํ;

นกฺขตฺตํเยว ปริปุจฺฉ, อหํ กญฺญํ ททามิ เต;

สุวณฺเณน ปฏิจฺฉนฺนํ, ทาสีคณปุรกฺขตํ’’ฯ

[642]

‘‘ตโต จ ราชา เวเทโห, นกฺขตฺตํ ปริปุจฺฉถ [ปริปุจฺฉติ (สฺยา. ก.)];

นกฺขตฺตํ ปริปุจฺฉิตฺวา, พฺรหฺมทตฺตสฺส ปาหิณิฯ

[643]

‘‘ททาหิ ทานิ เม ภริยํ, นาริํ สพฺพงฺคโสภินิํ;

สุวณฺเณน ปฏิจฺฉนฺนํ, ทาสีคณปุรกฺขตํ’’ฯ

[644]

‘‘ททามิ ทานิ เต ภริยํ, นาริํ สพฺพงฺคโสภินิํ;

สุวณฺเณน ปฏิจฺฉนฺนํ, ทาสีคณปุรกฺขตํ’’ฯ

[645]

‘‘หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี, เสนา ติฏฺฐนฺติ วมฺมิตา [วมฺมิกา (สฺยา. ก.)];

อุกฺกา ปทิตฺตา ฌายนฺติ, กินฺนุ มญฺญนฺติ ปณฺฑิตาฯ

[646]

‘‘หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี, เสนา ติฏฺฐนฺติ วมฺมิตา [วมฺมิกา (สฺยา. ก.)];

อุกฺกา ปทิตฺตา ฌายนฺติ, กิํ นุ กาหนฺติ [กาหติ (ก.)] ปณฺฑิต’’ฯ

[647]

‘‘รกฺขติ ตํ มหาราช, จูฬเนยฺโย มหพฺพโล;

ปทุฏฺโฐ พฺรหฺมทตฺเตน [ปทุฏฺโฐ เต พฺรหฺมทตฺโต (สี. สฺยา. ปี.)], ปาโต ตํ ฆาตยิสฺสติ’’ฯ

[648]

‘‘อุพฺเพธติ เม หทยํ, มุขญฺจ ปริสุสฺสติ;

นิพฺพุติํ นาธิคจฺฉามิ, อคฺคิทฑฺโฒว อาตเปฯ

[649]

‘‘กมฺมารานํ ยถา อุกฺกา, อนฺโต ฌายติ โน พหิ;

เอวมฺปิ หทยํ มยฺหํ, อนฺโต ฌายติ โน พหิ’’ฯ

[650]

‘‘ปมตฺโต มนฺตนาตีโต, ภินฺนมนฺโตสิ ขตฺติย;

อิทานิ โข ตํ ตายนฺตุ, ปณฺฑิตา มนฺติโน ชนาฯ

[651]

‘‘อกตฺวามจฺจสฺส วจนํ, อตฺถกามหิเตสิโน;

อตฺตปีติรโต ราชา, มิโค กูเฏว โอหิโตฯ

[652]

‘‘ยถาปิ มจฺโฉ พฬิสํ, วงฺกํ มํเสน ฉาทิตํ;

อามคิทฺโธ น ชานาติ, มจฺโฉ มรณมตฺตโนฯ

[653]

‘‘เอวเมว ตุวํ ราช, จูฬเนยฺยสฺส ธีตรํ;

กามคิทฺโธ น ชานาสิ, มจฺโฉว มรณมตฺตโนฯ

[654]

‘‘สเจ คจฺฉสิ ปญฺจาลํ, ขิปฺปมตฺตํ ชหิสฺสสิ;

มิคํ ปนฺถานุพนฺธํว, มหนฺตํ ภยเมสฺสติฯ

[655]

‘‘อนริยรูโป ปุริโส ชนินฺท, อหีว อุจฺฉงฺคคโต ฑเสยฺย;

น เตน มิตฺติํ กยิราถ ธีโร [ปญฺโญ (ปี.)], ทุกฺโข หเว กาปุริเสน [กาปุริเสหิ (ก.)] สงฺคโมฯ

[656]

‘‘ยเทว [ยํ ตฺเวว (สี. สฺยา. ปี.)] ชญฺญา ปุริสํ [ปุริโส (สฺยา. ก.)] ชนินฺท, สีลวายํ พหุสฺสุโต;

เตเนว มิตฺติํ กยิราถ ธีโร, สุโข หเว สปฺปุริเสน สงฺคโม’’ฯ

[657]

‘‘พาโล ตุวํ เอฬมูโคสิ ราช, โย อุตฺตมตฺถานิ มยี ลปิตฺโถ;

กิเมวหํ นงฺคลโกฏิวฑฺโฒ, อตฺถานิ ชานามิ [ชานิสฺสํ (สี. สฺยา. ปี.)] ยถาปิ อญฺเญฯ

[658]

‘‘อิมํ คเล คเหตฺวาน, นาเสถ วิชิตา มม;

โย เม รตนลาภสฺส, อนฺตรายาย ภาสติ’’ฯ

[659]

‘‘มโหสธ อตีเตน, นานุวิชฺฌนฺติ ปณฺฑิตา;

กิํ มํ อสฺสํว สมฺพนฺธํ, ปโตเทเนว วิชฺฌสิฯ

[660]

‘‘สเจ ปสฺสสิ โมกฺขํ วา, เขมํ วา ปน ปสฺสสิ;

เตเนว มํ อนุสาส, กิํ อตีเตน วิชฺฌสิ’’ฯ

[661]

‘‘อตีตํ มานุสํ กมฺมํ, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวํ;

น ตํ สกฺโกมิ โมเจตุํ, ตฺวํ ปชานสฺสุ [ตฺวมฺปิ ชานสฺสุ (สี. ปี.)] ขตฺติยฯ

[662]

‘‘สนฺติ เวหายสา [เวหาสยา (สี. ปี.)] นาคา, อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน;

เตปิ อาทาย คจฺเฉยฺยุํ, ยสฺส โหนฺติ ตถาวิธาฯ

[663]

‘‘สนฺติ เวหายสา อสฺสา, อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน;

เตปิ อาทาย คจฺเฉยฺยุํ, ยสฺส โหนฺติ ตถาวิธาฯ

[664]

‘‘สนฺติ เวหายสา ปกฺขี, อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน;

เตปิ อาทาย คจฺเฉยฺยุํ, ยสฺส โหนฺติ ตถาวิธาฯ

[665]

‘‘สนฺติ เวหายสา ยกฺขา, อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน;

เตปิ อาทาย คจฺเฉยฺยุํ, ยสฺส โหนฺติ ตถาวิธาฯ

[666]

‘‘อตีตํ มานุสํ กมฺมํ, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวํ;

น ตํ สกฺโกมิ โมเจตุํ, อนฺตลิกฺเขน ขตฺติย’’ฯ

[667]

‘‘อตีรทสฺสี ปุริโส, มหนฺเต อุทกณฺณเว;

ยตฺถ โส ลภเต คาธํ [นาวํ (ก.)], ตตฺถ โส วินฺทเต สุขํฯ

[668]

‘‘เอวํ อมฺหญฺจ รญฺโญ จ, ตฺวํ ปติฏฺฐา มโหสธ;

ตฺวํ โนสิ มนฺตินํ เสฏฺโฐ, อมฺเห ทุกฺขา ปโมจย’’ฯ

[669]

‘‘อตีตํ มานุสํ กมฺมํ, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวํ;

น ตํ สกฺโกมิ โมเจตุํ, ตฺวํ ปชานสฺสุ เสนก’’ฯ

[670]

‘‘สุโณหิ เมตํ [เอตํ (สี. ก.)] วจนํ, ปสฺส เสนํ [ปสฺสเส’ตํ (สี. ปี.)] มหพฺภยํ;

เสนกํ ทานิ ปุจฺฉามิ, กิํ กิจฺจํ อิธ มญฺญสิ’’ฯ

[671]

‘‘อคฺคิํ วา ทฺวารโต เทม, คณฺหามเส วิกนฺตนํ [วิกตฺตนํ (สี. ปี.)];

อญฺญมญฺญํ วธิตฺวาน, ขิปฺปํ หิสฺสาม ชีวิตํ;

มา โน ราชา พฺรหฺมทตฺโต, จิรํ ทุกฺเขน มารยิ’’ฯ

[672]

‘‘สุโณหิ เมตํ วจนํ, ปสฺส เสนํ มหพฺภยํ;

ปุกฺกุสํ ทานิ ปุจฺฉามิ, กิํ กิจฺจํ อิธ มญฺญสิ’’ฯ

[673]

‘‘วิสํ ขาทิตฺวา มิยฺยาม, ขิปฺปํ หิสฺสาม ชีวิตํ;

มา โน ราชา พฺรหฺมทตฺโต, จิรํ ทุกฺเขน มารยิ’’ฯ

[674]

‘‘สุโณหิ เมตํ วจนํ, ปสฺส เสนํ มหพฺภยํ;

กามินฺทํ [กาวินฺทํ (สี. ปี.)] ทานิ ปุจฺฉามิ, กิํ กิจฺจํ อิธ มญฺญสิ’’ฯ

[675]

‘‘รชฺชุยา พชฺฌ มิยฺยาม, ปปาตา ปปตามเส [ปปเตมเส (สี. ปี.)];

มา โน ราชา พฺรหฺมทตฺโต, จิรํ ทุกฺเขน มารยิ’’ฯ

[676]

‘‘สุโณหิ เมตํ วจนํ, ปสฺส เสนํ มหพฺภยํ;

เทวินฺทํ ทานิ ปุจฺฉามิ, กิํ กิจฺจํ อิธ มญฺญสิ’’ฯ

[677]

‘‘อคฺคิํ วา ทฺวารโต เทม, คณฺหามเส วิกนฺตนํ;

อญฺญมญฺญํ วธิตฺวาน, ขิปฺปํ หิสฺสาม ชีวิตํ;

น โน สกฺโกติ โมเจตุํ, สุเขเนว มโหสโธ’’ฯ

[678]

‘‘ยถา กทลิโน สารํ, อนฺเวสํ นาธิคจฺฉติ;

เอวํ อนฺเวสมานา นํ, ปญฺหํ นชฺฌคมามเสฯ

[679]

‘‘ยถา สิมฺพลิโน สารํ, อนฺเวสํ นาธิคจฺฉติ;

เอวํ อนฺเวสมานา นํ, ปญฺหํ นชฺฌคมามเสฯ

[680]

‘‘อเทเส วต โน วุฏฺฐํ, กุญฺชรานํวโนทเก;

สกาเส ทุมฺมนุสฺสานํ, พาลานํ อวิชานตํฯ

[681]

‘‘อุพฺเพธติ เม หทยํ, มุขญฺจ ปริสุสฺสติ;

นิพฺพุติํ นาธิคจฺฉามิ, อคฺคิทฑฺโฒว อาตเปฯ

[682]

‘‘กมฺมารานํ ยถา อุกฺกา, อนฺโต ฌายติ โน พหิ;

เอวมฺปิ หทยํ มยฺหํ, อนฺโต ฌายติ โน พหิ’’ฯ

[683]

‘‘ตโต โส ปณฺฑิโต ธีโร, อตฺถทสฺสี มโหสโธ;

เวเทหํ ทุกฺขิตํ ทิสฺวา, อิทํ วจนมพฺรวิฯ

[684]

‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;

อหํ ตํ โมจยิสฺสามิ, ราหุคฺคหํว [ราหุคหิตํว (สี. สฺยา. ปี.)] จนฺทิมํฯ

[685]

‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;

อหํ ตํ โมจยิสฺสามิ, ราหุคฺคหํว สูริยํฯ

[686]

‘‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;

อหํ ตํ โมจยิสฺสามิ, ปงฺเก สนฺนํว กุญฺชรํฯ

[687]

‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;

อหํ ตํ โมจยิสฺสามิ, เปฬาพทฺธํว ปนฺนคํฯ

[688]

[อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ] ‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;

อหํ ตํ โมจยิสฺสามิ, ปกฺขิํ พทฺธํว ปญฺชเร [อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ]

[689]

‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;

อหํ ตํ โมจยิสฺสามิ, มจฺเฉ ชาลคเตริวฯ

[690]

‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;

อหํ ตํ โมจยิสฺสามิ, สโยคฺคพลวาหนํฯ

[691]

‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;

ปญฺจาลํ วาหยิสฺสามิ [พาหยิสฺสามิ (สฺยา.), วารยิสฺสามิ (ก.)], กากเสนํว เลฑฺฑุนาฯ

[692]

‘อทุ ปญฺญา กิมตฺถิยา, อมจฺโจ วาปิ ตาทิโส;

โย ตํ สมฺพาธปกฺขนฺทํ [สมฺพาธปกฺขนฺตํ (สี. ปี.)], ทุกฺขา น ปริโมจเย’’’ฯ

[693]

‘‘เอถ มาณวา อุฏฺเฐถ, มุขํ โสเธถ สนฺธิโน;

เวเทโห สหมจฺเจหิ, อุมงฺเคน [อุมฺมคฺเคน (สี. ปี.), อุมฺมงฺเค (สฺยา.) เอวมุปริปิ] คมิสฺสติ’’ฯ

[694]

‘‘ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, ปณฺฑิตสฺสานุจาริโน [ปณฺฑิตสฺสานุสาริโน (สี. สฺยา. ปี.)];

อุมงฺคทฺวารํ วิวริํสุ, ยนฺตยุตฺเต จ อคฺคเฬ’’ฯ

[695]

‘‘ปุรโต เสนโก ยาติ, ปจฺฉโต จ มโหสโธ;

มชฺเฌ จ ราชา เวเทโห, อมจฺจปริวาริโต’’ฯ

[696]

‘‘อุมงฺคา นิกฺขมิตฺวาน, เวเทโห นาวมารุหิ;

อภิรูฬฺหญฺจ ตํ ญตฺวา [อภิรุยฺหญฺจ ญตฺวาน (สฺยา. ก.)], อนุสาสิ มโหสโธฯ

[697]

‘อยํ เต สสุโร เทว, อยํ สสฺสุ ชนาธิป;

ยถา มาตุ ปฏิปตฺติ, เอวํ เต โหตุ สสฺสุยาฯ

[698]

‘ยถาปิ นิยโก ภาตา, สอุทริโย เอกมาตุโก;

เอวํ ปญฺจาลจนฺโท เต, ทยิตพฺโพ รเถสภฯ

[699]

‘อยํ ปญฺจาลจนฺที เต, ราชปุตฺตี อภิจฺฉิตา [อภิชฺฌิตา (สี. สฺยา. ปี.)];

กามํ กโรหิ เต ตาย, ภริยา เต รเถสภ’’’ฯ

[700]

‘‘อารุยฺห นาวํ ตรมาโน, กินฺนุ ตีรมฺหิ ติฏฺฐสิ;

กิจฺฉา มุตฺตามฺห ทุกฺขโต, ยาม ทานิ มโหสธ’’ฯ

[701]

‘‘เนส ธมฺโม มหาราช, โยหํ เสนาย นายโก;

เสนงฺคํ ปริหาเปตฺวา, อตฺตานํ ปริโมจเยฯ

[702]

‘‘นิเวสนมฺหิ เต เทว, เสนงฺคํ ปริหาปิตํ;

ตํ ทินฺนํ พฺรหฺมทตฺเตน, อานยิสฺสํ รเถสภ’’ฯ

[703]

‘‘อปฺปเสโน มหาเสนํ, กถํ วิคฺคยฺห [นิคฺคยฺห (สฺยา. ก.)] ฐสฺสสิ;

ทุพฺพโล พลวนฺเตน, วิหญฺญิสฺสสิ ปณฺฑิต’’ฯ

[704]

‘‘อปฺปเสโนปิ เจ มนฺตี, มหาเสนํ อมนฺตินํ;

ชินาติ ราชา ราชาโน, อาทิจฺโจวุทยํ ตมํ’’ฯ

[705]

‘‘สุสุขํ วต สํวาโส, ปณฺฑิเตหีติ เสนก;

ปกฺขีว ปญฺชเร พทฺเธ, มจฺเฉ ชาลคเตริว;

อมิตฺตหตฺถตฺตคเต [อมิตฺตสฺส หตฺถคเต (ก.)], โมจยี โน มโหสโธ’’ฯ

[706]

‘‘เอวเมตํ [เอวเมว (สฺยา.)] มหาราช, ปณฺฑิตา หิ สุขาวหา;

ปกฺขีว ปญฺชเร พทฺเธ, มจฺเฉ ชาลคเตริว;

อมิตฺตหตฺถตฺตคเต, โมจยี โน มโหสโธ’’ฯ

[707]

‘‘รกฺขิตฺวา กสิณํ รตฺติํ, จูฬเนยฺโย มหพฺพโล;

อุเทนฺตํ อรุณุคฺคสฺมิํ, อุปการิํ อุปาคมิฯ

[708]

‘‘อารุยฺห ปวรํ นาคํ, พลวนฺตํ สฏฺฐิหายนํ;

ราชา อโวจ ปญฺจาโล, จูฬเนยฺโย มหพฺพโลฯ

[709]

‘‘สนฺนทฺโธ มณิวมฺเมน [มณิจมฺเมน (สฺยา.)], สรมาทาย ปาณินา;

เปสิเย อชฺฌภาสิตฺถ, ปุถุคุมฺเพ สมาคเตฯ

[710]

‘‘หตฺถาโรเห อนีกฏฺเฐ, รถิเก ปตฺติการเก;

อุปาสนมฺหิ กตหตฺเถ, วาลเวเธ สมาคเต’’ฯ

[711]

‘‘เปเสถ กุญฺชเร ทนฺตี, พลวนฺเต สฏฺฐิหายเน;

มทฺทนฺตุ กุญฺชรา นครํ, เวเทเหน สุมาปิตํฯ

[712]

‘‘วจฺฉทนฺตมุขา เสตา, ติกฺขคฺคา อฏฺฐิเวธิโน;

ปณุนฺนา ธนุเวเคน, สมฺปตนฺตุตรีตราฯ

[713]

‘‘มาณวา วมฺมิโน สูรา, จิตฺรทณฺฑยุตาวุธา;

ปกฺขนฺทิโน มหานาคา, หตฺถีนํ โหนฺตุ สมฺมุขาฯ

[714]

‘‘สตฺติโย เตลโธตาโย, อจฺจิมนฺตา [อจฺจิมนฺตี (สี.)] ปภสฺสรา;

วิชฺโชตมานา ติฏฺฐนฺตุ, สตรํสีว [สตรํสา วิย (สี.)] ตารกาฯ

[715]

‘‘อาวุธพลวนฺตานํ, คุณิกายูรธารินํ;

เอตาทิสานํ โยธานํ, สงฺคาเม อปลายินํ;

เวเทโห กุโต มุจฺจิสฺสติ, สเจ ปกฺขีว กาหิติฯ

[716]

‘‘ติํส เม ปุริสนาวุตฺโย, สพฺเพเวเกกนิจฺจิตา;

เยสํ สมํ น ปสฺสามิ, เกวลํ มหิมํ จรํฯ

[717]

‘‘นาคา จ กปฺปิตา ทนฺตี, พลวนฺโต สฏฺฐิหายนา;

เยสํ ขนฺเธสุ โสภนฺติ, กุมารา จารุทสฺสนา;

[718]

‘‘ปีตาลงฺการา ปีตวสนา, ปีตุตฺตรนิวาสนา;

นาคขนฺเธสุ โสภนฺติ, เทวปุตฺตาว นนฺทเนฯ

[719]

‘‘ปาฐีนวณฺณา เนตฺติํสา, เตลโธตา ปภสฺสรา;

นิฏฺฐิตา นรธีเรหิ [นรวีเรหิ (สี. สฺยา. ปี.)], สมธารา สุนิสฺสิตาฯ

[720]

‘‘เวลฺลาลิโน วีตมลา, สิกฺกายสมยา ทฬฺหา;

คหิตา พลวนฺเตหิ, สุปฺปหารปฺปหาริภิฯ

[721]

‘‘สุวณฺณถรุสมฺปนฺนา, โลหิตกจฺฉุปธาริตา;

วิวตฺตมานา โสภนฺติ, วิชฺชุวพฺภฆนนฺตเรฯ

[722]

‘‘ปฏากา [ปตากา (สี. ปี.), ปถกา (สฺยา.)] วมฺมิโน สูรา, อสิจมฺมสฺส โกวิทา;

ธนุคฺคหา สิกฺขิตรา [ถรุคฺคหา สิกฺขิตาโร (สี. ปี.)], นาคขนฺเธ นิปาติโน [นาคขนฺธาติปาติโน (สี. ปี.)]

[723]

‘‘เอตาทิเสหิ ปริกฺขิตฺโต, นตฺถิ โมกฺโข อิโต ตว;

ปภาวํ เต น ปสฺสามิ, เยน ตฺวํ มิถิลํ วเช’’ฯ

[724]

‘‘กิํ นุ สนฺตรมาโนว, นาคํ เปเสสิ กุญฺชรํ;

ปหฏฺฐรูโป อาปตสิ [อาคมสิ (สฺยา.), อาตปสิ (ก.)], สิทฺธตฺโถสฺมีติ [ลทฺธตฺโถสฺมีติ (สี. สฺยา. ปี.)] มญฺญสิฯ

[725]

‘‘โอหเรตํ ธนุํ จาปํ, ขุรปฺปํ ปฏิสํหร;

โอหเรตํ สุภํ วมฺมํ, เวฬุริยมณิสนฺถตํ’’ [เวฬุริยมณิสนฺนิภํ (สฺยา.)]

[726]

‘‘ปสนฺนมุขวณฺโณสิ, มิตปุพฺพญฺจ ภาสสิ;

โหติ โข มรณกาเล, เอทิสี [ตาทิสี (สี. ปี.)] วณฺณสมฺปทา’’ฯ

[727]

‘‘โมฆํ เต คชฺชิตํ ราช, ภินฺนมนฺโตสิ ขตฺติย;

ทุคฺคณฺโหสิ [ทุคฺคณฺโห หิ (สี. สฺยา. ปี.)] ตยา ราชา, ขฬุงฺเกเนว [ขฬุงฺเคเนว (ก.)] สินฺธโวฯ

[728]

‘‘ติณฺโณ หิยฺโย ราชา คงฺคํ, สามจฺโจ สปริชฺชโน;

หํสราชํ ยถา ธงฺโก, อนุชฺชวํ ปติสฺสสิ’’ฯ

[729]

‘‘สิงฺคาลา รตฺติภาเคน, ผุลฺลํ ทิสฺวาน กิํสุกํ;

มํสเปสีติ มญฺญนฺตา, ปริพฺยูฬฺหา มิคาธมาฯ

[730]

‘‘วีติวตฺตาสุ รตฺตีสุ, อุคฺคตสฺมิํ ทิวากเร [ทิวากเร (สี. สฺยา. ปี.)];

กิํสุกํ ผุลฺลิตํ ทิสฺวา, อาสจฺฉินฺนา มิคาธมาฯ

[731]

‘‘เอวเมว ตุวํ ราช, เวเทหํ ปริวาริย [ปริวารย (สฺยา. ปี.), ปริวาริตํ (ก.)];

อาสจฺฉินฺโน คมิสฺสสิ, สิงฺคาลา กิํสุกํ ยถา’’ฯ

[732]

‘‘อิมสฺส หตฺเถ ปาเท จ, กณฺณนาสญฺจ ฉินฺทถ;

โย เม อมิตฺตํ หตฺถคตํ, เวเทหํ ปริโมจยิฯ

[733]

‘‘อิมํ มํสํว ปาตพฺยํ [มํสํว ปาตพฺพํ (สี. ปี.), มํสญฺจ ปาตพฺยํ (ก.)], สูเล กตฺวา ปจนฺตุ นํ;

โย เม อมิตฺตํ หตฺถคตํ, เวเทหํ ปริโมจยิฯ

[734]

‘‘ยถาปิ อาสภํ จมฺมํ, ปถพฺยา วิตนิยฺยติ;

สีหสฺส อโถ พฺยคฺฆสฺส, โหติ สงฺกุสมาหตํฯ

[735]

‘‘เอวํ ตํ วิตนิตฺวาน, เวธยิสฺสามิ สตฺติยา;

โย เม อมิตฺตํ หตฺถคตํ, เวเทหํ ปริโมจยิ’’ฯ

[736]

‘‘สเจ เม หตฺเถ ปาเท จ, กณฺณนาสญฺจ เฉจฺฉสิ;

เอวํ ปญฺจาลจนฺทสฺส, เวเทโห เฉทยิสฺสติฯ

[737]

‘‘สเจ เม หตฺเถ ปาเท จ, กณฺณนาสญฺจ เฉจฺฉสิ;

เอวํ ปญฺจาลจนฺทิยา, เวเทโห เฉทยิสฺสติฯ

[738]

‘‘สเจ เม หตฺเถ ปาเท จ, กณฺณนาสญฺจ เฉจฺฉสิ;

เอวํ นนฺทาย เทวิยา, เวเทโห เฉทยิสฺสติฯ

[739]

‘‘สเจ เม หตฺเถ ปาเท จ, กณฺณนาสญฺจ เฉจฺฉสิ;

เอวํ เต ปุตฺตทารสฺส, เวเทโห เฉทยิสฺสติฯ

[740]

‘‘สเจ มํสํว ปาตพฺยํ, สูเล กตฺวา ปจิสฺสสิ;

เอวํ ปญฺจาลจนฺทสฺส, เวเทโห ปาจยิสฺสติฯ

[741]

‘‘สเจ มํสํว ปาตพฺยํ, สูเล กตฺวา ปจิสฺสสิ;

เอวํ ปญฺจาลจนฺทิยา, เวเทโห ปาจยิสฺสติฯ

[742]

‘‘สเจ มํสํว ปาตพฺยํ, สูเล กตฺวา ปจิสฺสสิ;

เอวํ นนฺทาย เทวิยา, เวเทโห ปาจยิสฺสติฯ

[743]

‘‘สเจ มํสํว ปาตพฺยํ, สูเล กตฺวา ปจิสฺสสิ;

เอวํ เต ปุตฺตทารสฺส, เวเทโห ปาจยิสฺสติฯ

[744]

‘‘สเจ มํ วิตนิตฺวาน, เวธยิสฺสสิ สตฺติยา;

เอวํ ปญฺจาลจนฺทสฺส, เวเทโห เวธยิสฺสติฯ

[745]

‘‘สเจ มํ วิตนิตฺวาน, เวธยิสฺสสิ สตฺติยา;

เอวํ ปญฺจาลจนฺทิยา, เวเทโห เวธยิสฺสติฯ

[746]

‘‘สเจ มํ วิตนิตฺวาน, เวธยิสฺสสิ สตฺติยา;

เอวํ นนฺทาย เทวิยา, เวเทโห เวธยิสฺสติฯ

[747]

‘‘สเจ มํ วิตนิตฺวาน, เวธยิสฺสสิ สตฺติยา;

เอวํ เต ปุตฺตทารสฺส, เวเทโห เวธยิสฺสติ;

เอวํ โน มนฺติตํ รโห, เวเทเหน มยา สหฯ

[748]

‘‘ยถาปิ ปลสตํ จมฺมํ, โกนฺติมนฺตาสุนิฏฺฐิตํ [โกนฺตีมนฺตีสุนิฏฺฐิตํ (สี. ปี.)];

อุเปติ ตนุตาณาย, สรานํ ปฏิหนฺตเวฯ

[749]

‘‘สุขาวโห ทุกฺขนุโท, เวเทหสฺส ยสสฺสิโน;

มติํ เต ปฏิหญฺญามิ, อุสุํ ปลสเตน วา’’ฯ

[750]

‘‘อิงฺฆ ปสฺส มหาราช, สุญฺญํ อนฺเตปุรํ ตว;

โอโรธา จ กุมารา จ, ตว มาตา จ ขตฺติย;

อุมงฺคา นีหริตฺวาน, เวเทหสฺสุปนามิตา’’ฯ

[751]

‘‘อิงฺฆ อนฺเตปุรํ มยฺหํ, คนฺตฺวาน วิจินาถ นํ;

ยถา อิมสฺส วจนํ, สจฺจํ วา ยทิ วา มุสา’’ฯ

[752]

‘‘เอวเมตํ มหาราช, ยถา อาห มโหสโธ;

สุญฺญํ อนฺเตปุรํ สพฺพํ, กากปฏฺฏนกํ ยถา’’ฯ

[753]

‘‘อิโต คตา มหาราช, นารี สพฺพงฺคโสภนา;

โกสมฺพผลกสุสฺโสณี [โกสุมฺภผลกสุสฺโสณี (สี. สฺยา. ปี.)], หํสคคฺครภาณินีฯ

[754]

‘‘อิโต นีตา มหาราช, นารี สพฺพงฺคโสภนา;

โกเสยฺยวสนา สามา, ชาตรูปสุเมขลาฯ

[755]

‘‘สุรตฺตปาทา กลฺยาณี, สุวณฺณมณิเมขลา;

ปาเรวตกฺขี สุตนู, พิมฺโพฏฺฐา ตนุมชฺฌิมาฯ

[756]

‘‘สุชาตา ภุชลฏฺฐีว, เวทีว [เวลฺลีว (สี. ปี.)] ตนุมชฺฌิมา;

ทีฆสฺสา เกสา อสิตา, อีสกคฺคปเวลฺลิตาฯ

[757]

‘‘สุชาตา มิคฉาปาว, เหมนฺตคฺคิสิขาริว;

นทีว คิริทุคฺเคสุ, สญฺฉนฺนา ขุทฺทเวฬุภิฯ

[758]

‘‘นาคนาสูรุ กลฺยาณี, ปรมา [ปฐมา (สี. ปี.)] ติมฺพรุตฺถนี;

นาติทีฆา นาติรสฺสา, นาโลมา นาติโลมสา’’ฯ

[759]

‘‘นนฺทาย นูน มรเณน, นนฺทสิ สิริวาหน;

อหญฺจ นูน นนฺทา จ, คจฺฉาม ยมสาธนํ’’ฯ

[760]

‘‘ทิพฺพํ อธียเส มายํ, อกาสิ จกฺขุโมหนํ;

โย เม อมิตฺตํ หตฺถคตํ, เวเทหํ ปริโมจยิ’’ฯ

[761]

‘‘อธียนฺติ มหาราช [อธิยนฺติ เว มหาราช (สฺยา. ก.)], ทิพฺพมายิธ ปณฺฑิตา;

เต โมจยนฺติ อตฺตานํ, ปณฺฑิตา มนฺติโน ชนาฯ

[762]

‘‘สนฺติ มาณวปุตฺตา เม, กุสลา สนฺธิเฉทกา;

เยสํ กเตน มคฺเคน, เวเทโห มิถิลํ คโต’’ฯ

[763]

‘‘อิงฺฆ ปสฺส มหาราช, อุมงฺคํ สาธุ มาปิตํ;

หตฺถีนํ อถ อสฺสานํ, รถานํ อถ ปตฺตินํ;

อาโลกภูตํ ติฏฺฐนฺตํ, อุมงฺคํ สาธุ มาปิตํ’’ [นิฏฺฐิตํ (สี. สฺยา. ปี.)]

[764]

‘‘ลาภา วต วิเทหานํ, ยสฺสิเมทิสา ปณฺฑิตา;

ฆเร วสนฺติ วิชิเต, ยถา ตฺวํสิ มโหสธ’’ฯ

[765]

‘‘วุตฺติญฺจ ปริหารญฺจ, ทิคุณํ ภตฺตเวตนํ;

ททามิ วิปุเล โภเค, ภุญฺช กาเม รมสฺสุ จ;

มา วิเทหํ ปจฺจคมา, กิํ วิเทโห กริสฺสติ’’ฯ

[766]

‘‘โย จเชถ มหาราช, ภตฺตารํ ธนการณา;

อุภินฺนํ โหติ คารยฺโห, อตฺตโน จ ปรสฺส จ;

ยาว ชีเวยฺย เวเทโห, นาญฺญสฺส ปุริโส สิยาฯ

[767]

‘‘โย จเชถ มหาราช, ภตฺตารํ ธนการณา;

อุภินฺนํ โหติ คารยฺโห, อตฺตโน จ ปรสฺส จ;

ยาว ติฏฺเฐยฺย เวเทโห, นาญฺญสฺส วิชิเต วเส’’ฯ

[768]

‘‘ทมฺมิ นิกฺขสหสฺสํ เต, คามาสีติญฺจ กาสิสุ;

ทาสิสตานิ จตฺตาริ, ทมฺมิ ภริยาสตญฺจ เต;

สพฺพํ เสนงฺคมาทาย, โสตฺถิํ คจฺฉ มโหสธฯ

[769]

‘‘ยาว ททนฺตุ หตฺถีนํ, อสฺสานํ ทิคุณํ วิธํ;

ตปฺเปนฺตุ อนฺนปาเนน, รถิเก ปตฺติการเก’’ฯ

[770]

‘‘หตฺถี อสฺเส รเถ ปตฺตี, คจฺเฉวาทาย ปณฺฑิต;

ปสฺสตุ ตํ มหาราชา, เวเทโห มิถิลํ คตํ [มิถิลคฺคหํ (ก.)]

[771]

‘‘หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี, เสนา ปทิสฺสเต มหา;

จตุรงฺคินี ภีสรูปา, กิํ นุ มญฺญสิ ปณฺฑิต’’ [มญฺญนฺติ ปณฺฑิตา (สี. สฺยา. ปี.)]

[772]

‘‘อานนฺโท เต มหาราช, อุตฺตโม ปฏิทิสฺสติ;

สพฺพํ เสนงฺคมาทาย, โสตฺถิํ ปตฺโต มโหสโธ’’ฯ

[773]

‘‘ยถา เปตํ สุสานสฺมิํ, ฉฑฺเฑตฺวา จตุโร ชนา;

เอวํ กปิลเย ตฺยมฺห [กปฺปิลิเย ตฺยมฺหา (สฺยา.), กมฺปิลฺลิเย ตฺยมฺหา (สี.), กมฺปิลฺลิยรฏฺเฐ (ปี.)], ฉฑฺฑยิตฺวา อิธาคตาฯ

[774]

‘‘อถ ตฺวํ เกน วณฺเณน, เกน วา ปน เหตุนา;

เกน วา อตฺถชาเตน, อตฺตานํ ปริโมจยิ’’ฯ

[775]

‘‘อตฺถํ อตฺเถน เวเทห, มนฺตํ มนฺเตน ขตฺติย;

ปริวารยิํ [ปริวารยิสฺสํ (สี. สฺยา.)] ราชานํ, ชมฺพุทีปํว สาคโร’’ฯ

[776]

‘‘ทินฺนํ นิกฺขสหสฺสํ เม, คามาสีติ จ กาสิสุ;

ทาสีสตานิ จตฺตาริ, ทินฺนํ ภริยาสตญฺจ เม;

สพฺพํ เสนงฺคมาทาย, โสตฺถินามฺหิ อิธาคโต’’ฯ

[777]

‘‘สุสุขํ วต สํวาโส, ปณฺฑิเตหีติ เสนก;

ปกฺขีว ปญฺชเร พทฺเธ, มจฺเฉ ชาลคเตริว;

อมิตฺตหตฺถตฺตคเต [อมิตฺตสฺส หตฺถคเต (ก.)], โมจยี โน มโหสโธ’’ฯ

[778]

‘‘เอวเมตํ มหาราช, ปณฺฑิตา หิ สุขาวหา;

ปกฺขีว ปญฺชเร พทฺเธ, มจฺเฉ ชาลคเตริว;

อมิตฺตหตฺถตฺตคเต, โมจยี โน มโหสโธ’’ฯ

[779]

‘‘อาหญฺญนฺตุ สพฺพวีณา, เภริโย ทินฺทิมานิ จ;

ธเมนฺตุ มาคธา สงฺขา, วคฺคู นทนฺตุ ทุนฺทุภี’’ฯ

[780]

‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;

พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ, ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํฯ

[781]

‘‘หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;

พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ, ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํฯ

[782]

‘‘สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;

พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ, ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํฯ

[783]

‘‘พหุชโน ปสนฺโนสิ, ทิสฺวา ปณฺฑิตมาคตํ;

ปณฺฑิตมฺหิ อนุปฺปตฺเต, เจลุกฺเขโป อวตฺตถา’’ติฯ

อุมงฺคชาตกํ [มหาอุมฺมคฺคชาตกํ (สี. ปี.), มโหสธชาตกํ (สฺยา.§ก.)] ปญฺจมํฯ

543. ภูริทตฺตชาตกํ (6)

[784]

‘‘ยํ กิญฺจิ รตนํ อตฺถิ, ธตรฏฺฐนิเวสเน;

สพฺพานิ เต อุปยนฺตุ, ธีตรํ เทหิ ราชิโน’’ฯ

[785]

‘‘น โน วิวาโห นาเคหิ, กตปุพฺโพ กุทาจนํ;

ตํ วิวาหํ อสํยุตฺตํ, กถํ อมฺเห กโรมเส’’ฯ

[786]

‘‘ชีวิตํ นูน เต จตฺตํ, รฏฺฐํ วา มนุชาธิป;

น หิ นาเค กุปิตมฺหิ, จิรํ ชีวนฺติ ตาทิสาฯ

[787]

‘‘โย ตฺวํ เทว มนุสฺโสสิ, อิทฺธิมนฺตํ อนิทฺธิมา;

วรุณสฺส นิยํ ปุตฺตํ, ยามุนํ อติมญฺญสิ’’ฯ

[788]

‘‘นาติมญฺญามิ ราชานํ, ธตรฏฺฐํ ยสสฺสินํ;

ธตรฏฺโฐ หิ นาคานํ, พหูนมปิ อิสฺสโรฯ

[789]

‘‘อหิ มหานุภาโวปิ, น เม ธีตรมารโห;

ขตฺติโย จ วิเทหานํ, อภิชาตา สมุทฺทชา’’ฯ

[790]

‘‘กมฺพลสฺสตรา อุฏฺเฐนฺตุ, สพฺเพ นาเค นิเวทย;

พาราณสิํ ปวชฺชนฺตุ, มา จ กญฺจิ [กิญฺจิ (สี. ปี. ก.)] วิเหฐยุํ’’ฯ

[791]

‘‘นิเวสเนสุ โสพฺเภสุ, รถิยา จจฺจเรสุ จ;

รุกฺขคฺเคสุ จ ลมฺพนฺตุ, วิตตา โตรเณสุ จฯ

[792]

‘‘อหมฺปิ สพฺพเสเตน, มหตา สุมหํ ปุรํ;

ปริกฺขิปิสฺสํ โภเคหิ, กาสีนํ ชนยํ ภยํ’’ฯ

[793]

ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, อุรคาเนกวณฺณิโน;

พาราณสิํ ปวชฺชิํสุ, น จ กญฺจิ วิเหฐยุํฯ

[794]

นิเวสเนสุ โสพฺเภสุ, รถิยา จจฺจเรสุ จ;

รุกฺขคฺเคสุ จ ลมฺพิํสุ, วิตตา โตรเณสุ จฯ

[795]

เตสุ ทิสฺวาน ลมฺพนฺเต, ปุถู กนฺทิํสุ นาริโย;

นาเค โสณฺฑิกเต ทิสฺวา, ปสฺสสนฺเต มุหุํ มุหุํฯ

[796]

พาราณสี ปพฺยธิตา, อาตุรา สมปชฺชถ;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, ‘‘ธีตรํ เทหิ ราชิโน’’ฯ

[797]

‘‘ปุปฺผาภิหารสฺส วนสฺส มชฺเฌ, โก โลหิตกฺโข วิตตนฺตรํโส;

กา กมฺพุกายูรธรา สุวตฺถา, ติฏฺฐนฺติ นาริโย ทส วนฺทมานาฯ

[798]

‘‘โก ตฺวํ พฺรหาพาหุ วนสฺส มชฺเฌ, วิโรจสิ ฆตสิตฺโตว อคฺคิ;

มเหสกฺโข อญฺญตโรสิ ยกฺโข, อุทาหุ นาโคสิ มหานุภาโว’’ฯ

[799]

‘‘นาโคหมสฺมิ อิทฺธิมา, เตชสฺสี [เตชสี (สี. สฺยา. ปี. ก.)] ทุรติกฺกโม;

ฑํเสยฺยํ เตชสา กุทฺโธ, ผีตํ ชนปทํ อปิฯ

[800]

‘‘สมุทฺทชา หิ เม มาตา, ธตรฏฺโฐ จ เม ปิตา;

สุทสฺสนกนิฏฺโฐสฺมิ, ภูริทตฺโตติ มํ วิทู’’ฯ

[801]

‘‘ยํ คมฺภีรํ สทาวฏฺฏํ, รหทํ ภิสฺมํ เปกฺขสิ;

เอส ทิพฺโย มมาวาโส, อเนกสตโปริโสฯ

[802]

‘‘มยูรโกญฺจาภิรุทํ, นีโลทํ วนมชฺฌโต;

ยมุนํ ปวิส มา ภีโต, เขมํ วตฺตวตํ [วตฺตวติํ (สฺยา. ก.)] สิวํ’’ฯ

[803]

‘‘ตตฺถ ปตฺโต สานุจโร, สห ปุตฺเตน พฺราหฺมณ;

ปูชิโต มยฺหํ กาเมหิ, สุขํ พฺราหฺมณ วจฺฉสิ’’ฯ

[804]

‘‘สมา สมนฺตปริโต, ปหูตตครา [พหุกา ตคฺครา (สี. สฺยา. ปี.)] มหี;

อินฺทโคปกสญฺฉนฺนา, โสภติ หริตุตฺตมาฯ

[805]

‘‘รมฺมานิ วนเจตฺยานิ, รมฺมา หํสูปกูชิตา;

โอปุปฺผาปทฺมา ติฏฺฐนฺติ, โปกฺขรญฺโญ [โปกฺขรญฺญา (สฺยา. ปี.)] สุนิมฺมิตาฯ

[806]

‘‘อฏฺฐํสา สุกตา ถมฺภา, สพฺเพ เวฬุริยามยา;

สหสฺสถมฺภา ปาสาทา, ปูรา กญฺญาหิ โชตเรฯ

[807]

‘‘วิมานํ อุปปนฺโนสิ, ทิพฺยํ ปุญฺเญหิ อตฺตโน;

อสมฺพาธํ สิวํ รมฺมํ, อจฺจนฺตสุขสํหิตํฯ

[808]

‘‘มญฺเญ สหสฺสเนตฺตสฺส, วิมานํ นาภิกงฺขสิ;

อิทฺธี หิ ตฺยายํ วิปุลา, สกฺกสฺเสว ชุตีมโต’’ฯ

[809]

‘‘มนสาปิ น ปตฺตพฺโพ, อานุภาโว ชุตีมโต;

ปริจารยมานานํ, สอินฺทานํ [อินฺทานํ (สฺยา. ก.)] วสวตฺตินํ’’ฯ

[810]

‘‘ตํ วิมานํ อภิชฺฌาย, อมรานํ สุเขสินํ;

อุโปสถํ อุปวสนฺโต, เสมิ วมฺมิกมุทฺธนิ’’ฯ

[811]

‘‘อหญฺจ มิคเมสาโน, สปุตฺโต ปาวิสิํ วนํ;

ตํ มํ มตํ วา ชีวํ วา, นาภิเวเทนฺติ ญาตกาฯ

[812]

‘‘อามนฺตเย ภูริทตฺตํ, กาสิปุตฺตํ ยสสฺสินํ;

ตยา โน สมนุญฺญาตา, อปิ ปสฺเสมุ ญาตเก’’ฯ

[813]

‘‘เอโส หิ วต เม ฉนฺโท, ยํ วเสสิ มมนฺติเก;

น หิ เอตาทิสา กามา, สุลภา โหนฺติ มานุเสฯ

[814]

‘‘สเจ ตฺวํ นิจฺฉเส วตฺถุํ, มม กาเมหิ ปูชิโต;

มยา ตฺวํ สมนุญฺญาโต, โสตฺถิํ ปสฺสาหิ ญาตเก’’ฯ

[815]

‘‘ธารยิมํ มณิํ ทิพฺยํ, ปสุํ ปุตฺเต จ วินฺทติ;

อโรโค สุขิโต โหติ [โหหิ (สฺยา.)], คจฺเฉวาทาย พฺราหฺมณ’’ฯ

[816]

‘‘กุสลํ ปฏินนฺทามิ, ภูริทตฺต วโจ ตว;

ปพฺพชิสฺสามิ ชิณฺโณสฺมิ, น กาเม อภิปตฺถเย’’ฯ

[817]

‘‘พฺรหฺมจริยสฺส เจ ภงฺโค, โหติ โภเคหิ การิยํ;

อวิกมฺปมาโน เอยฺยาสิ, พหุํ ทสฺสามิ เต ธนํ’’ฯ

[818]

‘‘กุสลํ ปฏินนฺทามิ, ภูริทตฺต วโจ ตว;

ปุนปิ อาคมิสฺสามิ, สเจ อตฺโถ ภวิสฺสติ’’ฯ

[819]

‘‘อิทํ วตฺวา ภูริทตฺโต, เปเสสิ จตุโร ชเน;

เอถ คจฺฉถ อุฏฺเฐถ, ขิปฺปํ ปาเปถ พฺราหฺมณํฯ

[820]

ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, อุฏฺฐาย จตุโร ชนา;

เปสิตา ภูริทตฺเตน, ขิปฺปํ ปาเปสุ พฺราหฺมณํฯ

[821]

‘‘มณิํ ปคฺคยฺห มงฺคลฺยํ, สาธุวิตฺตํ [สาธุจิตฺตํ (ปี.)] มโนรมํ;

เสลํ พฺยญฺชนสมฺปนฺนํ, โก อิมํ มณิมชฺฌคา’’ฯ

[822]

‘‘โลหิตกฺขสหสฺสาหิ, สมนฺตา ปริวาริตํ;

อชฺช กาลํ ปถํ [ปทํ (สี. ปี.)] คจฺฉํ, อชฺฌคาหํ มณิํ อิมํ’’ฯ

[823]

‘‘สุปจิณฺโณ อยํ เสโล, อจฺจิโต มหิโต [มานิโต (ก.)] สทา;

สุธาริโต สุนิกฺขิตฺโต, สพฺพตฺถมภิสาธเยฯ

[824]

‘‘อุปจารวิปนฺนสฺส, นิกฺเขเป ธารณาย วา;

อยํ เสโล วินาสาย, ปริจิณฺโณ อโยนิโสฯ

[825]

‘‘น อิมํ อกุสโล [กุสลํ (ก.)] ทิพฺยํ, มณิํ ธาเรตุมารโห;

ปฏิปชฺช สตํ นิกฺขํ, เทหิมํ รตนํ มม’’ฯ

[826]

‘‘น จ มฺยายํ มณี เกยฺโย, โคหิ [เกหิ (ก.)] วา รตเนหิ วา;

เสโล พฺยญฺชนสมฺปนฺโน, เนว เกยฺโย มณี มม’’ฯ

[827]

‘‘โน เจ ตยา มณี เกยฺโย, โคหิ [เกหิ (ก.)] วา รตเนหิ วา;

อถ เกน มณี เกยฺโย, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ฯ

[828]

‘‘โย เม สํเส มหานาคํ, เตชสฺสิํ ทุรติกฺกมํ;

ตสฺส ทชฺชํ อิมํ เสลํ, ชลนฺตมิว เตชสา’’ฯ

[829]

‘‘โก นุ พฺราหฺมณวณฺเณน, สุปณฺโณ ปตตํ วโร;

นาคํ ชิคีสมนฺเวสิ, อนฺเวสํ ภกฺขมตฺตโนฯ

[830]

‘‘นาหํ ทิชาธิโป โหมิ, น ทิฏฺโฐ ครุโฬ มยา;

อาสีวิเสน วิตฺโตติ [วิตฺโตสฺมิ (สฺยา. ก.)], วชฺโช พฺราหฺมณ มํ วิทู’’ฯ

[831]

‘‘กิํ นุ ตุยฺหํ พลํ อตฺถิ, กิํ สิปฺปํ วิชฺชเต ตว;

กิสฺมิํ วา ตฺวํ ปรตฺถทฺโธ, อุรคํ นาปจายสิ’’ฯ

[832]

‘‘อารญฺญิกสฺส อิสิโน, จิรรตฺตํ ตปสฺสิโน;

สุปณฺโณ โกสิยสฺสกฺขา, วิสวิชฺชํ อนุตฺตรํฯ

[833]

‘‘ตํ ภาวิตตฺตญฺญตรํ, สมฺมนฺตํ ปพฺพตนฺตเร;

สกฺกจฺจํ ตํ อุปฏฺฐาสิํ, รตฺตินฺทิวมตนฺทิโตฯ

[834]

‘‘โส ตทา ปริจิณฺโณ เม, วตฺตวา พฺรหฺมจริยวา;

ทิพฺพํ ปาตุกรี มนฺตํ, กามสา ภควา มมฯ

[835]

‘‘ตฺยาหํ มนฺเต ปรตฺถทฺโธ, นาหํ ภายามิ โภคินํ;

อาจริโย วิสฆาตานํ, อลมฺปาโนติ [อาลมฺพาโนติ (สี. ปี.), อาลมฺพายโนติ (สฺยา.)] มํ วิทู’’ฯ

[836]

‘‘คณฺหามเส มณิํ ตาต, โสมทตฺต วิชานหิ;

มา ทณฺเฑน สิริํ ปตฺตํ, กามสา ปชหิมฺหเส’’ฯ

[837]

‘‘สกํ นิเวสนํ ปตฺตํ, โย ตํ พฺราหฺมณ ปูชยิ;

เอวํ กลฺยาณการิสฺส, กิํ โมหา ทุพฺภิมิจฺฉสิ’’ฯ

[838]

‘‘สเจ ตฺวํ [สเจ หิ (สี. ปี. ก.)] ธนกาโมสิ, ภูริทตฺโต ปทสฺสติ [ภูริทตฺตํ ปทิสฺสสิ (ก.)];

ตเมว คนฺตฺวา ยาจสฺสุ, พหุํ ทสฺสติ เต ธนํ’’ฯ

[839]

‘‘หตฺถคตํ ปตฺตคตํ, นิกิณฺณํ ขาทิตุํ วรํ;

มา โน สนฺทิฏฺฐิโก อตฺโถ, โสมทตฺต อุปจฺจคา’’ฯ

[840]

‘‘ปจฺจติ นิรเย โฆเร, มหิสฺสมปิ วิวรติ [มหิสฺสมว ทียติ (สี. ปี.), มหิมสฺส วินฺทฺรียติ (สฺยา.)];

มิตฺตทุพฺภี หิตจฺจาคี, ชีวเรวาปิ สุสฺสติ [ชีวเร จาปิ สุสฺสเร (สี. ปี.)]

[841]

‘‘สเจ ตฺวํ [สเจ หิ (สี. ปี. ก.)] ธนกาโมสิ, ภูริทตฺโต ปทสฺสติ;

มญฺเญ อตฺตกตํ เวรํ, นจิรํ เวทยิสฺสสิ’’ฯ

[842]

‘‘มหายญฺญํ ยชิตฺวาน, เอวํ สุชฺฌนฺติ พฺราหฺมณา;

มหายญฺญํ ยชิสฺสาม, เอวํ โมกฺขาม ปาปกา’’ฯ

[843]

‘‘หนฺท ทานิ อปายามิ, นาหํ อชฺช ตยา สห;

ปทมฺเปกํ [ปทเมกํ (สฺยา. ก.)] น คจฺเฉยฺยํ, เอวํ กิพฺพิสการินา’’ฯ

[844]

‘‘อิทํ วตฺวาน ปิตรํ, โสมทตฺโต พหุสฺสุโต;

อุชฺฌาเปตฺวาน ภูตานิ, ตมฺหา ฐานา อปกฺกมิฯ

[845]

‘‘คณฺหาเหตํ มหานาคํ, อาหเรตํ มณิํ มม;

อินฺทโคปกวณฺณาโภ, ยสฺส โลหิตโก สิโรฯ

[846]

‘‘กปฺปาสปิจุราสีว, เอโส กาโย ปทิสฺสติ [กาย’สฺส ทิสฺสติ (สี. ปี.)];

วมฺมิกคฺคคโต เสติ, ตํ ตฺวํ คณฺหาหิ พฺราหฺมณ’’ฯ

[847]

‘‘อโถสเธหิ ทิพฺเพหิ, ชปฺปํ มนฺตปทานิ จ;

เอวํ ตํ อสกฺขิ สตฺถุํ [สฏฺฐุํ (สี. ปี.), ยุฏฺฐุํ (สฺยา.), สุตฺตุํ (ก.)], กตฺวา ปริตฺตมตฺตโน’’ฯ

[848]

‘‘มมํ ทิสฺวาน อายนฺตํ, สพฺพกามสมิทฺธินํ;

อินฺทฺริยานิ อหฏฺฐานิ, สาวํ [สามํ (สี. ปี.)] ชาตํ มุขํ ตวฯ

[849]

‘‘ปทฺมํ ยถา หตฺถคตํ, ปาณินา ปริมทฺทิตํ;

สาวํ ชาตํ [ยนฺตํ (ก.)] มุขํ ตุยฺหํ, มมํ ทิสฺวาน เอทิสํฯ

[850]

‘‘กจฺจิ นุ เต นาภิสสิ [เต นาภิสยิ (สี.), เต นาภิสฺสสิ (สฺยา.)], กจฺจิ เต อตฺถิ เวทนา;

เยน สาวํ มุขํ ตุยฺหํ, มมํ ทิสฺวาน อาคตํ’’ฯ

[851]

‘‘สุปินํ ตาต อทฺทกฺขิํ, อิโต มาสํ อโธคตํ;

ทกฺขิณํ วิย เม พาหุํ, เฉตฺวา รุหิรมกฺขิตํ;

ปุริโส อาทาย ปกฺกามิ, มม โรทนฺติยา สติฯ

[852]

‘‘ยโตหํ [ยโต ตํ (สี.)] สุปินมทฺทกฺขิํ, สุทสฺสน วิชานหิ;

ตโต ทิวา วา รตฺติํ วา, สุขํ เม โนปลพฺภติ’’ฯ

[853]

‘‘ยํ ปุพฺเพ ปริวาริํสุ [ปริจาริํสุ (สี. ปี.)], กญฺญา รุจิรวิคฺคหา;

เหมชาลปฏิจฺฉนฺนา, ภูริทตฺโต น ทิสฺสติฯ

[854]

‘‘ยํ ปุพฺเพ ปริวาริํสุ [ปริจาริํสุ (สี. ปี.)], เนตฺติํสวรธาริโน;

กณิการาว สมฺผุลฺลา, ภูริทตฺโต น ทิสฺสติฯ

[855]

‘‘หนฺท ทานิ คมิสฺสาม, ภูริทตฺตนิเวสนํ;

ธมฺมฏฺฐํ สีลสมฺปนฺนํ, ปสฺสาม ตว ภาตรํ’’ฯ

[856]

‘‘ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺติํ, ภูริทตฺตสฺส มาตรํ;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, ภูริทตฺตสฺส นาริโยฯ

[857]

‘‘ปุตฺตํ เตยฺเย น ชานาม, อิโต มาสํ อโธคตํ;

มตํ วา ยทิ วา ชีวํ, ภูริทตฺตํ ยสสฺสินํ’’ฯ

[858]

‘‘สกุณี หตปุตฺตาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;

จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ, ภูริทตฺตํ อปสฺสตี [อิมิสฺสา คาถายานนฺตเร สี. ปี. โปตฺถเกสุ – ‘‘สกุณี หตปุตฺตาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ; เตน เตน ปธาวิสฺส, ปิยปุตฺตํ อปสฺสตี’’ติ อิติ อยมฺปิ คาถา อาคตา]

[859]

‘‘กุรรี หตฉาปาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;

จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ, ภูริทตฺตํ อปสฺสตีฯ

[860]

‘‘สา นูน จกฺกวากีว, ปลฺลลสฺมิํ อโนทเก;

จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ, ภูริทตฺตํ อปสฺสตีฯ

[861]

‘‘กมฺมารานํ ยถา อุกฺกา, อนฺโต ฌายติ โน พหิ;

เอวํ ฌายามิ โสเกน, ภูริทตฺตํ อปสฺสตี’’ฯ

[862]

‘‘สาลาว สมฺปมถิตา [สมฺปมทฺทิตา (สฺยา. ก.)], มาลุเตน ปมทฺทิตา;

เสนฺติ ปุตฺตา จ ทารา จ, ภูริทตฺตนิเวสเน’’ฯ

[863]

‘‘อิทํ สุตฺวาน นิคฺโฆสํ, ภูริทตฺตนิเวสเน;

อริฏฺโฐ จ สุโภโค [สุภโค (สี. ปี.)] จ, ปธาวิํสุ อนนฺตรา [อุปธาวิํสุ อนนฺตรา (สี. ปี.)]

[864]

‘‘อมฺม อสฺสาส มา โสจิ, เอวํธมฺมา หิ ปาณิโน;

จวนฺติ อุปปชฺชนฺติ, เอสสฺส ปริณามิตา’’ฯ

[865]

‘‘อหมฺปิ ตาต ชานามิ, เอวํธมฺมา หิ ปาณิโน;

โสเกน จ ปเรตสฺมิ, ภูริทตฺตํ อปสฺสตีฯ

[866]

‘‘อชฺช เจ เม อิมํ รตฺติํ, สุทสฺสน วิชานหิ;

ภูริทตฺตํ อปสฺสนฺตี, มญฺเญ หิสฺสามิ ชีวิตํ’’ฯ

[867]

‘‘อมฺม อสฺสาส มา โสจิ, อานยิสฺสาม ภาตรํ;

ทิโสทิสํ คมิสฺสาม, ภาตุปริเยสนํ จรํฯ

[868]

‘‘ปพฺพเต คิริทุคฺเคสุ, คาเมสุ นิคเมสุ จ;

โอเรน สตฺตรตฺตสฺส [โอเรน ทสรตฺตสฺส (สี. ปี.)], ภาตรํ ปสฺส อาคตํ’’ฯ

[869]

‘‘หตฺถา ปมุตฺโต อุรโค, ปาเท เต นิปตี ภุสํ;

กจฺจิ นุ ตํ ฑํสี ตาต [กจฺจิ ตํ นุ ฑสี ตาต (สี.), กจฺจิ นุ ฑํสิโต ตาต (สฺยา.), กจฺจิตานุฑสี ตาต (ปี.)], มา ภายิ สุขิโต ภว’’ฯ

[870]

‘‘เนว มยฺหํ อยํ นาโค, อลํ ทุกฺขาย กายจิ;

ยาวตตฺถิ อหิคฺคาโห, มยา ภิยฺโย น วิชฺชติ’’ฯ

[871]

‘‘โก นุ พฺราหฺมณวณฺเณน, ทิตฺโต [ทตฺโต (สี. สฺยา. ปี.)] ปริสมาคโต;

อวฺหายนฺตุ สุยุทฺเธน, สุณนฺตุ ปริสา มม’’ฯ

[872]

‘‘ตฺวํ มํ นาเคน อาลมฺป, อหํ มณฺฑูกฉาปิยา;

โหตุ โน อพฺภุตํ ตตฺถ, อาสหสฺเสหิ ปญฺจหิ’’ฯ

[873]

‘‘อหญฺหิ วสุมา อฑฺโฒ, ตฺวํ ทลิทฺโทสิ มาณว;

โก นุ เต ปาฏิโภคตฺถิ, อุปชูตญฺจ กิํ สิยาฯ

[874]

‘‘อุปชูตญฺจ เม อสฺส, ปาฏิโภโค จ ตาทิโส;

โหตุ โน อพฺภุตํ ตตฺถ, อาสหสฺเสหิ ปญฺจหิ’’ฯ

[875]

‘‘สุโณหิ เม มหาราช, วจนํ ภทฺทมตฺถุ เต;

ปญฺจนฺนํ เม สหสฺสานํ, ปาฏิโภโค หิ กิตฺติม’’ฯ

[876]

‘‘เปตฺติกํ วา อิณํ โหติ, ยํ วา โหติ สยํกตํ;

กิํ ตฺวํ เอวํ พหุํ มยฺหํ, ธนํ ยาจสิ พฺราหฺมณ’’ฯ

[877]

‘‘อลมฺปาโน หิ นาเคน, มมํ อภิชิคีสติ [อภิชิคิํสติ (สี. สฺยา. ปี.)];

อหํ มณฺฑูกฉาปิยา, ฑํสยิสฺสามิ พฺราหฺมณํฯ

[878]

‘‘ตํ ตฺวํ ทฏฺฐุํ มหาราช, อชฺช รฏฺฐาภิวฑฺฒน;

ขตฺตสงฺฆปริพฺยูฬฺโห, นิยฺยาหิ อหิทสฺสนํ’’ [อภิทสฺสนํ (สี. ปี.)]

[879]

‘‘เนว ตํ อติมญฺญามิ, สิปฺปวาเทน มาณว;

อติมตฺโตสิ สิปฺเปน, อุรคํ นาปจายสิ’’ฯ

[880]

‘‘อหมฺปิ นาติมญฺญามิ, สิปฺปวาเทน พฺราหฺมณ;

อวิเสน จ นาเคน, ภุสํ วญฺจยเส ชนํฯ

[881]

‘‘เอวํ เจตํ ชโน ชญฺญา, ยถา ชานามิ ตํ อหํ;

น ตฺวํ ลภสิ อาลมฺป, ภุสมุฏฺฐิํ [ถุสมุฏฺฐิํ (สฺยา.), สตฺตุมุฏฺฐิํ (สี. ปี.)] กุโต ธนํ’’ฯ

[882]

‘‘ขราชิโน ชฏี ทุมฺมี [รุมฺมี (สี. สฺยา. ปี.)], ทิตฺโต ปริสมาคโต;

โย ตฺวํ เอวํ คตํ นาคํ, อวิโส อติมญฺญสิฯ

[883]

‘‘อาสชฺช โข นํ ชญฺญาสิ, ปุณฺณํ อุคฺคสฺส เตชโส;

มญฺเญ ตํ ภสฺมราสิํว, ขิปฺปเมโส กริสฺสติ’’ฯ

[884]

‘‘สิยา วิสํ สิลุตฺตสฺส, เทฑฺฑุภสฺส สิลาภุโน;

เนว โลหิตสีสสฺส, วิสํ นาคสฺส วิชฺชติ’’ฯ

[885]

‘‘สุตเมตํ อรหตํ, สญฺญตานํ ตปสฺสินํ;

อิธ ทานานิ ทตฺวาน, สคฺคํ คจฺฉนฺติ ทายกา;

ชีวนฺโต เทหิ ทานานิ, ยทิ เต อตฺถิ ทาตเวฯ

[886]

‘‘อยํ นาโค มหิทฺธิโก, เตชสฺสี ทุรติกฺกโม;

เตน ตํ ฑํสยิสฺสามิ, โส ตํ ภสฺมํ กริสฺสติ’’ฯ

[887]

‘‘มยาเปตํ สุตํ สมฺม, สญฺญตานํ ตปสฺสินํ;

อิธ ทานานิ ทตฺวาน, สคฺคํ คจฺฉนฺติ ทายกา;

ตฺวเมว เทหิ ชีวนฺโต, ยทิ เต อตฺถิ ทาตเวฯ

[888]

‘‘อยํ อชมุขี [อจฺจิมุขี (สี. สฺยา. ปี.)] นาม, ปุณฺณา อุคฺคสฺส เตชโส;

ตาย ตํ ฑํสยิสฺสามิ, สา ตํ ภสฺมํ กริสฺสติ’’ฯ

[889]

‘‘ยา ธีตา ธตรฏฺฐสฺส, เวมาตา ภคินี มม;

สา ตํ ฑํสตฺวชมุขี [สา ทิสฺสตุ อจฺจิมุขี (สี. ปี.)], ปุณฺณา อุคฺคสฺส เตชโส’’ฯ

[890]

‘‘ฉมายํ เจ นิสิญฺจิสฺสํ, พฺรหฺมทตฺต วิชานหิ;

ติณลตานิ โอสธฺโย, อุสฺสุสฺเสยฺยุํ อสํสยํฯ

[891]

‘‘อุทฺธํ เจ ปาตยิสฺสามิ, พฺรหฺมทตฺต วิชานหิ;

สตฺต วสฺสานิยํ เทโว, น วสฺเส น หิมํ ปเตฯ

[892]

‘‘อุทเก เจ นิสิญฺจิสฺสํ, พฺรหฺมทตฺต วิชานหิ;

ยาวนฺโตทกชา [ยาวตา โอทกา (สี.), ยาวตา อุทกชา (ปี.)] ปาณา, มเรยฺยุํ มจฺฉกจฺฉปา’’ฯ

[893]

‘‘โลกฺยํ สชนฺตํ อุทกํ, ปยาคสฺมิํ ปติฏฺฐิตํ;

โกมํ อชฺโฌหรี ภูโต, โอคาฬฺหํ ยมุนํ นทิํ’’ฯ

[894]

‘‘ยเทส โลกาธิปตี ยสสฺสี, พาราณสิํ ปกฺริย [ปกิรปรี (สี. ปี.), ปกิรหรี (สฺยา.)] สมนฺตโต;

ตสฺสาห ปุตฺโต อุรคูสภสฺส, สุโภโคติ มํ พฺราหฺมณ เวทยนฺติ’’ฯ

[895]

‘‘สเจ หิ ปุตฺโต อุรคูสภสฺส, กาสิสฺส [กํสสฺส (สี. ปี.)] รญฺโญ อมราธิปสฺส;

มเหสกฺโข อญฺญตโร ปิตา เต, มจฺเจสุ มาตา ปน เต อตุลฺยา;

น ตาทิโส อรหติ พฺราหฺมณสฺส, ทาสมฺปิ โอหาริตุํ [โอหาตุํ (สี. ปี.)] มหานุภาโว’’ฯ

[896]

‘‘รุกฺขํ นิสฺสาย วิชฺฌิตฺโถ, เอเณยฺยํ ปาตุมาคตํ;

โส วิทฺโธ ทูรมจริ [ทูร’มสรา (สี. ปี.)], สรเวเคน สีฆวา [เสขวา (สี. ปี.), เปกฺขวา (สฺยา. ก.)]

[897]

‘‘ตํ ตฺวํ ปติตมทฺทกฺขิ, อรญฺญสฺมิํ พฺรหาวเน;

สมํ สกาชมาทาย, สายํ นิคฺโรธุปาคมิฯ

[898]

‘‘สุกสาฬิกสงฺฆุฏฺฐํ, ปิงฺคลํ [ปิงฺคิยํ (สี. สฺยา. ปี.)] สนฺถตายุตํ;

โกกิลาภิรุทํ รมฺมํ, ธุวํ หริตสทฺทลํฯ

[899]

‘‘ตตฺถ เต โส ปาตุรหุ, อิทฺธิยา ยสสา ชลํ;

มหานุภาโว ภาตา เม, กญฺญาหิ ปริวาริโตฯ

[900]

‘‘โส เตน ปริจิณฺโณ ตฺวํ, สพฺพกาเมหิ ตปฺปิโต;

อทุฏฺฐสฺส ตุวํ ทุพฺภิ, ตํ เต เวรํ อิธาคตํฯ

[901]

‘‘ขิปฺปํ คีวํ ปสาเรหิ, น เต ทสฺสามิ ชีวิตํ;

ภาตุ ปริสรํ เวรํ, เฉทยิสฺสามิ เต สิรํ’’ฯ

[902]

‘‘อชฺฌายโก ยาจโยคี, อาหุตคฺคิ จ พฺราหฺมโณ;

เอเตหิ ตีหิ ฐาเนหิ, อวชฺโฌ โหติ [ภวติ (สี. สฺยา. ปี.)] พฺราหฺมโณ’’ฯ

[903]

‘‘ยํ ปูรํ ธตรฏฺฐสฺส, โอคาฬฺหํ ยมุนํ นทิํ;

โชตเต สพฺพโสวณฺณํ, คิริมาหจฺจ ยามุนํฯ

[904]

‘‘ตตฺถ เต ปุริสพฺยคฺฆา, โสทริยา มม ภาตโร;

ยถา เต ตตฺถ วกฺขนฺติ, ตถา เหสฺสสิ พฺราหฺมณ’’ฯ

[905]

‘‘อนิตฺตรา อิตฺตรสมฺปยุตฺตา, ยญฺญา จ เวทา จ สุโภคโลเก;

ตทคฺครยฺหญฺหิ วินินฺทมาโน, ชหาติ วิตฺตญฺจ สตญฺจ ธมฺมํฯ

[906]

‘‘อชฺเฌนมริยา ปถวิํ ชนินฺทา, เวสฺสา กสิํ ปาริจริยญฺจ สุทฺทา;

อุปาคุ ปจฺเจกํ ยถาปเทสํ, กตาหุ เอเต วสินาติ อาหุ’’ฯ

[907]

‘‘ธาตา วิธาตา วรุโณ กุเวโร, โสโม ยโม จนฺทิมา วายุ สูริโย;

เอเตปิ ยญฺญํ ปุถุโส ยชิตฺวา, อชฺฌายกานํ อโถ สพฺพกาเมฯ

[908]

‘‘วิกาสิตา จาปสตานิ ปญฺจ, โย อชฺชุโน พลวา ภีมเสโน;

สหสฺสพาหุ อสโม ปถพฺยา, โสปิ ตทา มาทหิ ชาตเวทํ’’ฯ

[909]

‘‘โย พฺราหฺมเณ โภชยิ ทีฆรตฺตํ, อนฺเนน ปาเนน ยถานุภาวํ;

ปสนฺนจิตฺโต อนุโมทมาโน, สุโภค เทวญฺญตโร อโหสิ’’ฯ

[910]

‘‘มหาสนํ เทวมโนมวณฺณํ, โย สปฺปินา อสกฺขิ โภเชตุมคฺคิํ [เชตุมคฺคิํ (สี. ปี.)];

ส ยญฺญตนฺตํ วรโต ยชิตฺวา, ทิพฺพํ คติํ มุจลินฺทชฺฌคจฺฉิ’’ฯ

[911]

‘‘มหานุภาโว วสฺสสหสฺสชีวี, โย ปพฺพชี ทสฺสเนยฺโย อุฬาโร;

หิตฺวา อปริยนฺตรฏฺฐํ [รถํ (สี. ปี.)] สเสนํ, ราชา ทุทีโปปิ ชคาม [ทุทีโปปชฺฌคามิ (สฺยา.)] สคฺคํ’’ฯ

[912]

‘‘โย สาครนฺตํ สาคโร วิชิตฺวา, ยูปํ สุภํ โสณฺณมยํ [โสวณฺณมยํ (สฺยา. ก.)] อุฬารํ;

อุสฺเสสิ เวสฺสานรมาทหาโน, สุโภค เทวญฺญตโร อโหสิฯ

[913]

‘‘ยสฺสานุภาเวน สุโภค คงฺคา, ปวตฺตถ [ปวตฺตติ (สฺยา. ก.)] ทธิสนฺนิสินฺนํ [ทธิสนฺน (สี. ปี.)] สมุทฺทํ;

สโลมปาโท ปริจริยมคฺคิํ, องฺโค สหสฺสกฺขปุรชฺฌคจฺฉิ’’ฯ

[914]

‘‘มหิทฺธิโก เทววโร ยสสฺสี, เสนาปติ ติทิเว วาสวสฺส;

โส โสมยาเคน มลํ วิหนฺตฺวา, สุโภค เทวญฺญตโร อโหสิ’’ฯ

[915]

‘‘อการยิ โลกมิมํ ปรญฺจ, ภาคีรถิํ หิมวนฺตญฺจ คิชฺฌํ [คิชฺฌํ (สฺยา. ก.), วิญฺฌํ (?)];

โย อิทฺธิมา เทววโร ยสสฺสี, โสปิ ตทา อาทหิ ชาตเวทํฯ

[916]

‘‘มาลาคิรี หิมวา โย จ คิชฺโฌ [วิชฺโฌ (ก.), วิชฺฌา (สฺยา.)], สุทสฺสโน นิสโภ กุเวรุ [กากเนรุ (สี. ปี.), กากเวรุ (สฺยา.)];

เอเต จ อญฺเญ จ นคา มหนฺตา, จิตฺยา กตา ยญฺญกเรหิ มาหุ’’ฯ

[917]

‘‘อชฺฌายกํ มนฺตคุณูปปนฺนํ, ตปสฺสินํ ยาจโยโคติธาหุ [ติจาห (สี. ปี.), ติ จาหุ (ก.)];

ตีเร สมุทฺทสฺสุทกํ สชนฺตํ [สิญฺจนฺตํ (ก.)], สาคโรชฺโฌหริ เตนเปยฺโยฯ

[918]

‘‘อายาควตฺถูนิ ปุถู ปถพฺยา, สํวิชฺชนฺติ พฺราหฺมณา วาสวสฺส;

ปุริมํ ทิสํ ปจฺฉิมํ ทกฺขิณุตฺตรํ, สํวิชฺชมานา ชนยนฺติ เวทํ’’ฯ

[919]

‘‘กลี หิ ธีราน กฏํ มคานํ, ภวนฺติ เวทชฺฌคตานริฏฺฐ;

มรีจิธมฺมํ อสเมกฺขิตตฺตา, มายาคุณา นาติวหนฺติ ปญฺญํฯ

[920]

‘‘เวทา น ตาณาย ภวนฺติ ทสฺส, มิตฺตทฺทุโน ภูนหุโน นรสฺส;

น ตายเต ปริจิณฺโณ จ อคฺคิ, โทสนฺตรํ มจฺจมนริยกมฺมํฯ

[921]

‘‘สพฺพญฺจ มจฺจา สธนํ สโภคํ [สธนา สโภคา (สี. สฺยา. ปี. ก.)], อาทีปิตํ ทารุ ติเณน มิสฺสํ;

ทหํ น ตปฺเป [น ตปฺเป อคฺคิ (ก.)] อสมตฺถเตโช, โก ตํ สุภิกฺขํ ทฺวิรสญฺญุ กยิรา [ทิรสญฺญ กุริยา (สี.), ทิรสญฺญุ กุริยา (ปี.)]

[922]

‘‘ยถาปิ ขีรํ วิปริณามธมฺมํ, ทธิ ภวิตฺวา นวนีตมฺปิ โหติ;

เอวมฺปิ อคฺคิ วิปริณามธมฺโม, เตโช สโมโรหตี โยคยุตฺโตฯ

[923]

‘‘น ทิสฺสตี อคฺคิมนุปฺปวิฏฺโฐ, สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ;

นามตฺถมาโน [นามนฺถมาโน (สี. ปี.)] อรณีนเรน, นากมฺมุนา ชายติ ชาตเวโทฯ

[924]

‘‘สเจ หิ อคฺคิ อนฺตรโต วเสยฺย, สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ;

สพฺพานิ สุสฺเสยฺยุ วนานิ โลเก, สุกฺขานิ กฏฺฐานิ จ ปชฺชเลยฺยุํฯ

[925]

‘‘กโรติ เจ ทารุติเณน ปุญฺญํ, โภชํ นโร ธูมสิขิํ ปตาปวํ;

องฺคาริกา โลณกรา จ สูทา, สรีรทาหาปิ กเรยฺยุ ปุญฺญํฯ

[926]

‘‘อถ เจ หิ เอเต น กโรนฺติ ปุญฺญํ, อชฺเฌนมคฺคิํ อิธ ตปฺปยิตฺวา;

น โกจิ โลกสฺมิํ กโรติ ปุญฺญํ, โภชํ นโร ธูมสิขิํ ปตาปวํฯ

[927]

‘‘กถญฺหิ โลกาปจิโต สมาโน, อมนุญฺญคนฺธํ พหูนํ อกนฺตํ;

ยเทว มจฺจา ปริวชฺชยนฺติ, ตทปฺปสตฺถํ ทฺวิรสญฺญุ ภุญฺเชฯ

[928]

‘‘สิขิมฺปิ เทเวสุ วทนฺติ เหเก, อาปํ มิลกฺขู [มิลกฺขา (สี. ปี.)] ปน เทวมาหุ;

สพฺเพว เอเต วิตถํ ภณนฺติ [คณฺหนฺติ (ก.)], อคฺคี น เทวญฺญตโร น จาโปฯ

[929]

‘‘อนินฺทฺริยพทฺธมสญฺญกายํ [นิรินฺทฺริยํ อนฺตํ อสญฺญกายํ (สี. ปี.), อนิทฺริยํ สนฺตมสญฺญกายํ (สฺยา.)], เวสฺสานรํ กมฺมกรํ ปชานํ;

ปริจริย มคฺคิํ สุคติํ กถํ วเช, ปาปานิ กมฺมานิ ปกุพฺพมาโน [ปกูพฺพมาโน (สฺยา. ก.)]

[930]

‘‘สพฺพาภิภู ตาหุธ ชีวิกตฺถา, อคฺคิสฺส พฺรหฺมา ปริจารโกติ;

สพฺพานุภาวี จ วสี กิมตฺถํ, อนิมฺมิโต นิมฺมิตํ วนฺทิตสฺสฯ

[931]

‘‘หสฺสํ อนิชฺฌานขมํ อตจฺฉํ, สกฺการเหตุ ปกิริํสุ ปุพฺเพ;

เต ลาภสกฺกาเร อปาตุโภนฺเต, สนฺธาปิตา [สนฺถมฺภิตา (สี. ปี.), สนฺธาภิตา (สฺยา.), สนฺตาปิตา (ก.)] ชนฺตุภิ สนฺติธมฺมํฯ

[932]

‘‘อชฺเฌนมริยา ปถวิํ ชนินฺทา, เวสฺสา กสิํ ปาริจริยญฺจ สุทฺทา;

อุปาคุ ปจฺเจกํ ยถาปเทสํ, กตาหุ เอเต วสินาติ อาหุฯ

[933]

‘‘เอตญฺจ สจฺจํ วจนํ ภเวยฺย, ยถา อิทํ ภาสิตํ พฺราหฺมเณหิ;

นาขตฺติโย ชาตุ ลเภถ รชฺชํ, นาพฺราหฺมโณ มนฺตปทานิ สิกฺเข;

นาญฺญตฺร เวสฺเสหิ กสิํ กเรยฺย, สุทฺโท น มุจฺเจ ปรเปสนาย [ปรเปสฺสิตาย (สี. ปี.)]

[934]

‘‘ยสฺมา จ เอตํ วจนํ อภูตํ, มุสาวิเม โอทริยา ภณนฺติ;

ตทปฺปปญฺญา อภิสทฺทหนฺติ, ปสฺสนฺติ ตํ ปณฺฑิตา อตฺตนาวฯ

[935]

‘‘ขตฺยา หิ เวสฺสานํ [ขตฺตา น เวสฺสา น (สี. ปี.)] พลิํ หรนฺติ, อาทาย สตฺถานิ จรนฺติ พฺราหฺมณา;

ตํ ตาทิสํ สงฺขุภิตํ ปภินฺนํ, กสฺมา พฺรหฺมา นุชฺชุ กโรติ โลกํฯ

[936]

‘‘สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก, พฺรหฺมา พหูภูตปตี [พฺรหฺมปหู ภูตปตี (สฺยา.)] ปชานํ;

กิํ สพฺพโลกํ วิทหี อลกฺขิํ, กิํ สพฺพโลกํ น สุขิํ อกาสิฯ

[937]

‘‘สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก, พฺรหฺมา พหูภูตปตี ปชานํ;

มายา มุสาวชฺชมเทน [มุสาวญฺจนปเทน (ก.)] จาปิ, โลกํ อธมฺเมน กิมตฺถมการิ [กิมตฺถ’กาสิ (สี. ปี.), กิมตฺถการี (สฺยา.)]

[938]

‘‘สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก, พฺรหฺมา พหูภูตปตี ปชานํ;

อธมฺมิโก ภูตปตี อริฏฺฐ, ธมฺเม สติ โย วิทหี อธมฺมํฯ

[939]

‘‘กีฏา ปฏงฺคา อุรคา จ เภกา [ภิงฺคา (สฺยา.)], หนฺตฺวา กิมี สุชฺฌติ มกฺขิกา จ;

เอเตปิ ธมฺมา อนริยรูปา, กมฺโพชกานํ วิตถา พหูนํฯ

[940]

‘‘สเจ หิ โส สุชฺฌติ โย หนาติ, หโตปิ โส สคฺคมุเปติ ฐานํ;

โภวาทิ โภวาทิน มารเยยฺยุํ [มารเภยฺยุํ (ก.)], เย จาปิ เตสํ อภิสทฺทเหยฺยุํฯ

[941]

‘‘เนว มิคา น ปสู โนปิ คาโว, อายาจนฺติ อตฺตวธาย เกจิ;

วิปฺผนฺทมาเน อิธ ชีวิกตฺถา, ยญฺเญสุ ปาเณ ปสุมารภนฺติ [มาหรนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)]

[942]

‘‘ยูปุสฺสเน [ยูปสฺส เต (สี.), ยูปสฺส เน (ปี.)] ปสุพนฺเธ จ พาลา, จิตฺเตหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ;

อยํ เต ยูโป กามทุโห ปรตฺถ, ภวิสฺสติ สสฺสโต สมฺปราเยฯ

[943]

‘‘สเจ จ ยูเป มณิสงฺขมุตฺตํ, ธญฺญํ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ;

สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ, สเจ ทุเห ติทิเว สพฺพกาเม;

เตวิชฺชสงฺฆาว ปุถู ยเชยฺยุํ, อพฺราหฺมณํ [น พฺราหฺมณา (สี. สฺยา.)] กญฺจิ น ยาชเยยฺยุํฯ

[944]

‘‘กุโต จ ยูเป มณิสงฺขมุตฺตํ, ธญฺญํ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ;

สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ, กุโต ทุเห ติทิเว สพฺพกาเมฯ

[945]

‘‘สฐา จ ลุทฺทา จ ปลุทฺธพาลา [อุปลทฺธพาลา (สี. ปี.)], จิตฺเตหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ;

อาทาย อคฺคิํ มม เทหิ วิตฺตํ, ตโต สุขี โหหิสิ สพฺพกาเมฯ

[946]

‘‘ตมคฺคิหุตฺตํ สรณํ ปวิสฺส, จิตฺเตหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ;

โอโรปยิตฺวา เกสมสฺสุํ นขญฺจ, เวเทหิ วิตฺตํ อติคาฬฺหยนฺติ [อติคาฬยนฺติ (สี. ปี.)]

[947]

‘‘กากา อุลูกํว รโห ลภิตฺวา, เอกํ สมานํ พหุกา สเมจฺจ;

อนฺนานิ ภุตฺวา กุหกา กุหิตฺวา, มุณฺฑํ กริตฺวา ยญฺญปโถสฺสชนฺติฯ

[948]

‘‘เอวญฺหิ โส วญฺจิโต พฺราหฺมเณหิ, เอโก สมาโน พหุกา [พหุหี (สี.)] สเมจฺจ;

เต โยคโยเคน วิลุมฺปมานา, ทิฏฺฐํ อทิฏฺเฐน ธนํ หรนฺติฯ

[949]

‘‘อกาสิยา ราชูหิวานุสิฏฺฐา, ตทสฺส อาทาย ธนํ หรนฺติ;

เต ตาทิสา โจรสมา อสนฺตา, วชฺฌา น หญฺญนฺติ อริฏฺฐ โลเกฯ

[950]

‘‘อินฺทสฺส พาหารสิ ทกฺขิณาติ, ยญฺเญสุ ฉินฺทนฺติ ปลาสยฏฺฐิํ;

ตํ เจปิ สจฺจํ มฆวา ฉินฺนพาหุ, เกนสฺส อินฺโท อสุเร ชินาติฯ

[951]

‘‘ตญฺเจว ตุจฺฉํ มฆวา สมงฺคี, หนฺตา อวชฺโฌ ปรโม ส เทโว [สุเทโว (สฺยา. ก.)];

มนฺตา อิเม พฺราหฺมณา ตุจฺฉรูปา, สนฺทิฏฺฐิกา วญฺจนา เอส โลเกฯ

[952]

‘‘มาลาคิริ หิมวา โย จ คิชฺโฌ, สุทสฺสโน นิสโภ กุเวรุ;

เอเต จ อญฺเญ จ นคา มหนฺตา, จิตฺยา กตา ยญฺญกเรหิ มาหุฯ

[953]

‘‘ยถาปการานิ หิ อิฏฺฐกานิ, จิตฺยา กตา ยญฺญกเรหิ มาหุ;

น ปพฺพตา โหนฺติ ตถาปการา, อญฺญา ทิสา อจลา ติฏฺฐเสลาฯ

[954]

‘‘น อิฏฺฐกา โหนฺติ สิลา จิเรน [จิเรนปิ (สี. ปี.)], น ตตฺถ สญฺชายติ อโย น โลหํ;

ยญฺญญฺจ เอตํ ปริวณฺณยนฺตา, จิตฺยา กตา ยญฺญกเรหิ มาหุฯ

[955]

‘‘อชฺฌายกํ มนฺตคุณูปปนฺนํ, ตปสฺสินํ ยาจโยโคติธาหุ;

ตีเร สมุทฺทสฺสุทกํ สชนฺตํ, ตํ สาคโรชฺโฌหริ เตนเปยฺโยฯ

[956]

‘‘ปโรสหสฺสมฺปิ สมนฺตเวเท, มนฺตูปปนฺเน นทิโย วหนฺติ;

น เตน พฺยาปนฺนรสูทกา น, กสฺมา สมุทฺโท อตุโล อเปยฺโยฯ

[957]

‘‘เย เกจิ กูปา อิธ ชีวโลเก, โลณูทกา กูปขเณหิ ขาตา;

น พฺราหฺมณชฺโฌหรเณน [พฺราหฺมณชฺโฌหริ เตน (ก.)] เตสุ, อาโป อเปยฺโย ทฺวิรสญฺญุ มาหุฯ

[958]

‘‘ปุเร ปุรตฺถา กา กสฺส ภริยา, มโน มนุสฺสํ อชเนสิ ปุพฺเพ;

เตนาปิ ธมฺเมน น โกจิ หีโน, เอวมฺปิ โวสฺสคฺควิภงฺคมาหุ [โวสฺสคฺควิภาคมาหุ (สี.)]

[959]

‘‘จณฺฑาลปุตฺโตปิ อธิจฺจ เวเท, ภาเสยฺย มนฺเต กุสโล มตีมา [มุตีมา (สี. ปี.)];

น ตสฺส มุทฺธาปิ ผเลยฺย สตฺตธา, มนฺตา อิเม อตฺตวธาย กตา [กตฺต (สี. ปี.)]

[960]

‘‘วาจากตา คิทฺธิกตา [คิทฺธิคตา (ก.)] คหีตา, ทุมฺโมจยา กพฺยปถานุปนฺนา;

พาลาน จิตฺตํ วิสเม นิวิฏฺฐํ, ตทปฺปปญฺญา อภิสทฺทหนฺติฯ

[961]

‘‘สีหสฺส พฺยคฺฆสฺส จ ทีปิโน จ, น วิชฺชตี โปริสิยํพเลน;

มนุสฺสภาโว จ ควํว เปกฺโข, ชาตี หิ เตสํ อสมา สมานา [สมานํ (สฺยา. ก.)]

[962]

‘‘สเจ จ ราชา ปถวิํ วิชิตฺวา, สชีววา อสฺสวปาริสชฺโช;

สยเมว โส สตฺตุสงฺฆํ วิเชยฺย, ตสฺสปฺปชา นิจฺจสุขี [นิจฺจสุขา (ปี.)] ภเวยฺยฯ

[963]

‘‘ขตฺติยมนฺตา จ ตโย จ เวทา, อตฺเถน เอเต สมกา ภวนฺติ;

เตสญฺจ อตฺถํ อวินิจฺฉินิตฺวา, น พุชฺฌตี โอฆปถํว ฉนฺนํฯ

[964]

‘‘ขตฺติยมนฺตา จ ตโย จ เวทา, อตฺเถน เอเต สมกา ภวนฺติ;

ลาโภ อลาโภ อยโส ยโส จ, สพฺเพว เตสํ จตุนฺนญฺจ [สพฺเพ เต สพฺเพสํ จตุนฺน (สี. ปี.)] ธมฺมาฯ

[965]

‘‘ยถาปิ อิพฺภา ธนธญฺญเหตุ, กมฺมานิ กโรนฺติ [กาเรนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)] ปุถู ปถพฺยา;

เตวิชฺชสงฺฆา จ ตเถว อชฺช, กมฺมานิ กโรนฺติ [กาเรนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)] ปุถู ปถพฺยาฯ

[966]

‘‘อิพฺเภหิ เย เต [เอเต (สี. สฺยา. ปี.)] สมกา ภวนฺติ, นิจฺจุสฺสุกา กามคุเณสุ ยุตฺตา;

กมฺมานิ กโรนฺติ [กาเรนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)] ปุถู ปถพฺยา, ตทปฺปปญฺญา ทฺวิรสญฺญุรา เต’’ฯ

[967]

‘‘กสฺส เภรี มุทิงฺคา จ, สงฺขาปณวทินฺทิมา;

ปุรโต ปฏิปนฺนานิ, หาสยนฺตา รเถสภํฯ

[968]

‘‘กสฺส กญฺจนปฏฺเฏน, ปุถุนา วิชฺชุวณฺณินา;

ยุวา กลาปสนฺนทฺโธ, โก เอติ สิริยา ชลํฯ

[969]

‘‘อุกฺกามุขปหฏฺฐํว , ขทิรงฺคารสนฺนิภํ;

มุขญฺจ รุจิรา ภาติ, โก เอติ สิริยา ชลํฯ

[970]

‘‘กสฺส ชมฺโพนทํ ฉตฺตํ, สสลากํ มโนรมํ;

อาทิจฺจรํสาวรณํ, โก เอติ สิริยา ชลํฯ

[971]

‘‘กสฺส องฺคํ [องฺกํ (สี. ปี.)] ปริคฺคยฺห, วาฬพีชนิมุตฺตมํ;

อุภโต วรปุญฺญสฺส [จรเต วรปญฺญสฺส (สี. ปี.)], มุทฺธนิ อุปรูปริฯ

[972]

‘‘กสฺส เปขุณหตฺถานิ, จิตฺรานิ จ มุทูนิ จ;

กญฺจนมณิทณฺฑานิ [ตปญฺญมณิทณฺฑานิ (สี. ปี.), สุวณฺณมณิทณฺฑานิ (สฺยา. ก.)], จรนฺติ ทุภโต มุขํฯ

[973]

‘‘ขทิรงฺคารวณฺณาภา, อุกฺกามุขปหํสิตา;

กสฺเสเต กุณฺฑลา วคฺคู, โสภนฺติ ทุภโต มุขํฯ

[974]

‘‘กสฺส วาเตน ฉุปิตา, นิทฺธนฺตา มุทุกาฬกา [มุทุกาฬกํ (สี.), มุทุ กาฬิกา (สฺยา.)];

โสภยนฺติ นลาฏนฺตํ, นภา วิชฺชุริวุคฺคตาฯ

[975]

‘‘กสฺส เอตานิ อกฺขีนิ, อายตานิ ปุถูนิ จ;

โก โสภติ วิสาลกฺโข, กสฺเสตํ อุณฺณชํ มุขํฯ

[976]

‘‘กสฺเสเต ลปนชาตา [ลปนชา สุทฺธา (สี. ปี.)], สุทฺธา สงฺขวรูปมา;

ภาสมานสฺส โสภนฺติ, ทนฺตา กุปฺปิลสาทิสาฯ

[977]

‘‘กสฺส ลาขารสสมา, หตฺถปาทา สุเขธิตา;

โก โส พิมฺโพฏฺฐสมฺปนฺโน, ทิวา สูริโยว ภาสติฯ

[978]

‘‘หิมจฺจเย หิมวติ [เหมวโต (สี. สฺยา. ปี.)], มหาสาโลว ปุปฺผิโต;

โก โส โอทาตปาวาโร, ชยํ อินฺโทว โสภติฯ

[979]

‘‘สุวณฺณปีฬกากิณฺณํ , มณิทณฺฑวิจิตฺตกํ;

โก โส ปริสโมคยฺห, อีสํ ขคฺคํ ปมุญฺจติ [อีโส ขคฺคํว มุญฺจติ (สี. ปี.), ภนฺเต ขคฺคํ ปมุญฺจติ (สฺยา.)]

[980]

‘‘สุวณฺณวิกตา จิตฺตา, สุกตา จิตฺตสิพฺพนา [สิพฺพินี (สฺยา. ก.)];

โก โส โอมุญฺจเต ปาทา, นโม กตฺวา มเหสิโน’’ฯ

[981]

‘‘ธตรฏฺฐา หิ เต นาคา, อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน;

สมุทฺทชาย อุปฺปนฺนา, นาคา เอเต มหิทฺธิกา’’ติฯ

ภูริทตฺตชาตกํ ฉฏฺฐํฯ

544. จนฺทกุมารชาตกํ (7)

[982]

‘‘ราชาสิ ลุทฺทกมฺโม, เอกราชา ปุปฺผวตียา;

โส ปุจฺฉิ พฺรหฺมพนฺธุํ, ขณฺฑหาลํ ปุโรหิตํ มูฬฺหํฯ

[983]

‘สคฺคาน มคฺคมาจิกฺข [สคฺคมคฺคมาจิกฺข (สี. ปี.)], ตฺวํสิ พฺราหฺมณ ธมฺมวินยกุสโล;

ยถา อิโต วชนฺติ สุคติํ, นรา ปุญฺญานิ กตฺวาน’ฯ

[984]

‘อติทานํ ททิตฺวาน, อวชฺเฌ เทว ฆาเตตฺวา;

เอวํ วชนฺติ สุคติํ, นรา ปุญฺญานิ กตฺวาน’ฯ

[985]

‘กิํ ปน ตํ อติทานํ, เก จ อวชฺฌา อิมสฺมิ โลกสฺมิํ;

เอตญฺจ โข โน อกฺขาหิ, ยชิสฺสามิ ททามิ [ยชิสฺสาม ททาม (สี. ปี.)] ทานานิ’ฯ

[986]

‘ปุตฺเตหิ เทว ยชิตพฺพํ, มเหสีหิ เนคเมหิ จ;

อุสเภหิ อาชานิเยหิ จตูหิ, สพฺพจตุกฺเกน เทว ยชิตพฺพํ’’’ฯ

[987]

‘‘ตํ สุตฺวา อนฺเตปุเร, กุมารา มเหสิโย จ หญฺญนฺตุ;

เอโก อโหสิ นิคฺโฆโส, ภิสฺมา อจฺจุคฺคโต สทฺโท’’ฯ

[988]

‘‘คจฺฉถ วเทถ กุมาเร, จนฺทํ สูริยญฺจ ภทฺทเสนญฺจ;

สูรญฺจ วามโคตฺตญฺจ, ปจุรา [ปสุรา (สี. ปี. ก.)] กิร โหถ ยญฺญตฺถายฯ

[989]

‘‘กุมาริโยปิ วเทถ, อุปเสนํ [อุปเสนิํ (สี.), อุปเสณิํ (ปี.)] โกกิลญฺจ มุทิตญฺจ;

นนฺทญฺจาปิ กุมาริํ, ปจุรา [ปสุรา (สี. ปี. ก.)] กิร โหถ ยญฺญตฺถายฯ

[990]

‘‘วิชยมฺปิ มยฺหํ มเหสิํ, เอราวติํ [เอกปติํ (ปี.), เอราปติํ (ก.)] เกสินิํ สุนนฺทญฺจ;

ลกฺขณวรูปปนฺนา, ปจุรา กิร โหถ ยญฺญตฺถายฯ

[991]

‘‘คหปตโย จ วเทถ, ปุณฺณมุขํ ภทฺทิยํ สิงฺคาลญฺจ;

วฑฺฒญฺจาปิ คหปติํ, ปจุรา กิร โหถ ยญฺญตฺถาย’’ฯ

[992]

‘‘เต ตตฺถ คหปตโย, อโวจิสุํ สมาคตา ปุตฺตทารปริกิณฺณา;

สพฺเพว สิขิโน เทว กโรหิ, อถ วา โน ทาเส สาเวหิ’’ฯ

[993]

‘‘อภยํกรมฺปิ เม หตฺถิํ, นาฬาคิริํ อจฺจุคฺคตํ วรุณทนฺตํ [นาฬาคิริํ อจฺจุตํ วรุณทนฺตํ (สี.), ราชคิริํ อจฺจุตวรุณทนฺตํ (ปี.)];

อาเนถ โข เน ขิปฺปํ, ยญฺญตฺถาย ภวิสฺสนฺติฯ

[994]

‘‘อสฺสรตนมฺปิ [อสฺสตรมฺปิ (สี. ปี.), อสฺสรตนมฺปิ เม (สฺยา.)] เกสิํ, สุรามุขํ ปุณฺณกํ วินตกญฺจ;

อาเนถ โข เน ขิปฺปํ, ยญฺญตฺถาย ภวิสฺสนฺติฯ

[995]

‘‘อุสภมฺปิ [อุสภมฺปิ เม (สฺยา.)] ยูถปติํ อโนชํ, นิสภํ ควมฺปติํ เตปิ มยฺหํ อาเนถ;

สมูห [สมุปา (สี. ปี.), สมฺมุขา (สฺยา.)] กโรนฺตุ สพฺพํ, ยชิสฺสามิ ททามิ ทานานิฯ

[996]

‘‘สพฺพํ [สพฺพมฺปิ (สฺยา.)] ปฏิยาเทถ, ยญฺญํ ปน อุคฺคตมฺหิ สูริยมฺหิ;

อาณาเปถ จ กุมาเร [อาณาเปถ จนฺทกุมาเร (สฺยา. ก.)], อภิรมนฺตุ อิมํ รตฺติํฯ

[997]

‘‘สพฺพํ [สพฺพมฺปิ (สฺยา.)] อุปฏฺฐเปถ, ยญฺญํ ปน อุคฺคตมฺหิ สูริยมฺหิ;

วเทถ ทานิ กุมาเร, อชฺช โข [โว (ปี.)] ปจฺฉิมา รตฺติ’’ฯ

[998]

‘‘ตํตํ มาตา อวจ, โรทนฺตี อาคนฺตฺวา วิมานโต;

ยญฺโญ กิร เต ปุตฺต, ภวิสฺสติ จตูหิ ปุตฺเตหิ’’ฯ

[999]

‘‘สพฺเพปิ มยฺหํ ปุตฺตา จตฺตา, จนฺทสฺมิํ หญฺญมานสฺมิํ;

ปุตฺเตหิ ยญฺญํ ยชิตฺวาน, สุคติํ สคฺคํ คมิสฺสามิ’’ฯ

[1000]

‘‘มา ตํ [มา (สี. ปี.)] ปุตฺต สทฺทเหสิ, สุคติ กิร โหติ ปุตฺตยญฺเญน;

นิรยาเนโส มคฺโค, เนโส มคฺโค หิ สคฺคานํฯ

[1001]

‘‘ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺญ, อหิํสา สพฺพภูตภพฺยานํ’’;

เอส มคฺโค สุคติยา, น จ มคฺโค ปุตฺตยญฺเญน’’ฯ

[1002]

‘‘อาจริยานํ วจนา, ฆาเตสฺสํ จนฺทญฺจ สูริยญฺจ;

ปุตฺเตหิ ยญฺญํ [ปุตฺเตหิ (สี. สฺยา. ปี.)] ยชิตฺวาน ทุจฺจเชหิ, สุคติํ สคฺคํ คมิสฺสามิ’’ฯ

[1003]

‘‘ตํตํ ปิตาปิ อวจ, วสวตฺตี โอรสํ สกํ ปุตฺตํ;

ยญฺโญ กิร เต ปุตฺต, ภวิสฺสติ จตูหิ ปุตฺเตหิ’’ฯ

[1004]

‘‘สพฺเพปิ มยฺหํ ปุตฺตา จตฺตา, จนฺทสฺมิํ หญฺญมานสฺมิํ;

ปุตฺเตหิ ยญฺญํ ยชิตฺวาน, สุคติํ สคฺคํ คมิสฺสามิ’’ฯ

[1005]

‘‘มา ตํ ปุตฺต สทฺทเหสิ, สุคติ กิร โหติ ปุตฺตยญฺเญน;

นิรยาเนโส มคฺโค, เนโส มคฺโค หิ สคฺคานํฯ

[1006]

‘‘ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺญ, อหิํสา สพฺพภูตภพฺยานํ;

เอส มคฺโค สุคติยา, น จ มคฺโค ปุตฺตยญฺเญน’’ฯ

[1007]

‘‘อาจริยานํ วจนา, ฆาเตสฺสํ จนฺทญฺจ สูริยญฺจ;

ปุตฺเตหิ ยญฺญํ ยชิตฺวาน ทุจฺจเชหิ, สุคติํ สคฺคํ คมิสฺสามิ’’ฯ

[1008]

‘‘ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺญ, อหิํสา สพฺพภูตภพฺยานํ;

ปุตฺตปริวุโต ตุวํ, รฏฺฐํ ชนปทญฺจ ปาเลหิ’’ฯ

[1009]

‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;

อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถี อสฺเส จ ปาเลมฯ

[1010]

‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;

อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถิฉกณานิ อุชฺเฌมฯ

[1011]

‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;

อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, อสฺสฉกณานิ อุชฺเฌมฯ

[1012]

‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส [อิทํ ปทํ สี. ปี. โปตฺถเกสุ นตฺถิ];

ยสฺส โหนฺติ ตว กามา, อปิ รฏฺฐา ปพฺพาชิตา;

ภิกฺขาจริยํ จริสฺสาม’’ฯ

[1013]

‘‘ทุกฺขํ โข เม ชนยถ, วิลปนฺตา ชีวิตสฺส กามา หิ;

มุญฺเจถ [มุญฺจถ (สี. ปี.)] ทานิ กุมาเร, อลมฺปิ เม โหตุ ปุตฺตยญฺเญน’’ฯ

[1014]

‘‘ปุพฺเพว โขสิ เม วุตฺโต, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวญฺเจตํ;

อถ โน อุปกฺขฏสฺส ยญฺญสฺส, กสฺมา กโรสิ วิกฺเขปํฯ

[1015]

‘‘สพฺเพ วชนฺติ สุคติํ, เย ยชนฺติ เยปิ ยาเชนฺติ;

เย จาปิ อนุโมทนฺติ, ยชนฺตานํ เอทิสํ มหายญฺญํ’’ฯ

[1016]

‘‘อถ กิสฺส ชโน [จ โน (สี. สฺยา. ปี.)] ปุพฺเพ, โสตฺถานํ พฺราหฺมเณ อวาเจสิ;

อถ โน อการณสฺมา, ยญฺญตฺถาย เทว ฆาเตสิฯ

[1017]

‘‘ปุพฺเพว โน ทหรกาเล [ทหรเก สมาเน (สี. ปี.)], น หเนสิ [น มาเรสิ (สี. ปี.)] น ฆาเตสิ;

ทหรมฺหา โยพฺพนํ ปตฺตา, อทูสกา ตาต หญฺญามฯ

[1018]

‘‘หตฺถิคเต อสฺสคเต, สนฺนทฺเธ ปสฺส โน มหาราช;

ยุทฺเธ วา ยุชฺฌมาเน วา, น หิ มาทิสา สูรา โหนฺติ ยญฺญตฺถายฯ

[1019]

‘‘ปจฺจนฺเต วาปิ กุปิเต, อฏวีสุ วา มาทิเส นิโยเชนฺติ;

อถ โน อการณสฺมา, อภูมิยํ ตาต หญฺญามฯ

[1020]

‘‘ยาปิ หิ ตา สกุณิโย, วสนฺติ ติณฆรานิ กตฺวาน;

ตาสมฺปิ ปิยา ปุตฺตา, อถ โน ตฺวํ เทว ฆาเตสิฯ

[1021]

‘‘มา ตสฺส สทฺทเหสิ, น มํ ขณฺฑหาโล ฆาเตยฺย;

มมญฺหิ โส ฆาเตตฺวาน, อนนฺตรา ตมฺปิ เทว ฆาเตยฺยฯ

[1022]

‘‘คามวรํ นิคมวรํ ททนฺติ, โภคมฺปิสฺส มหาราช;

อถคฺคปิณฺฑิกาปิ, กุเล กุเล เหเต ภุญฺชนฺติฯ

[1023]

‘‘เตสมฺปิ ตาทิสานํ, อิจฺฉนฺติ ทุพฺภิตุํ มหาราช;

เยภุยฺเยน เอเต, อกตญฺญุโน พฺราหฺมณา เทวฯ

[1024]

‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;

อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถี อสฺเส จ ปาเลมฯ

[1025]

‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;

อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถิฉกณานิ อุชฺเฌมฯ

[1026]

‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;

อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, อสฺสฉกณานิ อุชฺเฌมฯ

[1027]

‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;

ยสฺส โหนฺติ ตว กามา, อปิ รฏฺฐา ปพฺพาชิตา;

ภิกฺขาจริยํ จริสฺสาม’’ฯ

[1028]

‘‘ทุกฺขํ โข เม ชนยถ, วิลปนฺตา ชีวิตสฺส กามา หิ;

มุญฺเจถ ทานิ กุมาเร, อลมฺปิ เม โหตุ ปุตฺตยญฺเญน’’ฯ

[1029]

‘‘ปุพฺเพว โขสิ เม วุตฺโต, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวญฺเจตํ;

อถ โน อุปกฺขฏสฺส ยญฺญสฺส, กสฺมา กโรสิ วิกฺเขปํฯ

[1030]

‘‘สพฺเพ วชนฺติ สุคติํ, เย ยชนฺติ เยปิ ยาเชนฺติ;

เย จาปิ อนุโมทนฺติ, ยชนฺตานํ เอทิสํ มหายญฺญํ’’ฯ

[1031]

‘‘ยทิ กิร ยชิตฺวา ปุตฺเตหิ, เทวโลกํ อิโต จุตา ยนฺติ;

พฺราหฺมโณ ตาว ยชตุ, ปจฺฉาปิ ยชสิ ตุวํ ราชาฯ

[1032]

‘‘ยทิ กิร ยชิตฺวา ปุตฺเตหิ, เทวโลกํ อิโต จุตา ยนฺติ;

เอสฺเวว ขณฺฑหาโล, ยชตํ สเกหิ ปุตฺเตหิฯ

[1033]

‘‘เอวํ ชานนฺโต ขณฺฑหาโล, กิํ ปุตฺตเก น ฆาเตสิ;

สพฺพญฺจ ญาติชนํ, อตฺตานญฺจ น ฆาเตสิฯ

[1034]

‘‘สพฺเพ วชนฺติ นิรยํ, เย ยชนฺติ เยปิ ยาเชนฺติ;

เย จาปิ อนุโมทนฺติ, ยชนฺตานํ เอทิสํ มหายญฺญํฯ

[1035]

[อยํ คาถา สี. สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ] ‘‘สเจ หิ โส สุชฺฌติ โย หนาติ, หโตปิ โส สคฺคมุเปติ ฐานํ;

โภวาทิ โภวาทิน มารเยยฺยุํ, เย จาปิ เตสํ อภิสทฺทเหยฺยุํ’’ [อยํ คาถา สี. สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ]

[1036]

‘‘กถญฺจ กิร ปุตฺตกามาโย, คหปตโย ฆรณิโย จ;

นครมฺหิ น อุปรวนฺติ ราชานํ, มา ฆาตยิ โอรสํ ปุตฺตํฯ

[1037]

‘‘กถญฺจ กิร ปุตฺตกามาโย, คหปตโย ฆรณิโย จ;

นครมฺหิ น อุปรวนฺติ ราชานํ, มา ฆาตยิ อตฺรชํ ปุตฺตํฯ

[1038]

‘‘รญฺโญ จมฺหิ อตฺถกาโม, หิโต จ สพฺพชนปทสฺส [สพฺพทา ชนปทสฺส (สี. ปี.)];

น โกจิ อสฺส ปฏิฆํ, มยา ชานปโท น ปเวเทติ’’ฯ

[1039]

‘‘คจฺฉถ โว ฆรณิโย, ตาตญฺจ วเทถ ขณฺฑหาลญฺจ;

มา ฆาเตถ กุมาเร, อทูสเก สีหสงฺกาเสฯ

[1040]

‘‘คจฺฉถ โว ฆรณิโย, ตาตญฺจ วเทถ ขณฺฑหาลญฺจ;

มา ฆาเตถ กุมาเร, อเปกฺขิเต สพฺพโลกสฺส’’ฯ

[1041]

‘‘ยํ นูนาหํ ชาเยยฺยํ, รถการกุเลสุ วา;

ปุกฺกุสกุเลสุ วา เวสฺเสสุ วา ชาเยยฺยํ;

น หชฺช มํ ราช ยญฺเญ [ยญฺญตฺถาย (สี. ปี.)] ฆาเตยฺย’’ฯ

[1042]

‘‘สพฺพา สีมนฺตินิโย คจฺฉถ, อยฺยสฺส ขณฺฑหาลสฺส;

ปาเทสุ นิปตถ, อปราธาหํ น ปสฺสามิฯ

[1043]

‘‘สพฺพา สีมนฺตินิโย คจฺฉถ, อยฺยสฺส ขณฺฑหาลสฺส;

ปาเทสุ นิปตถ, กินฺเต ภนฺเต มยํ อทูเสม’’ฯ

[1044]

‘‘กปณา [กปณํ (สี. ปี.)] วิลปติ เสลา, ทิสฺวาน ภาตเร [ภาตโร (สี. สฺยา. ปี. ก.)] อุปนีตตฺเต;

ยญฺโญ กิร เม อุกฺขิปิโต, ตาเตน สคฺคกาเมน’’ฯ

[1045]

‘‘อาวตฺติ ปริวตฺติ จ, วสุโล สมฺมุขา รญฺโญ;

มา โน ปิตรํ อวธิ, ทหรมฺหา โยพฺพนํ ปตฺตา’’ฯ

[1046]

‘‘เอโส เต วสุล ปิตา, สเมหิ ปิตรา สห;

ทุกฺขํ โข เม ชนยสิ, วิลปนฺโต อนฺเตปุรสฺมิํ;

มุญฺเจถ ทานิ กุมาเร, อลมฺปิ เม โหตุ ปุตฺตยญฺเญน’’ฯ

[1047]

‘‘ปุพฺเพว โขสิ เม วุตฺโต, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวญฺเจตํ;

อถ โน อุปกฺขฏสฺส ยญฺญสฺส, กสฺมา กโรสิ วิกฺเขปํฯ

[1048]

‘‘สพฺเพ วชนฺติ สุคติํ, เย ยชนฺติ เยปิ ยาเชนฺติ;

เย จาปิ อนุโมทนฺติ, ยชนฺตานํ เอทิสํ มหายญฺญํ’’ฯ

[1049]

‘‘สพฺพรตนสฺส ยญฺโญ อุปกฺขโฏ, เอกราช ตว ปฏิยตฺโต;

อภินิกฺขมสฺสุ เทว, สคฺคํ คโต ตฺวํ ปโมทิสฺสสิ’’ฯ

[1050]

‘‘ทหรา สตฺตสตา เอตา, จนฺทกุมารสฺส ภริยาโย;

เกเส ปกิริตฺวาน [ปริกิริตฺวาน (สี. ปี.), วิกิริตฺวาน (สฺยา. ก.)], โรทนฺติโย มคฺคมนุยายิํสุ [มคฺคมนุยนฺติ (สี. ปี.), มคฺคมนุยายนฺติ (สฺยา.)]

[1051]

‘‘อปรา ปน โสเกน, นิกฺขนฺตา นนฺทเน วิย เทวา;

เกเส ปกิริตฺวาน [ปริกิริตฺวาน (สี. ปี.), วิกิริตฺวาน (สฺยา. ก.)], โรทนฺติโย มคฺคมนุยายิํสุ’’ [มคฺคมนุยนฺติ (สี. ปี.), มคฺคมนุยายนฺติ (สฺยา.)]

[1052]

‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;

นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺสฯ

[1053]

‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;

นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ

[1054]

‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;

นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํฯ

[1055]

‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา [นหาปกสุนหาตา (ปี.)], กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;

นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺสฯ

[1056]

[อิมา ทฺเว คาถา นตฺถิ ปี โปตฺถเก] ‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;

นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ

[1057]

‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;

นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํ [อิมา ทฺเว คาถา นตฺถิ ปี โปตฺถเก]

[1058]

‘‘ยสฺสุ ปุพฺเพ หตฺถิวรธุรคเต, หตฺถีหิ [หตฺถิกา (สฺยา.), ปตฺติกา (ปี.)] อนุวชนฺติ;

ตฺยชฺช จนฺทสูริยา, อุโภว ปตฺติกา ยนฺติฯ

[1059]

‘‘ยสฺสุ ปุพฺเพ อสฺสวรธุรคเต, อสฺเสหิ [อสฺสกา (สฺยา.), ปตฺติกา (ปี.)] อนุวชนฺติ;

ตฺยชฺช จนฺทสูริยา, อุโภว ปตฺติกา ยนฺติฯ

[1060]

‘‘ยสฺสุ ปุพฺเพ รถวรธุรคเต, รเถหิ [รถิกา (สฺยา.), ปตฺติกา (ปี.)] อนุวชนฺติ;

ตฺยชฺช จนฺทสูริยา, อุโภว ปตฺติกา ยนฺติฯ

[1061]

‘‘เยหิสฺสุ ปุพฺเพ นียิํสุ [นิยฺยํสุ (สี. ปี.)], ตปนียกปฺปเนหิ ตุรงฺเคหิ;

ตฺยชฺช จนฺทสูริยา, อุโภว ปตฺติกา ยนฺติ’’ฯ

[1062]

‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ [อุยฺยสฺสุ (สฺยา. ก.)] ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา;

ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห จตูหิ ปุตฺเตหิฯ

[1063]

‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา;

ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห จตูหิ กญฺญาหิฯ

[1064]

‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา;

ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห จตูหิ มเหสีหิฯ

[1065]

‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา;

ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห จตูหิ คหปตีหิฯ

[1066]

‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุพฺเพ ปุปฺผวติยา;

ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห จตูหิ หตฺถีหิฯ

[1067]

‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา;

ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห จตูหิ อสฺเสหิฯ

[1068]

‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา;

ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห จตูหิ อุสเภหิฯ

[1069]

‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา;

ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห สพฺพจตุกฺเกน’’ฯ

[1070]

‘‘อยมสฺส ปาสาโท, อิทํ อนฺเตปุรํ สุรมณียํ [โสวณฺโณ ปุปฺผมลฺยวิกิณฺโณ (ก.)];

เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ

[1071]

‘‘อิทมสฺส กูฏาคารํ, โสวณฺณํ ปุปฺผมลฺยวิกิณฺณํ;

เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ

[1072]

‘‘อิทมสฺส อุยฺยานํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;

เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ

[1073]

‘‘อิทมสฺส อโสกวนํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;

เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ

[1074]

‘‘อิทมสฺส กณิการวนํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;

เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ

[1075]

‘‘อิทมสฺส ปาฏลิวนํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;

เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ

[1076]

‘‘อิทมสฺส อมฺพวนํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;

เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ

[1077]

‘‘อยมสฺส โปกฺขรณี, สญฺฉนฺนา ปทุมปุณฺฑรีเกหิ;

นาวา จ โสวณฺณวิกตา, ปุปฺผวลฺลิยา [ปุปฺผาวลิยา (สี. ปี.)] จิตฺตา สุรมณียา;

เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา’’ฯ

[1078]

‘‘อิทมสฺส หตฺถิรตนํ, เอราวโณ คโช พลี ทนฺตี;

เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ

[1079]

‘‘อิทมสฺส อสฺสรตนํ, เอกขูโร [เอกขูโร เวโค (สฺยา.)] อสฺโส;

เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ

[1080]

‘‘อยมสฺส อสฺสรโถ, สาฬิย [สาฬิย วิย (สฺยา.)] นิคฺโฆโส สุโภ รตนวิจิตฺโต;

ยตฺถสฺสุ อยฺยปุตฺตา, โสภิํสุ นนฺทเน วิย เทวา;

เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ

[1081]

‘‘กถํ นาม สามสมสุนฺทเรหิ, จนฺทนมุทุกคตฺเตหิ [จนฺทนมรกตคตฺเตหิ (สี. ปี.)];

ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ, สมฺมูฬฺโห จตูหิ ปุตฺเตหิฯ

[1082]

‘‘กถํ นาม สามสมสุนฺทราหิ, จนฺทนมุทุกคตฺตาหิ;

ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ, สมฺมูฬฺโห จตูหิ กญฺญาหิฯ

[1083]

‘‘กถํ นาม สามสมสุนฺทราหิ, จนฺทนมุทุกคตฺตาหิ;

ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ, สมฺมูฬฺโห จตูหิ มเหสีหิฯ

[1084]

‘‘กถํ นาม สามสมสุนฺทเรหิ, จนฺทนมุทุกคตฺเตหิ;

ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ, สมฺมูฬฺโห จตูหิ คหปตีหิฯ

[1085]

‘‘ยถา โหนฺติ คามนิคมา, สุญฺญา อมนุสฺสกา พฺรหารญฺญา;

ตถา เหสฺสติ ปุปฺผวติยา, ยิฏฺเฐสุ จนฺทสูริเยสุ’’ฯ

[1086]

‘‘อุมฺมตฺติกา ภวิสฺสามิ, ภูนหตา ปํสุนา จ [ปํสุนาว (สฺยา. ก.)] ปริกิณฺณา;

สเจ จนฺทวรํ [จนฺทกุมารํ (สฺยา.)] หนฺติ, ปาณา เม เทว รุชฺฌนฺติ [นิรุชฺฌนฺติ (สี.), ภิชฺชนฺติ (สฺยา.)]

[1087]

‘‘อุมฺมตฺติกา ภวิสฺสามิ, ภูนหตา ปํสุนา จ ปริกิณฺณา;

สเจ สูริยวรํ หนฺติ, ปาณา เม เทว รุชฺฌนฺติ’’ฯ

[1088]

‘‘กิํ นุ มา น รมาเปยฺยุํ, อญฺญมญฺญํ ปิยํวทา;

ฆฏฺฏิกา อุปริกฺขี จ, โปกฺขรณี จ ภาริกา [ฆฏฺฏิยา โอปรกฺขี จ โปกฺขรกฺขี จ นายิกา (สี.) ฆฏฺฏิยา โอปรกฺขี จ โปกฺขรกฺขี จ คายิกา (ปี.)];

จนฺทสูริเยสุ นจฺจนฺติโย, สมา ตาสํ น วิชฺชติ’’ฯ

[1089]

‘‘อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ, ปฏิมุญฺจตุ [ปฏิมุจฺจตุ (ก.)] ขณฺฑหาล ตว มาตา;

โย มยฺหํ หทยโสโก, จนฺทมฺหิ วธาย นินฺนีเตฯ

[1090]

‘‘อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ, ปฏิมุญฺจตุ ขณฺฑหาล ตว มาตา;

โย มยฺหํ หทยโสโก, สูริยมฺหิ วธาย นินฺนีเตฯ

[1091]

‘‘อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ, ปฏิมุญฺจตุ ขณฺฑหาล ตว ชายา;

โย มยฺหํ หทยโสโก, จนฺทมฺหิ วธาย นินฺนีเตฯ

[1092]

‘‘อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ, ปฏิมุญฺจตุ ขณฺฑหาล ตว ชายา;

โย มยฺหํ หทยโสโก, สูริยมฺหิ วธาย นินฺนีเตฯ

[1093]

‘‘มา จ ปุตฺเต มา จ ปติํ, อทฺทกฺขิ ขณฺฑหาล ตว มาตา;

โย ฆาเตสิ กุมาเร, อทูสเก สีหสงฺกาเสฯ

[1094]

‘‘มา จ ปุตฺเต มา จ ปติํ, อทฺทกฺขิ ขณฺฑหาล ตว มาตา;

โย ฆาเตสิ กุมาเร, อเปกฺขิเต สพฺพโลกสฺสฯ

[1095]

‘‘มา จ ปุตฺเต มา จ ปติํ, อทฺทกฺขิ ขณฺฑหาล ตว ชายา;

โย ฆาเตสิ กุมาเร, อทูสเก สีหสงฺกาเสฯ

[1096]

‘‘มา จ ปุตฺเต มา จ ปติํ, อทฺทกฺขิ ขณฺฑหาล ตว ชายา;

โย ฆาเตสิ กุมาเร, อเปกฺขิเต สพฺพโลกสฺส’’ฯ

[1097]

‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;

อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถี อสฺเส จ ปาเลมฯ

[1098]

‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;

อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถิฉกณานิ อุชฺเฌมฯ

[1099]

‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;

อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, อสฺสฉกณานิ อุชฺเฌมฯ

[1100]

‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;

ยสฺส โหนฺติ ตว กามา, อปิ รฏฺฐา ปพฺพาชิตา;

ภิกฺขาจริยํ จริสฺสามฯ

[1101]

‘‘ทิพฺพํ เทว อุปยาจนฺติ, ปุตฺตตฺถิกาปิ ทลิทฺทา;

ปฏิภานานิปิ หิตฺวา, ปุตฺเต น ลภนฺติ เอกจฺจาฯ

[1102]

‘‘อาสีสิกานิ [อสฺสาสกานิ (สี. ปี.), อาสาสกานิ (สฺยา.)] กโรนฺติ, ปุตฺตา โน ชายนฺตุ ตโต ปปุตฺตา [ปุตฺตา (สี. ปี.)];

อถ โน อการณสฺมา, ยญฺญตฺถาย เทว ฆาเตสิฯ

[1103]

‘‘อุปยาจิตเกน ปุตฺตํ ลภนฺติ, มา ตาต โน อฆาเตสิ;

มา กิจฺฉาลทฺธเกหิ ปุตฺเตหิ, ยชิตฺโถ อิมํ ยญฺญํฯ

[1104]

‘‘อุปยาจิตเกน ปุตฺตํ ลภนฺติ, มา ตาต โน อฆาเตสิ;

มา กปณลทฺธเกหิ ปุตฺเตหิ, อมฺมาย โน วิปฺปวาเสสิ’’ฯ

[1105]

‘‘พหุทุกฺขา [พหุทุกฺขํ (สฺยา. ก.)] โปสิย จนฺทํ, อมฺม ตุวํ ชียเส ปุตฺตํ;

วนฺทามิ โข เต ปาเท, ลภตํ ตาโต ปรโลกํฯ

[1106]

‘‘หนฺท จ มํ อุปคุยฺห, ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ;

คจฺฉามิ ทานิ ปวาสํ [วิปฺปวาสํ (ก.)], ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺสฯ

[1107]

‘‘หนฺท จ มํ อุปคุยฺห [อุปคุยฺห (สฺยา. ก.)], ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ;

คจฺฉามิ ทานิ ปวาสํ, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ

[1108]

หนฺท จ มํ อุปคุยฺห [อุปคุยฺห (สฺยา. ก.)], ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ;

คจฺฉามิ ทานิ ปวาสํ, ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํ’’ฯ

[1109]

‘‘หนฺท จ ปทุมปตฺตานํ, โมฬิํ พนฺธสฺสุ โคตมิปุตฺต;

จมฺปกทลมิสฺสาโย [จมฺปกทลิวีติมิสฺสาโย (สี. ปี.), จมฺปกทลิมิสฺสาโย (ก.)], เอสา เต โปราณิกา ปกติฯ

[1110]

‘‘หนฺท จ วิเลปนํ เต, ปจฺฉิมกํ จนฺทนํ วิลิมฺปสฺสุ;

เยหิ จ สุวิลิตฺโต, โสภสิ ราชปริสายํฯ

[1111]

‘‘หนฺท จ มุทุกานิ วตฺถานิ, ปจฺฉิมกํ กาสิกํ นิวาเสหิ;

เยหิ จ สุนิวตฺโถ, โสภสิ ราชปริสายํฯ

[1112]

‘‘มุตฺตามณิกนกวิภูสิตานิ, คณฺหสฺสุ หตฺถาภรณานิ;

เยหิ จ หตฺถาภรเณหิ, โสภสิ ราชปริสายํ’’ฯ

[1113]

‘‘น หิ นูนายํ รฏฺฐปาโล, ภูมิปติ ชนปทสฺส ทายาโท;

โลกิสฺสโร มหนฺโต, ปุตฺเต สฺเนหํ ชนยติ’’ฯ

[1114]

‘‘มยฺหมฺปิ ปิยา ปุตฺตา, อตฺตา จ ปิโย ตุมฺเห จ ภริยาโย;

สคฺคญฺจ ปตฺถยาโน [ปตฺถยมาโน (สฺยา. ก.)], เตนาหํ ฆาตยิสฺสามิ’’ฯ

[1115]

‘‘มํ ปฐมํ ฆาเตหิ, มา เม หทยํ ทุกฺขํ ผาเลสิ;

อลงฺกโต [อนลงฺกโต (ก.)] สุนฺทรโก, ปุตฺโต เทว ตว สุขุมาโลฯ

[1116]

‘‘หนฺทยฺย มํ หนสฺสุ, ปรโลเก [สโลกา (สี. สฺยา. ก.)] จนฺทเกน [จนฺทิเยน (สี. ปี. ก.)] เหสฺสามิ;

ปุญฺญํ กรสฺสุ วิปุลํ, วิจราม อุโภปิ ปรโลเก’’ฯ

[1117]

‘‘มา ตฺวํ จนฺเท รุจฺจิ มรณํ [อิทํ ปทํ นตฺถิ สี. ปี. โปตฺถเกสุ], พหุกา ตว เทวรา วิสาลกฺขิ;

เต ตํ รมยิสฺสนฺติ, ยิฏฺฐสฺมิํ โคตมิปุตฺเต’’ฯ

[1118]

‘‘เอวํ วุตฺเต จนฺทา อตฺตานํ, หนฺติ หตฺถตลเกหิ’’;

‘‘อลเมตฺถ [อลมตฺถุ (สี. ปี.)] ชีวิเตน, ปิสฺสามิ [ปายามิ (สี. ปี.)] วิสํ มริสฺสามิฯ

[1119]

‘‘น หิ นูนิมสฺส รญฺโญ, มิตฺตามจฺจา จ วิชฺชเร สุหทา;

เย น วทนฺติ ราชานํ, มา ฆาตยิ โอรเส ปุตฺเตฯ

[1120]

‘‘น หิ นูนิมสฺส รญฺโญ, ญาตี มิตฺตา จ วิชฺชเร สุหทา;

เย น วทนฺติ ราชานํ, มา ฆาตยิ อตฺรเช ปุตฺเตฯ

[1121]

‘‘อิเม เตปิ มยฺหํ ปุตฺตา, คุณิโน กายูรธาริโน ราช;

เตหิปิ ยชสฺสุ ยญฺญํ, อถ มุญฺจตุ [มุจฺจตุ (ปี. ก.)] โคตมิปุตฺเตฯ

[1122]

‘‘พิลสตํ มํ กตฺวาน, ยชสฺสุ สตฺตธา มหาราช;

มา เชฏฺฐปุตฺตมวธิ, อทูสกํ สีหสงฺกาสํฯ

[1123]

‘‘พิลสตํ มํ กตฺวาน, ยชสฺสุ สตฺตธา มหาราช;

มา เชฏฺฐปุตฺตมวธิ, อเปกฺขิตํ สพฺพโลกสฺส’’ฯ

[1124]

‘‘พหุกา ตว ทินฺนาภรณา, อุจฺจาวจา สุภณิตมฺหิ;

มุตฺตามณิเวฬุริยา, เอตํ เต ปจฺฉิมกํ ทานํ’’ฯ

[1125]

‘‘เยสํ ปุพฺเพ ขนฺเธสุ, ผุลฺลา มาลาคุณา วิวตฺติํสุ;

เตสชฺชปิ สุนิสิโต [ปิตนิสิโต (สี. ปี.)], เนตฺติํโส วิวตฺติสฺสติ ขนฺเธสุฯ

[1126]

‘‘เยสํ ปุพฺเพ ขนฺเธสุ, จิตฺตา มาลาคุณา วิวตฺติํสุ;

เตสชฺชปิ สุนิสิโต, เนตฺติํโส วิวตฺติสฺสติ ขนฺเธสุฯ

[1127]

‘‘อจิรํ [อจิรา (สี. สฺยา. ปี.)] วต เนตฺติํโส, วิวตฺติสฺสติ ราชปุตฺตานํ ขนฺเธสุ;

อถ มม หทยํ น ผลติ, ตาว ทฬฺหพนฺธญฺจ เม อาสิฯ

[1128]

‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;

นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺสฯ

[1129]

‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;

นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ

[1130]

‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;

นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํฯ

[1131]

‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;

นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺสฯ

[1132]

‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;

นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ

[1133]

‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;

นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํ’’ฯ

[1134]

‘‘สพฺพสฺมิํ อุปกฺขฏสฺมิํ, นิสีทิเต จนฺทสฺมิํ [จนฺทิยสฺมิํ (สี. ปี.), จนฺทสูริยสฺมิํ (สฺยา.)] ยญฺญตฺถาย;

ปญฺจาลราชธีตา ปญฺชลิกา, สพฺพปริสาย สมนุปริยายิ [สพฺพปริสมนุปริยาสิ (สี. ปี.), สพฺพปริสนฺตรมนุปริยาสิ (สฺยา.)]

[1135]

‘‘เยน สจฺเจน ขณฺฑหาโล, ปาปกมฺมํ กโรติ ทุมฺเมโธ;

เอเตน สจฺจวชฺเชน, สมงฺคินี สามิเกน โหมิฯ

[1136]

‘‘เย อิธตฺถิ อมนุสฺสา, ยานิ จ ยกฺขภูตภพฺยานิ;

กโรนฺตุ เม เวยฺยาวฏิกํ, สมงฺคินี สามิเกน โหมิฯ

[1137]

‘‘ยา เทวตา อิธาคตา, ยานิ จ ยกฺขภูตภพฺยานิ;

สรเณสินิํ อนาถํ ตายถ มํ, ยาจามหํ ปติมาหํ อเชยํ’’ [อชิยฺยํ (สี.)]

[1138]

‘‘ตํ สุตฺวา อมนุสฺโส, อโยกูฏํ ปริพฺภเมตฺวาน;

ภยมสฺส ชนยนฺโต, ราชานํ อิทมโวจฯ

[1139]

‘‘พุชฺฌสฺสุ โข ราชกลิ, มา ตาหํ [มา เตหํ (สฺยา.)] มตฺถกํ นิตาเฬสิํ [นิตาเลมิ (สี. ปี.), นิปฺผาเลสิํ (ก.)];

มา เชฏฺฐปุตฺตมวธิ, อทูสกํ สีหสงฺกาสํฯ

[1140]

‘‘โก เต ทิฏฺโฐ ราชกลิ, ปุตฺตภริยาโย หญฺญมานาโย [หญฺญมานา (ก.)];

เสฏฺฐิ จ คหปตโย, อทูสกา สคฺคกามา หิฯ

[1141]

‘‘ตํ สุตฺวา ขณฺฑหาโล, ราชา จ อพฺภุตมิทํ ทิสฺวาน;

สพฺเพสํ พนฺธนานิ โมเจสุํ, ยถา ตํ อนุปฆาตํ [อปาปานํ (สี. ปี.)]

[1142]

‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;

สพฺเพ เอเกกเลฑฺฑุกมทํสุ, เอส วโธ ขณฺฑหาลสฺส’’ฯ

[1143]

‘‘สพฺเพ ปวิฏฺฐา [ปติํสุ (สี.), ปติตฺวา (ปี.)] นิรยํ, ยถา ตํ ปาปกํ กริตฺวาน;

น หิ ปาปกมฺมํ กตฺวา, ลพฺภา สุคติํ อิโต คนฺตุํ’’ฯ

[1144]

‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;

จนฺทํ อภิสิญฺจิํสุ, สมาคตา ราชปริสา [ราชปุริสา (สฺยา.)] จฯ

[1145]

‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย [ยา (สฺยา.)] ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;

จนฺทํ อภิสิญฺจิํสุ, สมาคตา ราชกญฺญาโย จฯ

[1146]

‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;

จนฺทํ อภิสิญฺจิํสุ, สมาคตา เทวปริสา [เทวปุริสา (สฺยา.)] จฯ

[1147]

‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย [ยา (สฺยา.)] ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;

จนฺทํ อภิสิญฺจิํสุ, สมาคตา เทวกญฺญาโย จฯ

[1148]

‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;

เจลุกฺเขปมกรุํ, สมาคตา ราชปริสา [ราชปุริสา (สฺยา.)] จฯ

[1149]

‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย [ยา (สฺยา.)] ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;

เจลุกฺเขปมกรุํ, สมาคตา ราชกญฺญาโย จฯ

[1150]

‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;

เจลุกฺเขปมกรุํ, สมาคตา เทวปริสา [เทวปุริสา (สฺยา.)] จฯ

[1151]

‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย [ยา (สฺยา.)] ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;

เจลุกฺเขปมกรุํ, สมาคตา เทวกญฺญาโย จฯ

[1152]

‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, พหู อานนฺทิตา อหุํ [พหุ อานนฺทโน อหุ วํโส (สี.), พหุ อานนฺทิโต อหุ วํโส (ปี.)];

นนฺทิํ ปเวสิ นครํ [วาทิํสุ นนฺทิปเวสนครํ (สฺยา.), นนฺทิํ ปเวสิ นคเร (ก.)], พนฺธนา โมกฺโข อโฆสิตฺถา’’ติฯ

จนฺทกุมารชาตกํ [ขณฺฑหาลชาตกํ (สี. ปี.)] สตฺตมํฯ

545. มหานารทกสฺสปชาตกํ (8)

[1153]

‘‘อหุ ราชา วิเทหานํ, องฺคติ [องฺคาติ (สี.) เอวมุปริปิ] นาม ขตฺติโย;

ปหูตโยคฺโค ธนิมา, อนนฺตพลโปริโสฯ

[1154]

โส จ ปนฺนรสิํ [ปนฺนรเส (สฺยา. ก.)] รตฺติํ, ปุริมยาเม อนาคเต;

จาตุมาสา [จาตุมสฺส (สี. ปี.)] โกมุทิยา, อมจฺเจ สนฺนิปาตยิฯ

[1155]

‘‘ปณฺฑิเต สุตสมฺปนฺเน, มิตปุพฺเพ [มิหิตปุพฺเพ (สี. ปี.)] วิจกฺขเณ;

วิชยญฺจ สุนามญฺจ, เสนาปติํ อลาตกํฯ

[1156]

‘‘ตมนุปุจฺฉิ เวเทโห, ‘‘ปจฺเจกํ พฺรูถ สํ รุจิํ;

จาตุมาสา โกมุทชฺช, ชุณฺหํ พฺยปหตํ [พฺยปคตํ (สี. ปี.)] ตมํ;

กายชฺช รติยา รตฺติํ, วิหเรมุ อิมํ อุตุํ’’ฯ

[1157]

‘‘ตโต เสนาปติ รญฺโญ, อลาโต เอตทพฺรวิ;

‘‘หฏฺฐํ โยคฺคํ พลํ สพฺพํ, เสนํ สนฺนาหยามเสฯ

[1158]

‘‘นิยฺยาม เทว ยุทฺธาย, อนนฺตพลโปริสา;

เย เต วสํ น อายนฺติ, วสํ อุปนยามเส [อุปนิยฺยามเส (ก.)];

เอสา มยฺหํ สกา ทิฏฺฐิ, อชิตํ โอชินามเสฯ

[1159]

อลาตสฺส วโจ สุตฺวา, สุนาโม เอตทพฺรวิ;

‘‘สพฺเพ ตุยฺหํ มหาราช, อมิตฺตา วสมาคตาฯ

[1160]

‘‘นิกฺขิตฺตสตฺถา ปจฺจตฺถา, นิวาตมนุวตฺตเร;

อุตฺตโม อุสฺสโว อชฺช, น ยุทฺธํ มม รุจฺจติฯ

[1161]

‘‘อนฺนปานญฺจ ขชฺชญฺจ, ขิปฺปํ อภิหรนฺตุ เต;

รมสฺสุ เทว กาเมหิ, นจฺจคีเต สุวาทิเต’’ฯ

[1162]

สุนามสฺส วโจ สุตฺวา, วิชโย เอตทพฺรวิ;

‘‘สพฺเพ กามา มหาราช, นิจฺจํ ตว มุปฏฺฐิตาฯ

[1163]

‘‘น เหเต ทุลฺลภา เทว, ตว กาเมหิ โมทิตุํ;

สทาปิ กามา สุลภา, เนตํ จิตฺตมตํ [จิตฺตํ มตี (ก.)] มมฯ

[1164]

‘‘สมณํ พฺราหฺมณํ วาปิ, อุปาเสมุ พหุสฺสุตํ;

โย นชฺช วินเย กงฺขํ, อตฺถธมฺมวิทู อิเส’’ฯ

[1165]

วิชยสฺส วโจ สุตฺวา, ราชา องฺคติ มพฺรวิ;

‘‘ยถา วิชโย ภณติ, มยฺหมฺเปตํว รุจฺจติฯ

[1166]

‘‘สมณํ พฺราหฺมณํ วาปิ, อุปาเสมุ พหุสฺสุตํ;

โย นชฺช วินเย กงฺขํ, อตฺถธมฺมวิทู อิเสฯ

[1167]

‘‘สพฺเพว สนฺตา กโรถ มติํ, กํ อุปาเสมุ ปณฺฑิตํ;

โย [โก (สี. ปี.)] นชฺช วินเย กงฺขํ, อตฺถธมฺมวิทู อิเส’’ฯ

[1168]

‘‘เวเทหสฺส วโจ สุตฺวา, อลาโต เอตทพฺรวิ;

‘‘อตฺถายํ มิคทายสฺมิํ, อเจโล ธีรสมฺมโตฯ

[1169]

‘‘คุโณ กสฺสปโคตฺตายํ, สุโต จิตฺรกถี คณี;

ตํ เทว [ตเทว (ก.)] ปยิรุปาเสมุ [ปยิรุปาสย (สี. ปี.)], โส โน กงฺขํ วิเนสฺสติ’’ฯ

[1170]

‘‘อลาตสฺส วโจ สุตฺวา, ราชา โจเทสิ สารถิํ;

‘‘มิคทายํ คมิสฺสาม, ยุตฺตํ ยานํ อิธานย’’ฯ

[1171]

ตสฺส ยานํ อโยเชสุํ, ทนฺตํ รูปิยปกฺขรํ [รูปิยุปกฺขรํ (ก.)];

สุกฺกมฏฺฐปริวารํ, ปณฺฑรํ โทสินามุขํฯ

[1172]

‘‘ตตฺราสุํ กุมุทายุตฺตา, จตฺตาโร สินฺธวา หยา;

อนิลูปมสมุปฺปาตา [อนิลูปมสมุปฺปาทา (ก.)], สุทนฺตา โสณฺณมาลิโนฯ

[1173]

‘‘เสตจฺฉตฺตํ เสตรโถ, เสตสฺสา เสตพีชนี;

เวเทโห สหมจฺเจหิ, นิยฺยํ จนฺโทว โสภติฯ

[1174]

‘‘ตมนุยายิํสุ พหโว, อินฺทิขคฺคธรา [อินฺทขคฺคธรา (สี.), อิฏฺฐิขคฺคธรา (ปี.)] พลี;

อสฺสปิฏฺฐิคตา วีรา, นรา นรวราธิปํฯ

[1175]

โส มุหุตฺตํว ยายิตฺวา, ยานา โอรุยฺห ขตฺติโย;

เวเทโห สหมจฺเจหิ, ปตฺตี คุณมุปาคมิฯ

[1176]

เยปิ ตตฺถ ตทา อาสุํ, พฺราหฺมณิพฺภา สมาคตา;

น เต อปนยี ราชา, อกตํ ภูมิมาคเตฯ

[1177]

‘‘ตโต โส มุทุกา ภิสิยา, มุทุจิตฺตกสนฺถเต [มุทุจิตฺตกฬนฺทเก (สี. ปี.)];

มุทุปจฺจตฺถเต ราชา, เอกมนฺตํ อุปาวิสิฯ

[1178]

‘‘นิสชฺช ราชา สมฺโมทิ, กถํ สารณิยํ ตโต;

‘‘กจฺจิ ยาปนิยํ ภนฺเต, วาตานมวิยคฺคตา [วาตานมวิสคฺคตา (สี. ปี.), วาตานมวิยตฺตตา (สฺยา.)]

[1179]

‘‘กจฺจิ อกสิรา วุตฺติ, ลภสิ [ลพฺภติ (สี. ปี.)] ปิณฺฑยาปนํ [ปิณฺฑิยาปนํ (สฺยา. ก.)];

อปาพาโธ จสิ กจฺจิ, จกฺขุํ น ปริหายติ’’ฯ

[1180]

ตํ คุโณ ปฏิสมฺโมทิ, เวเทหํ วินเย รตํ;

‘‘ยาปนียํ มหาราช, สพฺพเมตํ ตทูภยํฯ

[1181]

‘‘กจฺจิ ตุยฺหมฺปิ เวเทห, ปจฺจนฺตา น พลียเร;

กจฺจิ อโรคํ โยคฺคํ เต, กจฺจิ วหติ วาหนํ;

กจฺจิ เต พฺยาธโย นตฺถิ, สรีรสฺสุปตาปิยา’’ [สรีรสฺสุปตาปิกา (สี. ปี.), สรีรสฺสุปตาปนา (?)]

[1182]

ปฏิสมฺโมทิโต ราชา, ตโต ปุจฺฉิ อนนฺตรา;

อตฺถํ ธมฺมญฺจ ญายญฺจ, ธมฺมกาโม รเถสโภฯ

[1183]

‘‘กถํ ธมฺมํ จเร มจฺโจ, มาตาปิตูสุ กสฺสป;

กถํ จเร อาจริเย, ปุตฺตทาเร กถํ จเรฯ

[1184]

‘‘กถํ จเรยฺย วุฑฺเฒสุ, กถํ สมณพฺราหฺมเณ;

กถญฺจ พลกายสฺมิํ, กถํ ชนปเท จเรฯ

[1185]

‘‘กถํ ธมฺมํ จริตฺวาน, มจฺจา คจฺฉนฺติ [เปจฺจ คจฺฉติ (สี. สฺยา. ปี.)] สุคฺคติํ;

กถญฺเจเก อธมฺมฏฺฐา, ปตนฺติ นิรยํ อโถ’’ฯ

[1186]

‘‘เวเทหสฺส วโจ สุตฺวา, กสฺสโป เอตทพฺรวิ;

‘‘‘สุโณหิ เม มหาราช, สจฺจํ อวิตถํ ปทํฯ

[1187]

‘‘‘นตฺถิ ธมฺมจริตสฺส [ธมฺมสฺส จิณฺณสฺส (สี.)], ผลํ กลฺยาณปาปกํ;

นตฺถิ เทว ปโร โลโก, โก ตโต หิ อิธาคโตฯ

[1188]

‘‘‘นตฺถิ เทว ปิตโร วา, กุโต มาตา กุโต ปิตา;

นตฺถิ อาจริโย นาม, อทนฺตํ โก ทเมสฺสติฯ

[1189]

‘‘‘สมตุลฺยานิ ภูตานิ, นตฺถิ เชฏฺฐาปจายิกา;

นตฺถิ พลํ วีริยํ วา, กุโต อุฏฺฐานโปริสํ;

นิยตานิ หิ ภูตานิ, ยถา โคฏวิโส ตถาฯ

[1190]

‘‘‘ลทฺเธยฺยํ ลภเต มจฺโจ, ตตฺถ ทานผลํ กุโต;

นตฺถิ ทานผลํ เทว, อวโส เทววีริโยฯ

[1191]

‘‘‘พาเลหิ ทานํ ปญฺญตฺตํ, ปณฺฑิเตหิ ปฏิจฺฉิตํ;

อวสา เทนฺติ ธีรานํ, พาลา ปณฺฑิตมานิโนฯ

[1192]

‘‘‘สตฺติเม สสฺสตา กายา, อจฺเฉชฺชา อวิโกปิโน;

เตโช ปถวี อาโป จ, วาโย สุขํ ทุขญฺจิเม;

ชีเว จ สตฺติเม กายา, เยสํ เฉตฺตา น วิชฺชติฯ

[1193]

‘‘‘นตฺถิ หนฺตา ว เฉตฺตา วา, หญฺเญ เยวาปิ [หญฺญเร วาปิ (สี. สฺยา. ปี.)] โกจิ นํ;

อนฺตเรเนว กายานํ, สตฺถานิ วีติวตฺตเรฯ

[1194]

‘‘‘โย จาปิ [โยปายํ (สี. ปี.), โย จายํ (สฺยา. ก.)] สิรมาทาย, ปเรสํ นิสิตาสินา;

น โส ฉินฺทติ เต กาเย, ตตฺถ ปาปผลํ กุโตฯ

[1195]

‘‘‘จุลฺลาสีติมหากปฺเป, สพฺเพ สุชฺฌนฺติ สํสรํ;

อนาคเต ตมฺหิ กาเล, สญฺญโตปิ น สุชฺฌติฯ

[1196]

‘‘‘จริตฺวาปิ พหุํ ภทฺรํ, เนว สุชฺฌนฺตินาคเต;

ปาปญฺเจปิ พหุํ กตฺวา, ตํ ขณํ นาติวตฺตเรฯ

[1197]

‘‘‘อนุปุพฺเพน โน สุทฺธิ, กปฺปานํ จุลฺลสีติยา;

นิยติํ นาติวตฺตาม, เวลนฺตมิว สาคโร’’’ฯ

[1198]

กสฺสปสฺส วโจ สุตฺวา, อลาโต เอตทพฺรวิ;

‘‘ยถา ภทนฺโต ภณติ, มยฺหมฺเปตํว รุจฺจติฯ

[1199]

‘‘อหมฺปิ ปุริมํ ชาติํ, สเร สํสริตตฺตโน;

ปิงฺคโล นามหํ อาสิํ, ลุทฺโท โคฆาตโก ปุเรฯ

[1200]

‘‘พาราณสิยํ ผีตายํ, พหุํ ปาปํ กตํ มยา;

พหู มยา หตา ปาณา, มหิํสา สูกรา อชาฯ

[1201]

‘‘ตโต จุโต อิธ ชาโต, อิทฺเธ เสนาปตีกุเล;

นตฺถิ นูน ผลํ ปาปํ, โยหํ [ปาเป โสหํ (สี. ปี.)] น นิรยํ คโตฯ

[1202]

อเถตฺถ พีชโก นาม, ทาโส อาสิ ปฏจฺจรี [ปฬจฺจรี (สี. ปี.), ปฏชฺชรี (ก.)];

อุโปสถํ อุปวสนฺโต, คุณสนฺติกุปาคมิฯ

[1203]

กสฺสปสฺส วโจ สุตฺวา, อลาตสฺส จ ภาสิตํ;

ปสฺสสนฺโต มุหุํ อุณฺหํ, รุทํ อสฺสูนิ วตฺตยิฯ

[1204]

ตมนุปุจฺฉิ เวเทโห, ‘‘กิมตฺถํ สมฺม โรทสิ;

กิํ เต สุตํ วา ทิฏฺฐํ วา, กิํ มํ เวเทสิ เวทนํ’’ฯ

[1205]

เวเทหสฺส วโจ สุตฺวา, พีชโก เอตทพฺรวิ;

‘‘นตฺถิ เม เวทนา ทุกฺขา, มหาราช สุโณหิ เมฯ

[1206]

‘‘อหมฺปิ ปุริมํ ชาติํ, สรามิ สุขมตฺตโน;

สาเกตาหํ ปุเร อาสิํ, ภาวเสฏฺฐิ คุเณ รโตฯ

[1207]

‘‘สมฺมโต พฺราหฺมณิพฺภานํ, สํวิภาครโต สุจิ;

น จาปิ ปาปกํ กมฺมํ, สรามิ กตมตฺตโนฯ

[1208]

‘‘ตโต จุตาหํ เวเทห, อิธ ชาโต ทุริตฺถิยา;

คพฺภมฺหิ กุมฺภทาสิยา, ยโต ชาโต สุทุคฺคโตฯ

[1209]

‘‘เอวมฺปิ ทุคฺคโต สนฺโต, สมจริยํ อธิฏฺฐิโต;

อุปฑฺฒภาคํ ภตฺตสฺส, ททามิ โย เม อิจฺฉติฯ

[1210]

‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, สทา อุปวสามหํ;

น จาปิ [น อหํ (ก.)] ภูเต หิํสามิ, เถยฺยญฺจาปิ วิวชฺชยิํฯ

[1211]

‘‘สพฺพเมว หิ นูเนตํ, สุจิณฺณํ ภวติ นิปฺผลํ;

นิรตฺถํ มญฺญิทํ สีลํ, อลาโต ภาสตี ยถาฯ

[1212]

‘‘กลิเมว นูน คณฺหามิ, อสิปฺโป ธุตฺตโก ยถา;

กฏํ อลาโต คณฺหาติ, กิตโวสิกฺขิโต ยถาฯ

[1213]

‘‘ทฺวารํ นปฺปฏิปสฺสามิ, เยน คจฺฉามิ สุคฺคติํ;

ตสฺมา ราช ปโรทามิ, สุตฺวา กสฺสปภาสิตํ’’ฯ

[1214]

พีชกสฺส วโจ สุตฺวา, ราชา องฺคติ มพฺรวิ;

‘‘นตฺถิ ทฺวารํ สุคติยา, นิยติํ [นิยตํ (สฺยา.)] กงฺข พีชกฯ

[1215]

‘‘สุขํ วา ยทิ วา ทุกฺขํ, นิยติยา กิร ลพฺภติ;

สํสารสุทฺธิ สพฺเพสํ, มา ตุริตฺโถ [ตุริโต (สฺยา.)] อนาคเตฯ

[1216]

‘‘อหมฺปิ ปุพฺเพ กลฺยาโณ, พฺราหฺมณิพฺเภสุ พฺยาวโฏ [วาวโฏ (ก.)];

โวหารมนุสาสนฺโต , รติหีโน ตทนฺตรา’’ฯ

[1217]

‘‘ปุนปิ ภนฺเต ทกฺเขมุ, สงฺคติ เจ ภวิสฺสติ’’;

อิทํ วตฺวาน เวเทโห, ปจฺจคา สนิเวสนํฯ

[1218]

ตโต รตฺยา วิวสาเน, อุปฏฺฐานมฺหิ องฺคติ;

อมจฺเจ สนฺนิปาเตตฺวา, อิทํ วจนมพฺรวิฯ

[1219]

‘‘จนฺทเก เม วิมานสฺมิํ, สทา กาเม วิเธนฺตุ เม;

มา อุปคจฺฉุํ อตฺเถสุ, คุยฺหปฺปกาสิเยสุ จฯ

[1220]

‘‘วิชโย จ สุนาโม จ, เสนาปติ อลาตโก;

เอเต อตฺเถ นิสีทนฺตุ, โวหารกุสลา ตโย’’ฯ

[1221]

อิทํ วตฺวาน เวเทโห, กาเมว พหุมญฺญถ;

น จาปิ พฺราหฺมณิพฺเภสุ, อตฺเถ กิสฺมิญฺจิ พฺยาวโฏฯ

[1222]

ตโต ทฺเวสตฺตรตฺตสฺส, เวเทหสฺสตฺรชา ปิยา;

ราชกญฺญา รุจา [รุชา (สี. ปี.) เอวมุปริปิ] นาม, ธาติมาตรมพฺรวิฯ

[1223]

‘อลงฺกโรถ มํ ขิปฺปํ, สขิโย จาลงฺกโรนฺตุ [จ กโรนฺตุ (สี. ปี.)] เม;

สุเว ปนฺนรโส ทิพฺโย, คจฺฉํ อิสฺสรสนฺติเก’ [ปิตุสฺส สนฺติเก (สฺยา.)]

[1224]

ตสฺสา มาลฺยํ อภิหริํสุ, จนฺทนญฺจ มหารหํ;

มณิสงฺขมุตฺตารตนํ, นานารตฺเต จ อมฺพเรฯ

[1225]

ตญฺจ โสวณฺณเย [โสณฺณมเย (ก.)] ปีเฐ, นิสินฺนํ พหุกิตฺถิโย;

ปริกิริย ปโสภิํสุ [อโสภิํสุ (สี. สฺยา. ปี.)], รุจํ รุจิรวณฺณินิํฯ

[1226]

สา จ สขิมชฺฌคตา, สพฺพาภรณภูสิตา;

สเตรตา อพฺภมิว, จนฺทกํ ปาวิสี รุจาฯ

[1227]

อุปสงฺกมิตฺวา เวเทหํ, วนฺทิตฺวา วินเย รตํ;

สุวณฺณขจิเต [สุวณฺณวิกเต (สี. ปี.)] ปีเฐ, เอกมนฺตํ อุปาวิสิ’’ฯ

[1228]

ตญฺจ ทิสฺวาน เวเทโห, อจฺฉรานํว สงฺคมํ;

รุจํ สขิมชฺฌคตํ, อิทํ วจนมพฺรวิฯ

[1229]

‘‘กจฺจิ รมสิ ปาสาเท, อนฺโตโปกฺขรณิํ ปติ;

กจฺจิ พหุวิธํ ขชฺชํ, สทา อภิหรนฺติ เตฯ

[1230]

‘‘กจฺจิ พหุวิธํ มาลฺยํ, โอจินิตฺวา กุมาริโย;

ฆรเก กโรถ ปจฺเจกํ, ขิฑฺฑารติรตา มุหุํ [อหุ (สฺยา. ก.)]

[1231]

‘‘เกน วา วิกลํ ตุยฺหํ, กิํ ขิปฺปํ อาหรนฺตุ เต;

มโนกรสฺสุ กุฑฺฑมุขี [กุฏฺฏมุขี (สี. ปี.)], อปิ จนฺทสมมฺหิปิ’’ [อปิ จนฺทสมมฺปิ เต (ก.)]

[1232]

เวเทหสฺส วโจ สุตฺวา, รุจา ปิตรมพฺรวิ;

‘‘สพฺพเมตํ มหาราช, ลพฺภติสฺสรสนฺติเกฯ

[1233]

‘‘สุเว ปนฺนรโส ทิพฺโย, สหสฺสํ อาหรนฺตุ เม;

ยถาทินฺนญฺจ ทสฺสามิ, ทานํ สพฺพวนีสฺวหํ’’ [สพฺพวณีสฺวหํ (สฺยา. ก.)]

[1234]

รุจาย วจนํ สุตฺวา, ราชา องฺคติ มพฺรวิ;

‘‘พหุํ วินาสิตํ วิตฺตํ, นิรตฺถํ อผลํ ตยาฯ

[1235]

‘‘อุโปสเถ วสํ นิจฺจํ, อนฺนปานํ น ภุญฺชสิ;

นิยเตตํ อภุตฺตพฺพํ, นตฺถิ ปุญฺญํ อภุญฺชโต’’ฯ

[1236]

‘‘พีชโกปิ หิ สุตฺวาน, ตทา กสฺสปภาสิตํ;

ปสฺสสนฺโต มุหุํ อุณฺหํ, รุทํ อสฺสูนิ วตฺตยิฯ

[1237]

‘‘ยาว รุเจ ชีวมานา [ชีวสิโน (สี. ปี.)], มา ภตฺตมปนามยิ;

นตฺถิ ภทฺเท ปโร โลโก, กิํ นิรตฺถํ วิหญฺญสิ’’ฯ

[1238]

เวเทหสฺส วโจ สุตฺวา, รุจา รุจิรวณฺณินี;

ชานํ ปุพฺพาปรํ ธมฺมํ, ปิตรํ เอตทพฺรวิฯ

[1239]

‘‘สุตเมว ปุเร อาสิ, สกฺขิ [ปจฺจกฺขํ (ก.)] ทิฏฺฐมิทํ มยา;

พาลูปเสวี โย โหติ, พาโลว สมปชฺชถฯ

[1240]

‘‘มูฬฺโห หิ มูฬฺหมาคมฺม, ภิยฺโย โมหํ นิคจฺฉติ;

ปติรูปํ อลาเตน, พีชเกน จ มุยฺหิตุํฯ

[1241]

‘‘ตฺวญฺจ เทวาสิ สปฺปญฺโญ, ธีโร อตฺถสฺส โกวิโท;

กถํ พาเลหิ สทิสํ, หีนทิฏฺฐิํ อุปาคมิฯ

[1242]

‘‘สเจปิ สํสารปเถน สุชฺฌติ, นิรตฺถิยา ปพฺพชฺชา คุณสฺส;

กีโฏว อคฺคิํ ชลิตํ อปาปตํ, อุปปชฺชติ โมหมูฬฺโห [โมมุโห (สี. ปี.)] นคฺคภาวํฯ

[1243]

‘‘สํสารสุทฺธีติ ปุเร นิวิฏฺฐา, กมฺมํ วิทูเสนฺติ พหู อชานํ [พหู ปชา (ก.)];

ปุพฺเพ กลี ทุคฺคหิโตวอตฺถา [อตฺโถ (ก.), ทุคฺคหิโตว’นตฺถา (?)], ทุมฺโม จ ยา พลิสา อมฺพุโชวฯ

[1244]

‘‘อุปมํ เต กริสฺสามิ, มหาราช ตวตฺถิยา;

อุปมาย มิเธกจฺเจ, อตฺถํ ชานนฺติ ปณฺฑิตาฯ

[1245]

‘‘วาณิชานํ ยถา นาวา, อปฺปมาณภรา [อปฺปมาณหรา (ปี.)] ครุ;

อติภารํ สมาทาย, อณฺณเว อวสีทติฯ

[1246]

‘‘เอวเมว นโร ปาปํ, โถกํ โถกมฺปิ อาจินํ;

อติภารํ สมาทาย, นิรเย อวสีทติฯ

[1247]

‘‘น ตาว ภาโร ปริปูโร, อลาตสฺส มหีปติ;

อาจินาติ จ ตํ ปาปํ, เยน คจฺฉติ ทุคฺคติํฯ

[1248]

‘‘ปุพฺเพวสฺส กตํ ปุญฺญํ, อลาตสฺส มหีปติ;

ตสฺเสว เทว นิสฺสนฺโท, ยญฺเจโส ลภเต สุขํฯ

[1249]

‘‘ขียเต จสฺส ตํ ปุญฺญํ, ตถา หิ อคุเณ รโต;

อุชุมคฺคํ อวหาย [อปาหาย (สี.)], กุมฺมคฺคมนุธาวติฯ

[1250]

‘‘ตุลา ยถา ปคฺคหิตา, โอหิเต ตุลมณฺฑเล;

อุนฺนเมติ ตุลาสีสํ, ภาเร โอโรปิเต สติฯ

[1251]

‘‘เอวเมว นโร ปุญฺญํ, โถกํ โถกมฺปิ อาจินํ;

สคฺคาติมาโน ทาโสว, พีชโก สาตเว [สาธเว (ก.)] รโตฯ

[1252]

‘‘ยมชฺช พีชโก ทาโส, ทุกฺขํ ปสฺสติ อตฺตนิ;

ปุพฺเพวสฺส [ปุพฺเพ ตสฺส (สี. ปี.)] กตํ ปาปํ, ตเมโส ปฏิเสวติฯ

[1253]

‘‘ขียเต จสฺส ตํ ปาปํ, ตถา หิ วินเย รโต;

กสฺสปญฺจ สมาปชฺช, มา เหวุปฺปถมาคมาฯ

[1254]

‘‘ยํ ยญฺหิ ราช ภชติ, สนฺตํ วา ยทิ วา อสํ;

สีลวนฺตํ วิสีลํ วา, วสํ ตสฺเสว คจฺฉติฯ

[1255]

‘‘ยาทิสํ กุรุเต มิตฺตํ, ยาทิสํ จูปเสวติ;

โสปิ ตาทิสโก โหติ, สหวาโส หิ [สหวาโสปิ (ก.)] ตาทิโสฯ

[1256]

‘‘เสวมาโน เสวมานํ, สมฺผุฏฺโฐ สมฺผุสํ ปรํ;

สโร ทิทฺโธ กลาปํว, อลิตฺตมุปลิมฺปติ;

อุปเลปภยา [อุปลิมฺปภยา (ก.)] ธีโร, เนว ปาปสขา สิยาฯ

[1257]

‘‘ปูติมจฺฉํ กุสคฺเคน, โย นโร อุปนยฺหติ;

กุสาปิ ปูติ วายนฺติ, เอวํ พาลูปเสวนาฯ

[1258]

‘‘ตครญฺจ ปลาเสน, โย นโร อุปนยฺหติ;

ปตฺตาปิ สุรภิ วายนฺติ, เอวํ ธีรูปเสวนาฯ

[1259]

‘‘ตสฺมา ปตฺตปุฏสฺเสว [ผลปุฏสฺเสว (สี. ปี.)], ญตฺวา สมฺปากมตฺตโน;

อสนฺเต โนปเสเวยฺย, สนฺเต เสเวยฺย ปณฺฑิโต;

อสนฺโต นิรยํ เนนฺติ, สนฺโต ปาเปนฺติ สุคฺคติํ’’ฯ

[1260]

อหมฺปิ ชาติโย สตฺต, สเร สํสริตตฺตโน;

อนาคตาปิ สตฺเตว, ยา คมิสฺสํ อิโต จุตาฯ

[1261]

‘‘ยา เม สา สตฺตมี ชาติ, อหุ ปุพฺเพ ชนาธิป;

กมฺมารปุตฺโต มคเธสุ, อหุํ ราชคเห ปุเรฯ

[1262]

‘‘ปาปํ สหายมาคมฺม, พหุํ ปาปํ กตํ มยา;

ปรทารสฺส เหเฐนฺโต, จริมฺหา อมรา วิยฯ

[1263]

‘‘ตํ กมฺมํ นิหิตํ อฏฺฐา, ภสฺมจฺฉนฺโนว ปาวโก;

อถ อญฺเญหิ กมฺเมหิ, อชายิํ วํสภูมิยํฯ

[1264]

‘‘โกสมฺพิยํ เสฏฺฐิกุเล, อิทฺเธ ผีเต มหทฺธเน;

เอกปุตฺโต มหาราช, นิจฺจํ สกฺกตปูชิโตฯ

[1265]

‘‘ตตฺถ มิตฺตํ อเสวิสฺสํ, สหายํ สาตเว รตํ;

ปณฺฑิตํ สุตสมฺปนฺนํ, โส มํ อตฺเถ นิเวสยิฯ

[1266]

‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, พหุํ รตฺติํ อุปาวสิํ;

ตํ กมฺมํ นิหิตํ อฏฺฐา, นิธีว อุทกนฺติเกฯ

[1267]

‘‘อถ ปาปาน กมฺมานํ, ยเมตํ มคเธ กตํ;

ผลํ ปริยาค มํ [ปริยาค ตํ (สี.), ปริยาคตํ (สฺยา. ปี.)] ปจฺฉา, ภุตฺวา ทุฏฺฐวิสํ ยถาฯ

[1268]

‘‘ตโต จุตาหํ เวเทห, โรรุเว นิรเย จิรํ;

สกมฺมุนา อปจฺจิสฺสํ, ตํ สรํ น สุขํ ลเภฯ

[1269]

‘‘พหุวสฺสคเณ ตตฺถ, เขปยิตฺวา พหุํ ทุขํ;

ภินฺนาคเต [เภณฺณากเฏ (สี. ปี.)] อหุํ ราช, ฉคโล อุทฺธตปฺผโล [ฉกโล อุทฺธิตปฺผโล (สี. ปี.)]

[1270]

‘‘สาตปุตฺตา มยา วูฬฺหา, ปิฏฺฐิยา จ รเถน จ;

ตสฺส กมฺมสฺส นิสฺสนฺโท, ปรทารคมนสฺส เมฯ

[1271]

‘‘ตโต จุตาหํ เวเทห, กปิ อาสิํ พฺรหาวเน;

นิลุญฺจิตผโล [นิลิจฺฉิตผโล (สี. ปี.)] เยว, ยูถเปน ปคพฺภินา;

ตสฺส กมฺมสฺส นิสฺสนฺโท, ปรทารคมนสฺส เมฯ

[1272]

‘‘ตโต จุตาหํ เวเทห, ทสฺสเนสุ [ทสณฺเณสุ (สี. ปี.), ทสนฺเนสุ (สฺยา.)] ปสู อหุํ;

นิลุญฺจิโต ชโว ภทฺโร, โยคฺคํ วูฬฺหํ จิรํ มยา;

ตสฺส กมฺมสฺส นิสฺสนฺโท, ปรทารคมนสฺส เมฯ

[1273]

‘‘ตโต จุตาหํ เวเทห, วชฺชีสุ กุลมาคมา;

เนวิตฺถี น ปุมา อาสิํ, มนุสฺสตฺเต สุทุลฺลเภ;

ตสฺส กมฺมสฺส นิสฺสนฺโท, ปรทารคมนสฺส เมฯ

[1274]

‘‘ตโต จุตาหํ เวเทห, อชายิํ นนฺทเน วเน;

ภวเน ตาวติํสาหํ, อจฺฉรา กามวณฺณินี [วรวณฺณินี (ก.)]

[1275]

‘‘วิจิตฺตวตฺถาภรณา, อามุตฺตมณิกุณฺฑลา;

กุสลา นจฺจคีตสฺส, สกฺกสฺส ปริจาริกาฯ

[1276]

‘‘ตตฺถ ฐิตาหํ เวเทห, สรามิ ชาติโย อิมา;

อนาคตาปิ สตฺเตว, ยา คมิสฺสํ อิโต จุตาฯ

[1277]

‘‘ปริยาคตํ ตํ กุสลํ, ยํ เม โกสมฺพิยํ กตํ;

เทเว เจว มนุสฺเส จ, สนฺธาวิสฺสํ อิโต จุตาฯ

[1278]

‘‘สตฺต ชจฺโจ [ชจฺจา (สฺยา. ปี.)] มหาราช, นิจฺจํ สกฺกตปูชิตา;

ถีภาวาปิ น มุจฺจิสฺสํ, ฉฏฺฐา นิคติโย [ฉฏฺฐา คติโย (สฺยา.)] อิมาฯ

[1279]

‘‘สตฺตมี จ คติ เทว, เทวปุตฺโต มหิทฺธิโก;

ปุมา เทโว ภวิสฺสามิ [ภวิสฺสติ (ก.)], เทวกายสฺมิมุตฺตโมฯ

[1280]

‘‘อชฺชาปิ สนฺตานมยํ, มาลํ คนฺเถนฺติ นนฺทเน;

เทวปุตฺโต ชโว นาม, โย เม มาลํ ปฏิจฺฉติฯ

[1281]

‘‘มุหุตฺโต วิย โส ทิพฺโย, อิธ วสฺสานิ โสฬส;

รตฺตินฺทิโว จ โส ทิพฺโย, มานุสิํ สรโทสตํฯ

[1282]

‘‘อิติ กมฺมานิ อนฺเวนฺติ, อสงฺเขยฺยาปิ ชาติโย;

กลฺยาณํ ยทิ วา ปาปํ, น หิ กมฺมํ วินสฺสติ [ปนสฺสติ (สี. ปี.)]

[1283]

‘‘โย อิจฺเฉ ปุริโส โหตุํ, ชาติํ ชาติํ [ชาติชาติํ (สี. ปี.)] ปุนปฺปุนํ;

ปรทารํ วิวชฺเชยฺย, โธตปาโทว กทฺทมํฯ

[1284]

‘‘ยา อิจฺเฉ ปุริโส โหตุํ, ชาติํ ชาติํ ปุนปฺปุนํ;

สามิกํ อปจาเยยฺย, อินฺทํว ปริจาริกาฯ

[1285]

‘‘โย อิจฺเฉ ทิพฺยโภคญฺจ, ทิพฺพมายุํ ยสํ สุขํ;

ปาปานิ ปริวชฺเชตฺวา [ปริวชฺเชยฺย (ก.)], ติวิธํ ธมฺมมาจเรฯ

[1286]

‘‘กาเยน วาจา มนสา, อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณ;

อตฺตโน โหติ อตฺถาย, อิตฺถี วา ยทิ วา ปุมาฯ

[1287]

‘‘เย เกจิเม มานุชา ชีวโลเก, ยสสฺสิโน สพฺพสมนฺตโภคา;

อสํสยํ เตหิ ปุเร สุจิณฺณํ, กมฺมสฺสกาเส ปุถุ สพฺพสตฺตาฯ

[1288]

‘‘อิงฺฆานุจินฺเตสิ สยมฺปิ เทว, กุโตนิทานา เต อิมา ชนินฺท;

ยา เต อิมา อจฺฉราสนฺนิกาสา, อลงฺกตา กญฺจนชาลฉนฺนา’’ฯ

[1289]

อิจฺเจวํ ปิตรํ กญฺญา, รุจา โตเสสิ องฺคติํ;

มูฬฺหสฺส มคฺคมาจิกฺขิ, ธมฺมมกฺขาสิ สุพฺพตาฯ

[1290]

อถาคมา พฺรหฺมโลกา, นารโท มานุสิํ ปชํ;

ชมฺพุทีปํ อเวกฺขนฺโต, อทฺทา ราชานมงฺคติํฯ

[1291]

‘‘ตโต ปติฏฺฐา ปาสาเท, เวเทหสฺส ปุรตฺถโต [ปุรกฺขโต (สฺยา. ก.)];

ตญฺจ ทิสฺวานานุปฺปตฺตํ, รุจา อิสิมวนฺทถฯ

[1292]

‘‘อถาสนมฺหา โอรุยฺห, ราชา พฺยถิตมานโส [พฺยมฺหิตมานโส (สี. สฺยา. ปี.)];

นารทํ ปริปุจฺฉนฺโต, อิทํ วจนมพฺรวิฯ

[1293]

‘‘กุโต นุ อาคจฺฉสิ เทววณฺณิ, โอภาสยํ สพฺพทิสา [สํวริํ (สี. ปี.)] จนฺทิมาว;

อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต นามโคตฺตํ, กถํ ตํ ชานนฺติ มนุสฺสโลเก’’ฯ

[1294]

‘‘อหญฺหิ เทวโต อิทานิ เอมิ, โอภาสยํ สพฺพทิสา [สํวริํ (สี. ปี.)] จนฺทิมาว;

อกฺขามิ เต ปุจฺฉิโต นามโคตฺตํ, ชานนฺติ มํ นารโท กสฺสโป จ’’ฯ

[1295]

‘‘อจฺเฉรรูปํ ตว [วต (สี. ปี.)] ยาทิสญฺจ, เวหายสํ คจฺฉสิ ติฏฺฐสี จ;

ปุจฺฉามิ ตํ นารท เอตมตฺถํ, อถ เกน วณฺเณน ตวายมิทฺธิ’’ฯ

[1296]

‘‘สจฺจญฺจ ธมฺโม จ ทโม จ จาโค, คุณา มเมเต ปกตา ปุราณา;

เตเหว ธมฺเมหิ สุเสวิเตหิ, มโนชโว เยน กามํ คโตสฺมิ’’ฯ

[1297]

‘‘อจฺเฉรมาจิกฺขสิ ปุญฺญสิทฺธิํ, สเจ หิ เอเตหิ [เอเต ตฺวํ (สี. ปี.)] ยถา วเทสิ;

ปุจฺฉามิ ตํ นารท เอตมตฺถํ, ปุฏฺโฐ จ เม สาธุ วิยากโรหิ’’ฯ

[1298]

‘‘ปุจฺฉสฺสุ มํ ราช ตเวส อตฺโถ, ยํ สํสยํ กุรุเส ภูมิปาล;

อหํ ตํ นิสฺสํสยตํ คเมมิ, นเยหิ ญาเยหิ จ เหตุภี จ’’ฯ

[1299]

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ นารท เอตมตฺถํ, ปุฏฺโฐ จ เม นารท มา มุสา ภณิ;

อตฺถิ นุ เทวา ปิตโร นุ อตฺถิ, โลโก ปโร อตฺถิ ชโน ยมาหุ’’ฯ

[1300]

‘‘อตฺเถว เทวา ปิตโร จ อตฺถิ, โลโก ปโร อตฺถิ ชโน ยมาหุ;

กาเมสุ คิทฺธา จ นรา ปมูฬฺหา, โลกํ ปรํ น วิทู โมหยุตฺตา’’ฯ

[1301]

‘‘อตฺถีติ เจ นารท สทฺทหาสิ, นิเวสนํ ปรโลเก มตานํ;

อิเธว เม ปญฺจ สตานิ เทหิ, ทสฺสามิ เต ปรโลเก สหสฺสํ’’ฯ

[1302]

‘‘ทชฺเชมุ โข ปญฺจ สตานิ โภโต, ชญฺญามุ เจ สีลวนฺตํ วทญฺญุํ [วตญฺญุํ (ก.)];

ลุทฺทํ ตํ โภนฺตํ นิรเย วสนฺตํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ

[1303]

‘‘อิเธว โย โหติ อธมฺมสีโล [อกมฺมสีโล (ปี.)], ปาปาจาโร อลโส ลุทฺทกมฺโม;

น ปณฺฑิตา ตสฺมิํ อิณํ ททนฺติ, น หิ อาคโม โหติ ตถาวิธมฺหาฯ

[1304]

‘‘ทกฺขญฺจ โปสํ มนุชา วิทิตฺวา, อุฏฺฐานกํ [อุฏฺฐาหกํ (สี.)] สีลวนฺตํ วทญฺญุํ;

สยเมว โภเคหิ นิมนฺตยนฺติ, กมฺมํ กริตฺวา ปุน มาหเรสิ’’ฯ

[1305]

‘‘อิโต จุโต [คโต (สี. ปี.)] ทกฺขสิ ตตฺถ ราช, กาโกลสงฺเฆหิ วิกสฺสมานํ [กาโกฬสงฺเฆหิปิ กฑฺฒมานํ (สี. ปี.)];

ตํ ขชฺชมานํ นิรเย วสนฺตํ, กาเกหิ คิชฺเฌหิ จ เสนเกหิ [โสณเกหิ (สฺยา. ก.)];

สญฺฉินฺนคตฺตํ รุหิรํ สวนฺตํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ

[1306]

‘‘อนฺธํตมํ ตตฺถ น จนฺทสูริยา, นิรโย สทา ตุมุโล โฆรรูโป;

สา เนว รตฺตี น ทิวา ปญฺญายติ, ตถาวิเธ โก วิจเร ธนตฺถิโกฯ

[1307]

‘‘สพโล จ สาโม จ ทุเว สุวานา, ปวทฺธกายา พลิโน มหนฺตา;

ขาทนฺติ ทนฺเตหิ อโยมเยหิ, อิโต ปณุนฺนํ ปรโลกปตฺตํ [ปรโลเก ปตนฺตํ (ก.)]

[1308]

‘‘ตํ ขชฺชมานํ นิรเย วสนฺตํ, ลุทฺเทหิ วาเฬหิ อฆมฺมิเคหิ จ;

สญฺฉินฺนคตฺตํ รุหิรํ สวนฺตํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ

[1309]

‘‘อุสูหิ สตฺตีหิ จ สุนิสิตาหิ, หนนฺติ วิชฺฌนฺติ จ ปจฺจมิตฺตา [โปถยนฺติ (ก.)];

กาฬูปกาฬา นิรยมฺหิ โฆเร, ปุพฺเพ นรํ ทุกฺกฏกมฺมการิํฯ

[1310]

‘‘ตํ หญฺญมานํ นิรเย วชนฺตํ, กุจฺฉิสฺมิํ ปสฺสสฺมิํ วิปฺผาลิตูทรํ;

สญฺฉินฺนคตฺตํ รุหิรํ สวนฺตํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ

[1311]

‘‘สตฺตี อุสู โตมรภิณฺฑิวาลา, วิวิธาวุธา วสฺสนฺติ ตตฺถ เทวา;

ปตนฺติ องฺคารมิวจฺจิมนฺโต, สิลาสนี วสฺสติ ลุทฺทกมฺเมฯ

[1312]

‘‘อุณฺโห จ วาโต นิรยมฺหิ ทุสฺสโห, น ตมฺหิ สุขํ ลพฺภติ [เสติ (ก.)] อิตฺตรมฺปิ;

ตํ ตํ วิธาวนฺตมเลนมาตุรํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ

[1313]

‘‘สนฺธาวมานมฺปิ [สนฺธาวมานํ ตํ (สี. ปี.)] รเถสุ ยุตฺตํ, สโชติภูตํ ปถวิํ กมนฺตํ;

ปโตทลฏฺฐีหิ สุโจทยนฺตํ [สุโจทิยนฺตํ (สี. ปี.)], โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ

[1314]

‘‘ตมารุหนฺตํ ขุรสญฺจิตํ คิริํ, วิภิํสนํ ปชฺชลิตํ ภยานกํ;

สญฺฉินฺนคตฺตํ รุหิรํ สวนฺตํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ

[1315]

‘‘ตมารุหนฺตํ ปพฺพตสนฺนิกาสํ, องฺคารราสิํ ชลิตํ ภยานกํ;

สุทฑฺฒคตฺตํ กปณํ รุทนฺตํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ

[1316]

‘‘อพฺภกูฏสมา อุจฺจา, กณฺฏกนิจิตา [กณฺฏกาปจิตา (สี. ปี.), กณฺฏกาหิจิตา (สฺยา.)] ทุมา;

อโยมเยหิ ติกฺเขหิ, นรโลหิตปายิภิฯ

[1317]

‘‘ตมารุหนฺติ นาริโย, นรา จ ปรทารคู;

โจทิตา สตฺติหตฺเถหิ, ยมนิทฺเทสการิภิฯ

[1318]

‘‘ตมารุหนฺตํ นิรยํ, สิมฺพลิํ รุหริมกฺขิตํ;

วิทฑฺฒกายํ [วิทุฏฺฐกายํ (ปี.)] วิตจํ, อาตุรํ คาฬฺหเวทนํฯ

[1319]

‘‘ปสฺสสนฺตํ มุหุํ อุณฺหํ, ปุพฺพกมฺมาปราธิกํ;

ทุมคฺเค วิตจํ คตฺตํ [ทุมคฺควิฏปคฺคตํ (สี.)], โก ตํ ยาเจยฺย ตํ ธนํฯ

[1320]

‘‘อพฺภกูฏสมา อุจฺจา, อสิปตฺตาจิตา ทุมา;

อโยมเยหิ ติกฺเขหิ, นรโลหิตปายิภิฯ

[1321]

‘‘ตมารุหนฺตํ อสิปตฺตปาทปํ, อสีหิ ติกฺเขหิ จ ฉิชฺชมานํ [ปภิชฺชมานํ (ก.)];

สญฺฉินฺนคตฺตํ รุหิรํ สวนฺตํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ

[1322]

‘‘ตโต นิกฺขนฺตมตฺตํ ตํ, อสิปตฺตาจิตา ทุมา [อสิปตฺตนิรยา ทุขา (สี. ปี.)];

สมฺปติตํ เวตรณิํ, โก ตํ ยาเจยฺย ตํ ธนํฯ

[1323]

‘‘ขรา ขโรทกา [ขาโรทิกา (สี.), ขโรทิกา (ปี.)] ตตฺตา, ทุคฺคา เวตรณี นที;

อโยโปกฺขรสญฺฉนฺนา, ติกฺขา ปตฺเตหิ สนฺทติฯ

[1324]

‘‘ตตฺถ สญฺฉินฺนคตฺตํ ตํ, วุยฺหนฺตํ รุหิรมกฺขิตํ;

เวตรญฺเญ อนาลมฺเพ, โก ตํ ยาเจยฺย ตํ ธนํ’’ฯ

[1325]

‘‘เวธามิ รุกฺโข วิย ฉิชฺชมาโน, ทิสํ น ชานามิ ปมูฬฺหสญฺโญ;

ภยานุตปฺปามิ มหา จ เม ภยา, สุตฺวาน กถา [คาถา (สี. สฺยา. ปี.)] ตว ภาสิตา อิเสฯ

[1326]

‘‘อาทิตฺเต วาริมชฺฌํว, ทีปํโวเฆ มหณฺณเว;

อนฺธกาเรว ปชฺโชโต, ตฺวํ โนสิ สรณํ อิเสฯ

[1327]

‘‘อตฺถญฺจ ธมฺมํ อนุสาส มํ อิเส, อตีตมทฺธา อปราธิตํ มยา;

อาจิกฺข เม นารท สุทฺธิมคฺคํ, ยถา อหํ โน นิรยํ ปเตยฺยํ’’ฯ

[1328]

‘‘ยถา อหุ ธตรฏฺโฐ ( ) [เอตฺถ กิญฺจิ อูนํ วิย ทิสฺสติ], เวสฺสามิตฺโต อฏฺฐโก ยามตคฺคิ;

อุสินฺทโร จาปิ สิวี จ ราชา, ปริจารกา สมณพฺราหฺมณานํฯ

[1329]

‘‘เอเต จญฺเญ จ ราชาโน, เย สคฺควิสยํ [สกฺกวิสยํ (สี. ปี.)] คตา;

อธมฺมํ ปริวชฺเชตฺวา, ธมฺมํ จร มหีปติฯ

[1330]

‘‘อนฺนหตฺถา จ เต พฺยมฺเห, โฆสยนฺตุ ปุเร ตว;

โก ฉาโต โก จ ตสิโต, โก มาลํ โก วิเลปนํ;

นานารตฺตานํ วตฺถานํ, โก นคฺโค ปริทหิสฺสติฯ

[1331]

‘‘โก ปนฺเถ ฉตฺตมาเนติ [ฉตฺต’มาเทติ (สี. สฺยา. ปี.)], ปาทุกา จ มุทู สุภา;

อิติ สายญฺจ ปาโต จ, โฆสยนฺตุ ปุเร ตวฯ

[1332]

‘‘ชิณฺณํ โปสํ ควสฺสญฺจ, มาสฺสุ ยุญฺช ยถา ปุเร;

ปริหารญฺจ ทชฺชาสิ, อธิการกโต พลีฯ

[1333]

‘‘กาโย เต รถสญฺญาโต, มโนสารถิโก ลหุ;

อวิหิํสาสาริตกฺโข, สํวิภาคปฏิจฺฉโทฯ

[1334]

‘‘ปาทสญฺญมเนมิโย, หตฺถสญฺญมปกฺขโร;

กุจฺฉิสญฺญมนพฺภนฺโต, วาจาสญฺญมกูชโนฯ

[1335]

‘‘สจฺจวากฺยสมตฺตงฺโค, อเปสุญฺญสุสญฺญโต;

คิราสขิลเนลงฺโค, มิตภาณิสิเลสิโตฯ

[1336]

‘‘สทฺธาโลภสุสงฺขาโร, นิวาตญฺชลิกุพฺพโร;

อถทฺธตานตีสาโก [อตฺถทฺธตานตีสาโก (สี. ปี.)], สีลสํวรนนฺธโนฯ

[1337]

‘‘อกฺโกธนมนุคฺฆาตี, ธมฺมปณฺฑรฉตฺตโก;

พาหุสจฺจมปาลมฺโพ, ฐิตจิตฺตมุปาธิโย [ธิติจิตฺตมุปาธิโย (ก.)]

[1338]

‘‘กาลญฺญุตาจิตฺตสาโร, เวสารชฺชติทณฺฑโก;

นิวาตวุตฺติโยตฺตโก [นิวาตวุตฺติโยตฺตงฺโค (ก.)], อนติมานยุโค ลหุฯ

[1339]

‘‘อลีนจิตฺตสนฺถาโร , วุทฺธิเสวี รโชหโต;

สติ ปโตโท ธีรสฺส, ธิติ โยโค จ รสฺมิโยฯ

[1340]

‘‘มโน ทนฺตํ ปถํ เนติ [ปถ’นฺเวติ (สี. ปี.)], สมทนฺเตหิ วาหิภิ;

อิจฺฉา โลโภ จ กุมฺมคฺโค, อุชุมคฺโค จ สํยโมฯ

[1341]

‘‘รูเป สทฺเท รเส คนฺเธ, วาหนสฺส ปธาวโต;

ปญฺญา อาโกฏนี ราช, ตตฺถ อตฺตาว สารถิฯ

[1342]

‘‘สเจ เอเตน ยาเนน, สมจริยา ทฬฺหา ธิติ;

สพฺพกามทุโห ราช, น ชาตุ นิรยํ วเช’’ฯ

[1343]

‘‘อลาโต เทวทตฺโตสิ, สุนาโม อาสิ ภทฺทชิ;

วิชโย สาริปุตฺโตสิ, โมคฺคลฺลาโนสิ พีชโกฯ

[1344]

‘‘สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต, คุโณ อาสิ อเจลโก;

อานนฺโท สา รุจา อาสิ, ยา ราชานํ ปสาทยิฯ

[1345]

‘‘อูรุเวฬกสฺสโป ราชา, ปาปทิฏฺฐิ ตทา อหุ;

มหาพฺรหฺมา โพธิสตฺโต, เอวํ ธาเรถ ชาตก’’นฺติฯ

มหานารทกสฺสปชาตกํ อฏฺฐมํฯ

546. วิธุรชาตกํ (9)

โทหฬกณฺฑํ

[1346]

‘‘ปณฺฑุ กิสิยาสิ ทุพฺพลา, วณฺณรูปํ [วณฺณรูเป (ก.)] นตเวทิสํ ปุเร;

วิมเล อกฺขาหิ ปุจฺฉิตา, กีทิสี ตุยฺหํ สรีรเวทนา’’ฯ

[1347]

‘‘ธมฺโม มนุเชสุ มาตีนํ [มาตินํ (สี. ปี.)], โทหโฬ นาม ชนินฺท วุจฺจติ;

ธมฺมาหตํ นาคกุญฺชร, วิธุรสฺส หทยาภิปตฺถเย’’ฯ

[1348]

‘‘จนฺทํ โข ตฺวํ โทหฬายสิ, สูริยํ วา อถ วาปิ มาลุตํ;

ทุลฺลภญฺหิ [ทุลฺลเภ (สี. ปี.)] วิธุรสฺส ทสฺสนํ [ทสฺสเน (สี. ปี.)], โก วิธุรมิธ มานยิสฺสติ’’ฯ

[1349]

‘‘กินฺนุ ตาต ตุวํ ปชฺฌายสิ, ปทุมํ หตฺถคตํว เต มุขํ;

กินฺนุ ทุมฺมนรูโปสิ อิสฺสร, มา ตฺวํ โสจิ อมิตฺตตาปน’’ฯ

[1350]

‘‘มาตา หิ ตว อิรนฺธติ [อิรนฺทติ (สี. สฺยา. ปี.)], วิธุรสฺส หทยํ ธนิยติ;

ทุลฺลภญฺหิ วิธุรสฺส ทสฺสนํ, โก วิธุรมิธ มานยิสฺสติ’’ฯ

[1351]

‘‘ตสฺส ภตฺตุปริเยสนํ [ภตฺตุปริเยสนํ (สี. ปี.)] จร, โย วิธุรมิธ มานยิสฺสติ’’;

‘‘ปิตุโน จ สา สุตฺวาน วากฺยํ, รตฺติํ นิกฺขมฺม อวสฺสุติํ จริ’’ฯ

[1352]

‘‘เก คนฺธพฺเพ รกฺขเส จ นาเค, เก กิมฺปุริเส จาปิ มานุเส;

เก ปณฺฑิเต สพฺพกามทเท [สพฺพกามเท (สี. ปี.)], ทีฆรตฺตํ ภตฺตา เม ภวิสฺสติ’’ฯ

[1353]

‘‘อสฺสาส เหสฺสามิ เต ปติ, ภตฺตา เต เหสฺสามิ อนินฺทโลจเน;

ปญฺญา หิ มมํ ตถาวิธา, อสฺสาส เหสฺสสิ ภริยา มมฯ

[1354]

‘‘อวจาสิ ปุณฺณกํ อิรนฺธตี [อิรนฺทตี (สี. ปี.)], ปุพฺพปถานุคเตน เจตสา;

เอหิ คจฺฉาม ปิตุ มมนฺติเก [ปิตุ มม สนฺติกํ (ก.)], เอโสว เต เอตมตฺถํ ปวกฺขติฯ

[1355]

‘‘อลงฺกตา สุวสนา, มาลินี จนฺทนุสฺสทา;

ยกฺขํ หตฺเถ คเหตฺวาน, ปิตุสนฺติกุปาคมิ’’ฯ

[1356]

‘‘นาควร วโจ สุโณหิ เม, ปติรูปํ ปฏิปชฺช สุงฺกิยํ;

ปตฺเถมิ อหํ อิรนฺธติํ, ตาย สมงฺคิํ กโรหิ มํ ตุวํฯ

[1357]

‘‘สตํ หตฺถี สตํ อสฺสา, สตํ อสฺสตรีรถา;

สตํ วลภิโย ปุณฺณา, นานารตฺนสฺส เกวลา;

เต นาค ปฏิปชฺชสฺสุ, ธีตรํ เทหิรนฺธติํ’’ฯ

[1358]

‘‘ยาว อามนฺตเย ญาตี, มิตฺเต จ สุหทชฺชเน [สุหทํชนํ (สี. ปี.)];

อนามนฺต กตํ กมฺมํ, ตํ ปจฺฉา อนุตปฺปติ’’ฯ

[1359]

ตโต โส วรุโณ นาโค, ปวิสิตฺวา นิเวสนํ;

ภริยํ อามนฺตยิตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวิฯ

[1360]

‘‘อยํ โส ปุณฺณโก ยกฺโข, ยาจตี มํ อิรนฺธติํ;

พหุนา วิตฺตลาเภน, ตสฺส เทม ปิยํ มมํ’’ฯ

[1361]

‘‘น ธเนน น วิตฺเตน, ลพฺภา อมฺหํ อิรนฺธตี;

สเจ จ โข หทยํ ปณฺฑิตสฺส, ธมฺเมน ลทฺธา อิธ มาหเรยฺย;

เอเตน วิตฺเตน กุมาริ ลพฺภา, นาญฺญํ ธนํ อุตฺตริ ปตฺถยาม’’ฯ

[1362]

ตโต โส วรุโณ นาโค, นิกฺขมิตฺวา นิเวสนา;

ปุณฺณกามนฺตยิตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวิฯ

[1363]

‘‘น ธเนน น วิตฺเตน, ลพฺภา อมฺหํ อิรนฺธตี;

สเจ ตุวํ หทยํ ปณฺฑิตสฺส, ธมฺเมน ลทฺธา อิธ มาหเรสิ;

เอเตน วิตฺเตน กุมาริ ลพฺภา, นาญฺญํ ธนํ อุตฺตริ ปตฺถยาม’’ฯ

[1364]

‘‘ยํ ปณฺฑิโตตฺเยเก วทนฺติ โลเก, ตเมว พาโลติ ปุนาหุ อญฺเญ;

อกฺขาหิ เม วิปฺปวทนฺติ เอตฺถ, กํ ปณฺฑิตํ นาค ตุวํ วเทสิ’’ฯ

[1365]

‘‘โกรพฺยราชสฺส ธนญฺจยสฺส [ธนญฺชยสฺส (สี. สฺยา. ปี.)], ยทิ เต สุโต วิธุโร นาม กตฺตา;

อาเนหิ ตํ ปณฺฑิตํ ธมฺมลทฺธา, อิรนฺธตี ปทจรา [ปทฺธจรา (สี. ปี.), ปฏฺฐจรา (สฺยา. ก.)] เต โหตุฯ

[1366]

‘‘อิทญฺจ สุตฺวา วรุณสฺส วากฺยํ, อุฏฺฐาย ยกฺโข ปรมปฺปตีโต;

ตตฺเถว สนฺโต ปุริสํ อสํสิ, อาเนหิ อาชญฺญมิเธว ยุตฺตํฯ

[1367]

‘‘ชาตรูปมยา กณฺณา, กาจมฺหิจมยา [กาจมฺหมยา (สี.), กาจมฺภมยา (ปี.)] ขุรา;

ชมฺโพนทสฺส ปากสฺส, สุวณฺณสฺส อุรจฺฉโท’’ฯ

[1368]

‘‘เทววาหวหํ ยานํ, อสฺสมารุยฺห ปุณฺณโก;

อลงฺกโต กปฺปิตเกสมสฺสุ, ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเข [อนฺตลิกฺขํ (ก.)]

[1369]

‘‘โส ปุณฺณโก กามราเคน [กามเวเคน (สี. ปี.)] คิทฺโธ, อิรนฺธติํ นาคกญฺญํ ชิคีสํ [ชิคิํสํ (สี. สฺยา. ปี.)];

คนฺตฺวาน ตํ ภูตปติํ ยสสฺสิํ, อิจฺจพฺรวี เวสฺสวณํ กุเวรํฯ

[1370]

‘‘โภควตี นาม มนฺทิเร, วาสา หิรญฺญวตีติ วุจฺจติ;

นคเร นิมฺมิเต กญฺจนมเย, มณฺฑลสฺส อุรคสฺส นิฏฺฐิตํฯ

[1371]

‘‘อฏฺฏาลกา โอฏฺฐคีวิโย, โลหิตงฺกสฺส มสารคลฺลิโน;

ปาสาเทตฺถ สิลามยา, โสวณฺณรตเนหิ ฉาทิตาฯ

[1372]

‘‘อมฺพา ติลกา จ ชมฺพุโย, สตฺตปณฺณา มุจลินฺทเกตกา;

ปิยงฺคุ [ปิยกา (สี. ปี.), ปิยงฺคุกา (สฺยา.)] อุทฺทาลกา สหา, อุปริภทฺทกา สินฺทุวารกา [ภินฺทุวาริตา (สฺยา. ปี.), ภินฺธวาริตา (ก.)]

[1373]

‘‘จมฺเปยฺยกา นาคมลฺลิกา, ภคินีมาลา อถ เมตฺถ โกลิยา;

เอเต ทุมา ปริณามิตา, โสภยนฺติ อุรคสฺส มนฺทิรํ [มนฺทิเร (สฺยา. ก.)]

[1374]

‘‘ขชฺชุเรตฺถ สิลามยา, โสวณฺณธุวปุปฺผิตา พหู;

ยตฺถ วสโต ปปาติโก, นาคราชา วรุโณ มหิทฺธิโกฯ

[1375]

‘‘ตสฺส โกมาริกา ภริยา, วิมลา กญฺจนเวลฺลิวิคฺคหา;

กาลา ตรุณาว อุคฺคตา, ปุจิมนฺทตฺถนี จารุทสฺสนาฯ

[1376]

‘‘ลาขารสรตฺตสุจฺฉวี , กณิการาว นิวาตปุปฺผิตา [กณิกาโรว นิวาตปุปฺผิโต (สี. ปี.)];

ติทิโวกจราว อจฺฉรา, วิชฺชุวพฺภฆนา วินิสฺสฏาฯ

[1377]

‘‘สา โทหฬินี สุวิมฺหิตา, วิธุรสฺส หทยํ ธนิยติ;

ตํ เตสํ เทมิ อิสฺสร, เตน เต เทนฺติ อิรนฺธติํ มมํ’’ฯ

[1378]

‘‘โส ปุณฺณโก ภูตปติํ ยสสฺสิํ, อามนฺตย เวสฺสวณํ กุเวรํ;

ตตฺเถว สนฺโต [สนฺตํ (ปี.)] ปุริสํ อสํสิ, อาเนหิ อาชญฺญมิเธว ยุตฺตํฯ

[1379]

‘‘ชาตรูปมยา กณฺณา, กาจมฺหิจมยา ขุรา;

ชมฺโพนทสฺส ปากสฺส, สุวณฺณสฺส อุรจฺฉโทฯ

[1380]

‘‘เทววาหวหํ ยานํ, อสฺสมารุยฺห ปุณฺณโก;

อลงฺกโต กปฺปิตเกสมสฺสุ, ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเข’’ฯ

[1381]

‘‘โส อคฺคมา ราชคหํ สุรมฺมํ, องฺคสฺส รญฺโญ นครํ ทุรายุตํ [ทุราสทํ (สฺยา.)];

ปหูตภกฺขํ พหุอนฺนปานํ, มสกฺกสารํ วิย วาสวสฺสฯ

[1382]

‘‘มยูรโกญฺจาคณสมฺปฆุฏฺฐํ, ทิชาภิฆุฏฺฐํ ทิชสงฺฆเสวิตํ;

นานาสกุนฺตาภิรุทํ สุวงฺคณํ [สุภงฺคณํ (สี. ปี.)], ปุปฺผาภิกิณฺณํ หิมวํว ปพฺพตํฯ

[1383]

‘‘โส ปุณฺณโก เวปุลมาภิรูหิ [เวปุลฺลมาภิรุจฺฉิ (สี. ปี.)], สิลุจฺจยํ กิมฺปุริสานุจิณฺณํ;

อนฺเวสมาโน มณิรตนํ อุฬารํ, ตมทฺทสา ปพฺพตกูฏมชฺเฌฯ

[1384]

‘‘ทิสฺวา มณิํ ปภสฺสรํ ชาติมนฺตํ [ชาติวนฺตํ (สี. สฺยา.)], มโนหรํ [ธนาหรํ (สี. ปี. ก.)] มณิรตนํ อุฬารํ;

ททฺทลฺลมานํ ยสสา ยสสฺสินํ, โอภาสตี วิชฺชุริวนฺตลิกฺเขฯ

[1385]

‘‘ตมคฺคหี เวฬุริยํ มหคฺฆํ, มโนหรํ นาม มหานุภาวํ;

อาชญฺญมารุยฺห มโนมวณฺโณ, ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเขฯ

[1386]

‘‘โส อคฺคมา [อคมา (สฺยา. ปี. ก.)] นครมินฺทปตฺถํ, โอรุยฺหุปาคจฺฉิ สภํ กุรูนํ;

สมาคเต เอกสตํ สมคฺเค, อวฺเหตฺถ ยกฺโข อวิกมฺปมาโนฯ

[1387]

‘‘โก นีธ รญฺญํ วรมาภิเชติ, กมาภิเชยฺยาม วรทฺธเนน [วรํธเนน (สี. ปี.)];

กมนุตฺตรํ รตนวรํ ชินาม, โก วาปิ โน เชติ วรทฺธเนน’’ฯ

[1388]

‘‘กุหิํ นุ รฏฺเฐ ตว ชาติภูมิ, น โกรพฺยสฺเสว วโจ ตเวทํ;

อภีโตสิ [อภิโภสิ (สี. ปี.)] โน วณฺณนิภาย สพฺเพ, อกฺขาหิ เม นามญฺจ พนฺธเว จ’’ฯ

[1389]

‘‘กจฺจายโน มาณวโกสฺมิ ราช, อนูนนาโม อิติ มวฺหยนฺติ;

องฺเคสุ เม ญาตโย พนฺธวา จ, อกฺเขน เทวสฺมิ อิธานุปตฺโต’’ฯ

[1390]

‘‘กิํ มาณวสฺส รตนานิ อตฺถิ, เย ตํ ชินนฺโต หเร อกฺขธุตฺโต;

พหูนิ รญฺโญ รตนานิ อตฺถิ, เต ตฺวํ ทลิทฺโท กถมวฺหเยสิ’’ฯ

[1391]

‘‘มโนหโร นาม มณี มมายํ, มโนหรํ มณิรตนํ อุฬารํ;

อิมญฺจ อาชญฺญมมิตฺตตาปนํ, เอตํ เม ชินิตฺวา หเร อกฺขธุตฺโต’’ฯ

[1392]

‘‘เอโก มณี มาณว กิํ กริสฺสติ, อาชานิเยโก ปน กิํ กริสฺสติ;

พหูนิ รญฺโญ มณิรตนานิ อตฺถิ, อาชานิยา วาตชวา อนปฺปกา’’ฯ

โทหฬกณฺฑํ นามฯ

มณิกณฺฑํ

[1393]

‘‘อิทญฺจ เม มณิรตนํ, ปสฺส ตฺวํ ทฺวิปทุตฺตม;

อิตฺถีนํ วิคฺคหา เจตฺถ, ปุริสานญฺจ วิคฺคหาฯ

[1394]

‘‘มิคานํ วิคฺคหา เจตฺถ, สกุณานญฺจ วิคฺคหา;

นาคราชา สุปณฺณา จ [นาคราเช สุปณฺเณ จ (สี. สฺยา. ปี.)], มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1395]

‘‘หตฺถานีกํ รถานีกํ, อสฺเส ปตฺตี จ วมฺมิเน [ธชานิ จ (ปี.)];

จตุรงฺคินิมํ เสนํ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1396]

‘‘หตฺถาโรเห อนีกฏฺเฐ, รถิเก ปตฺติการเก;

พลคฺคานิ วิยูฬฺหานิ [วิยูหานิ (สฺยา. ก.)], มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1397]

‘‘ปุรํ อุทฺธาปสมฺปนฺนํ [อุทฺทาปสมฺปนฺนํ (สี. ปี.), อฏฺฏาลสมฺปนฺนํ (สฺยา.)], พหุปาการโตรณํ;

สิงฺฆาฏเกสุ ภูมิโย, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1398]

‘‘เอสิกา ปริขาโย จ, ปลิขํ อคฺคฬานิ จ;

อฏฺฏาลเก จ ทฺวาเร จ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1399]

‘‘ปสฺส โตรณมคฺเคสุ, นานาทิชา คณา พหู;

หํสา โกญฺจา มยูรา จ, จกฺกวากา จ กุกฺกุหาฯ

[1400]

‘‘กุณาลกา พหู จิตฺรา, สิขณฺฑี ชีวชีวกา;

นานาทิชคณากิณฺณํ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1401]

‘‘ปสฺส นครํ สุปาการํ, อพฺภุตํ โลมหํสนํ;

สมุสฺสิตธชํ รมฺมํ, โสณฺณวาลุกสนฺถตํฯ

[1402]

‘‘ปสฺเสตฺถ [ปสฺส ตฺวํ (สี. ปี.)] ปณฺณสาลาโย, วิภตฺตา ภาคโส มิตา;

นิเวสเน นิเวเส จ, สนฺธิพฺยูเห ปถทฺธิโยฯ

[1403]

‘‘ปานาคาเร จ โสณฺเฑ จ, สูนา [สูณา (สี. ปี.), สุทฺทา (สฺยา. ก.)] โอทนิยา ฆรา;

เวสี จ คณิกาโย จ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1404]

‘‘มาลากาเร จ รชเก, คนฺธิเก อถ ทุสฺสิเก;

สุวณฺณกาเร มณิกาเร, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1405]

‘‘อาฬาริเก จ สูเท จ, นฏนาฏกคายิโน;

ปาณิสฺสเร กุมฺภถูนิเก, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1406]

‘‘ปสฺส เภรี มุทิงฺคา จ, สงฺขา ปณวทินฺทิมา;

สพฺพญฺจ ตาฬาวจรํ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1407]

‘‘สมฺมตาลญฺจ วีณญฺจ, นจฺจคีตํ สุวาทิตํ;

ตูริยตาฬิตสงฺฆุฏฺฐํ , มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1408]

‘‘ลงฺฆิกา มุฏฺฐิกา เจตฺถ, มายาการา จ โสภิยา;

เวตาลิเก [เวตฺตลิเก (ก.)] จ ชลฺเล จ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1409]

‘‘สมชฺชา เจตฺถ วตฺตนฺติ, อากิณฺณา นรนาริภิ;

มญฺจาติมญฺเจ ภูมิโย, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1410]

‘‘ปสฺส มลฺเล สมชฺชสฺมิํ, โผเฏนฺเต [ปาเฐนฺเต (สี. สฺยา. ปี.)] ทิคุณํ ภุชํ;

นิหเต นิหตมาเน จ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1411]

‘‘ปสฺส ปพฺพตปาเทสุ, นานามิคคณา พหู;

สีหา พฺยคฺฆา วราหา จ, อจฺฉโกกตรจฺฉโยฯ

[1412]

‘‘ปลาสาทา ควชา จ, มหิํสา โรหิตา รุรู;

เอเณยฺยา จ วราหา [สรภา (สฺยา.)] จ, คณิโน นีก [นิงฺก (สี. สฺยา. ปี.)] สูกราฯ

[1413]

‘‘กทลิมิคา พหู จิตฺรา, พิฬารา สสกณฺฏกา;

นานามิคคณากิณฺณํ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1414]

‘‘นชฺชาโย สุปติตฺถาโย, โสณฺณวาลุกสนฺถตา;

อจฺฉา สวนฺติ อมฺพูนิ, มจฺฉคุมฺพนิเสวิตาฯ

[1415]

‘‘กุมฺภีลา มกรา เจตฺถ, สุสุมารา จ กจฺฉปา;

ปาฐีนา ปาวุสา มจฺฉา, พลชา [วลชา (สี.), วาลชา (ปี.)] มุญฺชโรหิตาฯ

[1416]

‘‘นานาทิชคณากิณฺณา, นานาทุมคณายุตา;

เวฬุริยก-โรทาโย [เวฬุริยผลกโรทาโย (สี.)], มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1417]

‘‘ปสฺเสตฺถ โปกฺขรณิโย, สุวิภตฺตา จตุทฺทิสา;

นานาทิชคณากิณฺณา, ปุถุโลมนิเสวิตาฯ

[1418]

‘‘สมนฺโตทกสมฺปนฺนํ , มหิํ สาครกุณฺฑลํ;

อุเปตํ วนราเชหิ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1419]

‘‘ปุรโต วิเทเห ปสฺส, โคยานิเย จ ปจฺฉโต;

กุรุโย ชมฺพุทีปญฺจ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1420]

‘‘ปสฺส จนฺทํ สูริยญฺจ, โอภาสนฺเต จตุทฺทิสา;

สิเนรุํ อนุปริยนฺเต, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1421]

‘‘สิเนรุํ หิมวนฺตญฺจ, สาครญฺจ มหีตลํ [มหิทฺธิกํ (สี. ปี.), มหิทฺธิยํ (สฺยา.)];

จตฺตาโร จ มหาราเช, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1422]

‘‘อาราเม วนคุมฺเพ จ, ปาฏิเย [ปิฏฺฐิเย (ก.)] จ สิลุจฺจเย;

รมฺเม กิมฺปุริสากิณฺเณ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1423]

‘‘ผารุสกํ จิตฺตลตํ, มิสฺสกํ นนฺทนํ วนํ;

เวชยนฺตญฺจ ปาสาทํ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1424]

‘‘สุธมฺมํ ตาวติํสญฺจ, ปาริฉตฺตญฺจ ปุปฺผิตํ;

เอราวณํ นาคราชํ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1425]

‘‘ปสฺเสตฺถ เทวกญฺญาโย, นภา วิชฺชุริวุคฺคตา;

นนฺทเน วิจรนฺติโย, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1426]

‘‘ปสฺเสตฺถ เทวกญฺญาโย, เทวปุตฺตปโลภินี;

เทวปุตฺเต รมมาเน [จรมาเน (สี. ปี.)], มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1427]

‘‘ปโรสหสฺสปาสาเท, เวฬุริยผลสนฺถเต;

ปชฺชลนฺเต จ [ปชฺชลนฺเตน (สี. สฺยา. ปี.)] วณฺเณน, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1428]

‘‘ตาวติํเส จ ยาเม จ, ตุสิเต จาปิ นิมฺมิเต;

ปรนิมฺมิตวสวตฺติโน [ปรนิมฺมิตาภิรติโน (สี. ปี.)], มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ

[1429]

‘‘ปสฺเสตฺถ โปกฺขรณิโย, วิปฺปสนฺโนทิกา สุจี;

มนฺทาลเกหิ สญฺฉนฺนา, ปทุมุปฺปลเกหิ จฯ

[1430]

‘‘ทเสตฺถ ราชิโย เสตา, ทสนีลา [ทสฺสนียา (ก.)] มโนรมา;

ฉ ปิงฺคลา ปนฺนรส, หลิทฺทา จ จตุทฺทสฯ

[1431]

‘‘วีสติ ตตฺถ โสวณฺณา, วีสติ รชตามยา;

อินฺทโคปกวณฺณาภา, ตาว ทิสฺสนฺติ ติํสติฯ

[1432]

‘‘ทเสตฺถ กาฬิโย ฉจฺจ, มญฺเชฏฺฐา ปนฺนวีสติ;

มิสฺสา พนฺธุกปุปฺเผหิ, นีลุปฺปลวิจิตฺติกาฯ

[1433]

‘‘เอวํ สพฺพงฺคสมฺปนฺนํ, อจฺจิมนฺตํ ปภสฺสรํ;

โอธิสุงฺกํ มหาราช, ปสฺส ตฺวํ ทฺวิปทุตฺตม’’ฯ

มณิกณฺฑํ นามฯ

อกฺขกณฺฑํ

[1434]

‘‘อุปาคตํ ราช มุเปหิ ลกฺขํ, เนตาทิสํ มณิรตนํ ตวตฺถิ;

ธมฺเมน ชิสฺสาม [ชิยฺยาม (สี. สฺยา. ปี.)] อสาหเสน, ชิโต จ โน ขิปฺปมวากโรหิฯ

[1435]

‘‘ปญฺจาล -ปจฺจุคฺคต-สูรเสน, มจฺฉา [มชฺฌา (ก.)] จ มทฺทา สห เกกเกภิ;

ปสฺสนฺตุ โนเต อสเฐน ยุทฺธํ, น โน สภายํ น กโรนฺติ กิญฺจิ’’ฯ

[1436]

‘‘เต ปาวิสุํ อกฺขมเทน มตฺตา, ราชา กุรูนํ ปุณฺณโก จาปิ ยกฺโข;

ราชา กลิํ วิจฺจินมคฺคเหสิ, กฏํ อคฺคหี ปุณฺณโก นาม ยกฺโขฯ

[1437]

‘‘เต ตตฺถ ชูเต อุภเย สมาคเต, รญฺญํ สกาเส สขีนญฺจ มชฺเฌ;

อเชสิ ยกฺโข นรวีรเสฏฺฐํ, ตตฺถปฺปนาโท ตุมุโล พภูว’’ฯ

[1438]

‘‘ชโย มหาราช ปราชโย จ, อายูหตํ อญฺญตรสฺส โหติ;

ชนินฺท ชีโนสิ [ชินฺโนสิ (สฺยา.), ชิโตสิ (ปี.) ชิโนมฺหิ (ก.)] วรทฺธเนน, ชิโต จ เม ขิปฺปมวากโรหิ’’ฯ

[1439]

‘‘หตฺถี ควสฺสา มณิกุณฺฑลา จ, ยญฺจาปิ มยฺหํ [อญฺญํ (ก.)] รตนํ ปถพฺยา;

คณฺหาหิ กจฺจาน วรํ ธนานํ, อาทาย เยนิจฺฉสิ เตน คจฺฉ’’ฯ

[1440]

‘‘หตฺถี ควสฺสา มณิกุณฺฑลา จ, ยญฺจาปิ ตุยฺหํ รตนํ ปถพฺยา;

เตสํ วโร วิธุโร นาม กตฺตา, โส เม ชิโต ตํ เม อวากโรหิ’’ฯ

[1441]

‘‘อตฺตา จ เม โส สรณํ คตี จ, ทีโป จ เลโณ จ ปรายโณ จ;

อสนฺตุเลยฺโย มม โส ธเนน, ปาเณน เม สาทิโส เอส กตฺตา’’ฯ

[1442]

‘‘จิรํ วิวาโท มม ตุยฺหญฺจสฺส, กามญฺจ ปุจฺฉาม ตเมว คนฺตฺวา;

เอโสว โน วิวรตุ เอตมตฺถํ, ยํ วกฺขตี โหตุ กถา [ตถา (สฺยา. ก.)] อุภินฺนํ’’ฯ

[1443]

‘‘อทฺธา หิ สจฺจํ ภณสิ, น จ มาณว สาหสํ;

ตเมว คนฺตฺวา ปุจฺฉาม, เตน ตุสฺสามุโภ ชนา’’ฯ

[1444]

‘‘สจฺจํ นุ เทวา วิทหู กุรูนํ, ธมฺเม ฐิตํ วิธุรํ นามมจฺจํ;

ทาโสสิ รญฺโญ อุท วาสิ ญาติ, วิธุโรติ สงฺขา กตมาสิ โลเก’’ฯ

[1445]

‘‘อามายทาสาปิ ภวนฺติ เหเก, ธเนน กีตาปิ ภวนฺติ ทาสา;

สยมฺปิ เหเก อุปยนฺติ ทาสา, ภยา ปณุนฺนาปิ ภวนฺติ ทาสาฯ

[1446]

‘‘เอเต นรานํ จตุโรว ทาสา, อทฺธา หิ โยนิโต อหมฺปิ ชาโต;

ภโว จ รญฺโญ อภโว จ รญฺโญ, ทาสาหํ เทวสฺส ปรมฺปิ คนฺตฺวา;

ธมฺเมน มํ มาณว ตุยฺห ทชฺชา’’ฯ

[1447]

‘‘อยํ [อยมฺปิ (สฺยา. ก.)] ทุตีโย วิชโย มมชฺช, ปุฏฺโฐ หิ กตฺตา วิวเรตฺถ [วิวริตฺถ (สี. สฺยา. ก.)] ปญฺหํ;

อธมฺมรูโป วต ราชเสฏฺโฐ, สุภาสิตํ นานุชานาสิ มยฺหํ’’ฯ

[1448]

‘‘เอวํ เจ โน โส วิวเรตฺถ ปญฺหํ, ทาโสหมสฺมิ น จ โขสฺมิ ญาติ;

คณฺหาหิ กจฺจาน วรํ ธนานํ, อาทาย เยนิจฺฉสิ เตน คจฺฉ’’ฯ

อกฺขกณฺฑํ นามฯ

ฆราวาสปญฺหา

[1449]

‘‘วิธุร วสมานาสฺส, คหฏฺฐสฺส สกํ ฆรํ;

เขมา วุตฺติ กถํ อสฺส, กถนฺนุ อสฺส สงฺคโหฯ

[1450]

‘‘อพฺยาพชฺฌํ [อพฺยาปชฺฌํ (สี. สฺยา. ปี.)] กถํ อสฺส, สจฺจวาที จ มาณโว;

อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ, กถํ เปจฺจ น โสจติ’’ฯ

[1451]

ตํ ตตฺถ คติมา ธิติมา, มติมา อตฺถทสฺสิมา;

สงฺขาตา [สงฺขาโต (ก.)] สพฺพธมฺมานํ, วิธุโร เอตทพฺรวิฯ

[1452]

‘‘น สาธารณทารสฺส, น ภุญฺเช สาทุเมกโก;

น เสเว โลกายติกํ, เนตํ ปญฺญาย วฑฺฒนํฯ

[1453]

‘‘สีลวา วตฺตสมฺปนฺโน, อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณ;

นิวาตวุตฺติ อตฺถทฺโธ, สุรโต สขิโล มุทุฯ

[1454]

‘‘สงฺคเหตา จ มิตฺตานํ, สํวิภาคี วิธานวา;

ตปฺเปยฺย อนฺนปาเนน, สทา สมณพฺราหฺมเณฯ

[1455]

‘‘ธมฺมกาโม สุตาธาโร, ภเวยฺย ปริปุจฺฉโก;

สกฺกจฺจํ ปยิรุปาเสยฺย, สีลวนฺเต พหุสฺสุเตฯ

[1456]

‘‘ฆรมาวสมานสฺส, คหฏฺฐสฺส สกํ ฆรํ;

เขมา วุตฺติ สิยา เอวํ, เอวํ นุ อสฺส สงฺคโหฯ

[1457]

‘‘อพฺยาพชฺฌํ สิยา เอวํ, สจฺจวาที จ มาณโว;

อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ, เอวํ เปจฺจ น โสจติ’’ฯ

ฆราวาสปญฺหา นามฯ

ลกฺขณกณฺฑํ

[1458]

‘‘เอหิ ทานิ คมิสฺสาม, ทินฺโน โน อิสฺสเรน เม;

มเมวตฺถํ [ตเมวตฺถํ (ปี.)] ปฏิปชฺช, เอส ธมฺโม สนนฺตโน’’ฯ

[1459]

‘‘ชานามิ มาณว ตยาหมสฺมิ, ทินฺโนหมสฺมิ ตว อิสฺสเรน;

ตีหญฺจ ตํ วาสเยมุ อคาเร, เยนทฺธุนา อนุสาเสมุ ปุตฺเต’’ฯ

[1460]

‘‘ตํ เม ตถา โหตุ วเสมุ ตีหํ, กุรุตํ ภวชฺช ฆเรสุ กิจฺจํ;

อนุสาสตํ ปุตฺตทาเร ภวชฺช, ยถา ตยี เปจฺจ [ปจฺฉา (สี. ปี.)] สุขี ภเวยฺย’’ฯ

[1461]

‘‘สาธูติ วตฺวาน ปหูตกาโม, ปกฺกามิ ยกฺโข วิธุเรน สทฺธิํ;

ตํ กุญฺชราชญฺญหยานุจิณฺณํ, ปาเวกฺขิ อนฺเตปุรมริยเสฏฺโฐ’’ฯ

[1462]

‘‘โกญฺจํ มยูรญฺจ ปิยญฺจ เกตํ, อุปาคมิ ตตฺถ สุรมฺมรูปํ;

ปหูตภกฺขํ พหุอนฺนปานํ, มสกฺกสารํ วิย วาสวสฺส’’ฯ

[1463]

‘‘ตตฺถ นจฺจนฺติ คายนฺติ, อวฺหายนฺติ วราวรํ;

อจฺฉรา วิย เทเวสุ, นาริโย สมลงฺกตาฯ

[1464]

‘‘สมงฺคิกตฺวา ปมทาหิ ยกฺขํ, อนฺเนน ปาเนน จ ธมฺมปาโล;

อตฺถตฺถ [อคฺคตฺถ (สฺยา. อฏฺฐ.)] เมวานุวิจินฺตยนฺโต, ปาเวกฺขิ ภริยาย ตทา สกาเสฯ

[1465]

‘‘ตํ จนฺทนคนฺธรสานุลิตฺตํ, สุวณฺณชมฺโพนทนิกฺขสาทิสํ;

ภริยํวจา เอหิ สุโณหิ โภติ, ปุตฺตานิ อามนฺตย ตมฺพเนตฺเตฯ

[1466]

‘‘สุตฺวาน วากฺยํ ปติโน อนุชฺชา [อโนชา (สฺยา. ก.)], สุณิสํวจ ตมฺพนขิํ สุเนตฺตํ;

อามนฺตย วมฺมธรานิ เจเต, ปุตฺตานิ อินฺทีวรปุปฺผสาเม’’ฯ

[1467]

‘‘เต อาคเต มุทฺธนิ ธมฺมปาโล, จุมฺพิตฺวา ปุตฺเต อวิกมฺปมาโน;

อามนฺตยิตฺวาน อโวจ วากฺยํ, ทินฺนาหํ รญฺญา อิธ มาณวสฺสฯ

[1468]

‘‘ตสฺสชฺชหํ อตฺตสุขี วิเธยฺโย, อาทาย เยนิจฺฉติ เตน คจฺฉติ;

อหญฺจ โว สาสิตุมาคโตสฺมิ [อนุสาสิตุํ อาคโตสฺมิ (สฺยา. ก.)], กถํ อหํ อปริตฺตาย คจฺเฉฯ

[1469]

‘‘สเจ โว ราชา กุรุรฏฺฐวาสี [กุรุเขตฺตวาสี (สี. ปี.)], ชนสนฺโธ ปุจฺเฉยฺย ปหูตกาโม;

กิมาภิชานาถ ปุเร ปุราณํ, กิํ โว ปิตา อนุสาเส ปุรตฺถาฯ

[1470]

‘‘สมาสนา โหถ มยาว สพฺเพ, โกนีธ รญฺโญ อพฺภติโก มนุสฺโส;

ตมญฺชลิํ กริย วเทถ เอวํ, มา เหวํ เทว น หิ เอส ธมฺโม;

วิยคฺฆราชสฺส นิหีนชจฺโจ, สมาสโน เทว กถํ ภเวยฺย’’ฯ

ลกฺขณกณฺฑํ [เปกฺขณกณฺฑํ (สี. ก.)] นามฯ

ราชวสติ

[1471]

‘‘โส จ ปุตฺเต [มิตฺเต (สี. ปี.)] อมจฺเจ จ, ญาตโย สุหทชฺชเน;

อลีนมนสงฺกปฺโป, วิธุโร เอตทพฺรวิฯ

[1472]

‘‘เอถยฺโย [เอถยฺยา (สฺยา.)] ราชวสติํ, นิสีทิตฺวา สุณาถ เม;

ยถา ราชกุลํ ปตฺโต, ยสํ โปโส นิคจฺฉติฯ

[1473]

‘‘น หิ ราชกุลํ ปตฺโต, อญฺญาโต ลภเต ยสํ;

นาสูโร นาปิ ทุมฺเมโธ, นปฺปมตฺโต กุทาจนํฯ

[1474]

‘‘ยทาสฺส สีลํ ปญฺญญฺจ, โสเจยฺยํ จาธิคจฺฉติ;

อถ วิสฺสสเต ตฺยมฺหิ, คุยฺหญฺจสฺส น รกฺขติฯ

[1475]

‘‘ตุลา ยถา ปคฺคหิตา, สมทณฺฑา สุธาริตา;

อชฺฌิฏฺโฐ น วิกมฺเปยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1476]

‘‘ตุลา ยถา ปคฺคหิตา, สมทณฺฑา สุธาริตา;

สพฺพานิ อภิสมฺโภนฺโต, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1477]

‘‘ทิวา วา ยทิ วา รตฺติํ, ราชกิจฺเจสุ ปณฺฑิโต;

อชฺฌิฏฺโฐ น วิกมฺเปยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1478]

‘‘ทิวา วา ยทิ วา รตฺติํ, ราชกิจฺเจสุ ปณฺฑิโต;

สพฺพานิ อภิสมฺโภนฺโต, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1479]

‘‘โย จสฺส สุกโต มคฺโค, รญฺโญ สุปฺปฏิยาทิโต;

น เตน วุตฺโต คจฺเฉยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1480]

‘‘น รญฺโญ สทิสํ [สมกํ (สี. สฺยา. ปี.)] ภุญฺเช, กามโภเค กุทาจนํ;

สพฺพตฺถ ปจฺฉโต คจฺเฉ, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1481]

‘‘น รญฺโญ สทิสํ วตฺถํ, น มาลํ น วิเลปนํ;

อากปฺปํ สรกุตฺติํ วา, น รญฺโญ สทิสมาจเร;

อญฺญํ กเรยฺย อากปฺปํ, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1482]

‘‘กีเฬ ราชา อมจฺเจหิ, ภริยาหิ ปริวาริโต;

นามจฺโจ ราชภริยาสุ, ภาวํ กุพฺเพถ ปณฺฑิโตฯ

[1483]

‘‘อนุทฺธโต อจปโล, นิปโก สํวุตินฺทฺริโย;

มโนปณิธิสมฺปนฺโน, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1484]

‘‘นาสฺส ภริยาหิ กีเฬยฺย, น มนฺเตยฺย รโหคโต;

นาสฺส โกสา ธนํ คณฺเห, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1485]

‘‘น นิทฺทํ พหุ มญฺเญยฺย [น นิทฺทนฺนํ พหุํ มญฺเญ (สี. ปี.)], น มทาย สุรํ ปิเว;

นาสฺส ทาเย มิเค หญฺเญ, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1486]

‘‘นาสฺส ปีฐํ น ปลฺลงฺกํ, น โกจฺฉํ น นาวํ [นาคํ (สี. ปี.)] รถํ;

สมฺมโตมฺหีติ อารูเห, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1487]

‘‘นาติทูเร ภเช [ภเว (สี. ปี.)] รญฺโญ, นาจฺจาสนฺเน วิจกฺขโณ;

สมฺมุขญฺจสฺส ติฏฺเฐยฺย, สนฺทิสฺสนฺโต สภตฺตุโนฯ

[1488]

‘‘น เว [เม (สฺยา. ก.)] ราชา สขา โหติ, น ราชา โหติ เมถุโน;

ขิปฺปํ กุชฺฌนฺติ ราชาโน, สูเกน’กฺขีว ฆฏฺฏิตํฯ

[1489]

‘‘น ปูชิโต มญฺญมาโน, เมธาวี ปณฺฑิโต นโร;

ผรุสํ ปติมนฺเตยฺย, ราชานํ ปริสํคตํฯ

[1490]

‘‘ลทฺธทฺวาโร ลเภ ทฺวารํ [ลทฺธวาโรลเภ วารํ (ปี.)], เนว ราชูสุ วิสฺสเส;

อคฺคีว สํยโต ติฏฺเฐ [อคฺคีว ยโต ติฏฺเฐยฺย (สี. ปี.)], ส ราชวสติํ วเสฯ

[1491]

‘‘ปุตฺตํ วา ภาตรํ วา สํ, สมฺปคฺคณฺหาติ ขตฺติโย;

คาเมหิ นิคเมหิ วา, รฏฺเฐหิ ชนปเทหิ วา;

ตุณฺหีภูโต อุเปกฺเขยฺย, น ภเณ เฉกปาปกํฯ

[1492]

‘‘หตฺถาโรเห อนีกฏฺเฐ, รถิเก ปตฺติการเก;

เตสํ กมฺมาวทาเนน [กมฺมาปวาเทน (สฺยา.)], ราชา วฑฺเฒติ เวตนํ;

น เตสํ อนฺตรา คจฺเฉ, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1493]

‘‘จาโปวูนุทโร ธีโร [จาโปว โอนเม ธีโร (สฺยา.)], วํโสวาปิ ปกมฺปเย;

ปฏิโลมํ น วตฺเตยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1494]

‘‘จาโปวูนุทโร อสฺส, มจฺโฉวสฺส อชิวฺหวา [อชิวฺหตา (สฺยา. ก.)];

อปฺปาสี นิปโก สูโร, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1495]

‘‘น พาฬฺหํ อิตฺถิํ คจฺเฉยฺย, สมฺปสฺสํ เตชสงฺขยํ;

กาสํ สาสํ ทรํ พลฺยํ, ขีณเมโธ นิคจฺฉติฯ

[1496]

‘‘นาติเวลํ ปภาเสยฺย, น ตุณฺหี สพฺพทา สิยา;

อวิกิณฺณํ มิตํ วาจํ, ปตฺเต กาเล อุทีรเยฯ

[1497]

‘‘อกฺโกธโน อสงฺฆฏฺโฏ, สจฺโจ สณฺโห อเปสุโณ;

สมฺผํ คิรํ น ภาเสยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1498]

[อยํ คาถา นตฺถิ ปี. โปตฺถเก] ‘‘มาตาเปตฺติภโร อสฺส, กุเล เชฏฺฐาปจายิโก;

สณฺโห สขิลสมฺภาโส [หิริโอตฺตปฺปสมฺปนฺโน (สี. ก.)], ส ราชวสติํ วเส [อยํ คาถา นตฺถิ ปี. โปตฺถเก]

[1499]

‘‘วินีโต สิปฺปวา ทนฺโต, กตตฺโต นิยโต มุทุ;

อปฺปมตฺโต สุจิ ทกฺโข, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1500]

‘‘นิวาตวุตฺติ วุทฺเธสุ, สปฺปติสฺโส สคารโว;

สุรโต สุขสํวาโส, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1501]

‘‘อารกา ปริวชฺเชยฺย, สหิตุํ ปหิตํ ชนํ;

ภตฺตารญฺเญวุทิกฺเขยฺย, น จ อญฺญสฺส ราชิโนฯ

[1502]

‘‘สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต;

สกฺกจฺจํ ปยิรุปาเสยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1503]

‘‘สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต;

สกฺกจฺจํ อนุวาเสยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1504]

‘‘สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต;

ตปฺเปยฺย อนฺนปาเนน, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1505]

‘‘สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต;

อาสชฺช ปญฺเญ เสเวถ, อากงฺขํ วุทฺธิมตฺตโนฯ

[1506]

‘‘ทินฺนปุพฺพํ น หาเปยฺย, ทานํ สมณพฺราหฺมเณ;

น จ กิญฺจิ นิวาเรยฺย, ทานกาเล วณิพฺพเกฯ

[1507]

‘‘ปญฺญวา พุทฺธิสมฺปนฺโน, วิธานวิธิโกวิโท;

กาลญฺญู สมยญฺญู จ, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1508]

‘‘อุฏฺฐาตา กมฺมเธยฺเยสุ, อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณ;

สุสํวิหีตกมฺมนฺโต, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1509]

‘‘ขลํ สาลํ ปสุํ เขตฺตํ, คนฺตา จสฺส อภิกฺขณํ;

มิตํ ธญฺญํ นิธาเปยฺย, มิตํว ปาจเย ฆเรฯ

[1510]

‘‘ปุตฺตํ วา ภาตรํ วา สํ, สีเลสุ อสมาหิตํ;

อนงฺควา หิ เต พาลา, ยถา เปตา ตเถว เต;

โจฬญฺจ เนสํ ปิณฺฑญฺจ, อาสีนานํ ปทาปเยฯ

[1511]

‘‘ทาเส กมฺมกเร เปสฺเส, สีเลสุ สุสมาหิเต;

ทกฺเข อุฏฺฐานสมฺปนฺเน, อาธิปจฺจมฺหิ ฐาปเยฯ

[1512]

‘‘สีลวา จ อโลโล [อโลโภ (สฺยา. ก.)] จ, อนุรกฺโข [อนุรตฺโต (สี. ปี.)] จ ราชิโน;

อาวี รโห หิโต ตสฺส, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1513]

‘‘ฉนฺทญฺญู ราชิโน จสฺส, จิตฺตฏฺโฐ อสฺส ราชิโน;

อสงฺกุสกวุตฺติ’สฺส, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1514]

‘‘อุจฺฉาทเย จ นฺหาปเย [อจฺฉาทเน จ นฺหาเป จ (สฺยา. ก.)], โธเว ปาเท อโธสิรํ;

อาหโตปิ น กุปฺเปยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ

[1515]

‘‘กุมฺภมฺปญฺชลิํ กริยา [กุริยา (สี.)], จาฏญฺจาปิ [วายสํ วา (สี. ปี.)] ปทกฺขิณํ;

กิเมว สพฺพกามานํ, ทาตารํ ธีรมุตฺตมํฯ

[1516]

‘‘โย เทติ สยนํ วตฺถํ, ยานํ อาวสถํ ฆรํ;

ปชฺชุนฺโนริว ภูตานิ, โภเคหิ อภิวสฺสติฯ

[1517]

‘‘เอสยฺโย ราชวสติ, วตฺตมาโน ยถา นโร;

อาราธยติ ราชานํ, ปูชํ ลภติ ภตฺตุสุ’’ฯ

ราชวสติ นามฯ

อนฺตรเปยฺยาลํ

[1518]

‘‘เอวํ สมนุสาสิตฺวา, ญาติสงฺฆํ วิจกฺขโณ;

ปริกิณฺโณ สุหเทหิ, ราชานมุปสงฺกมิฯ

[1519]

‘‘วนฺทิตฺวา สิรสา ปาเท, กตฺวา จ นํ ปทกฺขิณํ;

วิธุโร อวจ ราชานํ, ปคฺคเหตฺวาน อญฺชลิํฯ

[1520]

‘‘อยํ มํ มาณโว เนติ, กตฺตุกาโม [คนฺตุกาโม (ก.)] ยถามติ;

ญาตีนตฺถํ ปวกฺขามิ, ตํ สุโณหิ อรินฺทมฯ

[1521]

‘‘ปุตฺเต จ เม อุทิกฺเขสิ, ยญฺจ มญฺญํ ฆเร ธนํ;

ยถา เปจฺจ [ปจฺฉา (สฺยา. ก.)] น หาเยถ, ญาติสงฺโฆ มยี คเตฯ

[1522]

‘‘ยเถว ขลตี ภูมฺยา, ภูมฺยาเยว ปติฏฺฐติ;

เอเวตํ ขลิตํ มยฺหํ, เอตํ ปสฺสามิ อจฺจยํ’’ฯ

[1523]

‘‘สกฺกา น คนฺตุํ อิติ มยฺห โหติ, เฉตฺวา [ฌตฺวา (สี. ปี.)] วธิตฺวา อิธ กาติยานํ;

อิเธว โหหี อิติ มยฺห รุจฺจติ, มา ตฺวํ อคา อุตฺตมภูริปญฺญ’’ฯ

[1524]

‘‘มา เหวธมฺเมสุ มนํ ปณีทหิ, อตฺเถ จ ธมฺเม จ ยุตฺโต ภวสฺสุ;

ธิรตฺถุ กมฺมํ อกุสลํ อนริยํ, ยํ กตฺวา ปจฺฉา นิรยํ วเชยฺยฯ

[1525]

‘‘เนเวส ธมฺโม น ปุเนต [ปุเนติ (สฺยา. ก.)] กิจฺจํ, อยิโร หิ ทาสสฺส ชนินฺท อิสฺสโร;

ฆาเตตุํ ฌาเปตุํ อโถปิ หนฺตุํ, น จ มยฺห โกธตฺถิ วชามิ จาหํ’’ฯ

[1526]

‘‘เชฏฺฐปุตฺตํ อุปคุยฺห, วิเนยฺย หทเย ทรํ;

อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ, ปาวิสี โส มหาฆรํ’’ฯ

[1527]

‘‘สาลาว สมฺมปติตา [สมฺปมถิตา (สี. ปี.)], มาลุเตน ปมทฺทิตา;

เสนฺติ ปุตฺตา จ ทารา จ, วิธุรสฺส นิเวสเนฯ

[1528]

‘‘อิตฺถิสหสฺสํ ภริยานํ, ทาสิสตฺตสตานิ จ;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, วิธุรสฺส นิเวสเนฯ

[1529]

‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, วิธุรสฺส นิเวสเนฯ

[1530]

‘‘หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, วิธุรสฺส นิเวสเนฯ

[1531]

‘‘สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, วิธุรสฺส นิเวสเนฯ

[1532]

‘‘อิตฺถิสหสฺสํ ภริยานํ, ทาสิสตฺตสตานิ จ;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, กสฺมา โน วิชหิสฺสสิฯ

[1533]

‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, ทาสิสตฺตสตานิ จ;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, กสฺมา โน วิชหิสฺสสิฯ

[1534]

‘‘หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, ทาสิสตฺตสตานิ จ;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, กสฺมา โน วิชหิสฺสสิฯ

[1535]

‘‘สมาคตา ชานปทา, ทาสิสตฺตสตานิ จ;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, กสฺมา โน วิชหิสฺสสิ’’ฯ

[1536]

‘‘กตฺวา ฆเรสุ กิจฺจานิ, อนุสาสิตฺวา สกํ ชนํ;

มิตฺตามจฺเจ จ ภจฺเจ จ [สุหชฺเช (ปี. ก.)], ปุตฺตทาเร จ พนฺธเวฯ

[1537]

‘‘กมฺมนฺตํ สํวิเธตฺวาน, อาจิกฺขิตฺวา ฆเร ธนํ;

นิธิญฺจ อิณทานญฺจ, ปุณฺณกํ เอตทพฺรวิฯ

[1538]

‘‘อวสี ตุวํ มยฺห ตีหํ อคาเร, กตานิ กิจฺจานิ ฆเรสุ มยฺหํ;

อนุสาสิตา ปุตฺตทารา มยา จ, กโรม กจฺจาน [กิจฺจานิ (สฺยา. ก.)] ยถามติํ เต’’ฯ

[1539]

‘‘สเจ หิ กตฺเต อนุสาสิตา เต, ปุตฺตา จ ทารา อนุชีวิโน จ;

หนฺเทหิ ทานี ตรมานรูโป, ทีโฆ หิ อทฺธาปิ อยํ ปุรตฺถาฯ

[1540]

‘‘อฉมฺภิโตว [อยมฺภิโตว (สี. ปี.)] คณฺหาหิ, อาชาเนยฺยสฺส วาลธิํ;

อิทํ ปจฺฉิมกํ ตุยฺหํ, ชีวโลกสฺส ทสฺสนํ’’ฯ

[1541]

‘‘โสหํ กิสฺส นุ ภายิสฺสํ, ยสฺส เม นตฺถิ ทุกฺกฏํ;

กาเยน วาจา มนสา, เยน คจฺเฉยฺย ทุคฺคติํ’’ฯ

[1542]

‘‘โส อสฺสราชา วิธุรํ วหนฺโต, ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเข;

สาขาสุ เสเลสุ อสชฺชมาโน, กาลาคิริํ ขิปฺปมุปาคมาสิ’’ฯ

[1543]

‘‘อิตฺถิสหสฺสํ ภริยานํ, ทาสิสตฺตสตานิ จ;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน;

วิธุรํ อาทาย คจฺฉติฯ

[1544]

‘‘สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน;

วิธุรํ อาทาย คจฺฉติฯ

[1545]

‘‘อิตฺถิสหสฺสํ ภริยานํ, ทาสิสตฺตสตานิ จ;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, ปณฺฑิโต โส กุหิํ คโตฯ

[1546]

‘‘สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;

พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, ปณฺฑิโต โส กุหิํ คโต’’ฯ

[1547]

‘‘สเจ โส สตฺตรตฺเตน, นาคจฺฉิสฺสติ ปณฺฑิโต;

สพฺเพ อคฺคิํ ปเวกฺขาม [ปวิสฺสาม (สฺยา.)], นตฺถตฺโถ ชีวิเตน โน’’ฯ

[1548]

‘‘ปณฺฑิโต จ วิยตฺโต จ, วิภาวี จ วิจกฺขโณ;

ขิปฺปํ โมจิย อตฺตานํ, มา ภายิตฺถาคมิสฺสติ’’ [ขิปฺปํ โมเจสฺสต’ตฺตานํ, มา ภาถ อาคมิสฺสติ (สี. ปี.)]

อนฺตรเปยฺยาลํ นามฯ

สาธุนรธมฺมกณฺฑํ

[1549]

‘‘โส ตตฺถ คนฺตฺวาน วิจินฺตยนฺโต, อุจฺจาวจา เจตนกา [เจตนตา (ก.)] ภวนฺติ;

นยิมสฺส ชีเวน มมตฺถิ กิญฺจิ, หนฺตฺวานิมํ หทยมานยิสฺสํ’’ [อาทิยิสฺสํ (สี. ปี.)]

[1550]

‘‘โส ตตฺถ คนฺตฺวา ปพฺพตนฺตรสฺมิํ [ปพฺพตปาทสฺมิํ (ก.)], อนฺโต ปวิสิตฺวาน ปทุฏฺฐจิตฺโต;

อสํวุตสฺมิํ ชคติปฺปเทเส, อโธสิรํ ธารยิ กาติยาโนฯ

[1551]

‘‘โส ลมฺพมาโน นรเก ปปาเต, มหพฺภเย โลมหํเส วิทุคฺเค;

อสนฺตสนฺโต กุรูนํ กตฺตุเสฏฺโฐ, อิจฺจพฺรวิ ปุณฺณกํ นาม ยกฺขํฯ

[1552]

‘‘อริยาวกาโสสิ อนริยรูโป, อสญฺญโต สญฺญตสนฺนิกาโส;

อจฺจาหิตํ กมฺมํ กโรสิ ลุทฺรํ, ภาเว จ เต กุสลํ นตฺถิ กิญฺจิฯ

[1553]

‘‘ยํ มํ ปปาตสฺมิํ ปปาตุมิจฺฉสิ, โก นุ ตวตฺโถ มรเณน มยฺหํ;

อมานุสสฺเสว ตวชฺช วณฺโณ, อาจิกฺข เม ตฺวํ กตมาสิ เทวตา’’ฯ

[1554]

‘‘ยทิ เต สุโต ปุณฺณโก นาม ยกฺโข, รญฺโญ กุเวรสฺส หิ โส สชิพฺโพ [สชีโว (สี. ปี.)];

ภูมินฺธโร วรุโณ นาม นาโค, พฺรหา สุจี วณฺณพลูปปนฺโนฯ

[1555]

‘‘ตสฺสานุชํ ธีตรํ กามยามิ, อิรนฺธตี นาม สา นาคกญฺญา;

ตสฺสา สุมชฺฌาย ปิยาย เหตุ, ปตารยิํ ตุยฺห วธาย ธีร’’ฯ

[1556]

‘‘มา เหว ตฺวํ [เต (สฺยา. ก.)] ยกฺข อโหสิ มูฬฺโห, นฏฺฐา พหู ทุคฺคหีเตน โลเก [โลกา (สี. สฺยา. ก.)];

กิํ เต สุมชฺฌาย ปิยาย กิจฺจํ, มรเณน เม อิงฺฆ สุโณมิ [สุโณม (สี. ปี.)] สพฺพํ’’ฯ

[1557]

‘‘มหานุภาวสฺส มโหรคสฺส, ธีตุกาโม ญาติภโต [ญาติคโต (ปี.)] หมสฺมิ;

ตํ ยาจมานํ สสุโร อโวจ, ยถา มมญฺญิํสุ สุกามนีตํฯ

[1558]

‘‘ทชฺเชมุ โข เต สุตนุํ สุเนตฺตํ, สุจิมฺหิตํ จนฺทนลิตฺตคตฺตํ;

สเจ ตุวํ หทยํ ปณฺฑิตสฺส, ธมฺเมน ลทฺธา อิธ มาหเรสิ;

เอเตน วิตฺเตน กุมาริ ลพฺภา, นญฺญํ ธนํ อุตฺตริ ปตฺถยามฯ

[1559]

‘‘เอวํ น มูฬฺโหสฺมิ สุโณหิ กตฺเต, น จาปิ เม ทุคฺคหิตตฺถิ กิญฺจิ;

หทเยน เต ธมฺมลทฺเธน นาคา, อิรนฺธติํ นาคกญฺญํ ททนฺติฯ

[1560]

‘‘ตสฺมา อหํ ตุยฺหํ วธาย ยุตฺโต, เอวํ มมตฺโถ มรเณน ตุยฺหํ;

อิเธว ตํ นรเก ปาตยิตฺวา, หนฺตฺวาน ตํ หทยมานยิสฺสํ’’ฯ

[1561]

‘‘ขิปฺปํ มมํ อุทฺธร กาติยาน, หทเยน เม ยทิ เต อตฺถิ กิจฺจํ;

เย เกจิเม สาธุนรสฺส ธมฺมา, สพฺเพว เต ปาตุกโรมิ อชฺช’’ฯ

[1562]

‘‘โส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ, นคมุทฺธนิ ขิปฺปํ ปติฏฺฐเปตฺวา;

อสฺสตฺถมาสีนํ สเมกฺขิยาน, ปริปุจฺฉิ กตฺตารมโนมปญฺญํฯ

[1563]

‘‘สมุทฺธโต เมสิ ตุวํ ปปาตา, หทเยน เต อชฺช มมตฺถิ กิจฺจํ;

เย เกจิเม สาธุนรสฺส ธมฺมา, สพฺเพว เม ปาตุกโรหิ อชฺช’’ฯ

[1564]

‘‘สมุทฺธโต ตฺยสฺมิ อหํ ปปาตา, หทเยน เม ยทิ เต อตฺถิ กิจฺจํ;

เย เกจิเม สาธุนรสฺส ธมฺมา, สพฺเพว เต ปาตุกโรมิ อชฺช’’ฯ

[1565]

‘‘ยาตานุยายี จ ภวาหิ มาณว, อลฺลญฺจ [อทฺทญฺจ (สี. ปี.)] ปาณิํ ปริวชฺชยสฺสุ;

มา จสฺสุ มิตฺเตสุ กทาจิ ทุพฺภี, มา จ วสํ อสตีนํ นิคจฺเฉ’’ฯ

[1566]

‘‘กถํ นุ ยาตํ อนุยายี โหติ, อลฺลญฺจ ปาณิํ ทหเต กถํ โส;

อสตี จ กา โก ปน มิตฺตทุพฺโภ, อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ’’ฯ

[1567]

‘‘อสนฺถุตํ [อสนฺธวํ (สฺยา. ก.)] โนปิ จ ทิฏฺฐปุพฺพํ, โย อาสเนนาปิ นิมนฺตเยยฺย;

ตสฺเสว อตฺถํ ปุริโส กเรยฺย, ยาตานุยายีติ ตมาหุ ปณฺฑิตาฯ

[1568]

‘‘ยสฺเสกรตฺตมฺปิ ฆเร วเสยฺย, ยตฺถนฺนปานํ ปุริโส ลเภยฺย;

น ตสฺส ปาปํ มนสาปิ จินฺตเย, อทุพฺภี ปาณิํ ทหเต มิตฺตทุพฺโภฯ

[1569]

‘‘ยสฺส รุกฺขสฺส ฉายาย, นิสีเทยฺย สเยยฺย วา;

น ตสฺส สาขํ ภญฺเชยฺย, มิตฺตทุพฺโภ หิ ปาปโกฯ

[1570]

‘‘ปุณฺณมฺปิ เจมํ ปถวิํ ธเนน, ทชฺชิตฺถิยา ปุริโส สมฺมตาย;

ลทฺธา ขณํ อติมญฺเญยฺย ตมฺปิ, ตาสํ วสํ อสตีนํ น คจฺเฉฯ

[1571]

‘‘เอวํ โข ยาตํ อนุยายี โหติ, อลฺลญฺจ ปาณิํ ทหเต ปุเนวํ;

อสตี จ สา โส ปน มิตฺตทุพฺโภ, โส ธมฺมิโก โหติ ชหสฺสุ อธมฺมํ’’ฯ

สาธุนรธมฺมกณฺฑํ นามฯ

กาลาคิริกณฺฑํ

[1572]

‘‘อวสิํ อหํ ตุยฺหํ ตีหํ อคาเร, อนฺเนน ปาเนน อุปฏฺฐิโตสฺมิ;

มิตฺโต มมาสี วิสชฺชามหํ ตํ, กามํ ฆรํ อุตฺตมปญฺญ คจฺฉฯ

[1573]

‘‘อปิ หายตุ นาคกุลา [นาคกุลสฺส (สี. สฺยา. ปี.)] อตฺโถ, อลมฺปิ เม นาคกญฺญาย โหตุ;

โส ตฺวํ สเกเนว สุภาสิเตน, มุตฺโตสิ เม อชฺช วธาย ปญฺญ’’ฯ

[1574]

‘‘หนฺท ตุวํ ยกฺข มมมฺปิ เนหิ, สสุรํ เต [สสฺสุรํ นุ เต (สี. สฺยา. ปี. ก.)] อตฺถํ มยิ จรสฺสุ;

มยญฺจ นาคาธิปติํ วิมานํ, ทกฺเขมุ นาคสฺส อทิฏฺฐปุพฺพํ’’ฯ

[1575]

‘‘ยํ เว นรสฺส อหิตาย อสฺส, น ตํ ปญฺโญ อรหติ ทสฺสนาย;

อถ เกน วณฺเณน อมิตฺตคามํ, ตุวมิจฺฉสิ อุตฺตมปญฺญ คนฺตุํ’’ฯ

[1576]

‘‘อทฺธา ปชานามิ อหมฺปิ เอตํ, น ตํ ปญฺโญ อรหติ ทสฺสนาย;

ปาปญฺจ เม นตฺถิ กตํ กุหิญฺจิ, ตสฺมา น สงฺเก มรณาคมาย’’ฯ

[1577]

‘‘หนฺท จ ฐานํ อตุลานุภาวํ, มยา สห ทกฺขสิ เอหิ กตฺเต;

ยตฺถจฺฉติ นจฺจคีเตหิ นาโค, ราชา ยถา เวสฺสวโณ นฬิญฺญํ [นิฬิญฺญํ (สฺยา.), นิฬญฺญํ (ก.)]

[1578]

‘‘ตํ นาคกญฺญา จริตํ คเณน, นิกีฬิตํ นิจฺจมโห จ รตฺติํ;

ปหูตมาลฺยํ [พหุตฺตมลฺลํ (ก.)] พหุปุปฺผฉนฺนํ [พหุปุปฺผสญฺฉนฺนํ (ก.)], โอภาสตี วิชฺชุริวนฺตลิกฺเขฯ

[1579]

‘‘อนฺเนน ปาเนน อุเปตรูปํ, นจฺเจหิ คีเตหิ จ วาทิเตหิ;

ปริปูรํ กญฺญาหิ อลงฺกตาหิ, อุปโสภติ วตฺถปิลนฺธเนน [วตฺถปิลนฺธเนหิ (ก.)]

[1580]

‘‘โส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ, นิสีทยี ปจฺฉโต อาสนสฺมิํ;

อาทาย กตฺตารมโนมปญฺญํ, อุปานยี ภวนํ นาครญฺโญฯ

[1581]

‘‘ปตฺวาน ฐานํ อตุลานุภาวํ, อฏฺฐาสิ กตฺตา ปจฺฉโต ปุณฺณกสฺส;

สามคฺคิ เปกฺขมาโน [สามคฺคิเปกฺขี ปน (สี. สฺยา. ปี.)] นาคราชา, ปุพฺเพว ชามาตรมชฺฌภาสถ’’ฯ

[1582]

‘‘ยนฺนุ ตุวํ อคมา มจฺจโลกํ, อนฺเวสมาโน หทยํ ปณฺฑิตสฺส;

กจฺจิ สมิทฺเธน อิธานุปตฺโต, อาทาย กตฺตารมโนมปญฺญํ’’ฯ

[1583]

‘‘อยญฺหิ โส อาคโต ยํ ตฺวมิจฺฉสิ, ธมฺเมน ลทฺโธ มม ธมฺมปาโล;

ตํ ปสฺสถ สมฺมุขา [ตํ ปสฺส ธมฺมํ สมุขา (ก.)] ภาสมานํ, สุโข หเว [ภเว (ปี.)] สปฺปุริเสหิ สงฺคโม’’ฯ

กาลาคิริกณฺฑํ นามฯ

[1584]

‘‘อทิฏฺฐปุพฺพํ ทิสฺวาน, มจฺโจ มจฺจุภยฏฺฏิโต [ภยทฺทิโต (สี. ปี.)];

พฺยมฺหิโต นาภิวาเทสิ, นยิทํ ปญฺญวตามิว’’ฯ

[1585]

‘‘น จมฺหิ พฺยมฺหิโต นาค, น จ มจฺจุภยฏฺฏิโต;

น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย, วชฺฌํ วา นาภิวาทเยฯ

[1586]

‘‘กถํ โน อภิวาเทยฺย, อภิวาทาปเยถ เว;

ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย, ตํ กมฺมํ นุปปชฺชติ’’ฯ

[1587]

‘‘เอวเมตํ ยถา พฺรูสิ, สจฺจํ ภาสสิ ปณฺฑิต;

น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย, วชฺฌํ วา นาภิวาทเยฯ

[1588]

‘‘กถํ โน อภิวาเทยฺย, อภิวาทาปเยถ เว;

ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย, ตํ กมฺมํ นุปปชฺชติ’’ฯ

[1589]

‘‘อสสฺสตํ สสฺสตํ นุ ตวยิทํ, อิทฺธีชุตีพลวีริยูปปตฺติ [อิทฺธิํ ชุติํ พลํ วีริยูปปตฺติ (ก.)];

ปุจฺฉามิ ตํ นาคราเชตมตฺถํ, กถํ นุ เต ลทฺธมิทํ วิมานํฯ

[1590]

‘‘อธิจฺจลทฺธํ ปริณามชํ เต, สยํกตํ อุทาหุ เทเวหิ ทินฺนํ;

อกฺขาหิ เม นาคราเชตมตฺถํ, ยเถว เต ลทฺธมิทํ วิมานํฯ

[1591]

‘‘นาธิจฺจลทฺธํ น ปริณามชํ เม, น สยํกตํ นาปิ เทเวหิ ทินฺนํ;

สเกหิ กมฺเมหิ อปาปเกหิ, ปุญฺเญหิ เม ลทฺธมิทํ วิมานํ’’ฯ

[1592]

‘‘กิํ เต วตํ กิํ ปน พฺรหฺมจริยํ, กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก;

อิทฺธีชุตีพลวีริยูปปตฺติ, อิทญฺจ เต นาค มหาวิมานํ’’ฯ

[1593]

‘‘อหญฺจ ภริยา จ มนุสฺสโลเก, สทฺธา อุโภ ทานปตี อหุมฺหา;

โอปานภูตํ เม ฆรํ ตทาสิ, สนฺตปฺปิตา สมณพฺราหฺมณา จฯ

[1594]

‘‘มาลญฺจ คนฺธญฺจ วิเลปนญฺจ, ปทีปิยํ เสยฺยมุปสฺสยญฺจ;

อจฺฉาทนํ สายนมนฺนปานํ, สกฺกจฺจ ทานานิ อทมฺห ตตฺถฯ

[1595]

‘‘ตํ เม วตํ ตํ ปน พฺรหฺมจริยํ, ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก;

อิทฺธีชุตีพลวีริยูปปตฺติ, อิทญฺจ เม ธีร มหาวิมานํ’ฯ

[1596]

‘‘เอวํ เจ เต ลทฺธมิทํ วิมานํ, ชานาสิ ปุญฺญานํ ผลูปปตฺติํ;

ตสฺมา หิ ธมฺมํ จร อปฺปมตฺโต, ยถา วิมานํ ปุน มาวเสสิ’ฯ

[1597]

‘‘นยิธ สนฺติ สมณพฺราหฺมณา จ, เยสนฺนปานานิ ทเทมุ กตฺเต;

อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ, ยถา วิมานํ ปุน มาวเสม’’ฯ

[1598]

‘‘โภคี หิ เต สนฺติ อิธูปปนฺนา, ปุตฺตา จ ทารา อนุชีวิโน จ;

เตสุ ตุวํ วจสา กมฺมุนา จ, อสมฺปทุฏฺโฐ จ ภวาหิ นิจฺจํฯ

[1599]

‘‘เอวํ ตุวํ นาค อสมฺปโทสํ, อนุปาลย วจสา กมฺมุนา จ;

ฐตฺวา อิธ ยาวตายุกํ วิมาเน, อุทฺธํ อิโต คจฺฉสิ เทวโลกํ’’ฯ

[1600]

‘‘อทฺธา หิ โส โสจติ ราชเสฏฺโฐ, ตยา วินา ยสฺส ตุวํ สชิพฺโพ;

ทุกฺขูปนีโตปิ ตยา สเมจฺจ, วินฺเทยฺย โปโส สุขมาตุโรปิ’’ฯ

[1601]

‘‘อทฺธา สตํ ภาสสิ นาค ธมฺมํ, อนุตฺตรํ อตฺถปทํ สุจิณฺณํ;

เอตาทิสิยาสุ หิ อาปทาสุ, ปญฺญายเต มาทิสานํ วิเสโส’’ฯ

[1602]

‘‘อกฺขาหิ โน ตายํ มุธา นุ ลทฺโธ, อกฺเขหิ โน ตายํ อเชสิ ชูเต;

ธมฺเมน ลทฺโธ อิติ ตายมาห [มา’ย’มาห (สฺยา.)], กถํ นุ ตฺวํ หตฺถมิมสฺส มาคโต’’ฯ

[1603]

‘‘โย มิสฺสโร ตตฺถ อโหสิ ราชา, ตมายมกฺเขหิ อเชสิ ชูเต;

โส มํ ชิโต ราชา อิมสฺสทาสิ, ธมฺเมน ลทฺโธสฺมิ อสาหเสนฯ

[1604]

‘‘มโหรโค อตฺตมโน อุทคฺโค, สุตฺวาน ธีรสฺส สุภาสิตานิ;

หตฺเถ คเหตฺวาน อโนมปญฺญํ, ปาเวกฺขิ ภริยาย ตทา สกาเสฯ

[1605]

‘‘เยน ตฺวํ วิมเล ปณฺฑุ, เยน ภตฺตํ น รุจฺจติ;

น จ เม ตาทิโส วณฺโณ, อยเมโส ตโมนุโทฯ

[1606]

‘‘ยสฺส เต หทเยนตฺโถ, อาคตายํ ปภงฺกโร;

ตสฺส วากฺยํ นิสาเมหิ, ทุลฺลภํ ทสฺสนํ ปุนฯ

[1607]

‘‘ทิสฺวาน ตํ วิมลา ภูริปญฺญํ, ทสงฺคุลี อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา;

หฏฺเฐน ภาเวน ปตีตรูปา, อิจฺจพฺรวิ กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํฯ

[1608]

‘‘อทิฏฺฐปุพฺพํ ทิสฺวาน, มจฺโจ มจฺจุภยฏฺฏิโต;

พฺยมฺหิโต นาภิวาเทสิ, นยิทํ ปญฺญวตามิว’’ฯ

[1609]

‘‘น จมฺหิ พฺยมฺหิโต นาคิ, น จ มจฺจุภยฏฺฏิโต;

น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย, วชฺฌํ วา นาภิวาทเยฯ

[1610]

‘‘กถํ โน อภิวาเทยฺย, อภิวาทาปเยถ เว;

ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย, ตํ กมฺมํ นุปปชฺชติ’’ฯ

[1611]

‘‘เอวเมตํ ยถา พฺรูสิ, สจฺจํ ภาสสิ ปณฺฑิต;

น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย, วชฺฌํ วา นาภิวาทเยฯ

[1612]

‘‘กถํ โน อภิวาเทยฺย, อภิวาทาปเยถ เว;

ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย, ตํ กมฺมํ นุปปชฺชติ’’ฯ

[1613]

‘‘อสสฺสตํ สสฺสตํ นุ ตวยิทํ, อิทฺธีชุตีพลวีริยูปปตฺติ;

ปุจฺฉามิ ตํ นาคกญฺเญตมตฺถํ, กถํ นุ เต ลทฺธมิทํ วิมานํฯ

[1614]

‘‘อธิจฺจลทฺธํ ปริณามชํ เต, สยํกตํ อุทาหุ เทเวหิ ทินฺนํ;

อกฺขาหิ เม นาคกญฺเญตมตฺถํ, ยเถว เต ลทฺธมิทํ วิมานํ’’ฯ

[1615]

‘‘นาธิจฺจลทฺธํ น ปริณามชํ เม, น สยํ กตํ นาปิ เทเวหิ ทินฺนํ;

สเกหิ กมฺเมหิ อปาปเกหิ, ปุญฺเญหิ เม ลทฺธมิทํ วิมานํ’’ฯ

[1616]

‘‘กิํ เต วตํ กิํ ปน พฺรหฺมจริยํ, กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก;

อิทฺธีชุตีพลวีริยูปปตฺติ, อิทญฺจ เต นาคิ มหาวิมานํ’’ฯ

[1617]

‘‘อหญฺจ โข สามิโก จาปิ มยฺหํ, สทฺธา อุโภ ทานปตี อหุมฺหา;

โอปานภูตํ เม ฆรํ ตทาสิ, สนฺตปฺปิตา สมณพฺราหฺมณา จฯ

[1618]

‘‘มาลญฺจ คนฺธญฺจ วิเลปนญฺจ, ปทีปิยํ เสยฺยมุปสฺสยญฺจ;

อจฺฉาทนํ สายนมนฺนปานํ, สกฺกจฺจํ ทานานิ อทมฺห ตตฺถฯ

[1619]

‘‘ตํ เม วตํ ตํ ปน พฺรหฺมจริยํ, ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก;

อิทฺธีชุตีพลวีริยูปปตฺติ , อิทญฺจ เม ธีร มหาวิมานํ’’ฯ

[1620]

‘‘เอวํ เจ เต ลทฺธมิทํ วิมานํ, ชานาสิ ปุญฺญานํ ผลูปปตฺติํ;

ตสฺมา หิ ธมฺมํ จร อปฺปมตฺตา, ยถา วิมานํ ปุน มาวเสสิ’’ฯ

[1621]

‘‘นยิธ สนฺติ สมณพฺราหฺมณา จ, เยสนฺนปานานิ ทเทมุ กตฺเต;

อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ, ยถา วิมานํ ปุน มาวเสม’’ฯ

[1622]

‘‘โภคี หิ เต สนฺติ อิธูปปนฺนา, ปุตฺตา จ ทารา อนุชีวิโน จ;

เตสุ ตุวํ วจสา กมฺมุนา จ, อสมฺปทุฏฺฐา จ ภวาหิ นิจฺจํฯ

[1623]

‘‘เอวํ ตุวํ นาคิ อสมฺปโทสํ, อนุปาลย วจสา กมฺมุนา จ;

ฐตฺวา อิธ ยาวตายุกํ วิมาเน, อุทฺธํ อิโต คจฺฉสิ เทวโลกํ’’ฯ

[1624]

‘‘อทฺธา หิ โส โสจติ ราชเสฏฺโฐ, ตยา วินา ยสฺส ตุวํ สชิพฺโพ;

ทุกฺขูปนีโตปิ ตยา สเมจฺจ, วินฺเทยฺย โปโส สุขมาตุโรปิ’’ฯ

[1625]

‘‘อทฺธา สตํ ภาสสิ นาคิ ธมฺมํ, อนุตฺตรํ อตฺถปทํ สุจิณฺณํ;

เอตาทิสิยาสุ หิ อาปทาสุ, ปญฺญายเต มาทิสานํ วิเสโส’’ฯ

[1626]

‘‘อกฺขาหิ โน ตายํ มุธา นุ ลทฺโธ, อกฺเขหิ โน ตายํ อเชสิ ชูเต;

ธมฺเมน ลทฺโธ อิติ ตายมาห, กถํ นุ ตฺวํ หตฺถมิมสฺส มาคโต’’ฯ

[1627]

‘‘โย มิสฺสโร ตตฺถ อโหสิ ราชา, ตมายมกฺเขหิ อเชสิ ชูเต;

โส มํ ชิโต ราชา อิมสฺสทาสิ, ธมฺเมน ลทฺโธสฺมิ อสาหเสนฯ

[1628]

‘‘ยเถว วรุโณ นาโค, ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺถ ปณฺฑิตํ;

ตเถว นาคกญฺญาปิ, ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺถ ปณฺฑิตํฯ

[1629]

‘‘ยเถว วรุณํ นาคํ, ธีโร โตเสสิ ปุจฺฉิโต;

ตเถว นาคกญฺญมฺปิ, ธีโร โตเสสิ ปุจฺฉิโตฯ

[1630]

‘‘อุโภปิ เต อตฺตมเน วิทิตฺวา, มโหรคํ นาคกญฺญญฺจ ธีโร [วิธูโร (ก.)];

อฉมฺภี อภีโต อโลมหฏฺโฐ, อิจฺจพฺรวิ วรุณํ นาคราชานํฯ

[1631]

‘‘มา โรธยิ [มา เหฐยิ (ปี.)] นาค อายาหมสฺมิ, เยน ตวตฺโถ อิทํ สรีรํ;

หทเยน มํเสน กโรหิ กิจฺจํ, สยํ กริสฺสามิ ยถามติ เต’’ฯ

[1632]

‘‘ปญฺญา หเว หทยํ ปณฺฑิตานํ, เต ตฺยมฺห ปญฺญาย มยํ สุตุฏฺฐา;

อนูนนาโม ลภตชฺช ทารํ, อชฺเชว ตํ กุรุโย ปาปยาตุ’’ฯ

[1633]

‘‘ส ปุณฺณโก อตฺตมโน อุทคฺโค, อิรนฺธติํ นาคกญฺญํ ลภิตฺวา;

หฏฺเฐน ภาเวน ปตีตรูโป, อิจฺจพฺรวิ กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํฯ

[1634]

‘‘ภริยาย มํ ตฺวํ อกริ สมงฺคิํ, อหญฺจ เต วิธุร กโรมิ กิจฺจํ;

อิทญฺจ เต มณิรตนํ ททามิ, อชฺเชว ตํ กุรุโย ปาปยามิ’’ฯ

[1635]

‘‘อเชยฺยเมสา ตว โหตุ เมตฺติ, ภริยาย กจฺจาน ปิยาย สทฺธิํ;

อานนฺทิ วิตฺโต [อานนฺทจิตฺโต (สฺยา. ปี.)] สุมโน ปตีโต, ทตฺวา มณิํ มญฺจ นยินฺทปตฺถํฯ

[1636]

‘‘ส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ, นิสีทยี ปุรโต อาสนสฺมิํ;

อาทาย กตฺตารมโนมปญฺญํ, อุปานยี นครํ อินฺทปตฺถํฯ

[1637]

‘‘มโน มนุสฺสสฺส ยถาปิ คจฺเฉ, ตโตปิสฺส ขิปฺปตรํ [ตโตปิ สํขิปฺปตรํ (สี. ปี.)] อโหสิ;

ส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ, อุปานยี นครํ อินฺทปตฺถํ’’ฯ

[1638]

‘‘เอตินฺทปตฺถํ นครํ ปทิสฺสติ, รมฺมานิ จ อมฺพวนานิ ภาคโส;

อหญฺจ ภริยาย สมงฺคิภูโต, ตุวญฺจ ปตฺโตสิ สกํ นิเกตํ’’ฯ

[1639]

‘‘ส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ, โอโรปิย ธมฺมสภาย มชฺเฌ;

อาชญฺญมารุยฺห อโนมวณฺโณ, ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเขฯ

[1640]

‘‘ตํ ทิสฺวา ราชา ปรมปฺปตีโต, อุฏฺฐาย พาหาหิ ปลิสฺสชิตฺวา;

อวิกมฺปยํ ธมฺมสภาย มชฺเฌ, นิสีทยี ปมุขมาสนสฺมิํ’’ฯ

[1641]

‘‘ตฺวํ โน วิเนตาสิ รถํว นทฺธํ, นนฺทนฺติ ตํ กุรุโย ทสฺสเนน;

อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ, กถํ ปโมกฺโข อหุ มาณวสฺส’’ฯ

[1642]

‘‘ยํ มาณโวตฺยาภิวที ชนินฺท, น โส มนุสฺโส นรวีรเสฏฺฐ;

ยทิ เต สุโต ปุณฺณโก นาม ยกฺโข, รญฺโญ กุเวรสฺส หิ โส สชิพฺโพฯ

[1643]

‘‘ภูมินฺธโร วรุโณ นาม นาโค, พฺรหา สุจี วณฺณพลูปปนฺโน;

ตสฺสานุชํ ธีตรํ กามยาโน, อิรนฺธตี นาม สา นาคกญฺญาฯ

[1644]

‘‘ตสฺสา สุมชฺฌาย ปิยาย เหตุ, ปตารยิตฺถ มรณาย มยฺหํ;

โส เจว ภริยาย สมงฺคิภูโต, อหญฺจ อนุญฺญาโต มณิ จ ลทฺโธ’’ฯ

[1645]

‘‘รุกฺโข หิ มยฺหํ ปทฺธาเร [ฆรทฺวาเร (สฺยา.)] สุชาโต, ปญฺญากฺขนฺโธ สีลมยสฺส สาขา;

อตฺเถ จ ธมฺเม จ ฐิโต นิปาโก, ควปฺผโล หตฺถิควสฺสฉนฺโนฯ

[1646]

‘‘นจฺจคีตตูริยาภินาทิเต, อุจฺฉิชฺช เสนํ [เมนํ (สี. ปี.)] ปุริโส อหาสิ;

โส โน อยํ อาคโต สนฺนิเกตํ, รุกฺขสฺสิมสฺสาปจิติํ กโรถฯ

[1647]

‘‘เย เกจิ วิตฺตา มม ปจฺจเยน, สพฺเพว เต ปาตุกโรนฺตุ อชฺช;

ติพฺพานิ กตฺวาน อุปายนานิ, รุกฺขสฺสิมสฺสาปจิติํ กโรถฯ

[1648]

‘‘เย เกจิ พทฺธา มม อตฺถิ รฏฺเฐ, สพฺเพว เต พนฺธนา โมจยนฺตุ;

ยเถว ยํ พนฺธนสฺมา ปมุตฺโต, เอวเมเต มุญฺจเร พนฺธนสฺมาฯ

[1649]

‘‘อุนฺนงฺคลา มาสมิมํ กโรนฺตุ, มํโสทนํ พฺราหฺมณา ภกฺขยนฺตุ;

อมชฺชปา มชฺชรหา ปิวนฺตุ, ปุณฺณาหิ ถาลาหิ ปลิสฺสุตาหิฯ

[1650]

‘‘มหาปถํ นิจฺจ สมวฺหยนฺตุ, ติพฺพญฺจ รกฺขํ วิทหนฺตุ รฏฺเฐ;

ยถาญฺญมญฺญํ น วิเหฐเยยฺยุํ, รุกฺขสฺสิมสฺสาปจิติํ กโรถ’’ฯ

[1651]

โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;

พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ, ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํฯ

[1652]

หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;

พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ, ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํฯ

[1653]

สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;

พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ, ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํฯ

[1654]

พหุชโน ปสนฺโนสิ, ทิสฺวา ปณฺฑิตมาคเต;

ปณฺฑิตมฺหิ อนุปฺปตฺเต, เจลุกฺเขโป ปวตฺตถาติฯ

วิธุรชาตกํ นวมํฯ

547. เวสฺสนฺตรชาตกํ (10)

ทสวรกถา

[1655]

‘‘ผุสฺสตี [ผุสติ (สี. ปี.)] วรวณฺณาเภ, วรสฺสุ ทสธา วเร;

ปถพฺยา จารุปุพฺพงฺคิ, ยํ ตุยฺหํ มนโส ปิยํ’’ฯ

[1656]

‘‘เทวราช นโม ตฺยตฺถุ, กิํ ปาปํ ปกตํ มยา;

รมฺมา จาเวสิ มํ ฐานา, วาโตว ธรณีรุหํ’’ฯ

[1657]

‘‘น เจว เต กตํ ปาปํ, น จ เม ตฺวมสิ อปฺปิยา;

ปุญฺญญฺจ เต ปริกฺขีณํ, เยน เตวํ วทามหํฯ

[1658]

‘‘สนฺติเก มรณํ ตุยฺหํ, วินาภาโว ภวิสฺสติ;

ปฏิคณฺหาหิ เม เอเต, วเร ทส ปเวจฺฉโต’’ฯ

[1659]

‘‘วรํ เจ เม อโท สกฺก, สพฺพภูตานมิสฺสร;

สิวิราชสฺส ภทฺทนฺเต, ตตฺถ อสฺสํ นิเวสเนฯ

[1660]

‘‘นีลเนตฺตา นีลภมุ, นิลกฺขี จ ยถา มิคี;

ผุสฺสตี นาม นาเมน, ตตฺถปสฺสํ ปุรินฺททฯ

[1661]

‘‘ปุตฺตํ ลเภถ วรทํ, ยาจโยคํ [ยาจโยคิํ (ก.)] อมจฺฉริํ;

ปูชิตํ ปฏิราชูหิ, กิตฺติมนฺตํ ยสสฺสินํฯ

[1662]

‘‘คพฺภํ เม ธารยนฺติยา, มชฺฌิมงฺคํ อนุนฺนตํ;

กุจฺฉิ อนุนฺนโต อสฺส, จาปํว ลิขิตํ สมํฯ

[1663]

‘‘ถนา เม นปฺปปเตยฺยุํ, ปลิตา น สนฺตุ วาสว;

กาเย รโช น ลิมฺเปถ, วชฺฌญฺจาปิ ปโมจเยฯ

[1664]

‘‘มยูรโกญฺจาภิรุเท, นาริวรคณายุเต;

ขุชฺชเจลาปกากิณฺเณ , สูทมาคธวณฺณิเตฯ

[1665]

‘‘จิตฺรคฺคเฬรุฆุสิเต, สุรามํสปโพธเน;

สิวิราชสฺส ภทฺทนฺเต, ตตฺถสฺสํ มเหสี ปิยา’’ฯ

[1666]

‘‘เย เต ทส วรา ทินฺนา, มยา สพฺพงฺคโสภเน;

สิวิราชสฺส วิชิเต, สพฺเพ เต ลจฺฉสี วเรฯ

[1667]