‘‘อพฺยายิโก โหติ สตํ สมาคโม, ยาวมฺปิ ติฏฺเฐยฺย ตเถว โหติ;
ขิปฺปญฺหิ เวติ อสตํ สมาคโม, ตสฺมา สตํ ธมฺโม อสพฺภิ อารกา’’ฯ
[491]
‘‘น โส ราชา โย [ราชา น โส โย (ก.)] อเชยฺยํ ชินาติ, น โส สขา โย สขารํ ชินาติ;
น สา ภริยา ยา ปติโน น วิเภติ, น เต ปุตฺตา [ปุตฺตา น เต (ก.)] เย น ภรนฺติ ชิณฺณํฯ
[492]
‘‘น สา สภา ยตฺถ น สนฺติ สนฺโต, น เต สนฺโต [สนฺโต น เต (ก.)] เย น ภณนฺติ ธมฺมํ;
ราคญฺจ โทสญฺจ ปหาย โมหํ, ธมฺมํ ภณนฺตาว ภวนฺติ สนฺโตฯ
[493]
‘‘นาภาสมานํ ชานนฺติ, มิสฺสํ พาเลหิ ปณฺฑิตํ;
ภาสมานญฺจ ชานนฺติ, เทเสนฺตํ อมตํ ปทํฯ
[494]
‘‘ภาสเย โชตเย ธมฺมํ, ปคฺคณฺเห อิสินํ ธชํ;
สุภาสิตทฺธชา อิสโย, ธมฺโม หิ อิสินํ ธโช’’ติฯ
มหาสุตโสมชาตกํ ปญฺจมํฯ
อสีตินิปาตํ นิฏฺฐิตํฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
สุมุโข ปน หํสวโร จ มหา, สุธโภชนิโก จ ปโร ปวโร;
สกุณาลทิชาธิปติวฺหยโน, สุตโสมวรุตฺตมสวฺหยโนติฯ
22. มหานิปาโต
538. มูคปกฺขชาตกํ (1)
[1]
‘‘มา ปณฺฑิจฺจยํ [ปณฺฑิติยํ (สี.), ปณฺฑิจฺจิยํ (ปี.)] วิภาวย, พาลมโต ภว สพฺพปาณินํ;
สพฺโพ ตํ ชโน โอจินายตุ, เอวํ ตว อตฺโถ ภวิสฺสติ’’ฯ
[2]
‘‘กโรมิ เต ตํ วจนํ, ยํ มํ ภณสิ เทวเต;
อตฺถกามาสิ เม อมฺม, หิตกามาสิ เทวเต’’ฯ
[3]
‘‘กิํ นุ สนฺตรมาโนว, กาสุํ ขณสิ สารถิ;
ปุฏฺโฐ เม สมฺม อกฺขาหิ, กิํ กาสุยา กริสฺสสิ’’ฯ
[4]
‘‘รญฺโญ มูโค จ ปกฺโข จ, ปุตฺโต ชาโต อเจตโส;
โสมฺหิ รญฺญา สมชฺฌิฏฺโฐ, ปุตฺตํ เม นิขณํ วเน’’ฯ
[5]
‘‘น พธิโร น มูโคสฺมิ, น ปกฺโข น จ วีกโล [นปิ ปงฺคุโล (สี. ปี.), น จ ปิงฺคโล (สฺยา.)];
อธมฺมํ สารถิ กยิรา, มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเน’’ฯ
[6]
‘‘อูรู พาหุํ [พาหู (สี. ก.)] จ เม ปสฺส, ภาสิตญฺจ สุโณหิ เม;
อธมฺมํ สารถิ กยิรา, มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเน’’ฯ
[7]
‘‘เทวตา นุสิ คนฺธพฺโพ, อทุ [อาทุ (สี.), อาทู (สฺยา.)] สกฺโก ปุรินฺทโท;
โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต, กถํ ชาเนมุ ตํ มยํ’’ฯ
[8]
‘‘นมฺหิ เทโว น คนฺธพฺโพ, นาปิ สกฺโก ปุรินฺทโท;
กาสิรญฺโญ อหํ ปุตฺโต, ยํ กาสุยา นิขญฺญสิ [นิฆญฺญสิ (สี. ปี.), นิขญฺฉสิ (?)]ฯ
[9]
‘‘ตสฺส รญฺโญ อหํ ปุตฺโต, ยํ ตฺวํ สมฺมูปชีวสิ [สมุปชีวสิ (สี. ปี.)];
อธมฺมํ สารถิ กยิรา, มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเนฯ
[10]
‘‘ยสฺส รุกฺขสฺส ฉายาย, นิสีเทยฺย สเยยฺย วา;
น ตสฺส สาขํ ภญฺเชยฺย, มิตฺตทุพฺโภ [มิตฺตทูโภ (สี. ปี.)] หิ ปาปโกฯ
[11]
‘‘ยถา รุกฺโข ตถา ราชา, ยถา สาขา ตถา อหํ;
ยถา ฉายูปโค โปโส, เอวํ ตฺวมสิ สารถิ;
อธมฺมํ สารถิ กยิรา, มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเนฯ
[12]
‘‘ปหูตภกฺโข [พหุตฺตภกฺโข (ก.)] ภวติ, วิปฺปวุฏฺโฐ [วิปฺปวุตฺโถ (สี. ปี.), วิปฺปมุตฺโต (ก.)] สกํ [สกา (สี. ปี.)] ฆรา;
พหู นํ อุปชีวนฺติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ
[13]
‘‘ยํ ยํ ชนปทํ ยาติ, นิคเม ราชธานิโย;
สพฺพตฺถ ปูชิโต โหติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ
[14]
‘‘นาสฺส โจรา ปสาหนฺติ [ปสหนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)], นาติมญฺญนฺติ ขตฺติยา [นาติมญฺเญติ ขตฺติโย (สี. สฺยา. ปี.)];
สพฺเพ อมิตฺเต ตรติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ
[15]
‘‘อกฺกุทฺโธ สฆรํ เอติ, สภายํ [สภาย (สี. สฺยา. ปี.)] ปฏินนฺทิโต;
ญาตีนํ อุตฺตโม โหติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ
[16]
‘‘สกฺกตฺวา สกฺกโต โหติ, ครุ โหติ สคารโว [ครุโก โหติ คารโว (ก.)];
วณฺณกิตฺติภโต โหติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ
[17]
‘‘ปูชโก ลภเต ปูชํ, วนฺทโก ปฏิวนฺทนํ;
ยโส กิตฺติญฺจ ปปฺโปติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ
[18]
‘‘อคฺคิ ยถา ปชฺชลติ, เทวตาว วิโรจติ;
สิริยา อชหิโต โหติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ
[19]
‘‘คาโว ตสฺส ปชายนฺติ, เขตฺเต วุตฺตํ วิรูหติ;
วุตฺตานํ ผลมสฺนาติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ
[20]
‘‘ทริโต ปพฺพตาโต วา, รุกฺขโต ปติโต นโร;
จุโต ปติฏฺฐํ ลภติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ
[21]
‘‘วิรูฬฺหมูลสนฺตานํ, นิคฺโรธมิว มาลุโต;
อมิตฺตา นปฺปสาหนฺติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติ’’ฯ
[22]
‘‘เอหิ ตํ ปฏิเนสฺสามิ, ราชปุตฺต สกํ ฆรํ;
รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทนฺเต, กิํ อรญฺเญ กริสฺสสิ’’ฯ
[23]
‘‘อลํ เม เตน รชฺเชน, ญาตเกหิ [ญาตเกน (สฺยา. ก.)] ธเนน วา;
ยํ เม อธมฺมจริยาย, รชฺชํ ลพฺเภถ สารถิ’’ฯ
[24]
‘‘ปุณฺณปตฺตํ มํ ลาเภหิ [ปลาเภหิ (สี. ปี.)], ราชปุตฺต อิโต คโต;
ปิตา มาตา จ เม ทชฺชุํ, ราชปุตฺต ตยี คเตฯ
[25]
‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;
เตปิ อตฺตมนา ทชฺชุํ, ราชปุตฺต ตยี คเตฯ
[26]
‘‘หตฺถาโรหา [หตฺถารูหา (สี. ปี.) เอวมุปริปิ] อนีกฏฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;
เตปิ อตฺตมนา ทชฺชุํ [เตปิ ทชฺชุํ ปตีตาเม (สี. ปี.)], ราชปุตฺต ตยี คเตฯ
[27]
‘‘พหุธญฺญา ชานปทา [พหู ชานปทา จญฺเญ (สี.), พหู ชนปทา จญฺเญ (ปี.)], เนคมา จ สมาคตา;
อุปายนานิ เม ทชฺชุํ, ราชปุตฺต ตยี คเต’’ฯ
[28]
‘‘ปิตุ มาตุ จหํ จตฺโต, รฏฺฐสฺส นิคมสฺส จ;
อโถ สพฺพกุมารานํ, นตฺถิ มยฺหํ สกํ ฆรํฯ
[29]
‘‘อนุญฺญาโต อหํ มตฺยา, สญฺจตฺโต ปิตรา มหํ;
เอโกรญฺเญ ปพฺพชิโต, น กาเม อภิปตฺถเยฯ
[30]
‘‘อปิ อตรมานานํ, ผลาสาว สมิชฺฌติ;
วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ, เอวํ ชานาหิ สารถิฯ
[31]
‘‘อปิ อตรมานานํ, สมฺมทตฺโถ วิปจฺจติ;
วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ, นิกฺขนฺโต อกุโตภโย’’ฯ
[32]
‘‘เอวํ วคฺคุกโถ สนฺโต, วิสฏฺฐวจโน จสิ [จ โส (สฺยา. ก.)];
กสฺมา ปิตุ จ มาตุจฺจ, สนฺติเก น ภณี ตทา’’ฯ
[33]
‘‘นาหํ อสนฺธิตา [อสตฺถิตา (สี.)] ปกฺโข, น พธิโร อโสตตา;
นาหํ อชิวฺหตา มูโค, มา มํ มูคมธารยิ [มูโค อธารยิ (สี.)]ฯ
[34]
‘‘ปุริมํ สรามหํ ชาติํ, ยตฺถ รชฺชมการยิํ;
การยิตฺวา ตหิํ รชฺชํ, ปาปตฺถํ นิรยํ ภุสํฯ
[35]
‘‘วีสติญฺเจว วสฺสานิ, ตหิํ รชฺชมการยิํ;
อสีติวสฺสสหสฺสานิ, นิรยมฺหิ อปจฺจิสํ [อปจฺจสิํ (สฺยา.), อปจฺจยิํ (ปี.)]ฯ
[36]
‘‘ตสฺส รชฺชสฺสหํ ภีโต, มา มํ รชฺชาภิเสจยุํ [รชฺเชภิเสจยุํ (สฺยา. ก.)];
ตสฺมา ปิตุ จ มาตุจฺจ, สนฺติเก น ภณิํ ตทาฯ
[37]
‘‘อุจฺฉงฺเค มํ นิสาเทตฺวา, ปิตา อตฺถานุสาสติ;
เอกํ หนถ พนฺธถ, เอกํ ขาราปตจฺฉิกํ [ขราปติจฺฉกํ (สฺยา.), ขราปฏิจฺฉกํ (ก.)];
เอกํ สูลสฺมิํ อุปฺเปถ [อปฺเปถ (สี.), อุพฺเพถ (สฺยา.), อจฺเจถ (ปี.)], อิจฺจสฺส มนุสาสติฯ
[38]
‘‘ตายาหํ [ตสฺสาหํ (สี. ปี.)] ผรุสํ สุตฺวา, วาจาโย สมุทีริตา;
อมูโค มูควณฺเณน, อปกฺโข ปกฺขสมฺมโต;
สเก มุตฺตกรีสสฺมิํ, อจฺฉาหํ สมฺปริปฺลุโตฯ
[39]
‘‘กสิรญฺจ ปริตฺตญฺจ, ตญฺจ ทุกฺเขน สํยุตํ;
โกมํ [โก ตํ (สี. ปี.)] ชีวิตมาคมฺม, เวรํ กยิราถ เกนจิฯ
[40]
‘‘ปญฺญาย จ อลาเภน, ธมฺมสฺส จ อทสฺสนา;
โกมํ [โก ตํ (สี. ปี.)] ชีวิตมาคมฺม, เวรํ กยิราถ เกนจิฯ
[41]
‘‘อปิ อตรมานานํ, ผลาสาว สมิชฺฌติ;
วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ, เอวํ ชานาหิ สารถิฯ
[42]
‘‘อปิ อตรมานานํ, สมฺมทตฺโถ วิปจฺจติ;
วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ, นิกฺขนฺโต อกุโตภโย’’ฯ
[43]
‘‘อหมฺปิ ปพฺพชิสฺสามิ, ราชปุตฺต ตวนฺติเก;
อวฺหายสฺสุ [อวฺหยสฺสุ (สี. ปี.)] มํ ภทฺทนฺเต, ปพฺพชฺชา มม รุจฺจติ’’ฯ
[44]
‘‘รถํ นิยฺยาทยิตฺวาน, อนโณ เอหิ สารถิ;
อนณสฺส หิ ปพฺพชฺชา, เอตํ อิสีหิ วณฺณิตํ’’ฯ
[45]
‘‘ยเทว ตฺยาหํ วจนํ, อกรํ ภทฺทมตฺถุ เต;
ตเทว เม ตฺวํ วจนํ, ยาจิโต กตฺตุมรหสิฯ
[46]
‘‘อิเธว ตาว อจฺฉสฺสุ, ยาว ราชานมานเย;
อปฺเปว เต ปิตา ทิสฺวา, ปตีโต สุมโน สิยา’’ฯ
[47]
‘‘กโรมิ เตตํ วจนํ, ยํ มํ ภณสิ สารถิ;
อหมฺปิ ทฏฺฐุกาโมสฺมิ, ปิตรํ เม อิธาคตํฯ
[48]
‘‘เอหิ สมฺม นิวตฺตสฺสุ, กุสลํ วชฺชาสิ ญาตินํ;
มาตรํ ปิตรํ มยฺหํ, วุตฺโต วชฺชาสิ วนฺทนํ’’ฯ
[49]
ตสฺส ปาเท คเหตฺวาน, กตฺวา จ นํ ปทกฺขิณํ;
สารถิ รถมารุยฺห, ราชทฺวารํ อุปาคมิฯ
[50]
‘‘สุญฺญํ มาตา รถํ ทิสฺวา, เอกํ สารถิมาคตํ;
อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ, โรทนฺตี นํ อุทิกฺขติฯ
[51]
‘‘อยํ โส สารถิ เอติ, นิหนฺตฺวา มม อตฺรชํ;
นิหโต นูน เม ปุตฺโต, ปถพฺยา ภูมิวฑฺฒโนฯ
[52]
‘‘อมิตฺตา นูน นนฺทนฺติ, ปตีตา นูน เวริโน;
อาคตํ สารถิํ ทิสฺวา, นิหนฺตฺวา มม อตฺรชํฯ
[53]
‘‘สุญฺญํ มาตา รถํ ทิสฺวา, เอกํ สารถิมาคตํ;
อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ, โรทนฺตี ปริปุจฺฉิ นํ [โรทนฺตี ปริปุจฺฉติ (สี. ปี.), โรทนฺตี นํ ปริปุจฺฉติ (สฺยา.)]ฯ
[54]
‘‘กินฺนุ มูโค กิํ นุ ปกฺโข, กินฺนุ โส วิลปี ตทา;
นิหญฺญมาโน ภูมิยา, ตํ เม อกฺขาหิ สารถิฯ
[55]
‘‘กถํ หตฺเถหิ ปาเทหิ, มูคปกฺโข วิวชฺชยิ;
นิหญฺญมาโน ภูมิยา, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ฯ
[56]
‘‘อกฺเขยฺยํ [อกฺขิสฺสํ (สี. ปี.)] เต อหํ อยฺเย, ทชฺชาสิ อภยํ มม;
ยํ เม สุตํ วา ทิฏฺฐํ วา, ราชปุตฺตสฺส สนฺติเก’’ฯ
[57]
‘‘อภยํ สมฺม เต ทมฺมิ, อภีโต ภณ สารถิ;
ยํ เต สุตํ วา ทิฏฺฐํ วา, ราชปุตฺตสฺส สนฺติเก’’ฯ
[58]
‘‘น โส มูโค น โส ปกฺโข, วิสฏฺฐวจโน จ โส;
รชฺชสฺส กิร โส ภีโต, อกรา [อกรี (สี. ปี.)] อาลเย พหูฯ
[59]
‘‘ปุริมํ สรติ โส ชาติํ, ยตฺถ รชฺชมการยิ;
การยิตฺวา ตหิํ รชฺชํ, ปาปตฺถ นิรยํ ภุสํฯ
[60]
‘‘วีสติญฺเจว วสฺสานิ, ตหิํ รชฺชมการยิ;
อสีติวสฺสสหสฺสานิ, นิรยมฺหิ อปจฺจิ โสฯ
[61]
‘‘ตสฺส รชฺชสฺส โส ภีโต, มา มํ รชฺชาภิเสจยุํ;
ตสฺมา ปิตุ จ มาตุจฺจ, สนฺติเก น ภณี ตทาฯ
[62]
‘‘องฺคปจฺจงฺคสมฺปนฺโน, อาโรหปริณาหวา;
วิสฏฺฐวจโน ปญฺโญ, มคฺเค สคฺคสฺส ติฏฺฐติฯ
[63]
‘‘สเจ ตฺวํ ทฏฺฐุกามาสิ, ราชปุตฺตํ [ราชปุตฺติ (สี.)] ตวตฺรชํ;
เอหิ ตํ ปาปยิสฺสามิ, ยตฺถ สมฺมติ เตมิโย’’ฯ
[64]
‘‘โยชยนฺตุ รเถ อสฺเส, กจฺฉํ นาคาน [นาคานิ (สฺยา. ก.)] พนฺธถ;
อุทีรยนฺตุ สงฺขปณวา, วาทนฺตุ [วทนฺตุ (สี.), นทนฺตุ (สฺยา. ก.), วทตํ (ปี.)] เอกโปกฺขราฯ
[65]
‘‘วาทนฺตุ [นทนฺตุ (สี. สฺยา. ปี.)] เภรี สนฺนทฺธา, วคฺคู วาทนฺตุ ทุนฺทุภี;
เนคมา จ มํ อนฺเวนฺตุ, คจฺฉํ ปุตฺตนิเวทโก [นิวาทโก (สฺยา. ก.)]ฯ
[66]
‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;
ขิปฺปํ ยานานิ โยเชนฺตุ, คจฺฉํ ปุตฺตนิเวทโก [นิวาทโก (สฺยา. ก.)]ฯ
[67]
‘‘หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;
ขิปฺปํ ยานานิ โยเชนฺตุ, คจฺฉํ ปุตฺตนิเวทโก [นิวาทโก (สฺยา. ก.)]ฯ
[68]
‘‘สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;
ขิปฺปํ ยานานิ โยเชนฺตุ, คจฺฉํ ปุตฺตนิเวทโก’’ [นิวาทโก (สฺยา. ก.)]ฯ
[69]
‘‘อสฺเส จ สารถี ยุตฺเต, สินฺธเว สีฆวาหเน;
ราชทฺวารํ อุปาคจฺฉุํ, ยุตฺตา เทว อิเม หยา’’ฯ
[70]
‘‘ถูลา ชเวน หายนฺติ, กิสา หายนฺติ ถามุนา;
กิเส ถูเล วิวชฺเชตฺวา, สํสฏฺฐา โยชิตา หยา’’ฯ
[71]
‘‘ตโต ราชา ตรมาโน, ยุตฺตมารุยฺห สนฺทนํ;
อิตฺถาคารํ อชฺฌภาสิ [อภาสถ (ก.)], สพฺพาว อนุยาถ มํฯ
[72]
‘‘วาลพีชนิมุณฺหีสํ, ขคฺคํ ฉตฺตญฺจ ปณฺฑรํ;
อุปาธิ รถมารุยฺห [อุปาทิรถมารุยฺห (สี.), อุปาธี รถมารุยฺห (สฺยา.)], สุวณฺเณหิ อลงฺกตาฯ
[73]
‘‘ตโต ส [จ (สี. สฺยา. ปี.)] ราชา ปายาสิ, ปุรกฺขตฺวาน สารถิํ;
ขิปฺปเมว อุปาคจฺฉิ, ยตฺถ สมฺมติ เตมิโยฯ
[74]
‘‘ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตํ, ชลนฺตมิว เตชสา;
ขตฺตสงฺฆปริพฺยูฬฺหํ [ปริพฺพูฬฺหํ (สี.)], เตมิโย เอตทพฺรวิ’’ฯ
[75]
‘‘กจฺจิ นุ ตาต กุสลํ, กจฺจิ ตาต อนามยํ;
สพฺพา จ [กจฺจินฺนุ (สี. ปี.)] ราชกญฺญาโย, อโรคา มยฺห มาตโร’’ฯ
[76]
‘‘กุสลญฺเจว เม ปุตฺต, อโถ ปุตฺต อนามยํ;
สพฺพา จ ราชกญฺญาโย, อโรคา ตุยฺห มาตโร’’ฯ
[77]
‘‘กจฺจิ อมชฺชโป [กจฺจิสฺส’มชฺชโป (สี. ปี.)] ตาต, กจฺจิ เต สุรมปฺปิยํ;
กจฺจิ สจฺเจ จ ธมฺเม จ, ทาเน เต รมเต มโน’’ฯ
[78]
‘‘อมชฺชโป อหํ ปุตฺต, อโถ เม สุรมปฺปิยํ;
อโถ สจฺเจ จ ธมฺเม จ, ทาเน เม รมเต มโน’’ฯ
[79]
‘‘กจฺจิ อโรคํ โยคฺคํ เต, กจฺจิ วหติ วาหนํ;
กจฺจิ เต พฺยาธโย นตฺถิ, สรีรสฺสุปตาปนา’’ฯ
[80]
‘‘อโถ อโรคํ โยคฺคํ เม, อโถ วหติ วาหนํ;
อโถ เม พฺยาธโย นตฺถิ, สรีรสฺสุปตาปนา’’ [สรีรสฺสุปตาปิยา (สฺยา. ก.)]ฯ
[81]
‘‘กจฺจิ อนฺตา จ เต ผีตา, มชฺเฌ จ พหลา ตว;
โกฏฺฐาคารญฺจ โกสญฺจ, กจฺจิ เต ปฏิสนฺถตํ’’ [ปฏิสณฺฐิตํ (สฺยา. ก.)]ฯ
[82]
‘‘อโถ อนฺตา จ เม ผีตา, มชฺเฌ จ พหลา มม;
โกฏฺฐาคารญฺจ โกสญฺจ, สพฺพํ เม ปฏิสนฺถตํ’’ฯ
[83]
‘‘สฺวาคตํ เต มหาราช, อโถ เต อทุราคตํ;
ปติฏฺฐเปนฺตุ [ปติฏฺฐาเปนฺตุ (สี. สฺยา. ปี.)] ปลฺลงฺกํ, ยตฺถ ราชา นิสกฺกติ’’ฯ
[84]
‘‘อิเธว เต นิสีทสฺสุ [นิสินฺนสฺส (สี. สฺยา. ปี.), นิสินฺนสฺสุ (ก.)], นิยเต ปณฺณสนฺถเร;
เอตฺโต อุทกมาทาย, ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ [ปกฺขาลยนฺตุ (สี.), ปกฺขาลยนฺติ (ปี.)] เต’’ฯ
[85]
‘‘อิทมฺปิ ปณฺณกํ มยฺหํ, รนฺธํ ราช อโลณกํ;
ปริภุญฺช มหาราช, ปาหุโน เมสิธาคโต’’ [อาคโต (สี. สฺยา.)]ฯ
[86]
‘‘น จาหํ [น วาหํ (ก.)] ปณฺณํ ภุญฺชามิ, น เหตํ มยฺห โภชนํ;
สาลีนํ โอทนํ ภุญฺเช, สุจิํ มํสูปเสจนํ’’ฯ
[87]
‘‘อจฺเฉรกํ มํ ปฏิภาติ, เอกกมฺปิ รโหคตํ;
เอทิสํ ภุญฺชมานานํ, เกน วณฺโณ ปสีทติ’’ฯ
[88]
‘‘เอโก ราช นิปชฺชามิ, นิยเต ปณฺณสนฺถเร;
ตาย เม เอกเสยฺยาย, ราช วณฺโณ ปสีทติฯ
[89]
‘‘น จ เนตฺติํสพนฺธา [เนตฺติสพทฺธา (สี. ปี.)] เม, ราชรกฺขา อุปฏฺฐิตา;
ตาย เม สุขเสยฺยาย, ราช วณฺโณ ปสีทติฯ
[90]
‘‘อตีตํ นานุโสจามิ, นปฺปชปฺปามินาคตํ [นปฺปชปฺปาม’นาคตํ (สี. สฺยา. ปี.)];
ปจฺจุปฺปนฺเนน ยาเปมิ, เตน วณฺโณ ปสีทติฯ
[91]
‘‘อนาคตปฺปชปฺปาย, อตีตสฺสานุโสจนา;
เอเตน พาลา สุสฺสนฺติ, นโฬว หริโต ลุโต’’ฯ
[92]
‘‘หตฺถานีกํ รถานีกํ, อสฺเส ปตฺตี จ วมฺมิโน;
นิเวสนานิ รมฺมานิ, อหํ ปุตฺต ททามิ เตฯ
[93]
‘‘อิตฺถาคารมฺปิ เต ทมฺมิ, สพฺพาลงฺการภูสิตํ;
ตา ปุตฺต ปฏิปชฺชสฺสุ [ตาสุ ปุตฺเต ปฏิปชฺช (ก.)], ตฺวํ โน ราชา ภวิสฺสสิฯ
[94]
‘‘กุสลา นจฺจคีตสฺส, สิกฺขิตา จาตุริตฺถิโย [จตุริตฺถิโย (สี. ปี.)];
กาเม ตํ รมยิสฺสนฺติ, กิํ อรญฺเญ กริสฺสสิฯ
[95]
‘‘ปฏิราชูหิ เต กญฺญา, อานยิสฺสํ อลงฺกตา;
ตาสุ ปุตฺเต ชเนตฺวาน, อถ ปจฺฉา ปพฺพชิสฺสสิฯ
[96]
‘‘ยุวา จ ทหโร จาสิ [จาปิ (สฺยา. ก.)], ปฐมุปฺปตฺติโก [ปฐมุปฺปตฺติโต (สี. ปี.)] สุสุ;
รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทนฺเต, กิํ อรญฺเญ กริสฺสสิ’’ฯ
[97]
‘‘ยุวา จเร พฺรหฺมจริยํ, พฺรหฺมจารี ยุวา สิยา;
ทหรสฺส หิ ปพฺพชฺชา, เอตํ อิสีหิ วณฺณิตํฯ
[98]
‘‘ยุวา จเร พฺรหฺมจริยํ, พฺรหฺมจารี ยุวา สิยา;
พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามิ, นาหํ รชฺเชน มตฺถิโกฯ
[99]
‘‘ปสฺสามิ โวหํ ทหรํ, อมฺม ตาต วทนฺตรํ [วทํ นรํ (สี.)];
กิจฺฉาลทฺธํ ปิยํ ปุตฺตํ, อปฺปตฺวาว ชรํ มตํฯ
[100]
‘‘ปสฺสามิ โวหํ ทหริํ, กุมาริํ จารุทสฺสนิํ;
นววํสกฬีรํว, ปลุคฺคํ ชีวิตกฺขยํ [ชีวิตกฺขเย (สี. ปี.)]ฯ
[101]
‘‘ทหราปิ หิ มิยฺยนฺติ, นรา จ อถ นาริโย;
ตตฺถ โก วิสฺสเส โปโส, ทหโรมฺหีติ ชีวิเตฯ
[102]
‘‘ยสฺส รตฺยา วิวสาเน, อายุ อปฺปตรํ สิยา;
อปฺโปทเกว มจฺฉานํ, กิํ นุ โกมารกํ [โกมารตํ (ก.)] ตหิํฯ
[103]
‘‘นิจฺจมพฺภาหโต โลโก, นิจฺจญฺจ ปริวาริโต;
อโมฆาสุ วชนฺตีสุ, กิํ มํ รชฺเชภิสิญฺจสิ’’ [รชฺเชน สิญฺจสิ (สี. ปี.)]ฯ
[104]
‘‘เกน มพฺภาหโต โลโก, เกน จ ปริวาริโต;
กาโย อโมฆา คจฺฉนฺติ, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ฯ
[105]
‘‘มจฺจุนาพฺภาหโต โลโก, ชราย ปริวาริโต;
รตฺโย อโมฆา คจฺฉนฺติ, เอวํ ชานาหิ ขตฺติยฯ
[106]
‘‘ยถาปิ ตนฺเต วิตเต [วิตนฺเต (สฺยา. ก.)], ยํ ยเทวูปวิยฺยติ [ยํ ยํ เทวูปวิยฺยติ (สี. ปี.)];
อปฺปกํ โหติ เวตพฺพํ, เอวํ มจฺจาน ชีวิตํฯ
[107]
‘‘ยถา วาริวโห ปูโร, คจฺฉํ นุปนิวตฺตติ [น ปริวตฺตติ (สฺยา.), นุปริวตฺตติ (ก.)];
เอวมายุ มนุสฺสานํ, คจฺฉํ นุปนิวตฺตติฯ
[108]
‘‘ยถา วาริวโห ปูโร, วเห รุกฺเขปกูลเช;
เอวํ ชรามรเณน, วุยฺหนฺเต สพฺพปาณิโน’’ฯ
[109]
‘‘หตฺถานีกํ รถานีกํ, อสฺเส ปตฺตี จ วมฺมิโน;
นิเวสนานิ รมฺมานิ, อหํ ปุตฺต ททามิ เตฯ
[110]
‘‘อิตฺถาคารมฺปิ เต ทมฺมิ, สพฺพาลงฺการภูสิตํ;
ตา ปุตฺต ปฏิปชฺชสฺสุ, ตฺวํ โน ราชา ภวิสฺสสิฯ
[111]
‘‘กุสลา นจฺจคีตสฺส, สิกฺขิตา จาตุริตฺถิโย;
กาเม ตํ รมยิสฺสนฺติ, กิํ อรญฺเญ กริสฺสสิฯ
[112]
‘‘ปฏิราชูหิ เต กญฺญา, อานยิสฺสํ อลงฺกตา;
ตาสุ ปุตฺเต ชเนตฺวาน, อถ ปจฺฉา ปพฺพชิสฺสสิฯ
[113]
‘‘ยุวา จ ทหโร จาสิ, ปฐมุปฺปตฺติโก สุสุ;
รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทนฺเต, กิํ อรญฺเญ กริสฺสสิฯ
[114]
‘‘โกฏฺฐาคารญฺจ โกสญฺจ, วาหนานิ พลานิ จ;
นิเวสนานิ รมฺมานิ, อหํ ปุตฺต ททามิ เตฯ
[115]
‘‘โคมณฺฑลปริพฺยูฬฺโห, ทาสิสงฺฆปุรกฺขโต;
รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทนฺเต, กิํ อรญฺเญ กริสฺสสิ’’ฯ
[116]
‘‘กิํ ธเนน ยํ ขีเยถ [กิํ ธเนน ยํ ชีเยถ (สี.), กิํ มํ ธเนน กีเยถ (สฺยา. ก.)], กิํ ภริยาย มริสฺสติ;
กิํ โยพฺพเนน ชิณฺเณน [จิณฺเณน (สี. ปี.), วณฺเณน (ก.)], ยํ ชรายาภิภุยฺยติ [ยํ ชรา อภิเหสฺสติ (สี. ปี.)]ฯ
[117]
‘‘ตตฺถ กา นนฺทิ กา ขิฑฺฑา, กา รติ กา ธเนสนา;
กิํ เม ปุตฺเตหิ ทาเรหิ, ราช มุตฺโตสฺมิ พนฺธนาฯ
[118]
‘‘โยหํ [โสหํ (สี. ปี.)] เอวํ ปชานามิ, มจฺจุ เม นปฺปมชฺชติ;
อนฺตเกนาธิปนฺนสฺส, กา รตี กา ธเนสนาฯ
[119]
‘‘ผลานมิว ปกฺกานํ, นิจฺจํ ปตนโต ภยํ;
เอวํ ชาตาน มจฺจานํ, นิจฺจํ มรณโต ภยํฯ
[120]
‘‘สายเมเก น ทิสฺสนฺติ, ปาโต ทิฏฺฐา พหู ชนา;
ปาโต เอเก น ทิสฺสนฺติ, สายํ ทิฏฺฐา พหู ชนาฯ
[121]
‘‘อชฺเชว กิจฺจํ อาตปฺปํ, โก ชญฺญา มรณํ สุเว;
น หิ โน สงฺกรํ [สงฺครํ (สี. ปี.) ม. นิ. 3.272] เตน, มหาเสเนน มจฺจุนาฯ
[122]
‘‘โจรา ธนสฺส ปตฺเถนฺติ, ราชมุตฺโตสฺมิ พนฺธนา;
เอหิ ราช นิวตฺตสฺสุ, นาหํ รชฺเชน มตฺถิโก’’ติฯ
มูคปกฺขชาตกํ ปฐมํฯ
539. มหาชนกชาตกํ (2)
[123]
‘‘โกยํ มชฺเฌ สมุทฺทสฺมิํ, อปสฺสํ ตีรมายุเห;
กํ [กิํ (สฺยา. ก.)] ตฺวํ อตฺถวสํ ญตฺวา, เอวํ วายมเส ภุสํ’’ฯ
[124]
‘‘นิสมฺม วตฺตํ โลกสฺส, วายามสฺส จ เทวเต;
ตสฺมา มชฺเฌ สมุทฺทสฺมิํ, อปสฺสํ ตีรมายุเห’’ฯ
[125]
‘‘คมฺภีเร อปฺปเมยฺยสฺมิํ, ตีรํ ยสฺส น ทิสฺสติ;
โมโฆ เต ปุริสวายาโม, อปฺปตฺวาว มริสฺสสิ’’ฯ
[126]
‘‘อนโณ ญาตินํ โหติ, เทวานํ ปิตุนญฺจ [ปิตุโน จ (สี. ปี.)] โส;
กรํ ปุริสกิจฺจานิ, น จ ปจฺฉานุตปฺปติ’’ฯ
[127]
‘‘อปารเณยฺยํ ยํ กมฺมํ, อผลํ กิลมถุทฺทยํ;
ตตฺถ โก วายเมนตฺโถ, มจฺจุ ยสฺสาภินิปฺปตํ’’ [ยสฺสาภินิปฺผตํ (สฺยา.)]ฯ
[128]
‘‘อปารเณยฺยมจฺจนฺตํ , โย วิทิตฺวาน เทวเต;
น รกฺเข อตฺตโน ปาณํ, ชญฺญา โส ยทิ หาปเยฯ
[129]
‘‘อธิปฺปายผลํ เอเก, อสฺมิํ โลกสฺมิ เทวเต;
ปโยชยนฺติ กมฺมานิ, ตานิ อิชฺฌนฺติ วา น วาฯ
[130]
‘‘สนฺทิฏฺฐิกํ กมฺมผลํ, นนุ ปสฺสสิ เทวเต;
สนฺนา อญฺเญ ตรามหํ, ตญฺจ ปสฺสามิ สนฺติเกฯ
[131]
‘‘โส อหํ วายมิสฺสามิ, ยถาสตฺติ ยถาพลํ;
คจฺฉํ ปารํ สมุทฺทสฺส, กสฺสํ [กาสํ (สี. ปี.)] ปุริสการิยํ’’ฯ
[132]
‘‘โย ตฺวํ เอวํ คเต โอเฆ, อปฺปเมยฺเย มหณฺณเว;
ธมฺมวายามสมฺปนฺโน, กมฺมุนา นาวสีทสิ;
โส ตฺวํ ตตฺเถว คจฺฉาหิ, ยตฺถ เต นิรโต มโน’’ฯ
[133]
‘‘อาสีเสเถว [อาสิํเสเถว (สี. สฺยา. ปี.)] ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;
ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ, ยถา อิจฺฉิํ ตถา อหุฯ
[134]
‘‘อาสีเสเถว ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;
ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ, อุทกา ถลมุพฺภตํฯ
[135]
‘‘วายเมเถว ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;
ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ, ยถา อิจฺฉิํ ตถา อหุฯ
[136]
‘‘วายเมเถว ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;
ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ, อุทกา ถลมุพฺภตํฯ
[137]
‘‘ทุกฺขูปนีโตปิ นโร สปญฺโญ, อาสํ น ฉินฺเทยฺย สุขาคมาย;
พหู หิ ผสฺสา อหิตา หิตา จ, อวิตกฺกิตา มจฺจุมุปพฺพชนฺติ [มจฺจุมุปฺปชฺชนฺติ (สฺยา.)]ฯ
[138]
‘‘อจินฺติตมฺปิ ภวติ, จินฺติตมฺปิ วินสฺสติ;
น หิ จินฺตามยา โภคา, อิตฺถิยา ปุริสสฺส วา’’ฯ
[139]
‘‘อโปราณํ [อปุราณํ (สี. ปี.)] วต โภ ราชา, สพฺพภุมฺโม ทิสมฺปติ;
นาชฺช นจฺเจ [น จ นจฺเจ (ก.)] นิสาเมติ, น คีเต กุรุเต มโนฯ
[140]
‘‘น มิเค [มเค (ก.)] นปิ อุยฺยาเน, นปิ หํเส อุทิกฺขติ;
มูโคว ตุณฺหิมาสีโน, น อตฺถมนุสาสติ’’ฯ
[141]
‘‘สุขกามา รโหสีลา, วธพนฺธา อุปารตา [อุปารุตา (สฺยา. ก.)];
กสฺส [เกสํ (สี. ปี.)] นุ อชฺช อาราเม, ทหรา วุทฺธา จ อจฺฉเรฯ
[142]
‘‘อติกฺกนฺตวนถา ธีรา, นโม เตสํ มเหสินํ;
เย อุสฺสุกมฺหิ โลกมฺหิ, วิหรนฺติ มนุสฺสุกาฯ
[143]
‘‘เต เฉตฺวา มจฺจุโน ชาลํ, ตตํ [ตนฺตํ (สี. สฺยา. ปี.), ตํ ตํ (ก.)] มายาวิโน ทฬํ;
ฉินฺนาลยตฺตา [สนฺตาลยนฺตา (สฺยา. ก.)] คจฺฉนฺติ, โก เตสํ คติมาปเย’’ [เนสํ คติ ปาปเย (ก.)]ฯ
[144]
‘‘กทาหํ มิถิลํ [มิธิลํ (ก.)] ผีตํ, วิภตฺตํ ภาคโส มิตํ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ [กทาสฺสุ (สี. ปี.), กทาสุ (สฺยา.)] ภวิสฺสติฯ
[145]
‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, วิสาลํ สพฺพโตปภํ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[146]
‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, พหุปาการโตรณํ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[147]
‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, ทฬฺหมฏฺฏาลโกฏฺฐกํ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[148]
‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, สุวิภตฺตํ มหาปถํ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[149]
‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, สุวิภตฺตนฺตราปณํ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[150]
‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, ควสฺสรถปีฬิตํ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[151]
‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, อารามวนมาลินิํ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[152]
‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, อุยฺยานวนมาลินิํ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[153]
‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, ปาสาทวนมาลินิํ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[154]
‘‘กทาหํ มิถิลํ ผีตํ, ติปุรํ ราชพนฺธุนิํ;
มาปิตํ โสมนสฺเสน, เวเทเหน ยสสฺสินา;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[155]
‘‘กทาหํ เวเทเห ผีเต, นิจิเต ธมฺมรกฺขิเต;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[156]
‘‘กทาหํ เวเทเห ผีเต, อเชยฺเย ธมฺมรกฺขิเต;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[157]
‘‘กทาหํ อนฺเตปุรํ [กทา อนฺเตปุรํ (สี. ปี.)] รมฺมํ, วิภตฺตํ ภาคโส มิตํ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[158]
‘‘กทาหํ อนฺเตปุรํ รมฺมํ, สุธามตฺติกเลปนํ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[159]
‘‘กทาหํ อนฺเตปุรํ รมฺมํ, สุจิคนฺธํ มโนรมํ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[160]
‘‘กทาหํ กูฏาคาเร จ, วิภตฺเต ภาคโส มิเต;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[161]
‘‘กทาหํ กูฏาคาเร จ, สุธามตฺติกเลปเน;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[162]
‘‘กทาหํ กูฏาคาเร จ, สุจิคนฺเธ มโนรเม;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[163]
‘‘กทาหํ กูฏาคาเร จ, ลิตฺเต จนฺทนโผสิเต;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[164]
‘‘กทาหํ โสณฺณปลฺลงฺเก [สุวณฺณปลฺลงฺเก (สี. สฺยา. ปี.)], โคนเก จิตฺตสนฺถเต;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[165]
[อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ] ‘‘กทาหํ มณิปลฺลงฺเก, โคนเก จิตฺตสนฺถเต;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติ [อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ]ฯ
[166]
‘‘กทาหํ กปฺปาสโกเสยฺยํ, โขมโกฏุมฺพรานิ จ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[167]
‘‘กทาหํ โปกฺขรณี รมฺมา, จกฺกวากปกูชิตา [จกฺกวากูปกูชิตา (สี. ปี.)];
มนฺทาลเกหิ สญฺฉนฺนา, ปทุมุปฺปลเกหิ จ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[168]
‘‘กทาหํ หตฺถิคุมฺเพ จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;
สุวณฺณกจฺเฉ มาตงฺเค, เหมกปฺปนวาสเสฯ
[169]
‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, โตมรงฺกุสปาณิภิ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[170]
‘‘กทาหํ อสฺสคุมฺเพ จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;
อาชานีเยว ชาติยา, สินฺธเว สีฆวาหเนฯ
[171]
‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, อิลฺลิยาจาปธาริภิ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[172]
‘‘กทาหํ รถเสนิโย, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;
ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ
[173]
‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[174]
‘‘กทาหํ โสวณฺณรเถ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;
ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ
[175]
‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[176]
‘‘กทาหํ สชฺฌุรเถ จ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;
ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ
[177]
‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[178]
‘‘กทาหํ อสฺสรเถ จ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;
ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ
[179]
‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[180]
‘‘กทาหํ โอฏฺฐรเถ จ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;
ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ
[181]
‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[182]
‘‘กทาหํ โคณรเถ จ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;
ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ
[183]
‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[184]
‘‘กทาหํ อชรเถ จ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;
ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ
[185]
‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[186]
‘‘กทาหํ เมณฺฑรเถ จ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;
ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ
[187]
‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[188]
‘‘กทาหํ มิครเถ จ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;
ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ, สพฺพาลงฺการภูสิเตฯ
[189]
‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[190]
‘‘กทาหํ หตฺถาโรเห จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;
นีลวมฺมธเร สูเร, โตมรงฺกุสปาณิเน [ปาณิโน (สฺยา. ก.)];
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[191]
‘‘กทาหํ อสฺสาโรเห จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;
นีลวมฺมธเร สูเร, อิลฺลิยาจาปธาริเน [ธาริโน (สฺยา. ก.)];
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[192]
‘‘กทาหํ รถาโรเห จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;
นีลวมฺมธเร สูเร, จาปหตฺเถ กลาปิเน [กลาปิโน (สฺยา. ก.)];
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[193]
[อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ] ‘‘กทาหํ ธนุคฺคเห จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;
นีลวมฺมธเร สูเร, จาปหตฺเถ กลาปิเน;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติ [อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ]ฯ
[194]
‘‘กทาหํ ราชปุตฺเต จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;
จิตฺรวมฺมธเร สูเร, กญฺจนาเวฬธาริเน;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[195]
‘‘กทาหํ อริยคเณ จ, วตวนฺเต [วตฺถวนฺเต (สี. สฺยา. ปี.)] อลงฺกเต;
หริจนฺทนลิตฺตงฺเค, กาสิกุตฺตมธาริเน;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[196]
[อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ] ‘‘กทาหํ อมจฺจคเณ จ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;
ปีตวมฺมธเร สูเร, ปุรโต คจฺฉมาลิเน [คจฺฉมาลิโน (สฺยา. ก.)];
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติ [อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ]ฯ
[197]
‘‘กทาหํ [กทา (สี. ปี.)] สตฺตสตา ภริยา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[198]
‘‘กทาหํ [กทา (สี. ปี.)] สตฺตสตา ภริยา, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[199]
‘‘กทาหํ [กทา (สี. ปี.)] สตฺตสตา ภริยา, อสฺสวา ปิยภาณินี;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[200]
‘‘กทาหํ [กทา (สี. ปี.)] สตปลํ กํสํ, โสวณฺณํ สตราชิกํ;
ปหาย ปพฺพชิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[201]
‘‘กทาสฺสุ มํ หตฺถิคุมฺพา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
สุวณฺณกจฺฉา มาตงฺคา, เหมกปฺปนวาสสาฯ
[202]
‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, โตมรงฺกุสปาณิภิ;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[203]
‘‘กทาสฺสุ มํ อสฺสคุมฺพา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
อาชานียาว ชาติยา, สินฺธวา สีฆวาหนาฯ
[204]
‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, อิลฺลิยาจาปธาริภิ;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[205]
‘‘กทาสฺสุ มํ รถเสนี, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;
ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ
[206]
‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[207]
‘‘กทาสฺสุ มํ โสณฺณรถา [โสวณฺณรถา (ปี. ก.)], สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;
ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ
[208]
‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[209]
‘‘กทาสฺสุ มํ สชฺฌุรถา, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;
ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ
[210]
‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[211]
‘‘กทาสฺสุ มํ อสฺสรถา, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;
ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ
[212]
‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[213]
‘‘กทาสฺสุ มํ โอฏฺฐรถา, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;
ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ
[214]
‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[215]
‘‘กทาสฺสุ มํ โคณรถา, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;
ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ
[216]
‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[217]
‘‘กทาสฺสุ มํ อชรถา, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;
ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ
[218]
‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[219]
‘‘กทาสฺสุ มํ เมณฺฑรถา, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;
ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ
[220]
‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[221]
‘‘กทาสฺสุ มํ มิครถา, สนฺนทฺธา อุสฺสิตทฺธชา;
ทีปา อโถปิ เวยฺยคฺฆา, สพฺพาลงฺการภูสิตาฯ
[222]
‘‘อารูฬฺหา คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[223]
‘‘กทาสฺสุ มํ หตฺถาโรหา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
นีลวมฺมธรา สูรา, โตมรงฺกุสปาณิโน;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[224]
‘‘กทาสฺสุ มํ อสฺสาโรหา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
นีลวมฺมธรา สูรา, อิลฺลิยาจาปธาริโน;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[225]
‘‘กทาสฺสุ มํ รถาโรหา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
นีลวมฺมธรา สูรา, จาปหตฺถา กลาปิโน;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[226]
‘‘กทาสฺสุ มํ ธนุคฺคหา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
นีลวมฺมธรา สูรา, จาปหตฺถา กลาปิโน;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[227]
‘‘กทาสฺสุ มํ ราชปุตฺตา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
จิตฺรวมฺมธรา สูรา, กญฺจนาเวฬธาริโน;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[228]
‘‘กทาสฺสุ มํ อริยคณา, วตวนฺตา อลงฺกตา;
หริจนฺทนลิตฺตงฺคา, กาสิกุตฺตมธาริโน;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[229]
‘‘กทาสฺสุ มํ อมจฺจคณา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
ปีตวมฺมธรา สูรา, ปุรโต คจฺฉมาลิโน [คจฺฉมาลินี (สฺยา. ก.)];
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[230]
‘‘กทาสฺสุ มํ สตฺตสตา ภริยา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[231]
‘‘กทาสฺสุ มํ สตฺตสตา ภริยา, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[232]
‘‘กทาสฺสุ มํ สตฺตสตา ภริยา, อสฺสวา ปิยภาณินี;
ยนฺตํ มํ นานุยิสฺสนฺติ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[233]
‘‘กทาหํ ปตฺตํ คเหตฺวาน, มุณฺโฑ สงฺฆาฏิปารุโต;
ปิณฺฑิกาย จริสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[234]
‘‘กทาหํ ปํสุกูลานํ, อุชฺฌิตานํ [อุชฺฌิฏฺฐานํ (ก.)] มหาปเถ;
สงฺฆาฏิํ ธารยิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[235]
‘‘กทาหํ สตฺตาหสมฺเมเฆ [สตฺตาหํ เมเฆ (สี. สฺยา.)], โอวฏฺโฐ อลฺลจีวโร;
ปิณฺฑิกาย จริสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[236]
‘‘กทาหํ สพฺพตฺถ คนฺตฺวา [สพฺพหํ ฐานํ (สี.), สพฺพณฺหํ คนฺตฺวา (สฺยา.), สพฺพาหํ ฐานํ (ปี.), สพฺพฏฺฐานํ (ก.)], รุกฺขา รุกฺขํ วนา วนํ;
อนเปกฺโข คมิสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[237]
‘‘กทาหํ คิริทุคฺเคสุ, ปหีนภยเภรโว;
อทุติโย คมิสฺสามิ [วิหริสฺสามิ (สี. ปี.)], ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[238]
‘‘กทาหํ วีณํ วรุชฺชโก [วีณรุชฺชโก (สฺยา.), วีณํ วิรุชฺชโก (ก.)], สตฺตตนฺติํ มโนรมํ;
จิตฺตํ อุชุํ กริสฺสามิ, ตํ กุทาสฺสุ ภวิสฺสติฯ
[239]
‘‘กทาหํ รถกาโรว, ปริกนฺตํ อุปาหนํ;
กามสญฺโญชเน เฉจฺฉํ [เฉตฺวา (ก.)], เย ทิพฺเพ เย จ มานุเส’’ฯ
[240]
‘‘ตา จ สตฺตสตา ภริยา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, กสฺมา โน วิชหิสฺสสิฯ
[241]
‘‘ตา จ สตฺตสตา ภริยา, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, กสฺมา โน วิชหิสฺสสิฯ
[242]
‘‘ตา จ สตฺตสตา ภริยา, อสฺสวา ปิยภาณินี;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, กสฺมา โน วิชหิสฺสสิฯ
[243]
‘‘ตา จ สตฺตสตา ภริยา, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
หิตฺวา สมฺปทฺทวี [สมฺปทฺทยี (สี.)] ราชา, ปพฺพชฺชาย ปุรกฺขโตฯ
[244]
‘‘ตา จ สตฺตสตา ภริยา, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;
หิตฺวา สมฺปทฺทวี ราชา, ปพฺพชฺชาย ปุรกฺขโตฯ
[245]
‘‘ตา จ สตฺตสตา ภริยา, อสฺสวา ปิยภาณินี;
หิตฺวา สมฺปทฺทวี ราชา, ปพฺพชฺชาย ปุรกฺขโต’’ฯ
[246]
‘‘หิตฺวา สตปลํ กํสํ, โสวณฺณํ สตราชิกํ;
อคฺคหี มตฺติกํ ปตฺตํ, ตํ ทุติยาภิเสจนํ’’ฯ
[247]
‘‘เภสฺมา [เวสฺมา (สี.), ภิํสา (ปี.), ภีสา (ก.)] อคฺคิสมา ชาลา, โกสา ฑยฺหนฺติ ภาคโส;
รชตํ ชาตรูปญฺจ, มุตฺตา เวฬุริยา พหูฯ
[248]
‘‘มณโย สงฺขมุตฺตา จ, วตฺถิกํ หริจนฺทนํ;
อชินํ ทณฺฑภณฺฑญฺจ, โลหํ กาฬายสํ พหู;
เอหิ ราช นิวตฺตสฺสุ, มา เตตํ วินสา ธนํ’’ [วินสฺสา ธนํ (สฺยา. ก.)]ฯ
[249]
‘‘สุสุขํ วต ชีวาม, เยสํ โน นตฺถิ กิญฺจนํ;
มิถิลาย ทยฺหมานาย, น เม กิญฺจิ อทยฺหถ’’ฯ
[250]
‘‘อฏวิโย สมุปฺปนฺนา, รฏฺฐํ วิทฺธํสยนฺติ ตํ;
เอหิ ราช นิวตฺตสฺสุ, มา รฏฺฐํ วินสา อิทํ’’ฯ
[251]
‘‘สุสุขํ วต ชีวาม, เยสํ โน นตฺถิ กิญฺจนํ;
รฏฺเฐ วิลุมฺปมานมฺหิ, น [มา (ก.)] เม กิญฺจิ อหีรถฯ
[252]
‘‘สุสุขํ วต ชีวาม, เยสํ โน นตฺถิ กิญฺจนํ;
ปีติภกฺขา ภวิสฺสาม, เทวา อาภสฺสรา ยถา’’ฯ
[253]
‘‘กิมฺเหโส มหโต โฆโส, กา นุ คาเมว กีฬิยา [คาเม กิลีลิยา (สี.)];
สมณ เตว [สมณญฺเญว (สี. ปี.), สมณตฺเวว (สฺยา.)] ปุจฺฉาม, กตฺเถโส อภิสโฏ ชโน’’ฯ
[254]
‘‘มมํ โอหาย คจฺฉนฺตํ, เอตฺเถโส อภิสโฏ ชโน;
สีมาติกฺกมนํ ยนฺตํ, มุนิโมนสฺส ปตฺติยา;
มิสฺสํ นนฺทีหิ คจฺฉนฺตํ, กิํ ชานมนุปุจฺฉสิ’’ฯ
[255]
‘‘มาสฺสุ ติณฺโณ อมญฺญิตฺถ [อมญฺญิตฺโถ (สี. สฺยา. ปี.)], สรีรํ ธารยํ อิมํ;
อตีรเณยฺย ยมิทํ [อตีรเณยฺยมิทํ กมฺมํ (สี. สฺยา. ปี.)], พหู หิ ปริปนฺถโย’’ฯ
[256]
‘‘โก นุ เม ปริปนฺถสฺส, มมํ เอวํวิหาริโน;
โย เนว ทิฏฺเฐ นาทิฏฺเฐ, กามานมภิปตฺถเย’’ฯ
[257]
‘‘นิทฺทา ตนฺที วิชมฺภิตา, อรตี ภตฺตสมฺมโท;
อาวสนฺติ สรีรฏฺฐา, พหู หิ ปริปนฺถโย’’ฯ
[258]
‘‘กลฺยาณํ วต มํ ภวํ, พฺราหฺมณ มนุสาสติ [มนุสาสสิ (สี.)];
พฺราหฺมณ เตว [พฺราหฺมณญฺเญว (สี.)] ปุจฺฉามิ, โก นุ ตฺวมสิ มาริส’’ฯ
[259]
‘‘นารโท อิติ เม นามํ [นาเมน (สฺยา. ก.)], กสฺสโป อิติ มํ วิทู;
โภโต สกาสมาคจฺฉิํ, สาธุ สพฺภิ สมาคโมฯ
[260]
‘‘ตสฺส เต สพฺโพ อานนฺโท, วิหาโร อุปวตฺตตุ;
ยํ อูนํ [ยทูนํ (สี. สฺยา. ปี.)] ตํ ปริปูเรหิ, ขนฺติยา อุปสเมน จฯ
[261]
‘‘ปสารย สนฺนตญฺจ, อุนฺนตญฺจ ปสารย [ปหารย (สฺยา. ปี. ก.)];
กมฺมํ วิชฺชญฺจ ธมฺมญฺจ, สกฺกตฺวาน ปริพฺพช’’ฯ
[262]
‘‘พหู หตฺถี จ อสฺเส จ, นคเร ชนปทานิ จ;
หิตฺวา ชนก ปพฺพชิโต, กปาเล [กปลฺเล (สี. ปี.)] รติมชฺฌคาฯ
[263]
‘‘กจฺจิ นุ เต ชานปทา, มิตฺตามจฺจา จ ญาตกา;
ทุพฺภิมกํสุ ชนก, กสฺมา เต ตํ อรุจฺจถ’’ฯ
[264]
‘‘น มิคาชิน ชาตุจฺเฉ [ชาตุจฺจ (สี. ปี.)], อหํ กญฺจิ กุทาจนํ;
อธมฺเมน ชิเน ญาติํ, น จาปิ ญาตโย มมํฯ
[265]
‘‘ทิสฺวาน โลกวตฺตนฺตํ, ขชฺชนฺตํ กทฺทมีกตํ;
หญฺญเร พชฺฌเร เจตฺถ, ยตฺถ สนฺโน [สตฺโต (สี.)] ปุถุชฺชโน;
เอตาหํ อุปมํ กตฺวา, ภิกฺขโกสฺมิ มิคาชิน’’ฯ
[266]
‘‘โก นุ เต ภควา สตฺถา, กสฺเสตํ วจนํ สุจิ;
น หิ กปฺปํ วา วิชฺชํ วา, ปจฺจกฺขาย รเถสภ;
สมณํ อาหุ วตฺตนฺตํ, ยถา ทุกฺขสฺสติกฺกโม’’ฯ
[267]
‘‘น มิคาชิน ชาตุจฺเฉ, อหํ กญฺจิ กุทาจนํ;
สมณํ พฺราหฺมณํ วาปิ, สกฺกตฺวา อนุปาวิสิํ’’ฯ
[268]
‘‘มหตา จานุภาเวน, คจฺฉนฺโต สิริยา ชลํ;
คียมาเนสุ คีเตสุ, วชฺชมาเนสุ วคฺคุสุฯ
[269]
‘‘ตูริยตาฬสงฺฆุฏฺเฐ [ตุริยตาฬิตสงฺฆุฏฺเฐ (สี. ปี.)], สมฺมตาลสมาหิเต;
ส มิคาชิน มทฺทกฺขิํ, ผลิํ [ผลํ (สี. ปี. ก.)] อมฺพํ ติโรจฺฉทํ;
หญฺญมานํ [ตุชฺชมานํ (สี.), ตุทมานํ (สฺยา.), ตทฺทมานํ (ปี.), หตมานํ (ก.)] มนุสฺเสหิ, ผลกาเมหิ ชนฺตุภิฯ
[270]
‘‘โส โขหํ ตํ สิริํ หิตฺวา, โอโรหิตฺวา มิคาชิน;
มูลํ อมฺพสฺสุปาคจฺฉิํ, ผลิโน นิปฺผลสฺส จฯ
[271]
‘‘ผลิํ [ผลํ (สี. ปี. ก.)] อมฺพํ หตํ ทิสฺวา, วิทฺธํสฺตํ วินฬีกตํ;
อเถกํ [อเถตํ (สี. ปี.)] อิตรํ อมฺพํ, นีโลภาสํ มโนรมํฯ
[272]
‘‘เอวเมว นูนมฺเหปิ [นูน อมฺเห (สี. ปี.)], อิสฺสเร พหุกณฺฏเก;
อมิตฺตา โน วธิสฺสนฺติ, ยถา อมฺโพ ผลี หโตฯ
[273]
‘‘อชินมฺหิ หญฺญเต ทีปิ, นาโค ทนฺเตหิ หญฺญเต;
ธนมฺหิ ธนิโน หนฺติ, อนิเกตมสนฺถวํ;
ผลี อมฺโพ อผโล จ, เต สตฺถาโร อุโภ มม’’ฯ
[274]
‘‘สพฺโพ ชโน ปพฺยาธิโต, ราชา ปพฺพชิโต อิติ;
หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, รถิกา ปตฺติการกาฯ
[275]
‘‘อสฺสาสยิตฺวา ชนตํ, ฐปยิตฺวา ปฏิจฺฉทํ;
ปุตฺตํ รชฺเช ฐเปตฺวาน, อถ ปจฺฉา ปพฺพชิสฺสสิ’’ฯ
[276]
‘‘จตฺตา มยา ชานปทา, มิตฺตามจฺจา จ ญาตกา;
สนฺติ ปุตฺตา วิเทหานํ, ทีฆาวุ รฏฺฐวฑฺฒโน;
เต รชฺชํ การยิสฺสนฺติ, มิถิลายํ ปชาปติ’’ฯ
[277]
‘‘เอหิ ตํ อนุสิกฺขามิ, ยํ วากฺยํ มม รุจฺจติ;
รชฺชํ ตุวํ การยสิ [การยนฺตี (สี. สฺยา. ปี.)], ปาปํ ทุจฺจริตํ พหุํ;
กาเยน วาจา มนสา, เยน คจฺฉสิ [กญฺฉิสิ (สี. ปี.)] ทุคฺคติํฯ
[278]
‘‘ปรทินฺนเกน ปรนิฏฺฐิเตน, ปิณฺเฑน ยาเปหิ ส ธีรธมฺโม’’ฯ
[279]
‘‘โยปิ จตุตฺเถ ภตฺตกาเล น ภุญฺเช, อชุฏฺฐมารีว [อชทฺธุมารีว (สี.), อชฺฌุฏฺฐมาริว (สฺยา.), อชทฺธุมาริว (ปี.) มชฺฌิมนิกาเย, องฺคุตฺตรนิกาเย จ ปสฺสิตพฺพํ] ขุทาย มิยฺเย;
น ตฺเวว ปิณฺฑํ ลุฬิตํ อนริยํ, กุลปุตฺตรูโป สปฺปุริโส น เสเว;
ตยิทํ น สาธุ ตยิทํ น สุฏฺฐุ, สุนขุจฺฉิฏฺฐกํ ชนก ภุญฺชเส ตุวํ’’ฯ
[280]
‘‘น จาปิ เม สีวลิ โส อภกฺโข, ยํ โหติ จตฺตํ คิหิโน สุนสฺส วา;
เย เกจิ โภคา อิธ ธมฺมลทฺธา, สพฺโพ โส ภกฺโข อนวโยติ [อนวชฺโชติ (สี. ปี.)] วุตฺโต’’ฯ
[281]
‘‘กุมาริเก อุปเสนิเย, นิจฺจํ นิคฺคฬมณฺฑิเต;
กสฺมา เต เอโก ภุโช ชนติ, เอโก เต น ชนตี ภุโช’’ฯ
[282]
‘‘อิมสฺมิํ เม สมณ หตฺเถ, ปฏิมุกฺกา ทุนีวรา [ทุนีธุรา (สี. ปี.)];
สงฺฆาตา [สํฆฏฺฏา (สฺยา. ก.)] ชายเต สทฺโท, ทุติยสฺเสว สา คติฯ
[283]
‘‘อิมสฺมิํ เม สมณ หตฺเถ, ปฏิมุกฺโก เอกนีวโร [เอกนีธุโร (สี. ปี.)];
โส อทุติโย น ชนติ, มุนิภูโตว ติฏฺฐติฯ
[284]
‘‘วิวาทปฺปตฺโต [วิวาทมตฺโต (ปี.)] ทุติโย, เกเนโก วิวทิสฺสติ;
ตสฺส เต สคฺคกามสฺส, เอกตฺตมุปโรจตํ’’ฯ
[285]
‘‘สุณาสิ สีวลิ กถา [คาถา (สี. สฺยา. ปี.)], กุมาริยา ปเวทิตา;
เปสิยา [เปสฺสิยา (สี. ปี.)] มํ ครหิตฺโถ, ทุติยสฺเสว สา คติฯ
[286]
‘‘อยํ ทฺเวธาปโถ ภทฺเท, อนุจิณฺโณ ปถาวิหิ;
เตสํ ตฺวํ เอกํ คณฺหาหิ, อหเมกํ ปุนาปรํฯ
[287]
‘‘มาวจ [เนว (สี. ปี.), มา จ (สฺยา. ก.)] มํ ตฺวํ ปติ เมติ, นาหํ [มาหํ (สี. ปี.)] ภริยาติ วา ปุน’’;
‘‘อิมเมว กถยนฺตา, ถูณํ นครุปาคมุํฯ
[288]
‘‘โกฏฺฐเก อุสุการสฺส, ภตฺตกาเล อุปฏฺฐิเต;
ตตฺรา จ โส อุสุกาโร, (เอกํ ทณฺฑํ อุชุํ กตํ;) [( ) นตฺถิ พหูสุ]
เอกญฺจ จกฺขุํ นิคฺคยฺห, ชิมฺหเมเกน เปกฺขติ’’ฯ
[289]
‘‘เอวํ โน สาธุ ปสฺสสิ, อุสุการ สุโณหิ เม;
ยเทกํ จกฺขุํ นิคฺคยฺห, ชิมฺหเมเกน เปกฺขสิ’’ฯ
[290]
‘‘ทฺวีหิ สมณ จกฺขูหิ, วิสาลํ วิย ขายติ;
อสมฺปตฺวา ปรมํ [ปรํ (สี. ปี.)] ลิงฺคํ, นุชุภาวาย กปฺปติฯ
[291]
‘‘เอกญฺจ จกฺขุํ นิคฺคยฺห, ชิมฺหเมเกน เปกฺขโต;
สมฺปตฺวา ปรมํ ลิงฺคํ, อุชุภาวาย กปฺปติฯ
[292]
‘‘วิวาทปฺปตฺโต [วิวาทมตฺโต (ปี.)] ทุติโย, เกเนโก วิวทิสฺสติ;
ตสฺส เต สคฺคกามสฺส, เอกตฺตมุปโรจตํ’’ฯ
[293]
‘‘สุณาสิ สีวลิ กถา [คาถา (สี. สฺยา. ปี.)], อุสุกาเรน เวทิตา;
เปสิยา มํ ครหิตฺโถ, ทุติยสฺเสว สา คติฯ
[294]
‘‘อยํ ทฺเวธาปโถ ภทฺเท, อนุจิณฺโณ ปถาวิหิ;
เตสํ ตฺวํ เอกํ คณฺหาหิ, อหเมกํ ปุนาปรํฯ
[295]
‘‘มาวจ มํ ตฺวํ ปติ เมติ, นาหํ ภริยาติ วา ปุน’’;
‘‘มุญฺชาเวสิกา ปวาฬฺหา, เอกา วิหร สีวลี’’ติฯ
มหาชนกชาตกํ ทุติยํฯ
540. สุวณฺณสามชาตกํ (3)
[296]
‘‘โก นุ มํ อุสุนา วิชฺฌิ, ปมตฺตํ อุทหารกํ [หาริกํ (สฺยา.), หาริยํ (ก.)];
ขตฺติโย พฺราหฺมโณ เวสฺโส, โก มํ วิทฺธา นิลียสิฯ
[297]
‘‘น เม มํสานิ ขชฺชานิ, จมฺเมนตฺโถ น วิชฺชติ;
อถ เกน นุ วณฺเณน, วิทฺเธยฺยํ มํ อมญฺญถฯ
[298]
‘‘โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต, กถํ ชาเนมุ ตํ มยํ;
ปุฏฺโฐ เม สมฺม อกฺขาหิ, กิํ มํ วิทฺธา นิลียสิ’’ฯ
[299]
‘‘ราชาหมสฺมิ กาสีนํ, ปีฬิยกฺโขติ มํ วิทู;
โลภา รฏฺฐํ ปหิตฺวาน, มิคเมสํ จรามหํฯ
[300]
‘‘อิสฺสตฺเถ จสฺมิ กุสโล, ทฬฺหธมฺโมติ วิสฺสุโต;
นาโคปิ เม น มุจฺเจยฺย, อาคโต อุสุปาตนํฯ
[301]
‘‘โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต [ตฺวํ จ กสฺส วา ปุตฺโตสิ (สี. ปี.)], กถํ ชาเนมุ ตํ มยํ;
ปิตุโน อตฺตโน จาปิ, นามโคตฺตํ ปเวทย’’ฯ
[302]
‘‘เนสาทปุตฺโต ภทฺทนฺเต, สาโม อิติ มํ ญาตโย;
อามนฺตยิํสุ ชีวนฺตํ, สฺวชฺเชวาหํ คโต [สฺวาชฺเชวงฺคโต (สฺยา.), สฺวชฺเชวงฺคเต (ก.)] สเยฯ
[303]
‘‘วิทฺโธสฺมิ ปุถุสลฺเลน, สวิเสน ยถา มิโค;
สกมฺหิ โลหิเต ราช, ปสฺส เสมิ ปริปฺลุโตฯ
[304]
‘‘ปฏิวามคตํ [ปฏิธมฺม คตํ (สี. ปี.)] สลฺลํ, ปสฺส ธิมฺหามิ [วิหามฺหิ (สี. ปี.)] โลหิตํ;
อาตุโร ตฺยานุปุจฺฉามิ, กิํ มํ วิทฺธา นิลียสิฯ
[305]
‘‘อชินมฺหิ หญฺญเต ทีปิ, นาโค ทนฺเตหิ หญฺญเต;
อถ เกน นุ วณฺเณน, วิทฺเธยฺยํ มํ อมญฺญถ’’ฯ
[306]
‘‘มิโค อุปฏฺฐิโต อาสิ, อาคโต อุสุปาตนํ;
ตํ ทิสฺวา อุพฺพิชี สาม, เตน โกโธ มมาวิสิ’’ฯ
[307]
‘‘ยโต สรามิ อตฺตานํ, ยโต ปตฺโตสฺมิ วิญฺญุตํ;
น มํ มิคา อุตฺตสนฺติ, อรญฺเญ สาปทานิปิฯ
[308]
‘‘ยโต นิธิํ ปริหริํ, ยโต ปตฺโตสฺมิ โยพฺพนํ;
น มํ มิคา อุตฺตสนฺติ, อรญฺเญ สาปทานิปิฯ
[309]
‘‘ภีรู กิมฺปุริสา ราช, ปพฺพเต คนฺธมาทเน;
สมฺโมทมานา คจฺฉาม, ปพฺพตานิ วนานิ จฯ
[310]
(‘‘น มํ มิคา อุตฺตสนฺติ, อรญฺเญ สาปทานิปิ;) [( ) นตฺถิ สี. สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ]
อถ เกน นุ วณฺเณน, อุตฺราสนฺติ มิคา มมํ’’ [อุตฺราเส โส มิโค มมํ (สี. ปี.)]ฯ
[311]
‘‘น ตํ ตส [น ตทฺทสา (สี. ปี.)] มิโค สาม, กิํ ตาหํ อลิกํ ภเณ;
โกธโลภาภิภูตาหํ, อุสุํ เต ตํ อวสฺสชิํ [อวิสฺสชิํ (สฺยา.)]ฯ
[312]
‘‘กุโต นุ สาม อาคมฺม, กสฺส วา ปหิโต ตุวํ;
อุทหาโร นทิํ คจฺฉ, อาคโต มิคสมฺมตํ’’ฯ
[313]
‘‘อนฺธา มาตาปิตา มยฺหํ, เต ภรามิ พฺรหาวเน;
เตสาหํ อุทกาหาโร, อาคโต มิคสมฺมตํฯ
[314]
‘‘อตฺถิ เนสํ อุสามตฺตํ, อถ สาหสฺส ชีวิตํ;
อุทกสฺส อลาเภน , มญฺเญ อนฺธา มริสฺสเรฯ
[315]
‘‘น เม อิทํ ตถา ทุกฺขํ, ลพฺภา หิ ปุมุนา อิทํ;
ยญฺจ อมฺมํ น ปสฺสามิ, ตํ เม ทุกฺขตรํ อิโตฯ
[316]
‘‘น เม อิทํ ตถา ทุกฺขํ, ลพฺภา หิ ปุมุนา อิทํ;
ยญฺจ ตาตํ น ปสฺสามิ, ตํ เม ทุกฺขตรํ อิโตฯ
[317]
‘‘สา นูน กปณา อมฺมา, จิรรตฺตาย รุจฺฉติ [รุจฺจติ (ก.)];
อฑฺฒรตฺเตว รตฺเต วา, นทีว อวสุจฺฉติ [อวสุสฺสติ (สฺยา.)]ฯ
[318]
‘‘โส นูน กปโณ ตาโต, จิรรตฺตาย รุจฺฉติ [รุจฺจติ (ก.)];
อฑฺฒรตฺเตว รตฺเต วา, นทีว อวสุจฺฉติ [อวสุสฺสติ (สฺยา.)]ฯ
[319]
‘‘อุฏฺฐานปาทจริยาย [ปาริจริยาย (สี. ปี.)], ปาทสมฺพาหนสฺส จ;
สาม ตาต วิลปนฺตา, หิณฺฑิสฺสนฺติ พฺรหาวเนฯ
[320]
‘‘อิทมฺปิ ทุติยํ สลฺลํ, กมฺเปติ หทยํ มมํ;
ยญฺจ อนฺเธ น ปสฺสามิ, มญฺเญ หิสฺสามิ [ยญฺจ เหสฺสามิ (สี. ปี.), ตํ เมํ หิสฺสามิ (ก.)] ชีวิตํ’’ฯ
[321]
‘‘มา พาฬฺหํ ปริเทเวสิ, สาม กลฺยาณทสฺสน;
อหํ กมฺมกโร หุตฺวา, ภริสฺสํ เต พฺรหาวเนฯ
[322]
‘‘อิสฺสตฺเถ จสฺมิ กุสโล, ทฬฺหธมฺโมติ วิสฺสุโต;
อหํ กมฺมกโร หุตฺวา, ภริสฺสํ เต พฺรหาวเนฯ
[323]
‘‘มิคานํ [มคานํ (ก.)] วิฆาสมนฺเวสํ, วนมูลผลานิ จ;
อหํ กมฺมกโร หุตฺวา, ภริสฺสํ เต พฺรหาวเนฯ
[324]
‘‘กตมํ ตํ วนํ สาม, ยตฺถ มาตาปิตา ตว;
อหํ เต ตถา ภริสฺสํ, ยถา เต อภรี ตุวํ’’ฯ
[325]
‘‘อยํ เอกปที ราช, โยยํ อุสฺสีสเก มม;
อิโต คนฺตฺวา อฑฺฒโกสํ, ตตฺถ เนสํ อคารกํ;
ยตฺถ มาตาปิตา มยฺหํ, เต ภรสฺสุ อิโต คโตฯ
[326]
‘‘นโม เต กาสิราชตฺถุ, นโม เต กาสิวฑฺฒน;
อนฺธา มาตาปิตา มยฺหํ, เต ภรสฺสุ พฺรหาวเนฯ
[327]
‘‘อญฺชลิํ เต ปคฺคณฺหามิ, กาสิราช นมตฺถุ เต;
มาตรํ ปิตรํ มยฺหํ, วุตฺโต วชฺชาสิ วนฺทนํ’’ฯ
[328]
‘‘อิทํ วตฺวาน โส สาโม, ยุวา กลฺยาณทสฺสโน;
มุจฺฉิโต วิสเวเคน, วิสญฺญี สมปชฺชถฯ
[329]
‘‘ส ราชา ปริเทเวสิ, พหุํ การุญฺญสญฺหิตํ;
อชรามโรหํ อาสิํ, อชฺเชตํ ญามิ [อชฺชหญฺญามิ (ก.)] โน ปุเร;
สามํ กาลงฺกตํ ทิสฺวา, นตฺถิ มจฺจุสฺส นาคโมฯ
[330]
‘‘ยสฺสุ มํ ปฏิมนฺเตติ, สวิเสน สมปฺปิโต;
สฺวชฺเชวํ คเต กาเล, น กิญฺจิ มภิภาสติฯ
[331]
‘‘นิรยํ นูน คจฺฉามิ, เอตฺถ เม นตฺถิ สํสโย;
ตทา หิ ปกตํ ปาปํ, จิรรตฺตาย กิพฺพิสํฯ
[332]
‘‘ภวนฺติ ตสฺส วตฺตาโร, คาเม กิพฺพิสการโก;
อรญฺเญ นิมฺมนุสฺสมฺหิ, โก มํ วตฺตุมรหติฯ
[333]
‘‘สารยนฺติ หิ กมฺมานิ, คาเม สํคจฺฉ มาณวา;
อรญฺเญ นิมฺมนุสฺสมฺหิ, โก นุ มํ สารยิสฺสติ’’ฯ
[334]
‘‘สา เทวตา อนฺตรหิตา, ปพฺพเต คนฺธมาทเน;
รญฺโญว อนุกมฺปาย, อิมา คาถา อภาสถฯ
[335]
‘‘อาคุํ กิร มหาราช, อกริ [อกรา (สี.)] กมฺม ทุกฺกฏํ;
อทูสกา ปิตาปุตฺตา, ตโย เอกูสุนา หตาฯ
[336]
‘‘เอหิ ตํ อนุสิกฺขามิ, ยถา เต สุคตี สิยา;
ธมฺเมนนฺเธ วเน โปส, มญฺเญหํ สุคตี ตยาฯ
[337]
‘‘ส ราชา ปริเทวิตฺวา, พหุํ การุญฺญสญฺหิตํ;
อุทกกุมฺภมาทาย, ปกฺกามิ ทกฺขิณามุโขฯ
[338]
‘‘กสฺส นุ เอโส ปทสทฺโท, มนุสฺสสฺเสว อาคโต;
เนโส สามสฺส นิคฺโฆโส, โก นุ ตฺวมสิ มาริสฯ
[339]
‘‘สนฺตญฺหิ สาโม วชติ, สนฺตํ ปาทานิ เนยติ [อุตฺตหิ (สี.)];
เนโส สามสฺส นิคฺโฆโส, โก นุ ตฺวมสิ มาริส’’ฯ
[340]
‘‘ราชาหมสฺมิ กาสีนํ, ปีฬิยกฺโขติ มํ วิทู;
โลภา รฏฺฐํ ปหิตฺวาน, มิคเมสํ จรามหํฯ
[341]
‘‘อิสฺสตฺเถ จสฺมิ กุสโล, ทฬฺหธมฺโมติ วิสฺสุโต;
นาโคปิ เม น มุจฺเจยฺย, อาคโต อุสุปาตนํ’’ฯ
[342]
‘‘สฺวาคตํ เต มหาราช, อโถ เต อทุราคตํ;
อิสฺสโรสิ อนุปฺปตฺโต, ยํ อิธตฺถิ ปเวทยฯ
[343]
‘‘ตินฺทุกานิ ปิยาลานิ, มธุเก กาสุมาริโย;
ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ, ภุญฺช ราช วรํ วรํฯ
[344]
‘‘อิทมฺปิ ปานียํ สีตํ, อาภตํ คิริคพฺภรา;
ตโต ปิว มหาราช, สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสิ’’ฯ
[345]
‘‘นาลํ อนฺธา วเน ทฏฺฐุํ, โก นุ โว ผลมาหริ;
อนนฺธสฺเสวยํ สมฺมา, นิวาโป มยฺห ขายติ’’ฯ
[346]
‘‘ทหโร ยุวา นาติพฺรหา, สาโม กลฺยาณทสฺสโน;
ทีฆสฺส เกสา อสิตา, อโถ สูนคฺค [โสนคฺค (ก.)] เวลฺลิตาฯ
[347]
‘‘โส หเว ผลมาหริตฺวา, อิโต อาทาย [อาทา (สี. ปี.)] กมณฺฑลุํ;
นทิํ คโต อุทหาโร, มญฺเญ น ทูรมาคโต’’ฯ
[348]
‘‘อหํ ตํ อวธิํ สามํ, โย ตุยฺหํ ปริจารโก;
ยํ กุมารํ ปเวเทถ, สามํ กลฺยาณทสฺสนํฯ
[349]
‘‘ทีฆสฺส เกสา อสิตา, อโถ สูนคฺคเวลฺลิตา;
เตสุ โลหิตลิตฺเตสุ, เสติ สาโม มยา หโต’’ฯ
[350]
‘‘เกน ทุกูลมนฺเตสิ, หโต สาโมติ วาทินา;
หโต สาโมติ สุตฺวาน, หทยํ เม ปเวธติฯ
[351]
‘‘อสฺสตฺถสฺเสว ตรุณํ, ปวาฬํ มาลุเตริตํ;
หโต สาโมติ สุตฺวาน, หทยํ เม ปเวธติ’’ฯ
[352]
‘‘ปาริเก กาสิราชายํ, โส สามํ มิคสมฺมเต;
โกธสา อุสุนา วิชฺฌิ, ตสฺส มา ปาปมิจฺฉิมฺหา’’ฯ
[353]
‘‘กิจฺฉา ลทฺโธ ปิโย ปุตฺโต, โย อนฺเธ อภรี วเน;
ตํ เอกปุตฺตํ ฆาติมฺหิ, กถํ จิตฺตํ น โกปเย’’ฯ
[354]
‘‘กิจฺฉา ลทฺโธ ปิโย ปุตฺโต, โย อนฺเธ อภรี วเน;
ตํ เอกปุตฺตํ ฆาติมฺหิ, อกฺโกธํ อาหุ ปณฺฑิตา’’ฯ
[355]
‘‘มา พาฬฺหํ ปริเทเวถ, หโต สาโมติ วาทินา;
อหํ กมฺมกโร หุตฺวา, ภริสฺสามิ พฺรหาวเนฯ
[356]
‘‘อิสฺสตฺเถ จสฺมิ กุสโล, ทฬฺหธมฺโมติ วิสฺสุโต;
อหํ กมฺมกโร หุตฺวา, ภริสฺสามิ พฺรหาวเนฯ
[357]
‘‘มิคานํ วิฆาสมนฺเวสํ, วนมูลผลานิ จ;
อหํ กมฺมกโร หุตฺวา, ภริสฺสามิ พฺรหาวเน’’ฯ
[358]
‘‘เนส ธมฺโม มหาราช, เนตํ อมฺเหสุ กปฺปติ;
ราชา ตฺวมสิ อมฺหากํ, ปาเท วนฺทาม เต มยํ’’ฯ
[359]
‘‘ธมฺมํ เนสาท ภณถ, กตา อปจิตี ตยา;
ปิตา ตฺวมสิ [ตฺวมหิ (?)] อมฺหากํ, มาตา ตฺวมสิ ปาริเก’’ฯ
[360]
‘‘นโม เต กาสิราชตฺถุ, นโม เต กาสิวฑฺฒน;
อญฺชลิํ เต ปคฺคณฺหาม, ยาว สามานุปาปยฯ
[361]
‘‘ตสฺส ปาเท สมชฺชนฺตา [ปวฏฺฏนฺตา (ปี.)], มุขญฺจ ภุชทสฺสนํ;
สํสุมฺภมานา อตฺตานํ, กาลมาคมยามเส’’ฯ
[362]
‘‘พฺรหา วาฬมิคากิณฺณํ, อากาสนฺตํว ทิสฺสติ;
ยตฺถ สาโม หโต เสติ, จนฺโทว ปติโต ฉมาฯ
[363]
‘‘พฺรหา วาฬมิคากิณฺณํ, อากาสนฺตํว ทิสฺสติ;
ยตฺถ สาโม หโต เสติ, สูริโยว ปติโต ฉมาฯ
[364]
‘‘พฺรหา วาฬมิคากิณฺณํ, อากาสนฺตํว ทิสฺสติ;
ยตฺถ สาโม หโต เสติ, ปํสุนา ปติกุนฺติโต [กุณฺฐิโต (สี. สฺยา. ปี.) เอวมุปริปิ]ฯ
[365]
‘‘พฺรหา วาฬมิคากิณฺณํ, อากาสนฺตํว ทิสฺสติ;
ยตฺถ สาโม หโต เสติ, อิเธว วสถสฺสเม’’ฯ
[366]
‘‘ยทิ ตตฺถ สหสฺสานิ, สตานิ นิยุตานิ [นหุตานิ (สี. สฺยา. ปี.)] จ;
เนวมฺหากํ ภยํ โกจิ, วเน วาเฬสุ วิชฺชติ’’ฯ
[367]
‘‘ตโต อนฺธานมาทาย, กาสิราชา พฺรหาวเน;
หตฺเถ คเหตฺวา ปกฺกามิ, ยตฺถ สาโม หโต อหุฯ
[368]
‘‘ทิสฺวาน ปติตํ สามํ, ปุตฺตกํ ปํสุกุนฺถิตํ;
อปวิทฺธํ พฺรหารญฺเญ, จนฺทํว ปติตํ ฉมาฯ
[369]
‘‘ทิสฺวาน ปติตํ สามํ, ปุตฺตกํ ปํสุกุนฺถิตํ;
อปวิทฺธํ พฺรหารญฺเญ, สูริยํว ปติตํ ฉมาฯ
[370]
‘‘ทิสฺวาน ปติตํ สามํ, ปุตฺตกํ ปํสุกุนฺถิตํ;
อปวิทฺธํ พฺรหารญฺเญ, กลูนํ [กรุณํ (สี. ปี.)] ปริเทวยุํฯ
[371]
‘‘ทิสฺวาน ปติตํ สามํ, ปุตฺตกํ ปํสุกุนฺถิตํ;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, อธมฺโม กิร โภ อิติฯ
[372]
‘‘พาฬฺหํ โข ตฺวํ ปมตฺโตสิ, สาม กลฺยาณทสฺสน;
โย อชฺเชวํ [สฺวชฺเชวํ (ก.) เอวมุปริปิ] คเต กาเล, น กิญฺจิ มภิภาสสิฯ
[373]
‘‘พาฬฺหํ โข ตฺวํ ปทิตฺโตสิ, สาม กลฺยาณทสฺสน;
โย อชฺเชวํ คเต กาเล, น กิญฺจิ มภิภาสสิฯ
[374]
‘‘พาฬฺหํ โข ตฺวํ ปกุทฺโธสิ, สาม กลฺยาณทสฺสน;
โย อชฺเชวํ คเต กาเล, น กิญฺจิ มภิภาสสิฯ
[375]
‘‘พาฬฺหํ โข ตฺวํ ปสุตฺโตสิ, สาม กลฺยาณทสฺสน;
โย อชฺเชวํ คเต กาเล, น กิญฺจิ มภิภาสสิฯ
[376]
‘‘พาฬฺหํ โข ตฺวํ วิมโนสิ, สาม กลฺยาณทสฺสน;
โย อชฺเชวํ คเต กาเล, น กิญฺจิ มภิภาสสิฯ
[377]
‘‘ชฏํ วลินํ ปํสุคตํ [ปงฺกหตํ (สี. ปี.)], โก ทานิ สณฺฐเปสฺสติ [สณฺฐเปสฺสติ (สี. สฺยา. ปี.)];
สาโม อยํ กาลงฺกโต, อนฺธานํ ปริจารโกฯ
[378]
‘‘โก เม สมฺมชฺชมาทาย [เจ สมฺมชฺชนาทาย (สี.), โน สมฺมชฺชนาทาย (สฺยา.), เม สมฺมชฺชนาทาย (ปี.)], สมฺมชฺชิสฺสติ อสฺสมํ;
สาโม อยํ กาลงฺกโต, อนฺธานํ ปริจารโกฯ
[379]
‘‘โก ทานิ นฺหาปยิสฺสติ, สีเตนุณฺโหทเกน จ;
สาโม อยํ กาลงฺกโต, อนฺธานํ ปริจารโกฯ
[380]
‘‘โก ทานิ โภชยิสฺสติ, วนมูลผลานิ จ;
สาโม อยํ กาลงฺกโต, อนฺธานํ ปริจารโก’’ฯ
[381]
‘‘ทิสฺวาน ปติตํ สามํ, ปุตฺตกํ ปํสุกุนฺถิตํ;
อฏฺฏิตา ปุตฺตโสเกน, มาตา สจฺจํ อภาสถฯ
[382]
‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, ธมฺมจารี ปุเร อหุ;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ
[383]
‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, พฺรหฺมจารี ปุเร อหุ;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ
[384]
‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, สจฺจวาที ปุเร อหุ;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ
[385]
‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, มาตาเปตฺติภโร [มาตาเปติภโร (สฺยา.), มาตาปิตฺติภโร (ก.)] อหุ;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ
[386]
‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, กุเล เชฏฺฐาปจายิโก;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ
[387]
‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, ปาณา ปิยตโร มม;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ
[388]
‘‘ยํ กิญฺจิตฺถิ กตํ ปุญฺญํ, มยฺหญฺเจว ปิตุจฺจ เต;
สพฺเพน เตน กุสเลน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุ’’ฯ
[389]
‘‘ทิสฺวาน ปติตํ สามํ, ปุตฺตกํ ปํสุกุนฺถิตํ;
อฏฺฏิโต ปุตฺตโสเกน, ปิตา สจฺจํ อภาสถฯ
[390]
‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, ธมฺมจารี ปุเร อหุ;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ
[391]
‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, พฺรหฺมจารี ปุเร อหุ;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ
[392]
‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, สจฺจวาที ปุเร อหุ;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ
[393]
‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, มาตาเปตฺติภโร อหุ;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ
[394]
‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, กุเล เชฏฺฐาปจายิโก;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ
[395]
‘‘เยน สจฺเจนยํ สาโม, ปาณา ปิยตโร มม;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ
[396]
‘‘ยํ กิญฺจิตฺถิ [กิญฺจตฺถิ (สี. ปี.)] กตํ ปุญฺญํ, มยฺหญฺเจว มาตุจฺจ เต;
สพฺเพน เตน กุสเลน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ
[397]
‘‘สา เทวตา อนฺตรหิตา, ปพฺพเต คนฺธมาทเน;
สามสฺส อนุกมฺปาย, อิมํ สจฺจํ อภาสถฯ
[398]
‘‘ปพฺพตฺยาหํ คนฺธมาทเน, จิรรตฺตนิวาสินี [จิรํ รตฺตํ นิวาสินี (สฺยา.)];
น เม ปิยตโร โกจิ, อญฺโญ สาเมน [สามา น (สี. ปี.)] วิชฺชติ;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุฯ
[399]
‘‘สพฺเพ วนา คนฺธมยา, ปพฺพเต คนฺธมาทเน;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, วิสํ สามสฺส หญฺญตุ’’ฯ
[400]
เตสํ ลาลปฺปมานานํ, พหุํ การุญฺญสญฺหิตํ;
ขิปฺปํ สาโม สมุฏฺฐาสิ, ยุวา กลฺยาณทสฺสโนฯ
[401]
‘‘สาโมหมสฺมิ ภทฺทํ โว [ภทฺทนฺเต (ก.)], โสตฺถินามฺหิ สมุฏฺฐิโต;
มา พาฬฺหํ ปริเทเวถ, มญฺชุนาภิวเทถ มํ’’ฯ
[402]
‘‘สฺวาคตํ เต มหาราช, อโถ เต อทุราคตํ;
อิสฺสโรสิ อนุปฺปตฺโต, ยํ อิธตฺถิ ปเวทยฯ
[403]
‘‘ตินฺทุกานิ ปิยาลานิ, มธุเก กาสุมาริโย;
ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ, ภุญฺช ราช วรํ วรํฯ
[404]
‘‘อตฺถิ เม ปานิยํ สีตํ, อาภตํ คิริคพฺภรา;
ตโต ปิว มหาราช, สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสิ’’ฯ
[405]
‘‘สมฺมุยฺหามิ ปมุยฺหามิ, สพฺพา มุยฺหนฺติ เม ทิสา;
เปตํ ตํ สามมทฺทกฺขิํ, โก นุ ตฺวํ สาม ชีวสิ’’ฯ
[406]
‘‘อปิ ชีวํ มหาราช, ปุริสํ คาฬฺหเวทนํ;
อุปนีตมนสงฺกปฺปํ, ชีวนฺตํ มญฺญเต มตํฯ
[407]
‘‘อปิ ชีวํ มหาราช, ปุริสํ คาฬฺหเวทนํ;
ตํ นิโรธคตํ สนฺตํ, ชีวนฺตํ มญฺญเต มตํฯ
[408]
‘‘โย มาตรํ ปิตรํ วา, มจฺโจ ธมฺเมน โปสติ;
เทวาปิ นํ ติกิจฺฉนฺติ, มาตาเปตฺติภรํ นรํฯ
[409]
‘‘โย มาตรํ ปิตรํ วา, มจฺโจ ธมฺเมน โปสติ;
อิเธว นํ ปสํสนฺติ, เปจฺจ สคฺเค ปโมทติ’’ฯ
[410]
‘‘เอส ภิยฺโย ปมุยฺหามิ, สพฺพา มุยฺหนฺติ เม ทิสา;
สรณํ ตํ สาม คจฺฉามิ [สรณํ สาม คจฺฉามิ (สฺยา. ก.)], ตฺวญฺจ เม สรณํ ภว’’ฯ
[411]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มาตาปิตูสุ ขตฺติย;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[412]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, ปุตฺตทาเรสุ ขตฺติย;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[413]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มิตฺตามจฺเจสุ ขตฺติย;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[414]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, วาหเนสุ พเลสุ จ;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[415]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, คาเมสุ นิคเมสุ จ;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[416]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, รฏฺเฐสุ ชนปเทสุ จ;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[417]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, สมณพฺราหฺมเณสุ จ;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[418]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มิคปกฺขีสุ ขตฺติย;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[419]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, ธมฺโม จิณฺโณ สุขาวโห;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[420]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, สอินฺทา เทวา สพฺรหฺมกา;
สุจิณฺเณน ทิวํ ปตฺตา, มา ธมฺมํ ราช ปามโท’’ติฯ
สุวณฺณสามชาตกํ [สามชาตกํ (สี. ปี.)] ตติยํฯ
541. นิมิชาตกํ (4)
[421]
‘‘อจฺเฉรํ วต โลกสฺมิํ, อุปฺปชฺชนฺติ วิจกฺขณา;
ยทา อหุ นิมิราชา, ปณฺฑิโต กุสลตฺถิโกฯ
[422]
‘‘ราชา สพฺพวิเทหานํ, อทา ทานํ อรินฺทโม;
ตสฺส ตํ ททโต ทานํ, สงฺกปฺโป อุทปชฺชถ;
ทานํ วา พฺรหฺมจริยํ วา, กตมํ สุ มหปฺผลํฯ
[423]
ตสฺส สงฺกปฺปมญฺญาย, มฆวา เทวกุญฺชโร;
สหสฺสเนตฺโต ปาตุรหุ, วณฺเณน วิหนํ [นิหนํ (สี. ปี.), วิหตํ (สฺยา. ก.)] ตมํฯ
[424]
สโลมหฏฺโฐ มนุชินฺโท, วาสวํ อวจา นิมิ;
‘‘เทวตา นุสิ คนฺธพฺโพ, อทุ สกฺโก ปุรินฺทโทฯ
[425]
‘‘น จ เม ตาทิโส วณฺโณ, ทิฏฺโฐ วา ยทิ วา สุโต;
[นตฺถิ สี. ปี. โปตฺถเกสุ] อาจิกฺข เม ตฺวํ ภทฺทนฺเต, กถํ ชาเนมุ ตํ มยํ’’ [นตฺถิ สี. ปี. โปตฺถเกสุ]ฯ
[426]
สโลมหฏฺฐํ ญตฺวาน, วาสโว อวจา นิมิํ;
‘‘สกฺโกหมสฺมิ เทวินฺโท, อาคโตสฺมิ ตวนฺติเก;
อโลมหฏฺโฐ มนุชินฺท, ปุจฺฉ ปญฺหํ ยมิจฺฉสิ’’ฯ
[427]
โส จ เตน กโตกาโส, วาสวํ อวจา นิมิ;
‘‘ปุจฺฉามิ ตํ มหาราช [มหาพาหุ (สี. ปี.), เทวราช (ก.)], สพฺพภูตานมิสฺสร;
ทานํ วา พฺรหฺมจริยํ วา, กตมํ สุ มหปฺผลํ’’ฯ
[428]
โส ปุฏฺโฐ นรเทเวน, วาสโว อวจา นิมิํ;
‘‘วิปากํ พฺรหฺมจริยสฺส, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[429]
‘‘หีเนน พฺรหฺมจริเยน, ขตฺติเย อุปปชฺชติ;
มชฺฌิเมน จ เทวตฺตํ, อุตฺตเมน วิสุชฺฌติฯ
[430]
‘‘น เหเต สุลภา กายา, ยาจโยเคน เกนจิ;
เย กาเย อุปปชฺชนฺติ, อนาคารา ตปสฺสิโนฯ
[431]
‘‘ทุทีโป [ทุติโป (ก.)] สาคโร เสโล, มุชกินฺโท [มุจลินฺโท (สี. สฺยา. ปี.), มุชกินฺโต (ก.)] ภคีรโส;
อุสินฺทโร [อุสีนโร (สี. ปี.)] กสฺสโป จ [อฏฺฐโก จ (สี. ปี.), อตฺถโก จ (สฺยา.)], อสโก จ ปุถุชฺชโนฯ
[432]
‘‘เอเต จญฺเญ จ ราชาโน, ขตฺติยา พฺราหฺมณา พหู;
ปุถุยญฺญํ ยชิตฺวาน, เปตตฺตํ [เปตํ เต (สี. ปี.)] นาติวตฺติสุํฯ
[433]
‘‘อถ ยีเม [อทฺธา อิเม (สี. ปี.), อทฺธายิเม (สฺยา.)] อวตฺติํสุ, อนาคารา ตปสฺสิโน;
สตฺติสโย ยามหนุ, โสมยาโม [โสมยาโค (สี. สฺยา. ปี.)] มโนชโวฯ
[434]
‘‘สมุทฺโท มาโฆ ภรโต จ, อิสิ กาลปุรกฺขโต [กาลิกริกฺขิโย (สี. ปี.)];
องฺคีรโส กสฺสโป จ, กิสวจฺโฉ อกตฺติ [อกิตฺติ (สี. ปี.), อกนฺติ (สฺยา.)] จฯ
[435]
‘‘อุตฺตเรน นที สีทา, คมฺภีรา ทุรติกฺกมา;
นฬคฺคิวณฺณา โชตนฺติ, สทา กญฺจนปพฺพตาฯ
[436]
‘‘ปรูฬฺหกจฺฉา ตครา, รูฬฺหกจฺฉา วนา นคา;
ตตฺราสุํ ทสสหสฺสา, โปราณา อิสโย ปุเรฯ
[437]
‘‘อหํ เสฏฺโฐสฺมิ ทาเนน, สํยเมน ทเมน จ;
อนุตฺตรํ วตํ กตฺวา, ปกิรจารี สมาหิเตฯ
[438]
‘‘ชาติมนฺตํ อชจฺจญฺจ, อหํ อุชุคตํ นรํ;
อติเวลํ นมสฺสิสฺสํ, กมฺมพนฺธู หิ มาณวา [มาติยา (สี. ปี.)]ฯ
[439]
‘‘สพฺเพ วณฺณา อธมฺมฏฺฐา, ปตนฺติ นิรยํ อโธ;
สพฺเพ วณฺณา วิสุชฺฌนฺติ, จริตฺวา ธมฺมมุตฺตมํ’’ฯ
[440]
อิทํ วตฺวาน มฆวา, เทวราชา สุชมฺปติ;
เวเทหมนุสาสิตฺวา, สคฺคกายํ อปกฺกมิฯ
[441]
‘‘อิมํ โภนฺโต นิสาเมถ, ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา;
ธมฺมิกานํ มนุสฺสานํ, วณฺณํ อุจฺจาวจํ พหุํฯ
[442]
‘‘ยถา อยํ นิมิราชา, ปณฺฑิโต กุสลตฺถิโก;
ราชา สพฺพวิเทหานํ, อทา ทานํ อรินฺทโมฯ
[443]
‘‘ตสฺส ตํ ททโต ทานํ, สงฺกปฺโป อุทปชฺชถ;
ทานํ วา พฺรหฺมจริยํ วา, กตมํ สุ มหปฺผลํ’’ฯ
[444]
อพฺภุโต วต โลกสฺมิํ, อุปฺปชฺชิ โลมหํสโน;
ทิพฺโพ รโถ ปาตุรหุ, เวเทหสฺส ยสสฺสิโนฯ
[445]
เทวปุตฺโต มหิทฺธิโก, มาตลิ เทวสารถิ;
นิมนฺตยิตฺถ ราชานํ, เวเทหํ มิถิลคฺคหํฯ
[446]
‘‘เอหิมํ รถมารุยฺห, ราชเสฏฺฐ ทิสมฺปติ;
เทวา ทสฺสนกามา เต, ตาวติํสา สอินฺทกา;
สรมานา หิ เต เทวา, สุธมฺมายํ สมจฺฉเร’’ฯ
[447]
ตโต ราชา ตรมาโน, เวเทโห มิถิลคฺคโห;
อาสนา วุฏฺฐหิตฺวาน, ปมุโข รถมารุหิฯ
[448]
อภิรูฬฺหํ รถํ ทิพฺพํ, มาตลิ เอตทพฺรวิ;
‘‘เกน ตํ เนมิ มคฺเคน, ราชเสฏฺฐ ทิสมฺปติ;
เยน วา ปาปกมฺมนฺตา, ปุญฺญกมฺมา จ เย นรา’’ฯ
[449]
‘‘อุภเยเนว มํ เนหิ, มาตลิ เทวสารถิ;
เยน วา ปาปกมฺมนฺตา, ปุญฺญกมฺมา จ เย นรา’’ฯ
[450]
‘‘เกน ตํ ปฐมํ เนมิ, ราชเสฏฺฐ ทิสมฺปติ;
เยน วา ปาปกมฺมนฺตา, ปุญฺญกมฺมา จ เย นรา’’ฯ
[451]
‘‘นิรเย [นิริยํ (สฺยา. ก.)] ตาว ปสฺสามิ, อาวาเส [อาวาสํ (สฺยา. ก.)] ปาปกมฺมินํ;
ฐานานิ ลุทฺทกมฺมานํ, ทุสฺสีลานญฺจ ยา คติ’’ฯ
[452]
ทสฺเสสิ มาตลิ รญฺโญ, ทุคฺคํ เวตรณิํ นทิํ;
กุถิตํ ขารสํยุตฺตํ, ตตฺตํ อคฺคิสิขูปมํ [อคฺคิสโมทกํ (ก.)]ฯ
[453]
นิมี หเว มาตลิมชฺฌภาสถ [มาตลิมชฺฌภาสิ (สฺยา.)], ทิสฺวา ชนํ ปตมานํ วิทุคฺเค;
‘‘ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา เวตรณิํ ปตนฺติ’’ฯ
[454]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[455]
‘‘เย ทุพฺพเล พลวนฺตา ชีวโลเก, หิํสนฺติ โรสนฺติ สุปาปธมฺมา;
เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, เตเม ชนา เวตรณิํ ปตนฺติ’’ฯ
[456]
‘‘สามา จ โสณา สพลา จ คิชฺฌา, กาโกลสงฺฆา อทนฺติ [อเทนฺติ (สี. สฺยา. ปี.) เอวมุปริปิ] เภรวา;
ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชเน กาโกลสงฺฆา อทนฺติ’’ฯ
[457]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[458]
‘‘เย เกจิเม มจฺฉริโน กทริยา, ปริภาสกา สมณพฺราหฺมณานํ;
หิํสนฺติ โรสนฺติ สุปาปธมฺมา, เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ;
เตเม ชเน กาโกลสงฺฆา อทนฺติ’’ฯ
[459]
‘‘สโชติภูตา ปถวิํ กมนฺติ, ตตฺเตหิ ขนฺเธหิ จ โปถยนฺติ;
ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา ขนฺธหตา สยนฺติ’’ฯ
[460]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[461]
‘‘เย ชีวโลกสฺมิ สุปาปธมฺมิโน, นรญฺจ นาริญฺจ อปาปธมฺมํ;
หิํสนฺติ โรสนฺติ สุปาปธมฺมา [สุปาปธมฺมิโน (ก.)], เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ;
เตเม ชนา ขนฺธหตา สยนฺติ’’ฯ
[462]
‘‘องฺคารกาสุํ อปเร ผุณนฺติ [ถุนนฺติ (สี. สฺยา.), ผุนนฺติ (ปี.)], นรา รุทนฺตา ปริทฑฺฒคตฺตา;
ภยญฺหิ มํ วิทนฺติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา องฺคารกาสุํ ผุณนฺติ’’ฯ
[463]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[464]
‘‘เย เกจิ ปูคาย ธนสฺส [ปูคายตนสฺส (สี. ปี.)] เหตุ, สกฺขิํ กริตฺวา อิณํ ชาปยนฺติ;
เต ชาปยิตฺวา ชนตํ ชนินฺท, เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ;
เตเม ชนา องฺคารกาสุํ ผุณนฺติ’’ฯ
[465]
‘‘สโชติภูตา ชลิตา ปทิตฺตา, ปทิสฺสติ มหตี โลหกุมฺภี;
ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา อวํสิรา โลหกุมฺภิํ ปตนฺติ’’ฯ
[466]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[467]
‘‘เย สีลวนฺตํ [สีลวํ (ปี.)] สมณํ พฺราหฺมณํ วา, หิํสนฺติ โรสนฺติ สุปาปธมฺมา;
เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, เตเม ชนา อวํสิรา โลหกุมฺภิํ ปตนฺติ’’ฯ
[468]
‘‘ลุญฺจนฺติ คีวํ อถ เวฐยิตฺวา [อวิเวฐยิตฺวา (ก.)], อุณฺโหทกสฺมิํ ปกิเลทยิตฺวา [ปกิเลทยิตฺวา (สี. ปี.)];
ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา ลุตฺตสิรา สยนฺติ’’ฯ
[469]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[470]
‘‘เย ชีวโลกสฺมิ สุปาปธมฺมิโน, ปกฺขี คเหตฺวาน วิเหฐยนฺติ เต;
วิเหฐยิตฺวา สกุณํ ชนินฺท, เต ลุทฺทกามา ปสเวตฺว ปาปํ;
เตเม ชนา ลุตฺตสิรา สยนฺติฯ
[471]
‘‘ปหูตโตยา อนิคาธกูลา [อนิขาตกูลา (สี. สฺยา. ปี.)], นที อยํ สนฺทติ สุปฺปติตฺถา;
ฆมฺมาภิตตฺตา มนุชา ปิวนฺติ, ปีตญฺจ [ปิวตํ จ (สี. สฺยา. ปี. ก.)] เตสํ ภุส โหติ ปานิฯ
[472]
‘‘ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, ปีตญฺจ เตสํ ภุส โหติ ปานิ’’ฯ
[473]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[474]
‘‘เย สุทฺธธญฺญํ ปลาเสน มิสฺสํ, อสุทฺธกมฺมา กยิโน ททนฺติ;
ฆมฺมาภิตตฺตาน ปิปาสิตานํ, ปีตญฺจ เตสํ ภุส โหติ ปานิ’’ฯ
[475]
‘‘อุสูหิ สตฺตีหิ จ โตมเรหิ, ทุภยานิ ปสฺสานิ ตุทนฺติ กนฺทตํ;
ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา สตฺติหตา สยนฺติ’’ฯ
[476]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[477]
‘‘เย ชีวโลกสฺมิ อสาธุกมฺมิโน, อทินฺนมาทาย กโรนฺติ ชีวิกํ;
ธญฺญํ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ, อเชฬกญฺจาปิ ปสุํ มหิํสํ [มหีสํ (สี. ปี.)];
เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, เตเม ชนา สตฺติหตา สยนฺติ’’ฯ
[478]
‘‘คีวาย พทฺธา กิสฺส อิเม ปุเนเก, อญฺเญ วิกนฺตา [วิกตฺตา (สี. ปี.)] พิลกตา สยนฺติ [ปุเนเก (สี. ปี.)];
ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา พิลกตา สยนฺติ’’ฯ
[479]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[480]
‘‘โอรพฺภิกา สูกริกา จ มจฺฉิกา, ปสุํ มหิํสญฺจ อเชฬกญฺจ;
หนฺตฺวาน สูเนสุ ปสารยิํสุ, เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ;
เตเม ชนา พิลกตา สยนฺติฯ
[481]
‘‘รหโท อยํ มุตฺตกรีสปูโร, ทุคฺคนฺธรูโป อสุจิ ปูติ วาติ;
ขุทาปเรตา มนุชา อทนฺติ, ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา;
ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ, อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ;
เยเม ชนา มุตฺตกรีสภกฺขา’’ฯ
[482]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[483]
‘‘เย เกจิเม การณิกา วิโรสกา, ปเรสํ หิํสาย สทา นิวิฏฺฐา;
เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, มิตฺตทฺทุโน มีฬฺหมทนฺติ พาลาฯ
[484]
‘‘รหโท อยํ โลหิตปุพฺพปูโร, ทุคฺคนฺธรูโป อสุจิ ปูติ วาติ;
ฆมฺมาภิตตฺตา มนุชา ปิวนฺติ, ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา;
ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ, อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ;
เยเม ชนา โลหิตปุพฺพภกฺขา’’ฯ
[485]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[486]
‘‘เย มาตรํ วา ปิตรํ วา ชีวโลเก [ปิตรํ ว ชีวโลเก (สี.), ปิตรํ ว โลเก (ปี.)], ปาราชิกา อรหนฺเต หนนฺติ;
เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, เตเม ชนา โลหิตปุพฺพภกฺขา’’ฯ
[487]
‘‘ชิวฺหญฺจ ปสฺส พฬิเสน วิทฺธํ, วิหตํ ยถา สงฺกุสเตน จมฺมํ;
ผนฺทนฺติ มจฺฉาว ถลมฺหิ ขิตฺตา, มุญฺจนฺติ เขฬํ รุทมานา กิเมเตฯ
[488]
‘‘ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา วงฺกฆสฺตา สยนฺติ’’ฯ
[489]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[490]
‘‘เย เกจิ สนฺธานคตา [สนฺถานคตา (สี. ปี.), สณฺฐานคตา (สฺยา.)] มนุสฺสา, อคฺเฆน อคฺฆํ กยํ หาปยนฺติ;
กุเฏน กุฏํ ธนโลภเหตุ, ฉนฺนํ ยถา วาริจรํ วธายฯ
[491]
‘‘น หิ กูฏการิสฺส ภวนฺติ ตาณา, สเกหิ กมฺเมหิ ปุรกฺขตสฺส;
เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, เตเม ชนา วงฺกฆสฺตา สยนฺติ’’ฯ
[492]
‘‘นารี อิมา สมฺปริภินฺนคตฺตา, ปคฺคยฺห กนฺทนฺติ ภุเช ทุชจฺจา;
สมฺมกฺขิตา [สมกฺขิตา (สฺยา.), สมกฺขิกา (ก.)] โลหิตปุพฺพลิตฺตา, คาโว ยถา อาฆาตเน วิกนฺตา;
ตา ภูมิภาคสฺมิํ สทา นิขาตา, ขนฺธาติวตฺตนฺติ สโชติภูตาฯ
[493]
‘‘ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิมา นุ นาริโย กิมกํสุ ปาปํ, ยา ภูมิภาคสฺมิํ สทา นิขาตา;
ขนฺธาติวตฺตนฺติ สโชติภูตา’’ฯ
[494]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[495]
‘‘โกลิตฺถิยาโย [โกลินิยาโย (สี. ปี.)] อิธ ชีวโลเก, อสุทฺธกมฺมา อสตํ อจารุํ;
ตา ทิตฺตรูปา [ธุตฺตรูปา (ก.)] ปติ วิปฺปหาย, อญฺญํ อจารุํ รติขิฑฺฑเหตุ;
ตา ชีวโลกสฺมิํ รมาปยิตฺวา, ขนฺธาติวตฺตนฺติ สโชติภูตาฯ
[496]
‘‘ปาเท คเหตฺวา กิสฺส อิเม ปุเนเก, อวํสิรา นรเก ปาตยนฺติ;
ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา อวํสิรา นรเก ปาตยนฺติ’’ฯ
[497]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[498]
‘‘เย ชีวโลกสฺมิ อสาธุกมฺมิโน, ปรสฺส ทารานิ อติกฺกมนฺติ;
เต ตาทิสา อุตฺตมภณฺฑเถนา, เตเม ชนา อวํสิรา นรเก ปาตยนฺติฯ
[499]
‘‘เต วสฺสปูคานิ พหูนิ ตตฺถ, นิรเยสุ ทุกฺขํ เวทนํ เวทยนฺติ;
น หิ ปาปการิสฺส [กูฏการิสฺส (ก.)] ภวนฺติ ตาณา, สเกหิ กมฺเมหิ ปุรกฺขตสฺส;
เต ลุทฺทกมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, เตเม ชนา อวํสิรา นรเก ปาตยนฺติ’’ฯ
[500]
‘‘อุจฺจาวจาเม วิวิธา อุปกฺกมา, นิรเยสุ ทิสฺสนฺติ สุโฆรรูปา;
ภยญฺหิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ ปาปํ, เยเม ชนา อธิมตฺตา ทุกฺขา ติพฺพา;
ขรา กฏุกา เวทนา เวทยนฺติ’’ฯ
[501]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปาปกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[502]
‘‘เย ชีวโลกสฺมิ สุปาปทิฏฺฐิโน, วิสฺสาสกมฺมานิ กโรนฺติ โมหา;
ปรญฺจ ทิฏฺฐีสุ สมาทเปนฺติ, เต ปาปทิฏฺฐิํ [ปาปทิฏฺฐี (สี. สฺยา.), ปาปทิฏฺฐีสุ (ปี.)] ปสเวตฺว ปาปํ;
เตเม ชนา อธิมตฺตา ทุกฺขา ติพฺพา, ขรา กฏุกา เวทนา เวทยนฺติฯ
[503]
‘‘วิทิตา เต มหาราช, อาวาสา ปาปกมฺมินํ;
ฐานานิ ลุทฺทกมฺมานํ, ทุสฺสีลานญฺจ ยา คติ;
อุยฺยาหิ ทานิ ราชีสิ, เทวราชสฺส สนฺติเก’’ฯ
[504]
‘‘ปญฺจถูปํ ทิสฺสติทํ วิมานํ, มาลาปิฬนฺธา สยนสฺส มชฺเฌ;
ตตฺถจฺฉติ นารี มหานุภาวา, อุจฺจาวจํ อิทฺธิ วิกุพฺพมานาฯ
[505]
‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อยํ นุ นารี กิมกาสิ สาธุํ, ยา โมทติ สคฺคปตฺตา วิมาเน’’ฯ
[506]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[507]
‘‘ยทิ เต สุตา พีรณี ชีวโลเก, อามายทาสี อหุ พฺราหฺมณสฺส;
สา ปตฺตกาเล [ปตฺตกาลํ (สี. สฺยา. ปี.)] อติถิํ วิทิตฺวา, มาตาว ปุตฺตํ สกิมาภินนฺที;
สํยมา สํวิภาคา จ, สา วิมานสฺมิ โมทติฯ
[508]
‘‘ททฺทลฺลมานา อาเภนฺติ [อาภนฺติ (สฺยา. ก.)], วิมานา สตฺต นิมฺมิตา;
ตตฺถ ยกฺโข มหิทฺธิโก, สพฺพาภรณภูสิโต;
สมนฺตา อนุปริยาติ, นารีคณปุรกฺขโตฯ
[509]
‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อยํ นุ มจฺโจ กิมกาสิ สาธุํ, โย โมทติ สคฺคปตฺโต วิมาเน’’ฯ
[510]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[511]
‘‘โสณทินฺโน คหปติ, เอส ทานปตี อหุ;
เอส ปพฺพชิตุทฺทิสฺส, วิหาเร สตฺต การยิฯ
[512]
‘‘สกฺกจฺจํ เต อุปฏฺฐาสิ, ภิกฺขโว ตตฺถ วาสิเก;
อจฺฉาทนญฺจ ภตฺตญฺจ, เสนาสนํ ปทีปิยํฯ
อทาสิ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ
[513]
‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, ยา จ [ยา ว (สี. ปี.)] ปกฺขสฺส อฏฺฐมี [อฏฺฐมิํ (สี. ปี.)];
ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ, อฏฺฐงฺคสุสมาหิตํฯ
[514]
‘‘อุโปสถํ อุปวสี, สทา สีเลสุ สํวุโต;
สํยมา สํวิภาคา จ, โส วิมานสฺมิ โมทติฯ
[515]
‘‘ปภาสติ มิทํ พฺยมฺหํ, ผลิกาสุ สุนิมฺมิตํ;
นารีวรคณากิณฺณํ, กูฏาคารวโรจิตํ;
อุเปตํ อนฺนปาเนหิ, นจฺจคีเตหิ จูภยํฯ
[516]
‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ สาธุํ, เย โมทเร สคฺคปตฺตา วิมาเน’’ฯ
[517]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[518]
‘‘ยา กาจิ นาริโย อิธ ชีวโลเก, สีลวนฺติโย อุปาสิกา;
ทาเน รตา นิจฺจํ ปสนฺนจิตฺตา, สจฺเจ ฐิตา อุโปสเถ อปฺปมตฺตา;
สํยมา สํวิภาคา จ, ตา วิมานสฺมิ โมทเรฯ
[519]
‘‘ปภาสติ มิทํ พฺยมฺหํ, เวฬุริยาสุ นิมฺมิตํ;
อุเปตํ ภูมิภาเคหิ, วิภตฺตํ ภาคโส มิตํฯ
[520]
‘‘อาฬมฺพรา มุทิงฺคา จ, นจฺจคีตา สุวาทิตา;
ทิพฺพา สทฺทา นิจฺฉรนฺติ, สวนียา มโนรมาฯ
[521]
‘‘นาหํ เอวํคตํ ชาตุ [ชาตํ (ก.)], เอวํสุรุจิรํ ปุเร;
สทฺทํ สมภิชานามิ, ทิฏฺฐํ วา ยทิ วา สุตํฯ
[522]
‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ สาธุํ, เย โมทเร สคฺคปตฺตา วิมาเน’’ฯ
[523]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[524]
‘‘เย เกจิ มจฺจา อิธ ชีวโลเก, สีลวนฺตา [สีลวนฺโต (สี. ปี.)] อุปาสกา;
อาราเม อุทปาเน จ, ปปา สงฺกมนานิ จ;
อรหนฺเต สีติภูเต [อรหนฺเตสุ สีติภูเตสุ (ก.)], สกฺกจฺจํ ปฏิปาทยุํฯ
[525]
‘‘จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ, ปจฺจยํ สยนาสนํ;
อทํสุ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ
[526]
‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺฐมี;
ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ, อฏฺฐงฺคสุสมาหิตํฯ
[527]
‘‘อุโปสถํ อุปวสุํ, สทา สีเลสุ สํวุตา;
สํยมา สํวิภาคา จ, เต วิมานสฺมิ โมทเรฯ
[528]
‘‘ปภาสติ มิทํ พฺยมฺหํ, ผลิกาสุ สุนิมฺมิตํ;
นารีวรคณากิณฺณํ, กูฏาคารวโรจิตํฯ
[529]
‘‘อุเปตํ อนฺนปาเนหิ, นจฺจคีเตหิ จูภยํ;
นชฺโช จานุปริยาติ, นานาปุปฺผทุมายุตาฯ
[530]
‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อยํ นุ มจฺโจ กิมกาสิ สาธุํ, โย โมทตี สคฺคปตฺโต วิมาเน’’ฯ
[531]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[532]
‘‘มิถิลายํ คหปติ, เอส ทานปตี อหุ;
อาราเม อุทปาเน จ, ปปา สงฺกมนานิ จ;
อรหนฺเต สีติภูเต, สกฺกจฺจํ ปฏิปาทยิฯ
[533]
‘‘จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ, ปจฺจยํ สยนาสนํ;
อทาสิ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ
[534]
‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺฐมี;
ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ, อฏฺฐงฺคสุสมาหิตํฯ
[535]
‘‘อุโปสถํ อุปวสี, สทา สีเลสุ สํวุโต;
สํยมา สํวิภาคา จ, โส วิมานสฺมิ โมทติ’’ฯ
[536]
‘‘ปภาสติ มิทํ พฺยมฺหํ, ผลิกาสุ สุนิมฺมิตํ [เวฬุริยาสุ นิมฺมิตํ (ปี.)];
นารีวรคณากิณฺณํ , กูฏาคารวโรจิตํฯ
[537]
‘‘อุเปตํ อนฺนปาเนหิ, นจฺจคีเตหิ จูภยํ;
นชฺโช จานุปริยาติ, นานาปุปฺผทุมายุตาฯ
[538]
‘‘ราชายตนา กปิตฺถา จ, อมฺพา สาลา จ ชมฺพุโย;
ตินฺทุกา จ ปิยาลา จ, ทุมา นิจฺจผลา พหูฯ
[539]
‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อยํ นุ มจฺโจ กิมกาสิ สาธุํ, โย โมทตี สคฺคปตฺโต วิมาเน’’ฯ
[540]
‘‘ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[541]
‘‘มิถิลายํ คหปติ, เอส ทานปตี อหุ;
อาราเม อุทปาเน จ, ปปา สงฺกมนานิ จ;
อรหนฺเต สีติภูเต, สกฺกจฺจํ ปฏิปาทยิฯ
[542]
‘‘จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ, ปจฺจยํ สยนาสนํ;
อทาสิ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ
[543]
‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺฐมี;
ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ, อฏฺฐงฺคสุสมาหิตํฯ
[544]
‘‘อุโปสถํ อุปวสี, สทา สีเลสุ สํวุโต;
สํยมา สํวิภาคา จ, โส วิมานสฺมิ โมทติ’’ฯ
[545]
‘‘ปภาสติ มิทํ พฺยมฺหํ, เวฬุริยาสุ นิมฺมิตํ;
อุเปตํ ภูมิภาเคหิ, วิภตฺตํ ภาคโส มิตํฯ
[546]
‘‘อาฬมฺพรา มุทิงฺคา จ, นจฺจคีตา สุวาทิตา;
ทิพฺยา สทฺทา นิจฺฉรนฺติ, สวนียา มโนรมาฯ
[547]
‘‘นาหํ เอวํคตํ ชาตุ [ชาตํ (ก.)], เอวํสุรุจิยํ ปุเร;
สทฺทํ สมภิชานามิ, ทิฏฺฐํ วา ยทิ วา สุตํฯ
[548]
‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อยํ นุ มจฺโจ กิมกาสิ สาธุํ, โย โมทติ สคฺคปตฺโต วิมาเน’’ฯ
[549]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[550]
‘‘พาราณสิยํ คหปติ, เอส ทานปตี อหุ;
อาราเม อุทปาเน จ, ปปา สงฺกมนานิ จ;
อรหนฺเต สีติภูเต, สกฺกจฺจํ ปฏิปาทยิฯ
[551]
‘‘จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ, ปจฺจยํ สยนาสนํ;
อทาสิ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ
[552]
‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺฐมี;
ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ, อฏฺฐงฺคสุสมาหิตํฯ
[553]
‘‘อุโปสถํ อุปวสี, สทาสีเลสุ สํวุโต;
สํยมา สํวิภาคา จ, โส วิมานสฺมิ โมทติฯ
[554]
‘‘ยถา อุทยมาทิจฺโจ, โหติ โลหิตโก มหา;
ตถูปมํ อิทํ พฺยมฺหํ, ชาตรูปสฺส นิมฺมิตํฯ
[555]
‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อยํ นุ มจฺโจ กิมกาสิ สาธุํ, โย โมทตี สคฺคปตฺโต วิมาเน’’ฯ
[556]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[557]
‘‘สาวตฺถิยํ คหปติ, เอส ทานปตี อหุ;
อาราเม อุทปาเน จ, ปปา สงฺกมนานิ จ;
อรหนฺเต สีติภูเต, สกฺกจฺจํ ปฏิปาทยิฯ
[558]
‘‘จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ, ปจฺจยํ สยนาสนํ;
อทาสิ อุชุภูเตสุ, วิปฺปสนฺเนน เจตสาฯ
[559]
‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺฐมี;
ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ, อฏฺฐงฺคสุสมาหิตํฯ
[560]
‘‘อุโปสถํ อุปวสี, สทา สีเลสุ สํวุโต;
สํยมา สํวิภาคา จ, โส วิมานสฺมิ โมทติฯ
[561]
‘‘เวหายสา เม พหุกา, ชาตรูปสฺส นิมฺมิตา;
ททฺทลฺลมานา อาเภนฺติ, วิชฺชุวพฺภฆนนฺตเรฯ
[562]
‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิเม นุ มจฺจา กิมกํสุ สาธุํ, เย โมทเร สคฺคปตฺตา วิมาเน’’ฯ
[563]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[564]
‘‘สทฺธาย สุนิวิฏฺฐาย, สทฺธมฺเม สุปฺปเวทิเต;
อกํสุ สตฺถุ วจนํ, สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน [สมฺมาสมฺพุทฺธสาวกา (สฺยา.), สมฺมาสมฺพุทฺธสาสนํ (ปี.)];
เตสํ เอตานิ ฐานานิ, ยานิ ตฺวํ ราช ปสฺสสิฯ
[565]
‘‘วิทิตา เต มหาราช, อาวาสา ปาปกมฺมินํ;
อโถ กลฺยาณกมฺมานํ, ฐานานิ วิทิตานิ เต;
อุยฺยาหิ ทานิ ราชีสิ, เทวราชสฺส สนฺติเก’’ฯ
[566]
‘‘สหสฺสยุตฺตํ หยวาหิํ, ทิพฺพยานมธิฏฺฐิโต;
ยายมาโน มหาราชา, อทฺทา สีทนฺตเร นเค;
ทิสฺวานามนฺตยี สูตํ, ‘‘อิเม เก นาม ปพฺพตา’’ฯ
[567]
[อยํ คาถา สี. สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ อฏฺฐกถายญฺจ น ทิสฺสติ] ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโต [อยํ คาถา สี. สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ อฏฺฐกถายญฺจ น ทิสฺสติ]ฯ
[568]
‘‘สุทสฺสโน กรวีโก, อีสธโร [อิสินฺธโร (สฺยา.), อีสนฺธโร (ก.)] ยุคนฺธโร;
เนมินฺธโร วินตโก, อสฺสกณฺโณ คิรี พฺรหาฯ
[569]
‘‘เอเต สีทนฺตเร นคา, อนุปุพฺพสมุคฺคตา;
มหาราชานมาวาสา , ยานิ ตฺวํ ราช ปสฺสสิฯ
[570]
‘‘อเนกรูปํ รุจิรํ, นานาจิตฺรํ ปกาสติ;
อากิณฺณํ อินฺทสทิเสหิ, พฺยคฺเฆเหว สุรกฺขิตํ [ปุรกฺขิตํ (สฺยา. ก.)]ฯ
[571]
‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิมํ นุ ทฺวารํ กิมภญฺญมาหุ [กิมภิญฺญมาหุ (สี. ปี.)], (มโนรม ทิสฺสติ ทูรโตวฯ) [( ) อยํ ปาโฐ สฺยามโปตฺถเกเยว ทิสฺสติ]
[572]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[573]
‘‘จิตฺรกูโฏติ ยํ อาหุ, เทวราชปเวสนํ;
สุทสฺสนสฺส คิริโน, ทฺวารญฺเหตํ ปกาสติฯ
[574]
‘‘อเนกรูปํ รุจิรํ, นานาจิตฺรํ ปกาสติ;
อากิณฺณํ อินฺทสทิเสหิ, พฺยคฺเฆเหว สุรกฺขิตํ;
ปวิเสเตน ราชีสิ, อรชํ ภูมิมกฺกม’’ฯ
[575]
‘‘สหสฺสยุตฺตํ หยวาหิํ, ทิพฺพยานมธิฏฺฐิโต;
ยายมาโน มหาราชา, อทฺทา เทวสภํ อิทํฯ
[576]
‘‘ยถา สรเท อากาเส [อากาโส (สี. สฺยา. ปี.)], นีโลภาโส ปทิสฺสติ;
ตถูปมํ อิทํ พฺยมฺหํ, เวฬุริยาสุ นิมฺมิตํฯ
[577]
‘‘วิตฺตี หิ มํ วินฺทติ สูต ทิสฺวา, ปุจฺฉามิ ตํ มาตลิ เทวสารถิ;
อิมํ นุ พฺยมฺหํ กิมภญฺญมาหุ [กิมภิญฺญมาหุ (สี. ปี.)], (มโนรม ทิสฺสติ ทูรโตวฯ) [( ) อยํ ปาโฐ สฺยามโปตฺถเกเยว ทิสฺสติ]
[578]
ตสฺส ปุฏฺโฐ วิยากาสิ, มาตลิ เทวสารถิ;
วิปากํ ปุญฺญกมฺมานํ, ชานํ อกฺขาสิชานโตฯ
[579]
‘‘สุธมฺมา อิติ ยํ อาหุ, ปสฺเสสา [เอเสสา (สฺยา. ก.)] ทิสฺสเต สภา;
เวฬุริยารุจิรา จิตฺรา, ธารยนฺติ สุนิมฺมิตาฯ
[580]
‘‘อฏฺฐํสา สุกตา ถมฺภา, สพฺเพ เวฬุริยามยา;
ยตฺถ เทวา ตาวติํสา, สพฺเพ อินฺทปุโรหิตาฯ
[581]
‘‘อตฺถํ เทวมนุสฺสานํ, จินฺตยนฺตา สมจฺฉเร;
ปวิเสเตน ราชีสิ, เทวานํ อนุโมทนํ’’ฯ
[582]
‘‘ตํ เทวา ปฏินนฺทิํสุ, ทิสฺวา ราชานมาคตํ;
‘‘สฺวาคตํ เต มหาราช, อโถ เต อทุราคตํ;
นิสีท ทานิ ราชีสิ, เทวราชสฺส สนฺติเก’’ฯ
[583]
‘‘สกฺโกปิ ปฏินนฺทิตฺถ [ปฏินนฺทิตฺวา (ก.)], เวเทหํ มิถิลคฺคหํ;
นิมนฺตยิตฺถ [นิมนฺตยี จ (สี. ปี.)] กาเมหิ, อาสเนน จ วาสโวฯ
[584]
‘‘สาธุ โขสิ อนุปฺปตฺโต, อาวาสํ วสวตฺตินํ;
วส เทเวสุ ราชีสิ, สพฺพกามสมิทฺธิสุ;
ตาวติํเสสุ เทเวสุ, ภุญฺช กาเม อมานุเส’’ฯ
[585]
‘‘ยถา ยาจิตกํ ยานํ, ยถา ยาจิตกํ ธนํ;
เอวํสมฺปทเมเวตํ, ยํ ปรโต ทานปจฺจยาฯ
[586]
‘‘น จาหเมตมิจฺฉามิ, ยํ ปรโต ทานปจฺจยา;
สยํกตานิ ปุญฺญานิ, ตํ เม อาเวณิกํ [อาเวณิยํ (สี. สฺยา. ปี.), อาเวนิกํ (ก.)] ธนํฯ
[587]
‘‘โสหํ คนฺตฺวา มนุสฺเสสุ, กาหามิ กุสลํ พหุํ;
ทาเนน สมจริยาย, สํยเมน ทเมน จ;
ยํ กตฺวา สุขิโต โหติ, น จ ปจฺฉานุตปฺปติ’’ฯ
[588]
‘‘พหูปกาโร โน ภวํ, มาตลิ เทวสารถิ;
โย เม กลฺยาณกมฺมานํ, ปาปานํ ปฏิทสฺสยิ’’ [ปฏิทํสยิ (ปี.)]ฯ
[589]
‘‘อิทํ วตฺวา นิมิราชา, เวเทโห มิถิลคฺคโห;
ปุถุยญฺญํ ยชิตฺวาน, สํยมํ อชฺฌุปาคมี’’ติฯ
นิมิชาตกํ [เนมิราชชาตกํ (สฺยา.)] จตุตฺถํฯ
542. อุมงฺคชาตกํ (5)
[590]
‘‘ปญฺจาโล สพฺพเสนาย, พฺรหฺมทตฺโตยมาคโต;
สายํ ปญฺจาลิยา เสนา, อปฺปเมยฺยา มโหสธฯ
[591]
‘‘วีถิมตี [ปิฏฺฐิมตี (สี. ปี.), วิทฺธิมตี (สฺยา.)] ปตฺติมตี, สพฺพสงฺคามโกวิทา;
โอหารินี สทฺทวตี, เภริสงฺขปฺปโพธนาฯ
[592]
‘‘โลหวิชฺชา อลงฺการา, ธชินี วามโรหินี;
สิปฺปิเยหิ สุสมฺปนฺนา, สูเรหิ สุปฺปติฏฺฐิตาฯ
[593]
‘‘ทเสตฺถ ปณฺฑิตา อาหุ, ภูริปญฺญา รโหคมา [รโหคตา (สฺยา. ก.)];
มาตา เอกาทสี รญฺโญ, ปญฺจาลิยํ ปสาสติฯ
[594]
‘‘อเถตฺเถกสตํ ขตฺยา, อนุยนฺตา ยสสฺสิโน;
อจฺฉินฺนรฏฺฐา พฺยถิตา, ปญฺจาลิยํ [ปญฺจาลีนํ (พหูสุ)] วสํ คตาฯ
[595]
‘‘ยํวทา-ตกฺกรา รญฺโญ, อกามา ปิยภาณิโน;
ปญฺจาลมนุยายนฺติ, อกามา วสิโน คตาฯ
[596]
‘‘ตาย เสนาย มิถิลา, ติสนฺธิปริวาริตา;
ราชธานี วิเทหานํ, สมนฺตา ปริขญฺญติฯ
[597]
‘‘อุทฺธํ ตารกชาตาว, สมนฺตา ปริวาริตา;
มโหสธ วิชานาหิ, กถํ โมกฺโข ภวิสฺสติ’’ฯ
[598]
‘‘ปาเท เทว ปสาเรหิ, ภุญฺช กาเม รมสฺสุ จ;
หิตฺวา ปญฺจาลิยํ เสนํ, พฺรหฺมทตฺโต ปลายิติ’’ [ปลายติ (สี. สฺยา.)]ฯ
[599]
‘‘ราชา สนฺถวกาโม เต, รตนานิ ปเวจฺฉติ;
อาคจฺฉนฺตุ อิโต [ตโต (สี. สฺยา.)] ทูตา, มญฺชุกา ปิยภาณิโนฯ
[600]
‘‘ภาสนฺตุ มุทุกา วาจา, ยา วาจา ปฏินนฺทิตา;
ปญฺจาโล จ วิเทโห จ [ปญฺจาลา จ วิเทหา จ (สี. ปี.)], อุโภ เอกา ภวนฺตุ เต’’ฯ
[601]
‘‘กถํ นุ เกวฏฺฏ มโหสเธน, สมาคโม อาสิ ตทิงฺฆ พฺรูหิ;
กจฺจิ เต ปฏินิชฺฌตฺโต, กจฺจิ ตุฏฺโฐ มโหสโธ’’ฯ
[602]
‘‘อนริยรูโป ปุริโส ชนินฺท, อสมฺโมทโก ถทฺโธ อสพฺภิรูโป;
ยถา มูโค จ พธิโร จ, น กิญฺจิตฺถํ อภาสถ’’ [อภาสิตฺถ (ก.)]ฯ
[603]
‘‘อทฺธา อิทํ มนฺตปทํ สุทุทฺทสํ, อตฺโถ สุทฺโธ นรวีริเยน ทิฏฺโฐ;
ตถา หิ กาโย มม สมฺปเวธติ, หิตฺวา สยํ โก ปรหตฺถเมสฺสติ’’ฯ
[604]
‘‘ฉนฺนญฺหิ เอกาว มตี สเมติ, เย ปณฺฑิตา อุตฺตมภูริปตฺตา;
ยานํ อยานํ อถ วาปิ ฐานํ, มโหสธ ตฺวมฺปิ มติํ กโรหิ’’ฯ
[605]
‘‘ชานาสิ โข ราช มหานุภาโว, มหพฺพโล จูฬนิพฺรหฺมทตฺโต;
ราชา จ ตํ อิจฺฉติ มารณตฺถํ [การณตฺถํ (สี. ปี.)], มิคํ ยถา โอกจเรน ลุทฺโทฯ
[606]
‘‘ยถาปิ มจฺโฉ พฬิสํ, วงฺกํ มํเสน ฉาทิตํ;
อามคิทฺโธ น ชานาติ, มจฺโฉ มรณมตฺตโนฯ
[607]
‘‘เอวเมว ตุวํ ราช, จูฬเนยฺยสฺส ธีตรํ;
กามคิทฺโธ น ชานาสิ, มจฺโฉว มรณมตฺตโนฯ
[608]
‘‘สเจ คจฺฉสิ ปญฺจาลํ, ขิปฺปมตฺตํ ชหิสฺสติ;
มิคํ ปนฺถานุพนฺธํว [ปถานุปนฺนํว (สี. สฺยา. ปี.)], มหนฺตํ ภยเมสฺสติ’’ฯ
[609]
‘‘มยเมว พาลมฺหเส เอฬมูคา, เย อุตฺตมตฺถานิ ตยี ลปิมฺหา;
กิเมว ตฺวํ นงฺคลโกฏิวฑฺโฒ, อตฺถานิ ชานาสิ ยถาปิ อญฺเญ’’ฯ
[610]
‘‘อิมํ คเล คเหตฺวาน, นาเสถ วิชิตา มม;
โย เม รตนลาภสฺส, อนฺตรายาย ภาสติ’’ฯ
[611]
‘‘ตโต จ โส อปกฺกมฺม, เวเทหสฺส อุปนฺติกา;
อถ อามนฺตยี ทูตํ, มาธรํ [มฒรํ (สี.), มาธุรํ (สฺยา.), มาฐรํ (ปี.)] สุวปณฺฑิตํฯ
[612]
‘‘เอหิ สมฺม หริตปกฺข [หรีปกฺข (สี. ปี.)], เวยฺยาวจฺจํ กโรหิ เม;
อตฺถิ ปญฺจาลราชสฺส, สาฬิกา สยนปาลิกาฯ
[613]
‘ตํ พนฺธเนน [ตํ ปตฺถเรน (สี. ปี.), ตํ สนฺถเวน (สฺยา.)] ปุจฺฉสฺสุ, สา หิ สพฺพสฺส โกวิทา;
สา เตสํ สพฺพํ ชานาติ, รญฺโญ จ โกสิยสฺส จฯ
[614]
‘‘‘อาโม’ติ โส ปฏิสฺสุตฺวา, มาธโร สุวปณฺฑิโต;
อคมาสิ หริตปกฺโข [หรีปกฺโข (สี. ปี.)], สาฬิกาย อุปนฺติกํฯ
[615]
‘‘ตโต จ โข โส คนฺตฺวาน, มาธโร สุวปณฺฑิโต;
อถามนฺตยิ สุฆรํ, สาฬิกํ มญฺชุภาณิกํฯ
[616]
‘กจฺจิ เต สุฆเร ขมนียํ, กจฺจิ เวสฺเส อนามยํ;
กจฺจิ เต มธุนา ลาชา, ลพฺภเต สุฆเร ตุวํ’ [ตว (สี. ปี.)]ฯ
[617]
‘กุสลญฺเจว เม สมฺม, อโถ สมฺม อนามยํ;
อโถ เม มธุนา ลาชา, ลพฺภเต สุวปณฺฑิตฯ
[618]
‘กุโต นุ สมฺม อาคมฺม, กสฺส วา ปหิโต ตุวํ;
น จ เมสิ อิโต ปุพฺเพ, ทิฏฺโฐ วา ยทิ วา สุโต’’ฯ
[619]
‘‘อโหสิํ สิวิราชสฺส, ปาสาเท สยนปาลโก;
ตโต โส ธมฺมิโก ราชา, พทฺเธ โมเจสิ พนฺธนา’’ฯ
[620]
‘‘ตสฺส เมกา ทุติยาสิ, สาฬิกา มญฺชุภาณิกา;
ตํ ตตฺถ อวธี เสโน, เปกฺขโต สุฆเร มม’’ฯ
[621]
‘‘ตสฺสา กามา หิ สมฺมตฺโต, อาคโตสฺมิ ตวนฺติเก;
สเจ กเรยฺย [กเรยฺยาสิ (สี.), กเรยุ (สฺยา.), กเรยฺยาสิ เม (ปี.)] โอกาสํ, อุภโยว วสามเส’’ฯ
[622]
‘‘สุโวว สุวิํ กาเมยฺย, สาฬิโก ปน สาฬิกํ;
สุวสฺส สาฬิกาเยว [สาฬิกาย จ (สี. ปี.)], สํวาโส โหติ กีทิโส’’ฯ
[623]
‘‘โยยํ กาเม [ยํ ยํ กามี (สี. ปี.)] กามยติ, อปิ จณฺฑาลิกามปิ;
สพฺโพ หิ สทิโส โหติ, นตฺถิ กาเม อสาทิโส’’ฯ
[624]
‘‘อตฺถิ ชมฺปาวตี [ชมฺพาวตี (สี. สฺยา.), จมฺปาวตี (ก.)] นาม, มาตา สิวิสฺส [สิพฺพิสฺส (สี. ปี.)] ราชิโน;
สา ภริยา วาสุเทวสฺส, กณฺหสฺส มเหสี ปิยาฯ
[625]
‘‘รฏฺฐวตี [รถวตี (สี. ปี.), รตนวตี (สฺยา.)] กิมฺปุริสี, สาปิ วจฺฉํ อกามยิ;
มนุสฺโส มิคิยา สทฺธิํ, นตฺถิ กาเม อสาทิโส’’ฯ
[626]
‘‘หนฺท ขฺวาหํ คมิสฺสามิ, สาฬิเก มญฺชุภาณิเก;
ปจฺจกฺขานุปทญฺเหตํ, อติมญฺญสิ นูน มํ’’ฯ
[627]
‘‘น สิรี ตรมานสฺส, มาธร สุวปณฺฑิต;
อิเธว ตาว อจฺฉสฺสุ, ยาว ราชาน ทกฺขสิ [ทกฺขิสิ (ปี.)];
โสสฺสิ [โสสฺสสิ (สี.)] สทฺทํ มุทิงฺคานํ, อานุภาวญฺจ ราชิโน’’ฯ
[628]
‘‘โย นุ ขฺวายํ ติพฺโพ สทฺโท, ติโรชนปเท [ติโรชนปทํ (ปี. ก.)] สุโต;
ธีตา ปญฺจาลราชสฺส, โอสธี วิย วณฺณินี;
ตํ ทสฺสติ วิเทหานํ, โส วิวาโห ภวิสฺสติ’’ฯ
[629]
‘‘เอทิโส มา [เนทิโส เต (สี.)] อมิตฺตานํ, วิวาโห โหตุ มาธร;
ยถา ปญฺจาลราชสฺส, เวเทเหน ภวิสฺสติ’’ฯ
[630]
‘‘อานยิตฺวาน เวเทหํ, ปญฺจาลานํ รเถสโภ;
ตโต นํ ฆาตยิสฺสติ, นสฺส สขี ภวิสฺสติ’’ฯ
[631]
‘‘หนฺท โข มํ อนุชานาหิ, รตฺติโย สตฺตมตฺติโย;
ยาวาหํ สิวิราชสฺส, อาโรเจมิ มเหสิโน;
ลทฺโธ จ เม อาวสโถ, สาฬิกาย อุปนฺติกํ’’ [อุปนฺติกา (สี. ก.)]ฯ
[632]
‘‘หนฺท โข ตํ อนุชานามิ, รตฺติโย สตฺตมตฺติโย;
สเจ ตฺวํ สตฺตรตฺเตน, นาคจฺฉสิ มมนฺติเก;
มญฺเญ โอกฺกนฺตสตฺตํ [โอกฺกนฺตสนฺตํ (สฺยา. ปี. ก.)] มํ, มตาย อาคมิสฺสสิ’’ฯ
[633]
‘‘ตโต จ โข โส คนฺตฺวาน, มาธโร สุวปณฺฑิโต;
มโหสธสฺส อกฺขาสิ, สาฬิกาวจนํ อิทํ’’ฯ
[634]
‘‘ยสฺเสว ฆเร ภุญฺเชยฺย โภคํ, ตสฺเสว อตฺถํ ปุริโส จเรยฺย’’;
‘‘หนฺทาหํ คจฺฉามิ ปุเร ชนินฺท, ปญฺจาลราชสฺส ปุรํ สุรมฺมํ;
นิเวสนานิ มาเปตุํ, เวเทหสฺส ยสสฺสิโนฯ
[635]
‘‘นิเวสนานิ มาเปตฺวา, เวเทหสฺส ยสสฺสิโน;
ยทา เต ปหิเณยฺยามิ, ตทา เอยฺยาสิ ขตฺติย’’ฯ
[636]
‘‘ตโต จ ปายาสิ ปุเร มโหสโธ, ปญฺจาลราชสฺส ปุรํ สุรมฺมํ;
นิเวสนานิ มาเปตุํ, เวเทหสฺส ยสสฺสิโน’’ฯ
[637]
‘‘นิเวสนานิ มาเปตฺวา, เวเทหสฺส ยสสฺสิโน;
อถสฺส ปาหิณี ทูตํ, [นตฺถิ สี. ปี. โปตฺถเกสุ] เวเทหํ มิถิลคฺคหํ [นตฺถิ สี. ปี. โปตฺถเกสุ];
เอหิ ทานิ มหาราช, มาปิตํ เต นิเวสนํ’’ฯ
[638]
‘‘ตโต จ ราชา ปายาสิ, เสนาย จตุรงฺคิยา [จตุรงฺคินิยา (ก.)];
อนนฺตวาหนํ ทฏฺฐุํ, ผีตํ กปิลิยํ [กมฺปิลฺลิยํ (สี. ปี.)] ปุรํ’’ฯ
[639]
‘‘ตโต จ โข โส คนฺตฺวาน, พฺรหฺมทตฺตสฺส ปาหิณิ;
‘อาคโต’สฺมิ มหาราช, ตว ปาทานิ วนฺทิตุํฯ
[640]
‘ททาหิ ทานิ เม ภริยํ, นาริํ สพฺพงฺคโสภินิํ;
สุวณฺเณน ปฏิจฺฉนฺนํ, ทาสีคณปุรกฺขตํ’’’ฯ
[641]
‘‘สฺวาคตํ เตว [เต (สี.), เตปิ (สฺยา.), เตน (ปี.)] เวเทห, อโถ เต อทุราคตํ;
นกฺขตฺตํเยว ปริปุจฺฉ, อหํ กญฺญํ ททามิ เต;
สุวณฺเณน ปฏิจฺฉนฺนํ, ทาสีคณปุรกฺขตํ’’ฯ
[642]
‘‘ตโต จ ราชา เวเทโห, นกฺขตฺตํ ปริปุจฺฉถ [ปริปุจฺฉติ (สฺยา. ก.)];
นกฺขตฺตํ ปริปุจฺฉิตฺวา, พฺรหฺมทตฺตสฺส ปาหิณิฯ
[643]
‘‘ททาหิ ทานิ เม ภริยํ, นาริํ สพฺพงฺคโสภินิํ;
สุวณฺเณน ปฏิจฺฉนฺนํ, ทาสีคณปุรกฺขตํ’’ฯ
[644]
‘‘ททามิ ทานิ เต ภริยํ, นาริํ สพฺพงฺคโสภินิํ;
สุวณฺเณน ปฏิจฺฉนฺนํ, ทาสีคณปุรกฺขตํ’’ฯ
[645]
‘‘หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี, เสนา ติฏฺฐนฺติ วมฺมิตา [วมฺมิกา (สฺยา. ก.)];
อุกฺกา ปทิตฺตา ฌายนฺติ, กินฺนุ มญฺญนฺติ ปณฺฑิตาฯ
[646]
‘‘หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี, เสนา ติฏฺฐนฺติ วมฺมิตา [วมฺมิกา (สฺยา. ก.)];
อุกฺกา ปทิตฺตา ฌายนฺติ, กิํ นุ กาหนฺติ [กาหติ (ก.)] ปณฺฑิต’’ฯ
[647]
‘‘รกฺขติ ตํ มหาราช, จูฬเนยฺโย มหพฺพโล;
ปทุฏฺโฐ พฺรหฺมทตฺเตน [ปทุฏฺโฐ เต พฺรหฺมทตฺโต (สี. สฺยา. ปี.)], ปาโต ตํ ฆาตยิสฺสติ’’ฯ
[648]
‘‘อุพฺเพธติ เม หทยํ, มุขญฺจ ปริสุสฺสติ;
นิพฺพุติํ นาธิคจฺฉามิ, อคฺคิทฑฺโฒว อาตเปฯ
[649]
‘‘กมฺมารานํ ยถา อุกฺกา, อนฺโต ฌายติ โน พหิ;
เอวมฺปิ หทยํ มยฺหํ, อนฺโต ฌายติ โน พหิ’’ฯ
[650]
‘‘ปมตฺโต มนฺตนาตีโต, ภินฺนมนฺโตสิ ขตฺติย;
อิทานิ โข ตํ ตายนฺตุ, ปณฺฑิตา มนฺติโน ชนาฯ
[651]
‘‘อกตฺวามจฺจสฺส วจนํ, อตฺถกามหิเตสิโน;
อตฺตปีติรโต ราชา, มิโค กูเฏว โอหิโตฯ
[652]
‘‘ยถาปิ มจฺโฉ พฬิสํ, วงฺกํ มํเสน ฉาทิตํ;
อามคิทฺโธ น ชานาติ, มจฺโฉ มรณมตฺตโนฯ
[653]
‘‘เอวเมว ตุวํ ราช, จูฬเนยฺยสฺส ธีตรํ;
กามคิทฺโธ น ชานาสิ, มจฺโฉว มรณมตฺตโนฯ
[654]
‘‘สเจ คจฺฉสิ ปญฺจาลํ, ขิปฺปมตฺตํ ชหิสฺสสิ;
มิคํ ปนฺถานุพนฺธํว, มหนฺตํ ภยเมสฺสติฯ
[655]
‘‘อนริยรูโป ปุริโส ชนินฺท, อหีว อุจฺฉงฺคคโต ฑเสยฺย;
น เตน มิตฺติํ กยิราถ ธีโร [ปญฺโญ (ปี.)], ทุกฺโข หเว กาปุริเสน [กาปุริเสหิ (ก.)] สงฺคโมฯ
[656]
‘‘ยเทว [ยํ ตฺเวว (สี. สฺยา. ปี.)] ชญฺญา ปุริสํ [ปุริโส (สฺยา. ก.)] ชนินฺท, สีลวายํ พหุสฺสุโต;
เตเนว มิตฺติํ กยิราถ ธีโร, สุโข หเว สปฺปุริเสน สงฺคโม’’ฯ
[657]
‘‘พาโล ตุวํ เอฬมูโคสิ ราช, โย อุตฺตมตฺถานิ มยี ลปิตฺโถ;
กิเมวหํ นงฺคลโกฏิวฑฺโฒ, อตฺถานิ ชานามิ [ชานิสฺสํ (สี. สฺยา. ปี.)] ยถาปิ อญฺเญฯ
[658]
‘‘อิมํ คเล คเหตฺวาน, นาเสถ วิชิตา มม;
โย เม รตนลาภสฺส, อนฺตรายาย ภาสติ’’ฯ
[659]
‘‘มโหสธ อตีเตน, นานุวิชฺฌนฺติ ปณฺฑิตา;
กิํ มํ อสฺสํว สมฺพนฺธํ, ปโตเทเนว วิชฺฌสิฯ
[660]
‘‘สเจ ปสฺสสิ โมกฺขํ วา, เขมํ วา ปน ปสฺสสิ;
เตเนว มํ อนุสาส, กิํ อตีเตน วิชฺฌสิ’’ฯ
[661]
‘‘อตีตํ มานุสํ กมฺมํ, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวํ;
น ตํ สกฺโกมิ โมเจตุํ, ตฺวํ ปชานสฺสุ [ตฺวมฺปิ ชานสฺสุ (สี. ปี.)] ขตฺติยฯ
[662]
‘‘สนฺติ เวหายสา [เวหาสยา (สี. ปี.)] นาคา, อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน;
เตปิ อาทาย คจฺเฉยฺยุํ, ยสฺส โหนฺติ ตถาวิธาฯ
[663]
‘‘สนฺติ เวหายสา อสฺสา, อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน;
เตปิ อาทาย คจฺเฉยฺยุํ, ยสฺส โหนฺติ ตถาวิธาฯ
[664]
‘‘สนฺติ เวหายสา ปกฺขี, อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน;
เตปิ อาทาย คจฺเฉยฺยุํ, ยสฺส โหนฺติ ตถาวิธาฯ
[665]
‘‘สนฺติ เวหายสา ยกฺขา, อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน;
เตปิ อาทาย คจฺเฉยฺยุํ, ยสฺส โหนฺติ ตถาวิธาฯ
[666]
‘‘อตีตํ มานุสํ กมฺมํ, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวํ;
น ตํ สกฺโกมิ โมเจตุํ, อนฺตลิกฺเขน ขตฺติย’’ฯ
[667]
‘‘อตีรทสฺสี ปุริโส, มหนฺเต อุทกณฺณเว;
ยตฺถ โส ลภเต คาธํ [นาวํ (ก.)], ตตฺถ โส วินฺทเต สุขํฯ
[668]
‘‘เอวํ อมฺหญฺจ รญฺโญ จ, ตฺวํ ปติฏฺฐา มโหสธ;
ตฺวํ โนสิ มนฺตินํ เสฏฺโฐ, อมฺเห ทุกฺขา ปโมจย’’ฯ
[669]
‘‘อตีตํ มานุสํ กมฺมํ, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวํ;
น ตํ สกฺโกมิ โมเจตุํ, ตฺวํ ปชานสฺสุ เสนก’’ฯ
[670]
‘‘สุโณหิ เมตํ [เอตํ (สี. ก.)] วจนํ, ปสฺส เสนํ [ปสฺสเส’ตํ (สี. ปี.)] มหพฺภยํ;
เสนกํ ทานิ ปุจฺฉามิ, กิํ กิจฺจํ อิธ มญฺญสิ’’ฯ
[671]
‘‘อคฺคิํ วา ทฺวารโต เทม, คณฺหามเส วิกนฺตนํ [วิกตฺตนํ (สี. ปี.)];
อญฺญมญฺญํ วธิตฺวาน, ขิปฺปํ หิสฺสาม ชีวิตํ;
มา โน ราชา พฺรหฺมทตฺโต, จิรํ ทุกฺเขน มารยิ’’ฯ
[672]
‘‘สุโณหิ เมตํ วจนํ, ปสฺส เสนํ มหพฺภยํ;
ปุกฺกุสํ ทานิ ปุจฺฉามิ, กิํ กิจฺจํ อิธ มญฺญสิ’’ฯ
[673]
‘‘วิสํ ขาทิตฺวา มิยฺยาม, ขิปฺปํ หิสฺสาม ชีวิตํ;
มา โน ราชา พฺรหฺมทตฺโต, จิรํ ทุกฺเขน มารยิ’’ฯ
[674]
‘‘สุโณหิ เมตํ วจนํ, ปสฺส เสนํ มหพฺภยํ;
กามินฺทํ [กาวินฺทํ (สี. ปี.)] ทานิ ปุจฺฉามิ, กิํ กิจฺจํ อิธ มญฺญสิ’’ฯ
[675]
‘‘รชฺชุยา พชฺฌ มิยฺยาม, ปปาตา ปปตามเส [ปปเตมเส (สี. ปี.)];
มา โน ราชา พฺรหฺมทตฺโต, จิรํ ทุกฺเขน มารยิ’’ฯ
[676]
‘‘สุโณหิ เมตํ วจนํ, ปสฺส เสนํ มหพฺภยํ;
เทวินฺทํ ทานิ ปุจฺฉามิ, กิํ กิจฺจํ อิธ มญฺญสิ’’ฯ
[677]
‘‘อคฺคิํ วา ทฺวารโต เทม, คณฺหามเส วิกนฺตนํ;
อญฺญมญฺญํ วธิตฺวาน, ขิปฺปํ หิสฺสาม ชีวิตํ;
น โน สกฺโกติ โมเจตุํ, สุเขเนว มโหสโธ’’ฯ
[678]
‘‘ยถา กทลิโน สารํ, อนฺเวสํ นาธิคจฺฉติ;
เอวํ อนฺเวสมานา นํ, ปญฺหํ นชฺฌคมามเสฯ
[679]
‘‘ยถา สิมฺพลิโน สารํ, อนฺเวสํ นาธิคจฺฉติ;
เอวํ อนฺเวสมานา นํ, ปญฺหํ นชฺฌคมามเสฯ
[680]
‘‘อเทเส วต โน วุฏฺฐํ, กุญฺชรานํวโนทเก;
สกาเส ทุมฺมนุสฺสานํ, พาลานํ อวิชานตํฯ
[681]
‘‘อุพฺเพธติ เม หทยํ, มุขญฺจ ปริสุสฺสติ;
นิพฺพุติํ นาธิคจฺฉามิ, อคฺคิทฑฺโฒว อาตเปฯ
[682]
‘‘กมฺมารานํ ยถา อุกฺกา, อนฺโต ฌายติ โน พหิ;
เอวมฺปิ หทยํ มยฺหํ, อนฺโต ฌายติ โน พหิ’’ฯ
[683]
‘‘ตโต โส ปณฺฑิโต ธีโร, อตฺถทสฺสี มโหสโธ;
เวเทหํ ทุกฺขิตํ ทิสฺวา, อิทํ วจนมพฺรวิฯ
[684]
‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;
อหํ ตํ โมจยิสฺสามิ, ราหุคฺคหํว [ราหุคหิตํว (สี. สฺยา. ปี.)] จนฺทิมํฯ
[685]
‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;
อหํ ตํ โมจยิสฺสามิ, ราหุคฺคหํว สูริยํฯ
[686]
‘‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;
อหํ ตํ โมจยิสฺสามิ, ปงฺเก สนฺนํว กุญฺชรํฯ
[687]
‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;
อหํ ตํ โมจยิสฺสามิ, เปฬาพทฺธํว ปนฺนคํฯ
[688]
[อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ] ‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;
อหํ ตํ โมจยิสฺสามิ, ปกฺขิํ พทฺธํว ปญฺชเร [อยํ คาถา สี. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ]ฯ
[689]
‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;
อหํ ตํ โมจยิสฺสามิ, มจฺเฉ ชาลคเตริวฯ
[690]
‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;
อหํ ตํ โมจยิสฺสามิ, สโยคฺคพลวาหนํฯ
[691]
‘มา ตฺวํ ภายิ มหาราช, มา ตฺวํ ภายิ รเถสภ;
ปญฺจาลํ วาหยิสฺสามิ [พาหยิสฺสามิ (สฺยา.), วารยิสฺสามิ (ก.)], กากเสนํว เลฑฺฑุนาฯ
[692]
‘อทุ ปญฺญา กิมตฺถิยา, อมจฺโจ วาปิ ตาทิโส;
โย ตํ สมฺพาธปกฺขนฺทํ [สมฺพาธปกฺขนฺตํ (สี. ปี.)], ทุกฺขา น ปริโมจเย’’’ฯ
[693]
‘‘เอถ มาณวา อุฏฺเฐถ, มุขํ โสเธถ สนฺธิโน;
เวเทโห สหมจฺเจหิ, อุมงฺเคน [อุมฺมคฺเคน (สี. ปี.), อุมฺมงฺเค (สฺยา.) เอวมุปริปิ] คมิสฺสติ’’ฯ
[694]
‘‘ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, ปณฺฑิตสฺสานุจาริโน [ปณฺฑิตสฺสานุสาริโน (สี. สฺยา. ปี.)];
อุมงฺคทฺวารํ วิวริํสุ, ยนฺตยุตฺเต จ อคฺคเฬ’’ฯ
[695]
‘‘ปุรโต เสนโก ยาติ, ปจฺฉโต จ มโหสโธ;
มชฺเฌ จ ราชา เวเทโห, อมจฺจปริวาริโต’’ฯ
[696]
‘‘อุมงฺคา นิกฺขมิตฺวาน, เวเทโห นาวมารุหิ;
อภิรูฬฺหญฺจ ตํ ญตฺวา [อภิรุยฺหญฺจ ญตฺวาน (สฺยา. ก.)], อนุสาสิ มโหสโธฯ
[697]
‘อยํ เต สสุโร เทว, อยํ สสฺสุ ชนาธิป;
ยถา มาตุ ปฏิปตฺติ, เอวํ เต โหตุ สสฺสุยาฯ
[698]
‘ยถาปิ นิยโก ภาตา, สอุทริโย เอกมาตุโก;
เอวํ ปญฺจาลจนฺโท เต, ทยิตพฺโพ รเถสภฯ
[699]
‘อยํ ปญฺจาลจนฺที เต, ราชปุตฺตี อภิจฺฉิตา [อภิชฺฌิตา (สี. สฺยา. ปี.)];
กามํ กโรหิ เต ตาย, ภริยา เต รเถสภ’’’ฯ
[700]
‘‘อารุยฺห นาวํ ตรมาโน, กินฺนุ ตีรมฺหิ ติฏฺฐสิ;
กิจฺฉา มุตฺตามฺห ทุกฺขโต, ยาม ทานิ มโหสธ’’ฯ
[701]
‘‘เนส ธมฺโม มหาราช, โยหํ เสนาย นายโก;
เสนงฺคํ ปริหาเปตฺวา, อตฺตานํ ปริโมจเยฯ
[702]
‘‘นิเวสนมฺหิ เต เทว, เสนงฺคํ ปริหาปิตํ;
ตํ ทินฺนํ พฺรหฺมทตฺเตน, อานยิสฺสํ รเถสภ’’ฯ
[703]
‘‘อปฺปเสโน มหาเสนํ, กถํ วิคฺคยฺห [นิคฺคยฺห (สฺยา. ก.)] ฐสฺสสิ;
ทุพฺพโล พลวนฺเตน, วิหญฺญิสฺสสิ ปณฺฑิต’’ฯ
[704]
‘‘อปฺปเสโนปิ เจ มนฺตี, มหาเสนํ อมนฺตินํ;
ชินาติ ราชา ราชาโน, อาทิจฺโจวุทยํ ตมํ’’ฯ
[705]
‘‘สุสุขํ วต สํวาโส, ปณฺฑิเตหีติ เสนก;
ปกฺขีว ปญฺชเร พทฺเธ, มจฺเฉ ชาลคเตริว;
อมิตฺตหตฺถตฺตคเต [อมิตฺตสฺส หตฺถคเต (ก.)], โมจยี โน มโหสโธ’’ฯ
[706]
‘‘เอวเมตํ [เอวเมว (สฺยา.)] มหาราช, ปณฺฑิตา หิ สุขาวหา;
ปกฺขีว ปญฺชเร พทฺเธ, มจฺเฉ ชาลคเตริว;
อมิตฺตหตฺถตฺตคเต, โมจยี โน มโหสโธ’’ฯ
[707]
‘‘รกฺขิตฺวา กสิณํ รตฺติํ, จูฬเนยฺโย มหพฺพโล;
อุเทนฺตํ อรุณุคฺคสฺมิํ, อุปการิํ อุปาคมิฯ
[708]
‘‘อารุยฺห ปวรํ นาคํ, พลวนฺตํ สฏฺฐิหายนํ;
ราชา อโวจ ปญฺจาโล, จูฬเนยฺโย มหพฺพโลฯ
[709]
‘‘สนฺนทฺโธ มณิวมฺเมน [มณิจมฺเมน (สฺยา.)], สรมาทาย ปาณินา;
เปสิเย อชฺฌภาสิตฺถ, ปุถุคุมฺเพ สมาคเตฯ
[710]
‘‘หตฺถาโรเห อนีกฏฺเฐ, รถิเก ปตฺติการเก;
อุปาสนมฺหิ กตหตฺเถ, วาลเวเธ สมาคเต’’ฯ
[711]
‘‘เปเสถ กุญฺชเร ทนฺตี, พลวนฺเต สฏฺฐิหายเน;
มทฺทนฺตุ กุญฺชรา นครํ, เวเทเหน สุมาปิตํฯ
[712]
‘‘วจฺฉทนฺตมุขา เสตา, ติกฺขคฺคา อฏฺฐิเวธิโน;
ปณุนฺนา ธนุเวเคน, สมฺปตนฺตุตรีตราฯ
[713]
‘‘มาณวา วมฺมิโน สูรา, จิตฺรทณฺฑยุตาวุธา;
ปกฺขนฺทิโน มหานาคา, หตฺถีนํ โหนฺตุ สมฺมุขาฯ
[714]
‘‘สตฺติโย เตลโธตาโย, อจฺจิมนฺตา [อจฺจิมนฺตี (สี.)] ปภสฺสรา;
วิชฺโชตมานา ติฏฺฐนฺตุ, สตรํสีว [สตรํสา วิย (สี.)] ตารกาฯ
[715]
‘‘อาวุธพลวนฺตานํ, คุณิกายูรธารินํ;
เอตาทิสานํ โยธานํ, สงฺคาเม อปลายินํ;
เวเทโห กุโต มุจฺจิสฺสติ, สเจ ปกฺขีว กาหิติฯ
[716]
‘‘ติํส เม ปุริสนาวุตฺโย, สพฺเพเวเกกนิจฺจิตา;
เยสํ สมํ น ปสฺสามิ, เกวลํ มหิมํ จรํฯ
[717]
‘‘นาคา จ กปฺปิตา ทนฺตี, พลวนฺโต สฏฺฐิหายนา;
เยสํ ขนฺเธสุ โสภนฺติ, กุมารา จารุทสฺสนา;
[718]
‘‘ปีตาลงฺการา ปีตวสนา, ปีตุตฺตรนิวาสนา;
นาคขนฺเธสุ โสภนฺติ, เทวปุตฺตาว นนฺทเนฯ
[719]
‘‘ปาฐีนวณฺณา เนตฺติํสา, เตลโธตา ปภสฺสรา;
นิฏฺฐิตา นรธีเรหิ [นรวีเรหิ (สี. สฺยา. ปี.)], สมธารา สุนิสฺสิตาฯ
[720]
‘‘เวลฺลาลิโน วีตมลา, สิกฺกายสมยา ทฬฺหา;
คหิตา พลวนฺเตหิ, สุปฺปหารปฺปหาริภิฯ
[721]
‘‘สุวณฺณถรุสมฺปนฺนา, โลหิตกจฺฉุปธาริตา;
วิวตฺตมานา โสภนฺติ, วิชฺชุวพฺภฆนนฺตเรฯ
[722]
‘‘ปฏากา [ปตากา (สี. ปี.), ปถกา (สฺยา.)] วมฺมิโน สูรา, อสิจมฺมสฺส โกวิทา;
ธนุคฺคหา สิกฺขิตรา [ถรุคฺคหา สิกฺขิตาโร (สี. ปี.)], นาคขนฺเธ นิปาติโน [นาคขนฺธาติปาติโน (สี. ปี.)]ฯ
[723]
‘‘เอตาทิเสหิ ปริกฺขิตฺโต, นตฺถิ โมกฺโข อิโต ตว;
ปภาวํ เต น ปสฺสามิ, เยน ตฺวํ มิถิลํ วเช’’ฯ
[724]
‘‘กิํ นุ สนฺตรมาโนว, นาคํ เปเสสิ กุญฺชรํ;
ปหฏฺฐรูโป อาปตสิ [อาคมสิ (สฺยา.), อาตปสิ (ก.)], สิทฺธตฺโถสฺมีติ [ลทฺธตฺโถสฺมีติ (สี. สฺยา. ปี.)] มญฺญสิฯ
[725]
‘‘โอหเรตํ ธนุํ จาปํ, ขุรปฺปํ ปฏิสํหร;
โอหเรตํ สุภํ วมฺมํ, เวฬุริยมณิสนฺถตํ’’ [เวฬุริยมณิสนฺนิภํ (สฺยา.)]ฯ
[726]
‘‘ปสนฺนมุขวณฺโณสิ, มิตปุพฺพญฺจ ภาสสิ;
โหติ โข มรณกาเล, เอทิสี [ตาทิสี (สี. ปี.)] วณฺณสมฺปทา’’ฯ
[727]
‘‘โมฆํ เต คชฺชิตํ ราช, ภินฺนมนฺโตสิ ขตฺติย;
ทุคฺคณฺโหสิ [ทุคฺคณฺโห หิ (สี. สฺยา. ปี.)] ตยา ราชา, ขฬุงฺเกเนว [ขฬุงฺเคเนว (ก.)] สินฺธโวฯ
[728]
‘‘ติณฺโณ หิยฺโย ราชา คงฺคํ, สามจฺโจ สปริชฺชโน;
หํสราชํ ยถา ธงฺโก, อนุชฺชวํ ปติสฺสสิ’’ฯ
[729]
‘‘สิงฺคาลา รตฺติภาเคน, ผุลฺลํ ทิสฺวาน กิํสุกํ;
มํสเปสีติ มญฺญนฺตา, ปริพฺยูฬฺหา มิคาธมาฯ
[730]
‘‘วีติวตฺตาสุ รตฺตีสุ, อุคฺคตสฺมิํ ทิวากเร [ทิวากเร (สี. สฺยา. ปี.)];
กิํสุกํ ผุลฺลิตํ ทิสฺวา, อาสจฺฉินฺนา มิคาธมาฯ
[731]
‘‘เอวเมว ตุวํ ราช, เวเทหํ ปริวาริย [ปริวารย (สฺยา. ปี.), ปริวาริตํ (ก.)];
อาสจฺฉินฺโน คมิสฺสสิ, สิงฺคาลา กิํสุกํ ยถา’’ฯ
[732]
‘‘อิมสฺส หตฺเถ ปาเท จ, กณฺณนาสญฺจ ฉินฺทถ;
โย เม อมิตฺตํ หตฺถคตํ, เวเทหํ ปริโมจยิฯ
[733]
‘‘อิมํ มํสํว ปาตพฺยํ [มํสํว ปาตพฺพํ (สี. ปี.), มํสญฺจ ปาตพฺยํ (ก.)], สูเล กตฺวา ปจนฺตุ นํ;
โย เม อมิตฺตํ หตฺถคตํ, เวเทหํ ปริโมจยิฯ
[734]
‘‘ยถาปิ อาสภํ จมฺมํ, ปถพฺยา วิตนิยฺยติ;
สีหสฺส อโถ พฺยคฺฆสฺส, โหติ สงฺกุสมาหตํฯ
[735]
‘‘เอวํ ตํ วิตนิตฺวาน, เวธยิสฺสามิ สตฺติยา;
โย เม อมิตฺตํ หตฺถคตํ, เวเทหํ ปริโมจยิ’’ฯ
[736]
‘‘สเจ เม หตฺเถ ปาเท จ, กณฺณนาสญฺจ เฉจฺฉสิ;
เอวํ ปญฺจาลจนฺทสฺส, เวเทโห เฉทยิสฺสติฯ
[737]
‘‘สเจ เม หตฺเถ ปาเท จ, กณฺณนาสญฺจ เฉจฺฉสิ;
เอวํ ปญฺจาลจนฺทิยา, เวเทโห เฉทยิสฺสติฯ
[738]
‘‘สเจ เม หตฺเถ ปาเท จ, กณฺณนาสญฺจ เฉจฺฉสิ;
เอวํ นนฺทาย เทวิยา, เวเทโห เฉทยิสฺสติฯ
[739]
‘‘สเจ เม หตฺเถ ปาเท จ, กณฺณนาสญฺจ เฉจฺฉสิ;
เอวํ เต ปุตฺตทารสฺส, เวเทโห เฉทยิสฺสติฯ
[740]
‘‘สเจ มํสํว ปาตพฺยํ, สูเล กตฺวา ปจิสฺสสิ;
เอวํ ปญฺจาลจนฺทสฺส, เวเทโห ปาจยิสฺสติฯ
[741]
‘‘สเจ มํสํว ปาตพฺยํ, สูเล กตฺวา ปจิสฺสสิ;
เอวํ ปญฺจาลจนฺทิยา, เวเทโห ปาจยิสฺสติฯ
[742]
‘‘สเจ มํสํว ปาตพฺยํ, สูเล กตฺวา ปจิสฺสสิ;
เอวํ นนฺทาย เทวิยา, เวเทโห ปาจยิสฺสติฯ
[743]
‘‘สเจ มํสํว ปาตพฺยํ, สูเล กตฺวา ปจิสฺสสิ;
เอวํ เต ปุตฺตทารสฺส, เวเทโห ปาจยิสฺสติฯ
[744]
‘‘สเจ มํ วิตนิตฺวาน, เวธยิสฺสสิ สตฺติยา;
เอวํ ปญฺจาลจนฺทสฺส, เวเทโห เวธยิสฺสติฯ
[745]
‘‘สเจ มํ วิตนิตฺวาน, เวธยิสฺสสิ สตฺติยา;
เอวํ ปญฺจาลจนฺทิยา, เวเทโห เวธยิสฺสติฯ
[746]
‘‘สเจ มํ วิตนิตฺวาน, เวธยิสฺสสิ สตฺติยา;
เอวํ นนฺทาย เทวิยา, เวเทโห เวธยิสฺสติฯ
[747]
‘‘สเจ มํ วิตนิตฺวาน, เวธยิสฺสสิ สตฺติยา;
เอวํ เต ปุตฺตทารสฺส, เวเทโห เวธยิสฺสติ;
เอวํ โน มนฺติตํ รโห, เวเทเหน มยา สหฯ
[748]
‘‘ยถาปิ ปลสตํ จมฺมํ, โกนฺติมนฺตาสุนิฏฺฐิตํ [โกนฺตีมนฺตีสุนิฏฺฐิตํ (สี. ปี.)];
อุเปติ ตนุตาณาย, สรานํ ปฏิหนฺตเวฯ
[749]
‘‘สุขาวโห ทุกฺขนุโท, เวเทหสฺส ยสสฺสิโน;
มติํ เต ปฏิหญฺญามิ, อุสุํ ปลสเตน วา’’ฯ
[750]
‘‘อิงฺฆ ปสฺส มหาราช, สุญฺญํ อนฺเตปุรํ ตว;
โอโรธา จ กุมารา จ, ตว มาตา จ ขตฺติย;
อุมงฺคา นีหริตฺวาน, เวเทหสฺสุปนามิตา’’ฯ
[751]
‘‘อิงฺฆ อนฺเตปุรํ มยฺหํ, คนฺตฺวาน วิจินาถ นํ;
ยถา อิมสฺส วจนํ, สจฺจํ วา ยทิ วา มุสา’’ฯ
[752]
‘‘เอวเมตํ มหาราช, ยถา อาห มโหสโธ;
สุญฺญํ อนฺเตปุรํ สพฺพํ, กากปฏฺฏนกํ ยถา’’ฯ
[753]
‘‘อิโต คตา มหาราช, นารี สพฺพงฺคโสภนา;
โกสมฺพผลกสุสฺโสณี [โกสุมฺภผลกสุสฺโสณี (สี. สฺยา. ปี.)], หํสคคฺครภาณินีฯ
[754]
‘‘อิโต นีตา มหาราช, นารี สพฺพงฺคโสภนา;
โกเสยฺยวสนา สามา, ชาตรูปสุเมขลาฯ
[755]
‘‘สุรตฺตปาทา กลฺยาณี, สุวณฺณมณิเมขลา;
ปาเรวตกฺขี สุตนู, พิมฺโพฏฺฐา ตนุมชฺฌิมาฯ
[756]
‘‘สุชาตา ภุชลฏฺฐีว, เวทีว [เวลฺลีว (สี. ปี.)] ตนุมชฺฌิมา;
ทีฆสฺสา เกสา อสิตา, อีสกคฺคปเวลฺลิตาฯ
[757]
‘‘สุชาตา มิคฉาปาว, เหมนฺตคฺคิสิขาริว;
นทีว คิริทุคฺเคสุ, สญฺฉนฺนา ขุทฺทเวฬุภิฯ
[758]
‘‘นาคนาสูรุ กลฺยาณี, ปรมา [ปฐมา (สี. ปี.)] ติมฺพรุตฺถนี;
นาติทีฆา นาติรสฺสา, นาโลมา นาติโลมสา’’ฯ
[759]
‘‘นนฺทาย นูน มรเณน, นนฺทสิ สิริวาหน;
อหญฺจ นูน นนฺทา จ, คจฺฉาม ยมสาธนํ’’ฯ
[760]
‘‘ทิพฺพํ อธียเส มายํ, อกาสิ จกฺขุโมหนํ;
โย เม อมิตฺตํ หตฺถคตํ, เวเทหํ ปริโมจยิ’’ฯ
[761]
‘‘อธียนฺติ มหาราช [อธิยนฺติ เว มหาราช (สฺยา. ก.)], ทิพฺพมายิธ ปณฺฑิตา;
เต โมจยนฺติ อตฺตานํ, ปณฺฑิตา มนฺติโน ชนาฯ
[762]
‘‘สนฺติ มาณวปุตฺตา เม, กุสลา สนฺธิเฉทกา;
เยสํ กเตน มคฺเคน, เวเทโห มิถิลํ คโต’’ฯ
[763]
‘‘อิงฺฆ ปสฺส มหาราช, อุมงฺคํ สาธุ มาปิตํ;
หตฺถีนํ อถ อสฺสานํ, รถานํ อถ ปตฺตินํ;
อาโลกภูตํ ติฏฺฐนฺตํ, อุมงฺคํ สาธุ มาปิตํ’’ [นิฏฺฐิตํ (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ
[764]
‘‘ลาภา วต วิเทหานํ, ยสฺสิเมทิสา ปณฺฑิตา;
ฆเร วสนฺติ วิชิเต, ยถา ตฺวํสิ มโหสธ’’ฯ
[765]
‘‘วุตฺติญฺจ ปริหารญฺจ, ทิคุณํ ภตฺตเวตนํ;
ททามิ วิปุเล โภเค, ภุญฺช กาเม รมสฺสุ จ;
มา วิเทหํ ปจฺจคมา, กิํ วิเทโห กริสฺสติ’’ฯ
[766]
‘‘โย จเชถ มหาราช, ภตฺตารํ ธนการณา;
อุภินฺนํ โหติ คารยฺโห, อตฺตโน จ ปรสฺส จ;
ยาว ชีเวยฺย เวเทโห, นาญฺญสฺส ปุริโส สิยาฯ
[767]
‘‘โย จเชถ มหาราช, ภตฺตารํ ธนการณา;
อุภินฺนํ โหติ คารยฺโห, อตฺตโน จ ปรสฺส จ;
ยาว ติฏฺเฐยฺย เวเทโห, นาญฺญสฺส วิชิเต วเส’’ฯ
[768]
‘‘ทมฺมิ นิกฺขสหสฺสํ เต, คามาสีติญฺจ กาสิสุ;
ทาสิสตานิ จตฺตาริ, ทมฺมิ ภริยาสตญฺจ เต;
สพฺพํ เสนงฺคมาทาย, โสตฺถิํ คจฺฉ มโหสธฯ
[769]
‘‘ยาว ททนฺตุ หตฺถีนํ, อสฺสานํ ทิคุณํ วิธํ;
ตปฺเปนฺตุ อนฺนปาเนน, รถิเก ปตฺติการเก’’ฯ
[770]
‘‘หตฺถี อสฺเส รเถ ปตฺตี, คจฺเฉวาทาย ปณฺฑิต;
ปสฺสตุ ตํ มหาราชา, เวเทโห มิถิลํ คตํ [มิถิลคฺคหํ (ก.)]ฯ
[771]
‘‘หตฺถี อสฺสา รถา ปตฺตี, เสนา ปทิสฺสเต มหา;
จตุรงฺคินี ภีสรูปา, กิํ นุ มญฺญสิ ปณฺฑิต’’ [มญฺญนฺติ ปณฺฑิตา (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ
[772]
‘‘อานนฺโท เต มหาราช, อุตฺตโม ปฏิทิสฺสติ;
สพฺพํ เสนงฺคมาทาย, โสตฺถิํ ปตฺโต มโหสโธ’’ฯ
[773]
‘‘ยถา เปตํ สุสานสฺมิํ, ฉฑฺเฑตฺวา จตุโร ชนา;
เอวํ กปิลเย ตฺยมฺห [กปฺปิลิเย ตฺยมฺหา (สฺยา.), กมฺปิลฺลิเย ตฺยมฺหา (สี.), กมฺปิลฺลิยรฏฺเฐ (ปี.)], ฉฑฺฑยิตฺวา อิธาคตาฯ
[774]
‘‘อถ ตฺวํ เกน วณฺเณน, เกน วา ปน เหตุนา;
เกน วา อตฺถชาเตน, อตฺตานํ ปริโมจยิ’’ฯ
[775]
‘‘อตฺถํ อตฺเถน เวเทห, มนฺตํ มนฺเตน ขตฺติย;
ปริวารยิํ [ปริวารยิสฺสํ (สี. สฺยา.)] ราชานํ, ชมฺพุทีปํว สาคโร’’ฯ
[776]
‘‘ทินฺนํ นิกฺขสหสฺสํ เม, คามาสีติ จ กาสิสุ;
ทาสีสตานิ จตฺตาริ, ทินฺนํ ภริยาสตญฺจ เม;
สพฺพํ เสนงฺคมาทาย, โสตฺถินามฺหิ อิธาคโต’’ฯ
[777]
‘‘สุสุขํ วต สํวาโส, ปณฺฑิเตหีติ เสนก;
ปกฺขีว ปญฺชเร พทฺเธ, มจฺเฉ ชาลคเตริว;
อมิตฺตหตฺถตฺตคเต [อมิตฺตสฺส หตฺถคเต (ก.)], โมจยี โน มโหสโธ’’ฯ
[778]
‘‘เอวเมตํ มหาราช, ปณฺฑิตา หิ สุขาวหา;
ปกฺขีว ปญฺชเร พทฺเธ, มจฺเฉ ชาลคเตริว;
อมิตฺตหตฺถตฺตคเต, โมจยี โน มโหสโธ’’ฯ
[779]
‘‘อาหญฺญนฺตุ สพฺพวีณา, เภริโย ทินฺทิมานิ จ;
ธเมนฺตุ มาคธา สงฺขา, วคฺคู นทนฺตุ ทุนฺทุภี’’ฯ
[780]
‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;
พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ, ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํฯ
[781]
‘‘หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;
พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ, ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํฯ
[782]
‘‘สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;
พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ, ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํฯ
[783]
‘‘พหุชโน ปสนฺโนสิ, ทิสฺวา ปณฺฑิตมาคตํ;
ปณฺฑิตมฺหิ อนุปฺปตฺเต, เจลุกฺเขโป อวตฺตถา’’ติฯ
อุมงฺคชาตกํ [มหาอุมฺมคฺคชาตกํ (สี. ปี.), มโหสธชาตกํ (สฺยา.§ก.)] ปญฺจมํฯ
543. ภูริทตฺตชาตกํ (6)
[784]
‘‘ยํ กิญฺจิ รตนํ อตฺถิ, ธตรฏฺฐนิเวสเน;
สพฺพานิ เต อุปยนฺตุ, ธีตรํ เทหิ ราชิโน’’ฯ
[785]
‘‘น โน วิวาโห นาเคหิ, กตปุพฺโพ กุทาจนํ;
ตํ วิวาหํ อสํยุตฺตํ, กถํ อมฺเห กโรมเส’’ฯ
[786]
‘‘ชีวิตํ นูน เต จตฺตํ, รฏฺฐํ วา มนุชาธิป;
น หิ นาเค กุปิตมฺหิ, จิรํ ชีวนฺติ ตาทิสาฯ
[787]
‘‘โย ตฺวํ เทว มนุสฺโสสิ, อิทฺธิมนฺตํ อนิทฺธิมา;
วรุณสฺส นิยํ ปุตฺตํ, ยามุนํ อติมญฺญสิ’’ฯ
[788]
‘‘นาติมญฺญามิ ราชานํ, ธตรฏฺฐํ ยสสฺสินํ;
ธตรฏฺโฐ หิ นาคานํ, พหูนมปิ อิสฺสโรฯ
[789]
‘‘อหิ มหานุภาโวปิ, น เม ธีตรมารโห;
ขตฺติโย จ วิเทหานํ, อภิชาตา สมุทฺทชา’’ฯ
[790]
‘‘กมฺพลสฺสตรา อุฏฺเฐนฺตุ, สพฺเพ นาเค นิเวทย;
พาราณสิํ ปวชฺชนฺตุ, มา จ กญฺจิ [กิญฺจิ (สี. ปี. ก.)] วิเหฐยุํ’’ฯ
[791]
‘‘นิเวสเนสุ โสพฺเภสุ, รถิยา จจฺจเรสุ จ;
รุกฺขคฺเคสุ จ ลมฺพนฺตุ, วิตตา โตรเณสุ จฯ
[792]
‘‘อหมฺปิ สพฺพเสเตน, มหตา สุมหํ ปุรํ;
ปริกฺขิปิสฺสํ โภเคหิ, กาสีนํ ชนยํ ภยํ’’ฯ
[793]
ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, อุรคาเนกวณฺณิโน;
พาราณสิํ ปวชฺชิํสุ, น จ กญฺจิ วิเหฐยุํฯ
[794]
นิเวสเนสุ โสพฺเภสุ, รถิยา จจฺจเรสุ จ;
รุกฺขคฺเคสุ จ ลมฺพิํสุ, วิตตา โตรเณสุ จฯ
[795]
เตสุ ทิสฺวาน ลมฺพนฺเต, ปุถู กนฺทิํสุ นาริโย;
นาเค โสณฺฑิกเต ทิสฺวา, ปสฺสสนฺเต มุหุํ มุหุํฯ
[796]
พาราณสี ปพฺยธิตา, อาตุรา สมปชฺชถ;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, ‘‘ธีตรํ เทหิ ราชิโน’’ฯ
[797]
‘‘ปุปฺผาภิหารสฺส วนสฺส มชฺเฌ, โก โลหิตกฺโข วิตตนฺตรํโส;
กา กมฺพุกายูรธรา สุวตฺถา, ติฏฺฐนฺติ นาริโย ทส วนฺทมานาฯ
[798]
‘‘โก ตฺวํ พฺรหาพาหุ วนสฺส มชฺเฌ, วิโรจสิ ฆตสิตฺโตว อคฺคิ;
มเหสกฺโข อญฺญตโรสิ ยกฺโข, อุทาหุ นาโคสิ มหานุภาโว’’ฯ
[799]
‘‘นาโคหมสฺมิ อิทฺธิมา, เตชสฺสี [เตชสี (สี. สฺยา. ปี. ก.)] ทุรติกฺกโม;
ฑํเสยฺยํ เตชสา กุทฺโธ, ผีตํ ชนปทํ อปิฯ
[800]
‘‘สมุทฺทชา หิ เม มาตา, ธตรฏฺโฐ จ เม ปิตา;
สุทสฺสนกนิฏฺโฐสฺมิ, ภูริทตฺโตติ มํ วิทู’’ฯ
[801]
‘‘ยํ คมฺภีรํ สทาวฏฺฏํ, รหทํ ภิสฺมํ เปกฺขสิ;
เอส ทิพฺโย มมาวาโส, อเนกสตโปริโสฯ
[802]
‘‘มยูรโกญฺจาภิรุทํ, นีโลทํ วนมชฺฌโต;
ยมุนํ ปวิส มา ภีโต, เขมํ วตฺตวตํ [วตฺตวติํ (สฺยา. ก.)] สิวํ’’ฯ
[803]
‘‘ตตฺถ ปตฺโต สานุจโร, สห ปุตฺเตน พฺราหฺมณ;
ปูชิโต มยฺหํ กาเมหิ, สุขํ พฺราหฺมณ วจฺฉสิ’’ฯ
[804]
‘‘สมา สมนฺตปริโต, ปหูตตครา [พหุกา ตคฺครา (สี. สฺยา. ปี.)] มหี;
อินฺทโคปกสญฺฉนฺนา, โสภติ หริตุตฺตมาฯ
[805]
‘‘รมฺมานิ วนเจตฺยานิ, รมฺมา หํสูปกูชิตา;
โอปุปฺผาปทฺมา ติฏฺฐนฺติ, โปกฺขรญฺโญ [โปกฺขรญฺญา (สฺยา. ปี.)] สุนิมฺมิตาฯ
[806]
‘‘อฏฺฐํสา สุกตา ถมฺภา, สพฺเพ เวฬุริยามยา;
สหสฺสถมฺภา ปาสาทา, ปูรา กญฺญาหิ โชตเรฯ
[807]
‘‘วิมานํ อุปปนฺโนสิ, ทิพฺยํ ปุญฺเญหิ อตฺตโน;
อสมฺพาธํ สิวํ รมฺมํ, อจฺจนฺตสุขสํหิตํฯ
[808]
‘‘มญฺเญ สหสฺสเนตฺตสฺส, วิมานํ นาภิกงฺขสิ;
อิทฺธี หิ ตฺยายํ วิปุลา, สกฺกสฺเสว ชุตีมโต’’ฯ
[809]
‘‘มนสาปิ น ปตฺตพฺโพ, อานุภาโว ชุตีมโต;
ปริจารยมานานํ, สอินฺทานํ [อินฺทานํ (สฺยา. ก.)] วสวตฺตินํ’’ฯ
[810]
‘‘ตํ วิมานํ อภิชฺฌาย, อมรานํ สุเขสินํ;
อุโปสถํ อุปวสนฺโต, เสมิ วมฺมิกมุทฺธนิ’’ฯ
[811]
‘‘อหญฺจ มิคเมสาโน, สปุตฺโต ปาวิสิํ วนํ;
ตํ มํ มตํ วา ชีวํ วา, นาภิเวเทนฺติ ญาตกาฯ
[812]
‘‘อามนฺตเย ภูริทตฺตํ, กาสิปุตฺตํ ยสสฺสินํ;
ตยา โน สมนุญฺญาตา, อปิ ปสฺเสมุ ญาตเก’’ฯ
[813]
‘‘เอโส หิ วต เม ฉนฺโท, ยํ วเสสิ มมนฺติเก;
น หิ เอตาทิสา กามา, สุลภา โหนฺติ มานุเสฯ
[814]
‘‘สเจ ตฺวํ นิจฺฉเส วตฺถุํ, มม กาเมหิ ปูชิโต;
มยา ตฺวํ สมนุญฺญาโต, โสตฺถิํ ปสฺสาหิ ญาตเก’’ฯ
[815]
‘‘ธารยิมํ มณิํ ทิพฺยํ, ปสุํ ปุตฺเต จ วินฺทติ;
อโรโค สุขิโต โหติ [โหหิ (สฺยา.)], คจฺเฉวาทาย พฺราหฺมณ’’ฯ
[816]
‘‘กุสลํ ปฏินนฺทามิ, ภูริทตฺต วโจ ตว;
ปพฺพชิสฺสามิ ชิณฺโณสฺมิ, น กาเม อภิปตฺถเย’’ฯ
[817]
‘‘พฺรหฺมจริยสฺส เจ ภงฺโค, โหติ โภเคหิ การิยํ;
อวิกมฺปมาโน เอยฺยาสิ, พหุํ ทสฺสามิ เต ธนํ’’ฯ
[818]
‘‘กุสลํ ปฏินนฺทามิ, ภูริทตฺต วโจ ตว;
ปุนปิ อาคมิสฺสามิ, สเจ อตฺโถ ภวิสฺสติ’’ฯ
[819]
‘‘อิทํ วตฺวา ภูริทตฺโต, เปเสสิ จตุโร ชเน;
เอถ คจฺฉถ อุฏฺเฐถ, ขิปฺปํ ปาเปถ พฺราหฺมณํฯ
[820]
ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, อุฏฺฐาย จตุโร ชนา;
เปสิตา ภูริทตฺเตน, ขิปฺปํ ปาเปสุ พฺราหฺมณํฯ
[821]
‘‘มณิํ ปคฺคยฺห มงฺคลฺยํ, สาธุวิตฺตํ [สาธุจิตฺตํ (ปี.)] มโนรมํ;
เสลํ พฺยญฺชนสมฺปนฺนํ, โก อิมํ มณิมชฺฌคา’’ฯ
[822]
‘‘โลหิตกฺขสหสฺสาหิ, สมนฺตา ปริวาริตํ;
อชฺช กาลํ ปถํ [ปทํ (สี. ปี.)] คจฺฉํ, อชฺฌคาหํ มณิํ อิมํ’’ฯ
[823]
‘‘สุปจิณฺโณ อยํ เสโล, อจฺจิโต มหิโต [มานิโต (ก.)] สทา;
สุธาริโต สุนิกฺขิตฺโต, สพฺพตฺถมภิสาธเยฯ
[824]
‘‘อุปจารวิปนฺนสฺส, นิกฺเขเป ธารณาย วา;
อยํ เสโล วินาสาย, ปริจิณฺโณ อโยนิโสฯ
[825]
‘‘น อิมํ อกุสโล [กุสลํ (ก.)] ทิพฺยํ, มณิํ ธาเรตุมารโห;
ปฏิปชฺช สตํ นิกฺขํ, เทหิมํ รตนํ มม’’ฯ
[826]
‘‘น จ มฺยายํ มณี เกยฺโย, โคหิ [เกหิ (ก.)] วา รตเนหิ วา;
เสโล พฺยญฺชนสมฺปนฺโน, เนว เกยฺโย มณี มม’’ฯ
[827]
‘‘โน เจ ตยา มณี เกยฺโย, โคหิ [เกหิ (ก.)] วา รตเนหิ วา;
อถ เกน มณี เกยฺโย, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ฯ
[828]
‘‘โย เม สํเส มหานาคํ, เตชสฺสิํ ทุรติกฺกมํ;
ตสฺส ทชฺชํ อิมํ เสลํ, ชลนฺตมิว เตชสา’’ฯ
[829]
‘‘โก นุ พฺราหฺมณวณฺเณน, สุปณฺโณ ปตตํ วโร;
นาคํ ชิคีสมนฺเวสิ, อนฺเวสํ ภกฺขมตฺตโนฯ
[830]
‘‘นาหํ ทิชาธิโป โหมิ, น ทิฏฺโฐ ครุโฬ มยา;
อาสีวิเสน วิตฺโตติ [วิตฺโตสฺมิ (สฺยา. ก.)], วชฺโช พฺราหฺมณ มํ วิทู’’ฯ
[831]
‘‘กิํ นุ ตุยฺหํ พลํ อตฺถิ, กิํ สิปฺปํ วิชฺชเต ตว;
กิสฺมิํ วา ตฺวํ ปรตฺถทฺโธ, อุรคํ นาปจายสิ’’ฯ
[832]
‘‘อารญฺญิกสฺส อิสิโน, จิรรตฺตํ ตปสฺสิโน;
สุปณฺโณ โกสิยสฺสกฺขา, วิสวิชฺชํ อนุตฺตรํฯ
[833]
‘‘ตํ ภาวิตตฺตญฺญตรํ, สมฺมนฺตํ ปพฺพตนฺตเร;
สกฺกจฺจํ ตํ อุปฏฺฐาสิํ, รตฺตินฺทิวมตนฺทิโตฯ
[834]
‘‘โส ตทา ปริจิณฺโณ เม, วตฺตวา พฺรหฺมจริยวา;
ทิพฺพํ ปาตุกรี มนฺตํ, กามสา ภควา มมฯ
[835]
‘‘ตฺยาหํ มนฺเต ปรตฺถทฺโธ, นาหํ ภายามิ โภคินํ;
อาจริโย วิสฆาตานํ, อลมฺปาโนติ [อาลมฺพาโนติ (สี. ปี.), อาลมฺพายโนติ (สฺยา.)] มํ วิทู’’ฯ
[836]
‘‘คณฺหามเส มณิํ ตาต, โสมทตฺต วิชานหิ;
มา ทณฺเฑน สิริํ ปตฺตํ, กามสา ปชหิมฺหเส’’ฯ
[837]
‘‘สกํ นิเวสนํ ปตฺตํ, โย ตํ พฺราหฺมณ ปูชยิ;
เอวํ กลฺยาณการิสฺส, กิํ โมหา ทุพฺภิมิจฺฉสิ’’ฯ
[838]
‘‘สเจ ตฺวํ [สเจ หิ (สี. ปี. ก.)] ธนกาโมสิ, ภูริทตฺโต ปทสฺสติ [ภูริทตฺตํ ปทิสฺสสิ (ก.)];
ตเมว คนฺตฺวา ยาจสฺสุ, พหุํ ทสฺสติ เต ธนํ’’ฯ
[839]
‘‘หตฺถคตํ ปตฺตคตํ, นิกิณฺณํ ขาทิตุํ วรํ;
มา โน สนฺทิฏฺฐิโก อตฺโถ, โสมทตฺต อุปจฺจคา’’ฯ
[840]
‘‘ปจฺจติ นิรเย โฆเร, มหิสฺสมปิ วิวรติ [มหิสฺสมว ทียติ (สี. ปี.), มหิมสฺส วินฺทฺรียติ (สฺยา.)];
มิตฺตทุพฺภี หิตจฺจาคี, ชีวเรวาปิ สุสฺสติ [ชีวเร จาปิ สุสฺสเร (สี. ปี.)]ฯ
[841]
‘‘สเจ ตฺวํ [สเจ หิ (สี. ปี. ก.)] ธนกาโมสิ, ภูริทตฺโต ปทสฺสติ;
มญฺเญ อตฺตกตํ เวรํ, นจิรํ เวทยิสฺสสิ’’ฯ
[842]
‘‘มหายญฺญํ ยชิตฺวาน, เอวํ สุชฺฌนฺติ พฺราหฺมณา;
มหายญฺญํ ยชิสฺสาม, เอวํ โมกฺขาม ปาปกา’’ฯ
[843]
‘‘หนฺท ทานิ อปายามิ, นาหํ อชฺช ตยา สห;
ปทมฺเปกํ [ปทเมกํ (สฺยา. ก.)] น คจฺเฉยฺยํ, เอวํ กิพฺพิสการินา’’ฯ
[844]
‘‘อิทํ วตฺวาน ปิตรํ, โสมทตฺโต พหุสฺสุโต;
อุชฺฌาเปตฺวาน ภูตานิ, ตมฺหา ฐานา อปกฺกมิฯ
[845]
‘‘คณฺหาเหตํ มหานาคํ, อาหเรตํ มณิํ มม;
อินฺทโคปกวณฺณาโภ, ยสฺส โลหิตโก สิโรฯ
[846]
‘‘กปฺปาสปิจุราสีว, เอโส กาโย ปทิสฺสติ [กาย’สฺส ทิสฺสติ (สี. ปี.)];
วมฺมิกคฺคคโต เสติ, ตํ ตฺวํ คณฺหาหิ พฺราหฺมณ’’ฯ
[847]
‘‘อโถสเธหิ ทิพฺเพหิ, ชปฺปํ มนฺตปทานิ จ;
เอวํ ตํ อสกฺขิ สตฺถุํ [สฏฺฐุํ (สี. ปี.), ยุฏฺฐุํ (สฺยา.), สุตฺตุํ (ก.)], กตฺวา ปริตฺตมตฺตโน’’ฯ
[848]
‘‘มมํ ทิสฺวาน อายนฺตํ, สพฺพกามสมิทฺธินํ;
อินฺทฺริยานิ อหฏฺฐานิ, สาวํ [สามํ (สี. ปี.)] ชาตํ มุขํ ตวฯ
[849]
‘‘ปทฺมํ ยถา หตฺถคตํ, ปาณินา ปริมทฺทิตํ;
สาวํ ชาตํ [ยนฺตํ (ก.)] มุขํ ตุยฺหํ, มมํ ทิสฺวาน เอทิสํฯ
[850]
‘‘กจฺจิ นุ เต นาภิสสิ [เต นาภิสยิ (สี.), เต นาภิสฺสสิ (สฺยา.)], กจฺจิ เต อตฺถิ เวทนา;
เยน สาวํ มุขํ ตุยฺหํ, มมํ ทิสฺวาน อาคตํ’’ฯ
[851]
‘‘สุปินํ ตาต อทฺทกฺขิํ, อิโต มาสํ อโธคตํ;
ทกฺขิณํ วิย เม พาหุํ, เฉตฺวา รุหิรมกฺขิตํ;
ปุริโส อาทาย ปกฺกามิ, มม โรทนฺติยา สติฯ
[852]
‘‘ยโตหํ [ยโต ตํ (สี.)] สุปินมทฺทกฺขิํ, สุทสฺสน วิชานหิ;
ตโต ทิวา วา รตฺติํ วา, สุขํ เม โนปลพฺภติ’’ฯ
[853]
‘‘ยํ ปุพฺเพ ปริวาริํสุ [ปริจาริํสุ (สี. ปี.)], กญฺญา รุจิรวิคฺคหา;
เหมชาลปฏิจฺฉนฺนา, ภูริทตฺโต น ทิสฺสติฯ
[854]
‘‘ยํ ปุพฺเพ ปริวาริํสุ [ปริจาริํสุ (สี. ปี.)], เนตฺติํสวรธาริโน;
กณิการาว สมฺผุลฺลา, ภูริทตฺโต น ทิสฺสติฯ
[855]
‘‘หนฺท ทานิ คมิสฺสาม, ภูริทตฺตนิเวสนํ;
ธมฺมฏฺฐํ สีลสมฺปนฺนํ, ปสฺสาม ตว ภาตรํ’’ฯ
[856]
‘‘ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺติํ, ภูริทตฺตสฺส มาตรํ;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, ภูริทตฺตสฺส นาริโยฯ
[857]
‘‘ปุตฺตํ เตยฺเย น ชานาม, อิโต มาสํ อโธคตํ;
มตํ วา ยทิ วา ชีวํ, ภูริทตฺตํ ยสสฺสินํ’’ฯ
[858]
‘‘สกุณี หตปุตฺตาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;
จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ, ภูริทตฺตํ อปสฺสตี [อิมิสฺสา คาถายานนฺตเร สี. ปี. โปตฺถเกสุ – ‘‘สกุณี หตปุตฺตาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ; เตน เตน ปธาวิสฺส, ปิยปุตฺตํ อปสฺสตี’’ติ อิติ อยมฺปิ คาถา อาคตา]ฯ
[859]
‘‘กุรรี หตฉาปาว, สุญฺญํ ทิสฺวา กุลาวกํ;
จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ, ภูริทตฺตํ อปสฺสตีฯ
[860]
‘‘สา นูน จกฺกวากีว, ปลฺลลสฺมิํ อโนทเก;
จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ, ภูริทตฺตํ อปสฺสตีฯ
[861]
‘‘กมฺมารานํ ยถา อุกฺกา, อนฺโต ฌายติ โน พหิ;
เอวํ ฌายามิ โสเกน, ภูริทตฺตํ อปสฺสตี’’ฯ
[862]
‘‘สาลาว สมฺปมถิตา [สมฺปมทฺทิตา (สฺยา. ก.)], มาลุเตน ปมทฺทิตา;
เสนฺติ ปุตฺตา จ ทารา จ, ภูริทตฺตนิเวสเน’’ฯ
[863]
‘‘อิทํ สุตฺวาน นิคฺโฆสํ, ภูริทตฺตนิเวสเน;
อริฏฺโฐ จ สุโภโค [สุภโค (สี. ปี.)] จ, ปธาวิํสุ อนนฺตรา [อุปธาวิํสุ อนนฺตรา (สี. ปี.)]ฯ
[864]
‘‘อมฺม อสฺสาส มา โสจิ, เอวํธมฺมา หิ ปาณิโน;
จวนฺติ อุปปชฺชนฺติ, เอสสฺส ปริณามิตา’’ฯ
[865]
‘‘อหมฺปิ ตาต ชานามิ, เอวํธมฺมา หิ ปาณิโน;
โสเกน จ ปเรตสฺมิ, ภูริทตฺตํ อปสฺสตีฯ
[866]
‘‘อชฺช เจ เม อิมํ รตฺติํ, สุทสฺสน วิชานหิ;
ภูริทตฺตํ อปสฺสนฺตี, มญฺเญ หิสฺสามิ ชีวิตํ’’ฯ
[867]
‘‘อมฺม อสฺสาส มา โสจิ, อานยิสฺสาม ภาตรํ;
ทิโสทิสํ คมิสฺสาม, ภาตุปริเยสนํ จรํฯ
[868]
‘‘ปพฺพเต คิริทุคฺเคสุ, คาเมสุ นิคเมสุ จ;
โอเรน สตฺตรตฺตสฺส [โอเรน ทสรตฺตสฺส (สี. ปี.)], ภาตรํ ปสฺส อาคตํ’’ฯ
[869]
‘‘หตฺถา ปมุตฺโต อุรโค, ปาเท เต นิปตี ภุสํ;
กจฺจิ นุ ตํ ฑํสี ตาต [กจฺจิ ตํ นุ ฑสี ตาต (สี.), กจฺจิ นุ ฑํสิโต ตาต (สฺยา.), กจฺจิตานุฑสี ตาต (ปี.)], มา ภายิ สุขิโต ภว’’ฯ
[870]
‘‘เนว มยฺหํ อยํ นาโค, อลํ ทุกฺขาย กายจิ;
ยาวตตฺถิ อหิคฺคาโห, มยา ภิยฺโย น วิชฺชติ’’ฯ
[871]
‘‘โก นุ พฺราหฺมณวณฺเณน, ทิตฺโต [ทตฺโต (สี. สฺยา. ปี.)] ปริสมาคโต;
อวฺหายนฺตุ สุยุทฺเธน, สุณนฺตุ ปริสา มม’’ฯ
[872]
‘‘ตฺวํ มํ นาเคน อาลมฺป, อหํ มณฺฑูกฉาปิยา;
โหตุ โน อพฺภุตํ ตตฺถ, อาสหสฺเสหิ ปญฺจหิ’’ฯ
[873]
‘‘อหญฺหิ วสุมา อฑฺโฒ, ตฺวํ ทลิทฺโทสิ มาณว;
โก นุ เต ปาฏิโภคตฺถิ, อุปชูตญฺจ กิํ สิยาฯ
[874]
‘‘อุปชูตญฺจ เม อสฺส, ปาฏิโภโค จ ตาทิโส;
โหตุ โน อพฺภุตํ ตตฺถ, อาสหสฺเสหิ ปญฺจหิ’’ฯ
[875]
‘‘สุโณหิ เม มหาราช, วจนํ ภทฺทมตฺถุ เต;
ปญฺจนฺนํ เม สหสฺสานํ, ปาฏิโภโค หิ กิตฺติม’’ฯ
[876]
‘‘เปตฺติกํ วา อิณํ โหติ, ยํ วา โหติ สยํกตํ;
กิํ ตฺวํ เอวํ พหุํ มยฺหํ, ธนํ ยาจสิ พฺราหฺมณ’’ฯ
[877]
‘‘อลมฺปาโน หิ นาเคน, มมํ อภิชิคีสติ [อภิชิคิํสติ (สี. สฺยา. ปี.)];
อหํ มณฺฑูกฉาปิยา, ฑํสยิสฺสามิ พฺราหฺมณํฯ
[878]
‘‘ตํ ตฺวํ ทฏฺฐุํ มหาราช, อชฺช รฏฺฐาภิวฑฺฒน;
ขตฺตสงฺฆปริพฺยูฬฺโห, นิยฺยาหิ อหิทสฺสนํ’’ [อภิทสฺสนํ (สี. ปี.)]ฯ
[879]
‘‘เนว ตํ อติมญฺญามิ, สิปฺปวาเทน มาณว;
อติมตฺโตสิ สิปฺเปน, อุรคํ นาปจายสิ’’ฯ
[880]
‘‘อหมฺปิ นาติมญฺญามิ, สิปฺปวาเทน พฺราหฺมณ;
อวิเสน จ นาเคน, ภุสํ วญฺจยเส ชนํฯ
[881]
‘‘เอวํ เจตํ ชโน ชญฺญา, ยถา ชานามิ ตํ อหํ;
น ตฺวํ ลภสิ อาลมฺป, ภุสมุฏฺฐิํ [ถุสมุฏฺฐิํ (สฺยา.), สตฺตุมุฏฺฐิํ (สี. ปี.)] กุโต ธนํ’’ฯ
[882]
‘‘ขราชิโน ชฏี ทุมฺมี [รุมฺมี (สี. สฺยา. ปี.)], ทิตฺโต ปริสมาคโต;
โย ตฺวํ เอวํ คตํ นาคํ, อวิโส อติมญฺญสิฯ
[883]
‘‘อาสชฺช โข นํ ชญฺญาสิ, ปุณฺณํ อุคฺคสฺส เตชโส;
มญฺเญ ตํ ภสฺมราสิํว, ขิปฺปเมโส กริสฺสติ’’ฯ
[884]
‘‘สิยา วิสํ สิลุตฺตสฺส, เทฑฺฑุภสฺส สิลาภุโน;
เนว โลหิตสีสสฺส, วิสํ นาคสฺส วิชฺชติ’’ฯ
[885]
‘‘สุตเมตํ อรหตํ, สญฺญตานํ ตปสฺสินํ;
อิธ ทานานิ ทตฺวาน, สคฺคํ คจฺฉนฺติ ทายกา;
ชีวนฺโต เทหิ ทานานิ, ยทิ เต อตฺถิ ทาตเวฯ
[886]
‘‘อยํ นาโค มหิทฺธิโก, เตชสฺสี ทุรติกฺกโม;
เตน ตํ ฑํสยิสฺสามิ, โส ตํ ภสฺมํ กริสฺสติ’’ฯ
[887]
‘‘มยาเปตํ สุตํ สมฺม, สญฺญตานํ ตปสฺสินํ;
อิธ ทานานิ ทตฺวาน, สคฺคํ คจฺฉนฺติ ทายกา;
ตฺวเมว เทหิ ชีวนฺโต, ยทิ เต อตฺถิ ทาตเวฯ
[888]
‘‘อยํ อชมุขี [อจฺจิมุขี (สี. สฺยา. ปี.)] นาม, ปุณฺณา อุคฺคสฺส เตชโส;
ตาย ตํ ฑํสยิสฺสามิ, สา ตํ ภสฺมํ กริสฺสติ’’ฯ
[889]
‘‘ยา ธีตา ธตรฏฺฐสฺส, เวมาตา ภคินี มม;
สา ตํ ฑํสตฺวชมุขี [สา ทิสฺสตุ อจฺจิมุขี (สี. ปี.)], ปุณฺณา อุคฺคสฺส เตชโส’’ฯ
[890]
‘‘ฉมายํ เจ นิสิญฺจิสฺสํ, พฺรหฺมทตฺต วิชานหิ;
ติณลตานิ โอสธฺโย, อุสฺสุสฺเสยฺยุํ อสํสยํฯ
[891]
‘‘อุทฺธํ เจ ปาตยิสฺสามิ, พฺรหฺมทตฺต วิชานหิ;
สตฺต วสฺสานิยํ เทโว, น วสฺเส น หิมํ ปเตฯ
[892]
‘‘อุทเก เจ นิสิญฺจิสฺสํ, พฺรหฺมทตฺต วิชานหิ;
ยาวนฺโตทกชา [ยาวตา โอทกา (สี.), ยาวตา อุทกชา (ปี.)] ปาณา, มเรยฺยุํ มจฺฉกจฺฉปา’’ฯ
[893]
‘‘โลกฺยํ สชนฺตํ อุทกํ, ปยาคสฺมิํ ปติฏฺฐิตํ;
โกมํ อชฺโฌหรี ภูโต, โอคาฬฺหํ ยมุนํ นทิํ’’ฯ
[894]
‘‘ยเทส โลกาธิปตี ยสสฺสี, พาราณสิํ ปกฺริย [ปกิรปรี (สี. ปี.), ปกิรหรี (สฺยา.)] สมนฺตโต;
ตสฺสาห ปุตฺโต อุรคูสภสฺส, สุโภโคติ มํ พฺราหฺมณ เวทยนฺติ’’ฯ
[895]
‘‘สเจ หิ ปุตฺโต อุรคูสภสฺส, กาสิสฺส [กํสสฺส (สี. ปี.)] รญฺโญ อมราธิปสฺส;
มเหสกฺโข อญฺญตโร ปิตา เต, มจฺเจสุ มาตา ปน เต อตุลฺยา;
น ตาทิโส อรหติ พฺราหฺมณสฺส, ทาสมฺปิ โอหาริตุํ [โอหาตุํ (สี. ปี.)] มหานุภาโว’’ฯ
[896]
‘‘รุกฺขํ นิสฺสาย วิชฺฌิตฺโถ, เอเณยฺยํ ปาตุมาคตํ;
โส วิทฺโธ ทูรมจริ [ทูร’มสรา (สี. ปี.)], สรเวเคน สีฆวา [เสขวา (สี. ปี.), เปกฺขวา (สฺยา. ก.)]ฯ
[897]
‘‘ตํ ตฺวํ ปติตมทฺทกฺขิ, อรญฺญสฺมิํ พฺรหาวเน;
สมํ สกาชมาทาย, สายํ นิคฺโรธุปาคมิฯ
[898]
‘‘สุกสาฬิกสงฺฆุฏฺฐํ, ปิงฺคลํ [ปิงฺคิยํ (สี. สฺยา. ปี.)] สนฺถตายุตํ;
โกกิลาภิรุทํ รมฺมํ, ธุวํ หริตสทฺทลํฯ
[899]
‘‘ตตฺถ เต โส ปาตุรหุ, อิทฺธิยา ยสสา ชลํ;
มหานุภาโว ภาตา เม, กญฺญาหิ ปริวาริโตฯ
[900]
‘‘โส เตน ปริจิณฺโณ ตฺวํ, สพฺพกาเมหิ ตปฺปิโต;
อทุฏฺฐสฺส ตุวํ ทุพฺภิ, ตํ เต เวรํ อิธาคตํฯ
[901]
‘‘ขิปฺปํ คีวํ ปสาเรหิ, น เต ทสฺสามิ ชีวิตํ;
ภาตุ ปริสรํ เวรํ, เฉทยิสฺสามิ เต สิรํ’’ฯ
[902]
‘‘อชฺฌายโก ยาจโยคี, อาหุตคฺคิ จ พฺราหฺมโณ;
เอเตหิ ตีหิ ฐาเนหิ, อวชฺโฌ โหติ [ภวติ (สี. สฺยา. ปี.)] พฺราหฺมโณ’’ฯ
[903]
‘‘ยํ ปูรํ ธตรฏฺฐสฺส, โอคาฬฺหํ ยมุนํ นทิํ;
โชตเต สพฺพโสวณฺณํ, คิริมาหจฺจ ยามุนํฯ
[904]
‘‘ตตฺถ เต ปุริสพฺยคฺฆา, โสทริยา มม ภาตโร;
ยถา เต ตตฺถ วกฺขนฺติ, ตถา เหสฺสสิ พฺราหฺมณ’’ฯ
[905]
‘‘อนิตฺตรา อิตฺตรสมฺปยุตฺตา, ยญฺญา จ เวทา จ สุโภคโลเก;
ตทคฺครยฺหญฺหิ วินินฺทมาโน, ชหาติ วิตฺตญฺจ สตญฺจ ธมฺมํฯ
[906]
‘‘อชฺเฌนมริยา ปถวิํ ชนินฺทา, เวสฺสา กสิํ ปาริจริยญฺจ สุทฺทา;
อุปาคุ ปจฺเจกํ ยถาปเทสํ, กตาหุ เอเต วสินาติ อาหุ’’ฯ
[907]
‘‘ธาตา วิธาตา วรุโณ กุเวโร, โสโม ยโม จนฺทิมา วายุ สูริโย;
เอเตปิ ยญฺญํ ปุถุโส ยชิตฺวา, อชฺฌายกานํ อโถ สพฺพกาเมฯ
[908]
‘‘วิกาสิตา จาปสตานิ ปญฺจ, โย อชฺชุโน พลวา ภีมเสโน;
สหสฺสพาหุ อสโม ปถพฺยา, โสปิ ตทา มาทหิ ชาตเวทํ’’ฯ
[909]
‘‘โย พฺราหฺมเณ โภชยิ ทีฆรตฺตํ, อนฺเนน ปาเนน ยถานุภาวํ;
ปสนฺนจิตฺโต อนุโมทมาโน, สุโภค เทวญฺญตโร อโหสิ’’ฯ
[910]
‘‘มหาสนํ เทวมโนมวณฺณํ, โย สปฺปินา อสกฺขิ โภเชตุมคฺคิํ [เชตุมคฺคิํ (สี. ปี.)];
ส ยญฺญตนฺตํ วรโต ยชิตฺวา, ทิพฺพํ คติํ มุจลินฺทชฺฌคจฺฉิ’’ฯ
[911]
‘‘มหานุภาโว วสฺสสหสฺสชีวี, โย ปพฺพชี ทสฺสเนยฺโย อุฬาโร;
หิตฺวา อปริยนฺตรฏฺฐํ [รถํ (สี. ปี.)] สเสนํ, ราชา ทุทีโปปิ ชคาม [ทุทีโปปชฺฌคามิ (สฺยา.)] สคฺคํ’’ฯ
[912]
‘‘โย สาครนฺตํ สาคโร วิชิตฺวา, ยูปํ สุภํ โสณฺณมยํ [โสวณฺณมยํ (สฺยา. ก.)] อุฬารํ;
อุสฺเสสิ เวสฺสานรมาทหาโน, สุโภค เทวญฺญตโร อโหสิฯ
[913]
‘‘ยสฺสานุภาเวน สุโภค คงฺคา, ปวตฺตถ [ปวตฺตติ (สฺยา. ก.)] ทธิสนฺนิสินฺนํ [ทธิสนฺน (สี. ปี.)] สมุทฺทํ;
สโลมปาโท ปริจริยมคฺคิํ, องฺโค สหสฺสกฺขปุรชฺฌคจฺฉิ’’ฯ
[914]
‘‘มหิทฺธิโก เทววโร ยสสฺสี, เสนาปติ ติทิเว วาสวสฺส;
โส โสมยาเคน มลํ วิหนฺตฺวา, สุโภค เทวญฺญตโร อโหสิ’’ฯ
[915]
‘‘อการยิ โลกมิมํ ปรญฺจ, ภาคีรถิํ หิมวนฺตญฺจ คิชฺฌํ [คิชฺฌํ (สฺยา. ก.), วิญฺฌํ (?)];
โย อิทฺธิมา เทววโร ยสสฺสี, โสปิ ตทา อาทหิ ชาตเวทํฯ
[916]
‘‘มาลาคิรี หิมวา โย จ คิชฺโฌ [วิชฺโฌ (ก.), วิชฺฌา (สฺยา.)], สุทสฺสโน นิสโภ กุเวรุ [กากเนรุ (สี. ปี.), กากเวรุ (สฺยา.)];
เอเต จ อญฺเญ จ นคา มหนฺตา, จิตฺยา กตา ยญฺญกเรหิ มาหุ’’ฯ
[917]
‘‘อชฺฌายกํ มนฺตคุณูปปนฺนํ, ตปสฺสินํ ยาจโยโคติธาหุ [ติจาห (สี. ปี.), ติ จาหุ (ก.)];
ตีเร สมุทฺทสฺสุทกํ สชนฺตํ [สิญฺจนฺตํ (ก.)], สาคโรชฺโฌหริ เตนเปยฺโยฯ
[918]
‘‘อายาควตฺถูนิ ปุถู ปถพฺยา, สํวิชฺชนฺติ พฺราหฺมณา วาสวสฺส;
ปุริมํ ทิสํ ปจฺฉิมํ ทกฺขิณุตฺตรํ, สํวิชฺชมานา ชนยนฺติ เวทํ’’ฯ
[919]
‘‘กลี หิ ธีราน กฏํ มคานํ, ภวนฺติ เวทชฺฌคตานริฏฺฐ;
มรีจิธมฺมํ อสเมกฺขิตตฺตา, มายาคุณา นาติวหนฺติ ปญฺญํฯ
[920]
‘‘เวทา น ตาณาย ภวนฺติ ทสฺส, มิตฺตทฺทุโน ภูนหุโน นรสฺส;
น ตายเต ปริจิณฺโณ จ อคฺคิ, โทสนฺตรํ มจฺจมนริยกมฺมํฯ
[921]
‘‘สพฺพญฺจ มจฺจา สธนํ สโภคํ [สธนา สโภคา (สี. สฺยา. ปี. ก.)], อาทีปิตํ ทารุ ติเณน มิสฺสํ;
ทหํ น ตปฺเป [น ตปฺเป อคฺคิ (ก.)] อสมตฺถเตโช, โก ตํ สุภิกฺขํ ทฺวิรสญฺญุ กยิรา [ทิรสญฺญ กุริยา (สี.), ทิรสญฺญุ กุริยา (ปี.)]ฯ
[922]
‘‘ยถาปิ ขีรํ วิปริณามธมฺมํ, ทธิ ภวิตฺวา นวนีตมฺปิ โหติ;
เอวมฺปิ อคฺคิ วิปริณามธมฺโม, เตโช สโมโรหตี โยคยุตฺโตฯ
[923]
‘‘น ทิสฺสตี อคฺคิมนุปฺปวิฏฺโฐ, สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ;
นามตฺถมาโน [นามนฺถมาโน (สี. ปี.)] อรณีนเรน, นากมฺมุนา ชายติ ชาตเวโทฯ
[924]
‘‘สเจ หิ อคฺคิ อนฺตรโต วเสยฺย, สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ;
สพฺพานิ สุสฺเสยฺยุ วนานิ โลเก, สุกฺขานิ กฏฺฐานิ จ ปชฺชเลยฺยุํฯ
[925]
‘‘กโรติ เจ ทารุติเณน ปุญฺญํ, โภชํ นโร ธูมสิขิํ ปตาปวํ;
องฺคาริกา โลณกรา จ สูทา, สรีรทาหาปิ กเรยฺยุ ปุญฺญํฯ
[926]
‘‘อถ เจ หิ เอเต น กโรนฺติ ปุญฺญํ, อชฺเฌนมคฺคิํ อิธ ตปฺปยิตฺวา;
น โกจิ โลกสฺมิํ กโรติ ปุญฺญํ, โภชํ นโร ธูมสิขิํ ปตาปวํฯ
[927]
‘‘กถญฺหิ โลกาปจิโต สมาโน, อมนุญฺญคนฺธํ พหูนํ อกนฺตํ;
ยเทว มจฺจา ปริวชฺชยนฺติ, ตทปฺปสตฺถํ ทฺวิรสญฺญุ ภุญฺเชฯ
[928]
‘‘สิขิมฺปิ เทเวสุ วทนฺติ เหเก, อาปํ มิลกฺขู [มิลกฺขา (สี. ปี.)] ปน เทวมาหุ;
สพฺเพว เอเต วิตถํ ภณนฺติ [คณฺหนฺติ (ก.)], อคฺคี น เทวญฺญตโร น จาโปฯ
[929]
‘‘อนินฺทฺริยพทฺธมสญฺญกายํ [นิรินฺทฺริยํ อนฺตํ อสญฺญกายํ (สี. ปี.), อนิทฺริยํ สนฺตมสญฺญกายํ (สฺยา.)], เวสฺสานรํ กมฺมกรํ ปชานํ;
ปริจริย มคฺคิํ สุคติํ กถํ วเช, ปาปานิ กมฺมานิ ปกุพฺพมาโน [ปกูพฺพมาโน (สฺยา. ก.)]ฯ
[930]
‘‘สพฺพาภิภู ตาหุธ ชีวิกตฺถา, อคฺคิสฺส พฺรหฺมา ปริจารโกติ;
สพฺพานุภาวี จ วสี กิมตฺถํ, อนิมฺมิโต นิมฺมิตํ วนฺทิตสฺสฯ
[931]
‘‘หสฺสํ อนิชฺฌานขมํ อตจฺฉํ, สกฺการเหตุ ปกิริํสุ ปุพฺเพ;
เต ลาภสกฺกาเร อปาตุโภนฺเต, สนฺธาปิตา [สนฺถมฺภิตา (สี. ปี.), สนฺธาภิตา (สฺยา.), สนฺตาปิตา (ก.)] ชนฺตุภิ สนฺติธมฺมํฯ
[932]
‘‘อชฺเฌนมริยา ปถวิํ ชนินฺทา, เวสฺสา กสิํ ปาริจริยญฺจ สุทฺทา;
อุปาคุ ปจฺเจกํ ยถาปเทสํ, กตาหุ เอเต วสินาติ อาหุฯ
[933]
‘‘เอตญฺจ สจฺจํ วจนํ ภเวยฺย, ยถา อิทํ ภาสิตํ พฺราหฺมเณหิ;
นาขตฺติโย ชาตุ ลเภถ รชฺชํ, นาพฺราหฺมโณ มนฺตปทานิ สิกฺเข;
นาญฺญตฺร เวสฺเสหิ กสิํ กเรยฺย, สุทฺโท น มุจฺเจ ปรเปสนาย [ปรเปสฺสิตาย (สี. ปี.)]ฯ
[934]
‘‘ยสฺมา จ เอตํ วจนํ อภูตํ, มุสาวิเม โอทริยา ภณนฺติ;
ตทปฺปปญฺญา อภิสทฺทหนฺติ, ปสฺสนฺติ ตํ ปณฺฑิตา อตฺตนาวฯ
[935]
‘‘ขตฺยา หิ เวสฺสานํ [ขตฺตา น เวสฺสา น (สี. ปี.)] พลิํ หรนฺติ, อาทาย สตฺถานิ จรนฺติ พฺราหฺมณา;
ตํ ตาทิสํ สงฺขุภิตํ ปภินฺนํ, กสฺมา พฺรหฺมา นุชฺชุ กโรติ โลกํฯ
[936]
‘‘สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก, พฺรหฺมา พหูภูตปตี [พฺรหฺมปหู ภูตปตี (สฺยา.)] ปชานํ;
กิํ สพฺพโลกํ วิทหี อลกฺขิํ, กิํ สพฺพโลกํ น สุขิํ อกาสิฯ
[937]
‘‘สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก, พฺรหฺมา พหูภูตปตี ปชานํ;
มายา มุสาวชฺชมเทน [มุสาวญฺจนปเทน (ก.)] จาปิ, โลกํ อธมฺเมน กิมตฺถมการิ [กิมตฺถ’กาสิ (สี. ปี.), กิมตฺถการี (สฺยา.)]ฯ
[938]
‘‘สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก, พฺรหฺมา พหูภูตปตี ปชานํ;
อธมฺมิโก ภูตปตี อริฏฺฐ, ธมฺเม สติ โย วิทหี อธมฺมํฯ
[939]
‘‘กีฏา ปฏงฺคา อุรคา จ เภกา [ภิงฺคา (สฺยา.)], หนฺตฺวา กิมี สุชฺฌติ มกฺขิกา จ;
เอเตปิ ธมฺมา อนริยรูปา, กมฺโพชกานํ วิตถา พหูนํฯ
[940]
‘‘สเจ หิ โส สุชฺฌติ โย หนาติ, หโตปิ โส สคฺคมุเปติ ฐานํ;
โภวาทิ โภวาทิน มารเยยฺยุํ [มารเภยฺยุํ (ก.)], เย จาปิ เตสํ อภิสทฺทเหยฺยุํฯ
[941]
‘‘เนว มิคา น ปสู โนปิ คาโว, อายาจนฺติ อตฺตวธาย เกจิ;
วิปฺผนฺทมาเน อิธ ชีวิกตฺถา, ยญฺเญสุ ปาเณ ปสุมารภนฺติ [มาหรนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ
[942]
‘‘ยูปุสฺสเน [ยูปสฺส เต (สี.), ยูปสฺส เน (ปี.)] ปสุพนฺเธ จ พาลา, จิตฺเตหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ;
อยํ เต ยูโป กามทุโห ปรตฺถ, ภวิสฺสติ สสฺสโต สมฺปราเยฯ
[943]
‘‘สเจ จ ยูเป มณิสงฺขมุตฺตํ, ธญฺญํ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ;
สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ, สเจ ทุเห ติทิเว สพฺพกาเม;
เตวิชฺชสงฺฆาว ปุถู ยเชยฺยุํ, อพฺราหฺมณํ [น พฺราหฺมณา (สี. สฺยา.)] กญฺจิ น ยาชเยยฺยุํฯ
[944]
‘‘กุโต จ ยูเป มณิสงฺขมุตฺตํ, ธญฺญํ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ;
สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ, กุโต ทุเห ติทิเว สพฺพกาเมฯ
[945]
‘‘สฐา จ ลุทฺทา จ ปลุทฺธพาลา [อุปลทฺธพาลา (สี. ปี.)], จิตฺเตหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ;
อาทาย อคฺคิํ มม เทหิ วิตฺตํ, ตโต สุขี โหหิสิ สพฺพกาเมฯ
[946]
‘‘ตมคฺคิหุตฺตํ สรณํ ปวิสฺส, จิตฺเตหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ;
โอโรปยิตฺวา เกสมสฺสุํ นขญฺจ, เวเทหิ วิตฺตํ อติคาฬฺหยนฺติ [อติคาฬยนฺติ (สี. ปี.)]ฯ
[947]
‘‘กากา อุลูกํว รโห ลภิตฺวา, เอกํ สมานํ พหุกา สเมจฺจ;
อนฺนานิ ภุตฺวา กุหกา กุหิตฺวา, มุณฺฑํ กริตฺวา ยญฺญปโถสฺสชนฺติฯ
[948]
‘‘เอวญฺหิ โส วญฺจิโต พฺราหฺมเณหิ, เอโก สมาโน พหุกา [พหุหี (สี.)] สเมจฺจ;
เต โยคโยเคน วิลุมฺปมานา, ทิฏฺฐํ อทิฏฺเฐน ธนํ หรนฺติฯ
[949]
‘‘อกาสิยา ราชูหิวานุสิฏฺฐา, ตทสฺส อาทาย ธนํ หรนฺติ;
เต ตาทิสา โจรสมา อสนฺตา, วชฺฌา น หญฺญนฺติ อริฏฺฐ โลเกฯ
[950]
‘‘อินฺทสฺส พาหารสิ ทกฺขิณาติ, ยญฺเญสุ ฉินฺทนฺติ ปลาสยฏฺฐิํ;
ตํ เจปิ สจฺจํ มฆวา ฉินฺนพาหุ, เกนสฺส อินฺโท อสุเร ชินาติฯ
[951]
‘‘ตญฺเจว ตุจฺฉํ มฆวา สมงฺคี, หนฺตา อวชฺโฌ ปรโม ส เทโว [สุเทโว (สฺยา. ก.)];
มนฺตา อิเม พฺราหฺมณา ตุจฺฉรูปา, สนฺทิฏฺฐิกา วญฺจนา เอส โลเกฯ
[952]
‘‘มาลาคิริ หิมวา โย จ คิชฺโฌ, สุทสฺสโน นิสโภ กุเวรุ;
เอเต จ อญฺเญ จ นคา มหนฺตา, จิตฺยา กตา ยญฺญกเรหิ มาหุฯ
[953]
‘‘ยถาปการานิ หิ อิฏฺฐกานิ, จิตฺยา กตา ยญฺญกเรหิ มาหุ;
น ปพฺพตา โหนฺติ ตถาปการา, อญฺญา ทิสา อจลา ติฏฺฐเสลาฯ
[954]
‘‘น อิฏฺฐกา โหนฺติ สิลา จิเรน [จิเรนปิ (สี. ปี.)], น ตตฺถ สญฺชายติ อโย น โลหํ;
ยญฺญญฺจ เอตํ ปริวณฺณยนฺตา, จิตฺยา กตา ยญฺญกเรหิ มาหุฯ
[955]
‘‘อชฺฌายกํ มนฺตคุณูปปนฺนํ, ตปสฺสินํ ยาจโยโคติธาหุ;
ตีเร สมุทฺทสฺสุทกํ สชนฺตํ, ตํ สาคโรชฺโฌหริ เตนเปยฺโยฯ
[956]
‘‘ปโรสหสฺสมฺปิ สมนฺตเวเท, มนฺตูปปนฺเน นทิโย วหนฺติ;
น เตน พฺยาปนฺนรสูทกา น, กสฺมา สมุทฺโท อตุโล อเปยฺโยฯ
[957]
‘‘เย เกจิ กูปา อิธ ชีวโลเก, โลณูทกา กูปขเณหิ ขาตา;
น พฺราหฺมณชฺโฌหรเณน [พฺราหฺมณชฺโฌหริ เตน (ก.)] เตสุ, อาโป อเปยฺโย ทฺวิรสญฺญุ มาหุฯ
[958]
‘‘ปุเร ปุรตฺถา กา กสฺส ภริยา, มโน มนุสฺสํ อชเนสิ ปุพฺเพ;
เตนาปิ ธมฺเมน น โกจิ หีโน, เอวมฺปิ โวสฺสคฺควิภงฺคมาหุ [โวสฺสคฺควิภาคมาหุ (สี.)]ฯ
[959]
‘‘จณฺฑาลปุตฺโตปิ อธิจฺจ เวเท, ภาเสยฺย มนฺเต กุสโล มตีมา [มุตีมา (สี. ปี.)];
น ตสฺส มุทฺธาปิ ผเลยฺย สตฺตธา, มนฺตา อิเม อตฺตวธาย กตา [กตฺต (สี. ปี.)]ฯ
[960]
‘‘วาจากตา คิทฺธิกตา [คิทฺธิคตา (ก.)] คหีตา, ทุมฺโมจยา กพฺยปถานุปนฺนา;
พาลาน จิตฺตํ วิสเม นิวิฏฺฐํ, ตทปฺปปญฺญา อภิสทฺทหนฺติฯ
[961]
‘‘สีหสฺส พฺยคฺฆสฺส จ ทีปิโน จ, น วิชฺชตี โปริสิยํพเลน;
มนุสฺสภาโว จ ควํว เปกฺโข, ชาตี หิ เตสํ อสมา สมานา [สมานํ (สฺยา. ก.)]ฯ
[962]
‘‘สเจ จ ราชา ปถวิํ วิชิตฺวา, สชีววา อสฺสวปาริสชฺโช;
สยเมว โส สตฺตุสงฺฆํ วิเชยฺย, ตสฺสปฺปชา นิจฺจสุขี [นิจฺจสุขา (ปี.)] ภเวยฺยฯ
[963]
‘‘ขตฺติยมนฺตา จ ตโย จ เวทา, อตฺเถน เอเต สมกา ภวนฺติ;
เตสญฺจ อตฺถํ อวินิจฺฉินิตฺวา, น พุชฺฌตี โอฆปถํว ฉนฺนํฯ
[964]
‘‘ขตฺติยมนฺตา จ ตโย จ เวทา, อตฺเถน เอเต สมกา ภวนฺติ;
ลาโภ อลาโภ อยโส ยโส จ, สพฺเพว เตสํ จตุนฺนญฺจ [สพฺเพ เต สพฺเพสํ จตุนฺน (สี. ปี.)] ธมฺมาฯ
[965]
‘‘ยถาปิ อิพฺภา ธนธญฺญเหตุ, กมฺมานิ กโรนฺติ [กาเรนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)] ปุถู ปถพฺยา;
เตวิชฺชสงฺฆา จ ตเถว อชฺช, กมฺมานิ กโรนฺติ [กาเรนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)] ปุถู ปถพฺยาฯ
[966]
‘‘อิพฺเภหิ เย เต [เอเต (สี. สฺยา. ปี.)] สมกา ภวนฺติ, นิจฺจุสฺสุกา กามคุเณสุ ยุตฺตา;
กมฺมานิ กโรนฺติ [กาเรนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)] ปุถู ปถพฺยา, ตทปฺปปญฺญา ทฺวิรสญฺญุรา เต’’ฯ
[967]
‘‘กสฺส เภรี มุทิงฺคา จ, สงฺขาปณวทินฺทิมา;
ปุรโต ปฏิปนฺนานิ, หาสยนฺตา รเถสภํฯ
[968]
‘‘กสฺส กญฺจนปฏฺเฏน, ปุถุนา วิชฺชุวณฺณินา;
ยุวา กลาปสนฺนทฺโธ, โก เอติ สิริยา ชลํฯ
[969]
‘‘อุกฺกามุขปหฏฺฐํว , ขทิรงฺคารสนฺนิภํ;
มุขญฺจ รุจิรา ภาติ, โก เอติ สิริยา ชลํฯ
[970]
‘‘กสฺส ชมฺโพนทํ ฉตฺตํ, สสลากํ มโนรมํ;
อาทิจฺจรํสาวรณํ, โก เอติ สิริยา ชลํฯ
[971]
‘‘กสฺส องฺคํ [องฺกํ (สี. ปี.)] ปริคฺคยฺห, วาฬพีชนิมุตฺตมํ;
อุภโต วรปุญฺญสฺส [จรเต วรปญฺญสฺส (สี. ปี.)], มุทฺธนิ อุปรูปริฯ
[972]
‘‘กสฺส เปขุณหตฺถานิ, จิตฺรานิ จ มุทูนิ จ;
กญฺจนมณิทณฺฑานิ [ตปญฺญมณิทณฺฑานิ (สี. ปี.), สุวณฺณมณิทณฺฑานิ (สฺยา. ก.)], จรนฺติ ทุภโต มุขํฯ
[973]
‘‘ขทิรงฺคารวณฺณาภา, อุกฺกามุขปหํสิตา;
กสฺเสเต กุณฺฑลา วคฺคู, โสภนฺติ ทุภโต มุขํฯ
[974]
‘‘กสฺส วาเตน ฉุปิตา, นิทฺธนฺตา มุทุกาฬกา [มุทุกาฬกํ (สี.), มุทุ กาฬิกา (สฺยา.)];
โสภยนฺติ นลาฏนฺตํ, นภา วิชฺชุริวุคฺคตาฯ
[975]
‘‘กสฺส เอตานิ อกฺขีนิ, อายตานิ ปุถูนิ จ;
โก โสภติ วิสาลกฺโข, กสฺเสตํ อุณฺณชํ มุขํฯ
[976]
‘‘กสฺเสเต ลปนชาตา [ลปนชา สุทฺธา (สี. ปี.)], สุทฺธา สงฺขวรูปมา;
ภาสมานสฺส โสภนฺติ, ทนฺตา กุปฺปิลสาทิสาฯ
[977]
‘‘กสฺส ลาขารสสมา, หตฺถปาทา สุเขธิตา;
โก โส พิมฺโพฏฺฐสมฺปนฺโน, ทิวา สูริโยว ภาสติฯ
[978]
‘‘หิมจฺจเย หิมวติ [เหมวโต (สี. สฺยา. ปี.)], มหาสาโลว ปุปฺผิโต;
โก โส โอทาตปาวาโร, ชยํ อินฺโทว โสภติฯ
[979]
‘‘สุวณฺณปีฬกากิณฺณํ , มณิทณฺฑวิจิตฺตกํ;
โก โส ปริสโมคยฺห, อีสํ ขคฺคํ ปมุญฺจติ [อีโส ขคฺคํว มุญฺจติ (สี. ปี.), ภนฺเต ขคฺคํ ปมุญฺจติ (สฺยา.)]ฯ
[980]
‘‘สุวณฺณวิกตา จิตฺตา, สุกตา จิตฺตสิพฺพนา [สิพฺพินี (สฺยา. ก.)];
โก โส โอมุญฺจเต ปาทา, นโม กตฺวา มเหสิโน’’ฯ
[981]
‘‘ธตรฏฺฐา หิ เต นาคา, อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน;
สมุทฺทชาย อุปฺปนฺนา, นาคา เอเต มหิทฺธิกา’’ติฯ
ภูริทตฺตชาตกํ ฉฏฺฐํฯ
544. จนฺทกุมารชาตกํ (7)
[982]
‘‘ราชาสิ ลุทฺทกมฺโม, เอกราชา ปุปฺผวตียา;
โส ปุจฺฉิ พฺรหฺมพนฺธุํ, ขณฺฑหาลํ ปุโรหิตํ มูฬฺหํฯ
[983]
‘สคฺคาน มคฺคมาจิกฺข [สคฺคมคฺคมาจิกฺข (สี. ปี.)], ตฺวํสิ พฺราหฺมณ ธมฺมวินยกุสโล;
ยถา อิโต วชนฺติ สุคติํ, นรา ปุญฺญานิ กตฺวาน’ฯ
[984]
‘อติทานํ ททิตฺวาน, อวชฺเฌ เทว ฆาเตตฺวา;
เอวํ วชนฺติ สุคติํ, นรา ปุญฺญานิ กตฺวาน’ฯ
[985]
‘กิํ ปน ตํ อติทานํ, เก จ อวชฺฌา อิมสฺมิ โลกสฺมิํ;
เอตญฺจ โข โน อกฺขาหิ, ยชิสฺสามิ ททามิ [ยชิสฺสาม ททาม (สี. ปี.)] ทานานิ’ฯ
[986]
‘ปุตฺเตหิ เทว ยชิตพฺพํ, มเหสีหิ เนคเมหิ จ;
อุสเภหิ อาชานิเยหิ จตูหิ, สพฺพจตุกฺเกน เทว ยชิตพฺพํ’’’ฯ
[987]
‘‘ตํ สุตฺวา อนฺเตปุเร, กุมารา มเหสิโย จ หญฺญนฺตุ;
เอโก อโหสิ นิคฺโฆโส, ภิสฺมา อจฺจุคฺคโต สทฺโท’’ฯ
[988]
‘‘คจฺฉถ วเทถ กุมาเร, จนฺทํ สูริยญฺจ ภทฺทเสนญฺจ;
สูรญฺจ วามโคตฺตญฺจ, ปจุรา [ปสุรา (สี. ปี. ก.)] กิร โหถ ยญฺญตฺถายฯ
[989]
‘‘กุมาริโยปิ วเทถ, อุปเสนํ [อุปเสนิํ (สี.), อุปเสณิํ (ปี.)] โกกิลญฺจ มุทิตญฺจ;
นนฺทญฺจาปิ กุมาริํ, ปจุรา [ปสุรา (สี. ปี. ก.)] กิร โหถ ยญฺญตฺถายฯ
[990]
‘‘วิชยมฺปิ มยฺหํ มเหสิํ, เอราวติํ [เอกปติํ (ปี.), เอราปติํ (ก.)] เกสินิํ สุนนฺทญฺจ;
ลกฺขณวรูปปนฺนา, ปจุรา กิร โหถ ยญฺญตฺถายฯ
[991]
‘‘คหปตโย จ วเทถ, ปุณฺณมุขํ ภทฺทิยํ สิงฺคาลญฺจ;
วฑฺฒญฺจาปิ คหปติํ, ปจุรา กิร โหถ ยญฺญตฺถาย’’ฯ
[992]
‘‘เต ตตฺถ คหปตโย, อโวจิสุํ สมาคตา ปุตฺตทารปริกิณฺณา;
สพฺเพว สิขิโน เทว กโรหิ, อถ วา โน ทาเส สาเวหิ’’ฯ
[993]
‘‘อภยํกรมฺปิ เม หตฺถิํ, นาฬาคิริํ อจฺจุคฺคตํ วรุณทนฺตํ [นาฬาคิริํ อจฺจุตํ วรุณทนฺตํ (สี.), ราชคิริํ อจฺจุตวรุณทนฺตํ (ปี.)];
อาเนถ โข เน ขิปฺปํ, ยญฺญตฺถาย ภวิสฺสนฺติฯ
[994]
‘‘อสฺสรตนมฺปิ [อสฺสตรมฺปิ (สี. ปี.), อสฺสรตนมฺปิ เม (สฺยา.)] เกสิํ, สุรามุขํ ปุณฺณกํ วินตกญฺจ;
อาเนถ โข เน ขิปฺปํ, ยญฺญตฺถาย ภวิสฺสนฺติฯ
[995]
‘‘อุสภมฺปิ [อุสภมฺปิ เม (สฺยา.)] ยูถปติํ อโนชํ, นิสภํ ควมฺปติํ เตปิ มยฺหํ อาเนถ;
สมูห [สมุปา (สี. ปี.), สมฺมุขา (สฺยา.)] กโรนฺตุ สพฺพํ, ยชิสฺสามิ ททามิ ทานานิฯ
[996]
‘‘สพฺพํ [สพฺพมฺปิ (สฺยา.)] ปฏิยาเทถ, ยญฺญํ ปน อุคฺคตมฺหิ สูริยมฺหิ;
อาณาเปถ จ กุมาเร [อาณาเปถ จนฺทกุมาเร (สฺยา. ก.)], อภิรมนฺตุ อิมํ รตฺติํฯ
[997]
‘‘สพฺพํ [สพฺพมฺปิ (สฺยา.)] อุปฏฺฐเปถ, ยญฺญํ ปน อุคฺคตมฺหิ สูริยมฺหิ;
วเทถ ทานิ กุมาเร, อชฺช โข [โว (ปี.)] ปจฺฉิมา รตฺติ’’ฯ
[998]
‘‘ตํตํ มาตา อวจ, โรทนฺตี อาคนฺตฺวา วิมานโต;
ยญฺโญ กิร เต ปุตฺต, ภวิสฺสติ จตูหิ ปุตฺเตหิ’’ฯ
[999]
‘‘สพฺเพปิ มยฺหํ ปุตฺตา จตฺตา, จนฺทสฺมิํ หญฺญมานสฺมิํ;
ปุตฺเตหิ ยญฺญํ ยชิตฺวาน, สุคติํ สคฺคํ คมิสฺสามิ’’ฯ
[1000]
‘‘มา ตํ [มา (สี. ปี.)] ปุตฺต สทฺทเหสิ, สุคติ กิร โหติ ปุตฺตยญฺเญน;
นิรยาเนโส มคฺโค, เนโส มคฺโค หิ สคฺคานํฯ
[1001]
‘‘ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺญ, อหิํสา สพฺพภูตภพฺยานํ’’;
เอส มคฺโค สุคติยา, น จ มคฺโค ปุตฺตยญฺเญน’’ฯ
[1002]
‘‘อาจริยานํ วจนา, ฆาเตสฺสํ จนฺทญฺจ สูริยญฺจ;
ปุตฺเตหิ ยญฺญํ [ปุตฺเตหิ (สี. สฺยา. ปี.)] ยชิตฺวาน ทุจฺจเชหิ, สุคติํ สคฺคํ คมิสฺสามิ’’ฯ
[1003]
‘‘ตํตํ ปิตาปิ อวจ, วสวตฺตี โอรสํ สกํ ปุตฺตํ;
ยญฺโญ กิร เต ปุตฺต, ภวิสฺสติ จตูหิ ปุตฺเตหิ’’ฯ
[1004]
‘‘สพฺเพปิ มยฺหํ ปุตฺตา จตฺตา, จนฺทสฺมิํ หญฺญมานสฺมิํ;
ปุตฺเตหิ ยญฺญํ ยชิตฺวาน, สุคติํ สคฺคํ คมิสฺสามิ’’ฯ
[1005]
‘‘มา ตํ ปุตฺต สทฺทเหสิ, สุคติ กิร โหติ ปุตฺตยญฺเญน;
นิรยาเนโส มคฺโค, เนโส มคฺโค หิ สคฺคานํฯ
[1006]
‘‘ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺญ, อหิํสา สพฺพภูตภพฺยานํ;
เอส มคฺโค สุคติยา, น จ มคฺโค ปุตฺตยญฺเญน’’ฯ
[1007]
‘‘อาจริยานํ วจนา, ฆาเตสฺสํ จนฺทญฺจ สูริยญฺจ;
ปุตฺเตหิ ยญฺญํ ยชิตฺวาน ทุจฺจเชหิ, สุคติํ สคฺคํ คมิสฺสามิ’’ฯ
[1008]
‘‘ทานานิ เทหิ โกณฺฑญฺญ, อหิํสา สพฺพภูตภพฺยานํ;
ปุตฺตปริวุโต ตุวํ, รฏฺฐํ ชนปทญฺจ ปาเลหิ’’ฯ
[1009]
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถี อสฺเส จ ปาเลมฯ
[1010]
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถิฉกณานิ อุชฺเฌมฯ
[1011]
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, อสฺสฉกณานิ อุชฺเฌมฯ
[1012]
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส [อิทํ ปทํ สี. ปี. โปตฺถเกสุ นตฺถิ];
ยสฺส โหนฺติ ตว กามา, อปิ รฏฺฐา ปพฺพาชิตา;
ภิกฺขาจริยํ จริสฺสาม’’ฯ
[1013]
‘‘ทุกฺขํ โข เม ชนยถ, วิลปนฺตา ชีวิตสฺส กามา หิ;
มุญฺเจถ [มุญฺจถ (สี. ปี.)] ทานิ กุมาเร, อลมฺปิ เม โหตุ ปุตฺตยญฺเญน’’ฯ
[1014]
‘‘ปุพฺเพว โขสิ เม วุตฺโต, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวญฺเจตํ;
อถ โน อุปกฺขฏสฺส ยญฺญสฺส, กสฺมา กโรสิ วิกฺเขปํฯ
[1015]
‘‘สพฺเพ วชนฺติ สุคติํ, เย ยชนฺติ เยปิ ยาเชนฺติ;
เย จาปิ อนุโมทนฺติ, ยชนฺตานํ เอทิสํ มหายญฺญํ’’ฯ
[1016]
‘‘อถ กิสฺส ชโน [จ โน (สี. สฺยา. ปี.)] ปุพฺเพ, โสตฺถานํ พฺราหฺมเณ อวาเจสิ;
อถ โน อการณสฺมา, ยญฺญตฺถาย เทว ฆาเตสิฯ
[1017]
‘‘ปุพฺเพว โน ทหรกาเล [ทหรเก สมาเน (สี. ปี.)], น หเนสิ [น มาเรสิ (สี. ปี.)] น ฆาเตสิ;
ทหรมฺหา โยพฺพนํ ปตฺตา, อทูสกา ตาต หญฺญามฯ
[1018]
‘‘หตฺถิคเต อสฺสคเต, สนฺนทฺเธ ปสฺส โน มหาราช;
ยุทฺเธ วา ยุชฺฌมาเน วา, น หิ มาทิสา สูรา โหนฺติ ยญฺญตฺถายฯ
[1019]
‘‘ปจฺจนฺเต วาปิ กุปิเต, อฏวีสุ วา มาทิเส นิโยเชนฺติ;
อถ โน อการณสฺมา, อภูมิยํ ตาต หญฺญามฯ
[1020]
‘‘ยาปิ หิ ตา สกุณิโย, วสนฺติ ติณฆรานิ กตฺวาน;
ตาสมฺปิ ปิยา ปุตฺตา, อถ โน ตฺวํ เทว ฆาเตสิฯ
[1021]
‘‘มา ตสฺส สทฺทเหสิ, น มํ ขณฺฑหาโล ฆาเตยฺย;
มมญฺหิ โส ฆาเตตฺวาน, อนนฺตรา ตมฺปิ เทว ฆาเตยฺยฯ
[1022]
‘‘คามวรํ นิคมวรํ ททนฺติ, โภคมฺปิสฺส มหาราช;
อถคฺคปิณฺฑิกาปิ, กุเล กุเล เหเต ภุญฺชนฺติฯ
[1023]
‘‘เตสมฺปิ ตาทิสานํ, อิจฺฉนฺติ ทุพฺภิตุํ มหาราช;
เยภุยฺเยน เอเต, อกตญฺญุโน พฺราหฺมณา เทวฯ
[1024]
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถี อสฺเส จ ปาเลมฯ
[1025]
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถิฉกณานิ อุชฺเฌมฯ
[1026]
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, อสฺสฉกณานิ อุชฺเฌมฯ
[1027]
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
ยสฺส โหนฺติ ตว กามา, อปิ รฏฺฐา ปพฺพาชิตา;
ภิกฺขาจริยํ จริสฺสาม’’ฯ
[1028]
‘‘ทุกฺขํ โข เม ชนยถ, วิลปนฺตา ชีวิตสฺส กามา หิ;
มุญฺเจถ ทานิ กุมาเร, อลมฺปิ เม โหตุ ปุตฺตยญฺเญน’’ฯ
[1029]
‘‘ปุพฺเพว โขสิ เม วุตฺโต, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวญฺเจตํ;
อถ โน อุปกฺขฏสฺส ยญฺญสฺส, กสฺมา กโรสิ วิกฺเขปํฯ
[1030]
‘‘สพฺเพ วชนฺติ สุคติํ, เย ยชนฺติ เยปิ ยาเชนฺติ;
เย จาปิ อนุโมทนฺติ, ยชนฺตานํ เอทิสํ มหายญฺญํ’’ฯ
[1031]
‘‘ยทิ กิร ยชิตฺวา ปุตฺเตหิ, เทวโลกํ อิโต จุตา ยนฺติ;
พฺราหฺมโณ ตาว ยชตุ, ปจฺฉาปิ ยชสิ ตุวํ ราชาฯ
[1032]
‘‘ยทิ กิร ยชิตฺวา ปุตฺเตหิ, เทวโลกํ อิโต จุตา ยนฺติ;
เอสฺเวว ขณฺฑหาโล, ยชตํ สเกหิ ปุตฺเตหิฯ
[1033]
‘‘เอวํ ชานนฺโต ขณฺฑหาโล, กิํ ปุตฺตเก น ฆาเตสิ;
สพฺพญฺจ ญาติชนํ, อตฺตานญฺจ น ฆาเตสิฯ
[1034]
‘‘สพฺเพ วชนฺติ นิรยํ, เย ยชนฺติ เยปิ ยาเชนฺติ;
เย จาปิ อนุโมทนฺติ, ยชนฺตานํ เอทิสํ มหายญฺญํฯ
[1035]
[อยํ คาถา สี. สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ] ‘‘สเจ หิ โส สุชฺฌติ โย หนาติ, หโตปิ โส สคฺคมุเปติ ฐานํ;
โภวาทิ โภวาทิน มารเยยฺยุํ, เย จาปิ เตสํ อภิสทฺทเหยฺยุํ’’ [อยํ คาถา สี. สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ]ฯ
[1036]
‘‘กถญฺจ กิร ปุตฺตกามาโย, คหปตโย ฆรณิโย จ;
นครมฺหิ น อุปรวนฺติ ราชานํ, มา ฆาตยิ โอรสํ ปุตฺตํฯ
[1037]
‘‘กถญฺจ กิร ปุตฺตกามาโย, คหปตโย ฆรณิโย จ;
นครมฺหิ น อุปรวนฺติ ราชานํ, มา ฆาตยิ อตฺรชํ ปุตฺตํฯ
[1038]
‘‘รญฺโญ จมฺหิ อตฺถกาโม, หิโต จ สพฺพชนปทสฺส [สพฺพทา ชนปทสฺส (สี. ปี.)];
น โกจิ อสฺส ปฏิฆํ, มยา ชานปโท น ปเวเทติ’’ฯ
[1039]
‘‘คจฺฉถ โว ฆรณิโย, ตาตญฺจ วเทถ ขณฺฑหาลญฺจ;
มา ฆาเตถ กุมาเร, อทูสเก สีหสงฺกาเสฯ
[1040]
‘‘คจฺฉถ โว ฆรณิโย, ตาตญฺจ วเทถ ขณฺฑหาลญฺจ;
มา ฆาเตถ กุมาเร, อเปกฺขิเต สพฺพโลกสฺส’’ฯ
[1041]
‘‘ยํ นูนาหํ ชาเยยฺยํ, รถการกุเลสุ วา;
ปุกฺกุสกุเลสุ วา เวสฺเสสุ วา ชาเยยฺยํ;
น หชฺช มํ ราช ยญฺเญ [ยญฺญตฺถาย (สี. ปี.)] ฆาเตยฺย’’ฯ
[1042]
‘‘สพฺพา สีมนฺตินิโย คจฺฉถ, อยฺยสฺส ขณฺฑหาลสฺส;
ปาเทสุ นิปตถ, อปราธาหํ น ปสฺสามิฯ
[1043]
‘‘สพฺพา สีมนฺตินิโย คจฺฉถ, อยฺยสฺส ขณฺฑหาลสฺส;
ปาเทสุ นิปตถ, กินฺเต ภนฺเต มยํ อทูเสม’’ฯ
[1044]
‘‘กปณา [กปณํ (สี. ปี.)] วิลปติ เสลา, ทิสฺวาน ภาตเร [ภาตโร (สี. สฺยา. ปี. ก.)] อุปนีตตฺเต;
ยญฺโญ กิร เม อุกฺขิปิโต, ตาเตน สคฺคกาเมน’’ฯ
[1045]
‘‘อาวตฺติ ปริวตฺติ จ, วสุโล สมฺมุขา รญฺโญ;
มา โน ปิตรํ อวธิ, ทหรมฺหา โยพฺพนํ ปตฺตา’’ฯ
[1046]
‘‘เอโส เต วสุล ปิตา, สเมหิ ปิตรา สห;
ทุกฺขํ โข เม ชนยสิ, วิลปนฺโต อนฺเตปุรสฺมิํ;
มุญฺเจถ ทานิ กุมาเร, อลมฺปิ เม โหตุ ปุตฺตยญฺเญน’’ฯ
[1047]
‘‘ปุพฺเพว โขสิ เม วุตฺโต, ทุกฺกรํ ทุรภิสมฺภวญฺเจตํ;
อถ โน อุปกฺขฏสฺส ยญฺญสฺส, กสฺมา กโรสิ วิกฺเขปํฯ
[1048]
‘‘สพฺเพ วชนฺติ สุคติํ, เย ยชนฺติ เยปิ ยาเชนฺติ;
เย จาปิ อนุโมทนฺติ, ยชนฺตานํ เอทิสํ มหายญฺญํ’’ฯ
[1049]
‘‘สพฺพรตนสฺส ยญฺโญ อุปกฺขโฏ, เอกราช ตว ปฏิยตฺโต;
อภินิกฺขมสฺสุ เทว, สคฺคํ คโต ตฺวํ ปโมทิสฺสสิ’’ฯ
[1050]
‘‘ทหรา สตฺตสตา เอตา, จนฺทกุมารสฺส ภริยาโย;
เกเส ปกิริตฺวาน [ปริกิริตฺวาน (สี. ปี.), วิกิริตฺวาน (สฺยา. ก.)], โรทนฺติโย มคฺคมนุยายิํสุ [มคฺคมนุยนฺติ (สี. ปี.), มคฺคมนุยายนฺติ (สฺยา.)]ฯ
[1051]
‘‘อปรา ปน โสเกน, นิกฺขนฺตา นนฺทเน วิย เทวา;
เกเส ปกิริตฺวาน [ปริกิริตฺวาน (สี. ปี.), วิกิริตฺวาน (สฺยา. ก.)], โรทนฺติโย มคฺคมนุยายิํสุ’’ [มคฺคมนุยนฺติ (สี. ปี.), มคฺคมนุยายนฺติ (สฺยา.)]ฯ
[1052]
‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺสฯ
[1053]
‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ
[1054]
‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํฯ
[1055]
‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา [นหาปกสุนหาตา (ปี.)], กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺสฯ
[1056]
[อิมา ทฺเว คาถา นตฺถิ ปี โปตฺถเก] ‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ
[1057]
‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
นิยฺยนฺติ จนฺทสูริยา, ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํ [อิมา ทฺเว คาถา นตฺถิ ปี โปตฺถเก]ฯ
[1058]
‘‘ยสฺสุ ปุพฺเพ หตฺถิวรธุรคเต, หตฺถีหิ [หตฺถิกา (สฺยา.), ปตฺติกา (ปี.)] อนุวชนฺติ;
ตฺยชฺช จนฺทสูริยา, อุโภว ปตฺติกา ยนฺติฯ
[1059]
‘‘ยสฺสุ ปุพฺเพ อสฺสวรธุรคเต, อสฺเสหิ [อสฺสกา (สฺยา.), ปตฺติกา (ปี.)] อนุวชนฺติ;
ตฺยชฺช จนฺทสูริยา, อุโภว ปตฺติกา ยนฺติฯ
[1060]
‘‘ยสฺสุ ปุพฺเพ รถวรธุรคเต, รเถหิ [รถิกา (สฺยา.), ปตฺติกา (ปี.)] อนุวชนฺติ;
ตฺยชฺช จนฺทสูริยา, อุโภว ปตฺติกา ยนฺติฯ
[1061]
‘‘เยหิสฺสุ ปุพฺเพ นียิํสุ [นิยฺยํสุ (สี. ปี.)], ตปนียกปฺปเนหิ ตุรงฺเคหิ;
ตฺยชฺช จนฺทสูริยา, อุโภว ปตฺติกา ยนฺติ’’ฯ
[1062]
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ [อุยฺยสฺสุ (สฺยา. ก.)] ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห จตูหิ ปุตฺเตหิฯ
[1063]
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห จตูหิ กญฺญาหิฯ
[1064]
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห จตูหิ มเหสีหิฯ
[1065]
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห จตูหิ คหปตีหิฯ
[1066]
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุพฺเพ ปุปฺผวติยา;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห จตูหิ หตฺถีหิฯ
[1067]
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห จตูหิ อสฺเสหิฯ
[1068]
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห จตูหิ อุสเภหิฯ
[1069]
‘‘ยทิ สกุณิ มํสมิจฺฉสิ, ฑยสฺสุ ปุพฺเพน ปุปฺผวติยา;
ยชเตตฺถ เอกราชา, สมฺมูฬฺโห สพฺพจตุกฺเกน’’ฯ
[1070]
‘‘อยมสฺส ปาสาโท, อิทํ อนฺเตปุรํ สุรมณียํ [โสวณฺโณ ปุปฺผมลฺยวิกิณฺโณ (ก.)];
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
[1071]
‘‘อิทมสฺส กูฏาคารํ, โสวณฺณํ ปุปฺผมลฺยวิกิณฺณํ;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
[1072]
‘‘อิทมสฺส อุยฺยานํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
[1073]
‘‘อิทมสฺส อโสกวนํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
[1074]
‘‘อิทมสฺส กณิการวนํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
[1075]
‘‘อิทมสฺส ปาฏลิวนํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
[1076]
‘‘อิทมสฺส อมฺพวนํ, สุปุปฺผิตํ สพฺพกาลิกํ รมฺมํ;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
[1077]
‘‘อยมสฺส โปกฺขรณี, สญฺฉนฺนา ปทุมปุณฺฑรีเกหิ;
นาวา จ โสวณฺณวิกตา, ปุปฺผวลฺลิยา [ปุปฺผาวลิยา (สี. ปี.)] จิตฺตา สุรมณียา;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตา’’ฯ
[1078]
‘‘อิทมสฺส หตฺถิรตนํ, เอราวโณ คโช พลี ทนฺตี;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
[1079]
‘‘อิทมสฺส อสฺสรตนํ, เอกขูโร [เอกขูโร เวโค (สฺยา.)] อสฺโส;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
[1080]
‘‘อยมสฺส อสฺสรโถ, สาฬิย [สาฬิย วิย (สฺยา.)] นิคฺโฆโส สุโภ รตนวิจิตฺโต;
ยตฺถสฺสุ อยฺยปุตฺตา, โสภิํสุ นนฺทเน วิย เทวา;
เตทานิ อยฺยปุตฺตา, จตฺตาโร วธาย นินฺนีตาฯ
[1081]
‘‘กถํ นาม สามสมสุนฺทเรหิ, จนฺทนมุทุกคตฺเตหิ [จนฺทนมรกตคตฺเตหิ (สี. ปี.)];
ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ, สมฺมูฬฺโห จตูหิ ปุตฺเตหิฯ
[1082]
‘‘กถํ นาม สามสมสุนฺทราหิ, จนฺทนมุทุกคตฺตาหิ;
ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ, สมฺมูฬฺโห จตูหิ กญฺญาหิฯ
[1083]
‘‘กถํ นาม สามสมสุนฺทราหิ, จนฺทนมุทุกคตฺตาหิ;
ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ, สมฺมูฬฺโห จตูหิ มเหสีหิฯ
[1084]
‘‘กถํ นาม สามสมสุนฺทเรหิ, จนฺทนมุทุกคตฺเตหิ;
ราชา ยชิสฺสเต ยญฺญํ, สมฺมูฬฺโห จตูหิ คหปตีหิฯ
[1085]
‘‘ยถา โหนฺติ คามนิคมา, สุญฺญา อมนุสฺสกา พฺรหารญฺญา;
ตถา เหสฺสติ ปุปฺผวติยา, ยิฏฺเฐสุ จนฺทสูริเยสุ’’ฯ
[1086]
‘‘อุมฺมตฺติกา ภวิสฺสามิ, ภูนหตา ปํสุนา จ [ปํสุนาว (สฺยา. ก.)] ปริกิณฺณา;
สเจ จนฺทวรํ [จนฺทกุมารํ (สฺยา.)] หนฺติ, ปาณา เม เทว รุชฺฌนฺติ [นิรุชฺฌนฺติ (สี.), ภิชฺชนฺติ (สฺยา.)]ฯ
[1087]
‘‘อุมฺมตฺติกา ภวิสฺสามิ, ภูนหตา ปํสุนา จ ปริกิณฺณา;
สเจ สูริยวรํ หนฺติ, ปาณา เม เทว รุชฺฌนฺติ’’ฯ
[1088]
‘‘กิํ นุ มา น รมาเปยฺยุํ, อญฺญมญฺญํ ปิยํวทา;
ฆฏฺฏิกา อุปริกฺขี จ, โปกฺขรณี จ ภาริกา [ฆฏฺฏิยา โอปรกฺขี จ โปกฺขรกฺขี จ นายิกา (สี.) ฆฏฺฏิยา โอปรกฺขี จ โปกฺขรกฺขี จ คายิกา (ปี.)];
จนฺทสูริเยสุ นจฺจนฺติโย, สมา ตาสํ น วิชฺชติ’’ฯ
[1089]
‘‘อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ, ปฏิมุญฺจตุ [ปฏิมุจฺจตุ (ก.)] ขณฺฑหาล ตว มาตา;
โย มยฺหํ หทยโสโก, จนฺทมฺหิ วธาย นินฺนีเตฯ
[1090]
‘‘อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ, ปฏิมุญฺจตุ ขณฺฑหาล ตว มาตา;
โย มยฺหํ หทยโสโก, สูริยมฺหิ วธาย นินฺนีเตฯ
[1091]
‘‘อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ, ปฏิมุญฺจตุ ขณฺฑหาล ตว ชายา;
โย มยฺหํ หทยโสโก, จนฺทมฺหิ วธาย นินฺนีเตฯ
[1092]
‘‘อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ, ปฏิมุญฺจตุ ขณฺฑหาล ตว ชายา;
โย มยฺหํ หทยโสโก, สูริยมฺหิ วธาย นินฺนีเตฯ
[1093]
‘‘มา จ ปุตฺเต มา จ ปติํ, อทฺทกฺขิ ขณฺฑหาล ตว มาตา;
โย ฆาเตสิ กุมาเร, อทูสเก สีหสงฺกาเสฯ
[1094]
‘‘มา จ ปุตฺเต มา จ ปติํ, อทฺทกฺขิ ขณฺฑหาล ตว มาตา;
โย ฆาเตสิ กุมาเร, อเปกฺขิเต สพฺพโลกสฺสฯ
[1095]
‘‘มา จ ปุตฺเต มา จ ปติํ, อทฺทกฺขิ ขณฺฑหาล ตว ชายา;
โย ฆาเตสิ กุมาเร, อทูสเก สีหสงฺกาเสฯ
[1096]
‘‘มา จ ปุตฺเต มา จ ปติํ, อทฺทกฺขิ ขณฺฑหาล ตว ชายา;
โย ฆาเตสิ กุมาเร, อเปกฺขิเต สพฺพโลกสฺส’’ฯ
[1097]
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถี อสฺเส จ ปาเลมฯ
[1098]
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, หตฺถิฉกณานิ อุชฺเฌมฯ
[1099]
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
อปิ นิคฬพนฺธกาปิ, อสฺสฉกณานิ อุชฺเฌมฯ
[1100]
‘‘มา โน เทว อวธิ, ทาเส โน เทหิ ขณฺฑหาลสฺส;
ยสฺส โหนฺติ ตว กามา, อปิ รฏฺฐา ปพฺพาชิตา;
ภิกฺขาจริยํ จริสฺสามฯ
[1101]
‘‘ทิพฺพํ เทว อุปยาจนฺติ, ปุตฺตตฺถิกาปิ ทลิทฺทา;
ปฏิภานานิปิ หิตฺวา, ปุตฺเต น ลภนฺติ เอกจฺจาฯ
[1102]
‘‘อาสีสิกานิ [อสฺสาสกานิ (สี. ปี.), อาสาสกานิ (สฺยา.)] กโรนฺติ, ปุตฺตา โน ชายนฺตุ ตโต ปปุตฺตา [ปุตฺตา (สี. ปี.)];
อถ โน อการณสฺมา, ยญฺญตฺถาย เทว ฆาเตสิฯ
[1103]
‘‘อุปยาจิตเกน ปุตฺตํ ลภนฺติ, มา ตาต โน อฆาเตสิ;
มา กิจฺฉาลทฺธเกหิ ปุตฺเตหิ, ยชิตฺโถ อิมํ ยญฺญํฯ
[1104]
‘‘อุปยาจิตเกน ปุตฺตํ ลภนฺติ, มา ตาต โน อฆาเตสิ;
มา กปณลทฺธเกหิ ปุตฺเตหิ, อมฺมาย โน วิปฺปวาเสสิ’’ฯ
[1105]
‘‘พหุทุกฺขา [พหุทุกฺขํ (สฺยา. ก.)] โปสิย จนฺทํ, อมฺม ตุวํ ชียเส ปุตฺตํ;
วนฺทามิ โข เต ปาเท, ลภตํ ตาโต ปรโลกํฯ
[1106]
‘‘หนฺท จ มํ อุปคุยฺห, ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ;
คจฺฉามิ ทานิ ปวาสํ [วิปฺปวาสํ (ก.)], ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺสฯ
[1107]
‘‘หนฺท จ มํ อุปคุยฺห [อุปคุยฺห (สฺยา. ก.)], ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ;
คจฺฉามิ ทานิ ปวาสํ, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ
[1108]
หนฺท จ มํ อุปคุยฺห [อุปคุยฺห (สฺยา. ก.)], ปาเท เต อมฺม วนฺทิตุํ เทหิ;
คจฺฉามิ ทานิ ปวาสํ, ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํ’’ฯ
[1109]
‘‘หนฺท จ ปทุมปตฺตานํ, โมฬิํ พนฺธสฺสุ โคตมิปุตฺต;
จมฺปกทลมิสฺสาโย [จมฺปกทลิวีติมิสฺสาโย (สี. ปี.), จมฺปกทลิมิสฺสาโย (ก.)], เอสา เต โปราณิกา ปกติฯ
[1110]
‘‘หนฺท จ วิเลปนํ เต, ปจฺฉิมกํ จนฺทนํ วิลิมฺปสฺสุ;
เยหิ จ สุวิลิตฺโต, โสภสิ ราชปริสายํฯ
[1111]
‘‘หนฺท จ มุทุกานิ วตฺถานิ, ปจฺฉิมกํ กาสิกํ นิวาเสหิ;
เยหิ จ สุนิวตฺโถ, โสภสิ ราชปริสายํฯ
[1112]
‘‘มุตฺตามณิกนกวิภูสิตานิ, คณฺหสฺสุ หตฺถาภรณานิ;
เยหิ จ หตฺถาภรเณหิ, โสภสิ ราชปริสายํ’’ฯ
[1113]
‘‘น หิ นูนายํ รฏฺฐปาโล, ภูมิปติ ชนปทสฺส ทายาโท;
โลกิสฺสโร มหนฺโต, ปุตฺเต สฺเนหํ ชนยติ’’ฯ
[1114]
‘‘มยฺหมฺปิ ปิยา ปุตฺตา, อตฺตา จ ปิโย ตุมฺเห จ ภริยาโย;
สคฺคญฺจ ปตฺถยาโน [ปตฺถยมาโน (สฺยา. ก.)], เตนาหํ ฆาตยิสฺสามิ’’ฯ
[1115]
‘‘มํ ปฐมํ ฆาเตหิ, มา เม หทยํ ทุกฺขํ ผาเลสิ;
อลงฺกโต [อนลงฺกโต (ก.)] สุนฺทรโก, ปุตฺโต เทว ตว สุขุมาโลฯ
[1116]
‘‘หนฺทยฺย มํ หนสฺสุ, ปรโลเก [สโลกา (สี. สฺยา. ก.)] จนฺทเกน [จนฺทิเยน (สี. ปี. ก.)] เหสฺสามิ;
ปุญฺญํ กรสฺสุ วิปุลํ, วิจราม อุโภปิ ปรโลเก’’ฯ
[1117]
‘‘มา ตฺวํ จนฺเท รุจฺจิ มรณํ [อิทํ ปทํ นตฺถิ สี. ปี. โปตฺถเกสุ], พหุกา ตว เทวรา วิสาลกฺขิ;
เต ตํ รมยิสฺสนฺติ, ยิฏฺฐสฺมิํ โคตมิปุตฺเต’’ฯ
[1118]
‘‘เอวํ วุตฺเต จนฺทา อตฺตานํ, หนฺติ หตฺถตลเกหิ’’;
‘‘อลเมตฺถ [อลมตฺถุ (สี. ปี.)] ชีวิเตน, ปิสฺสามิ [ปายามิ (สี. ปี.)] วิสํ มริสฺสามิฯ
[1119]
‘‘น หิ นูนิมสฺส รญฺโญ, มิตฺตามจฺจา จ วิชฺชเร สุหทา;
เย น วทนฺติ ราชานํ, มา ฆาตยิ โอรเส ปุตฺเตฯ
[1120]
‘‘น หิ นูนิมสฺส รญฺโญ, ญาตี มิตฺตา จ วิชฺชเร สุหทา;
เย น วทนฺติ ราชานํ, มา ฆาตยิ อตฺรเช ปุตฺเตฯ
[1121]
‘‘อิเม เตปิ มยฺหํ ปุตฺตา, คุณิโน กายูรธาริโน ราช;
เตหิปิ ยชสฺสุ ยญฺญํ, อถ มุญฺจตุ [มุจฺจตุ (ปี. ก.)] โคตมิปุตฺเตฯ
[1122]
‘‘พิลสตํ มํ กตฺวาน, ยชสฺสุ สตฺตธา มหาราช;
มา เชฏฺฐปุตฺตมวธิ, อทูสกํ สีหสงฺกาสํฯ
[1123]
‘‘พิลสตํ มํ กตฺวาน, ยชสฺสุ สตฺตธา มหาราช;
มา เชฏฺฐปุตฺตมวธิ, อเปกฺขิตํ สพฺพโลกสฺส’’ฯ
[1124]
‘‘พหุกา ตว ทินฺนาภรณา, อุจฺจาวจา สุภณิตมฺหิ;
มุตฺตามณิเวฬุริยา, เอตํ เต ปจฺฉิมกํ ทานํ’’ฯ
[1125]
‘‘เยสํ ปุพฺเพ ขนฺเธสุ, ผุลฺลา มาลาคุณา วิวตฺติํสุ;
เตสชฺชปิ สุนิสิโต [ปิตนิสิโต (สี. ปี.)], เนตฺติํโส วิวตฺติสฺสติ ขนฺเธสุฯ
[1126]
‘‘เยสํ ปุพฺเพ ขนฺเธสุ, จิตฺตา มาลาคุณา วิวตฺติํสุ;
เตสชฺชปิ สุนิสิโต, เนตฺติํโส วิวตฺติสฺสติ ขนฺเธสุฯ
[1127]
‘‘อจิรํ [อจิรา (สี. สฺยา. ปี.)] วต เนตฺติํโส, วิวตฺติสฺสติ ราชปุตฺตานํ ขนฺเธสุ;
อถ มม หทยํ น ผลติ, ตาว ทฬฺหพนฺธญฺจ เม อาสิฯ
[1128]
‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺสฯ
[1129]
‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ
[1130]
‘‘กาสิกสุจิวตฺถธรา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํฯ
[1131]
‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, ยญฺญตฺถาย เอกราชสฺสฯ
[1132]
‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, มาตุ กตฺวา หทยโสกํฯ
[1133]
‘‘มํสรสโภชนา นฺหาปกสุนฺหาปิตา, กุณฺฑลิโน อคลุจนฺทนวิลิตฺตา;
นิยฺยาถ จนฺทสูริยา, ชนสฺส กตฺวา หทยโสกํ’’ฯ
[1134]
‘‘สพฺพสฺมิํ อุปกฺขฏสฺมิํ, นิสีทิเต จนฺทสฺมิํ [จนฺทิยสฺมิํ (สี. ปี.), จนฺทสูริยสฺมิํ (สฺยา.)] ยญฺญตฺถาย;
ปญฺจาลราชธีตา ปญฺชลิกา, สพฺพปริสาย สมนุปริยายิ [สพฺพปริสมนุปริยาสิ (สี. ปี.), สพฺพปริสนฺตรมนุปริยาสิ (สฺยา.)]ฯ
[1135]
‘‘เยน สจฺเจน ขณฺฑหาโล, ปาปกมฺมํ กโรติ ทุมฺเมโธ;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, สมงฺคินี สามิเกน โหมิฯ
[1136]
‘‘เย อิธตฺถิ อมนุสฺสา, ยานิ จ ยกฺขภูตภพฺยานิ;
กโรนฺตุ เม เวยฺยาวฏิกํ, สมงฺคินี สามิเกน โหมิฯ
[1137]
‘‘ยา เทวตา อิธาคตา, ยานิ จ ยกฺขภูตภพฺยานิ;
สรเณสินิํ อนาถํ ตายถ มํ, ยาจามหํ ปติมาหํ อเชยํ’’ [อชิยฺยํ (สี.)]ฯ
[1138]
‘‘ตํ สุตฺวา อมนุสฺโส, อโยกูฏํ ปริพฺภเมตฺวาน;
ภยมสฺส ชนยนฺโต, ราชานํ อิทมโวจฯ
[1139]
‘‘พุชฺฌสฺสุ โข ราชกลิ, มา ตาหํ [มา เตหํ (สฺยา.)] มตฺถกํ นิตาเฬสิํ [นิตาเลมิ (สี. ปี.), นิปฺผาเลสิํ (ก.)];
มา เชฏฺฐปุตฺตมวธิ, อทูสกํ สีหสงฺกาสํฯ
[1140]
‘‘โก เต ทิฏฺโฐ ราชกลิ, ปุตฺตภริยาโย หญฺญมานาโย [หญฺญมานา (ก.)];
เสฏฺฐิ จ คหปตโย, อทูสกา สคฺคกามา หิฯ
[1141]
‘‘ตํ สุตฺวา ขณฺฑหาโล, ราชา จ อพฺภุตมิทํ ทิสฺวาน;
สพฺเพสํ พนฺธนานิ โมเจสุํ, ยถา ตํ อนุปฆาตํ [อปาปานํ (สี. ปี.)]ฯ
[1142]
‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
สพฺเพ เอเกกเลฑฺฑุกมทํสุ, เอส วโธ ขณฺฑหาลสฺส’’ฯ
[1143]
‘‘สพฺเพ ปวิฏฺฐา [ปติํสุ (สี.), ปติตฺวา (ปี.)] นิรยํ, ยถา ตํ ปาปกํ กริตฺวาน;
น หิ ปาปกมฺมํ กตฺวา, ลพฺภา สุคติํ อิโต คนฺตุํ’’ฯ
[1144]
‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
จนฺทํ อภิสิญฺจิํสุ, สมาคตา ราชปริสา [ราชปุริสา (สฺยา.)] จฯ
[1145]
‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย [ยา (สฺยา.)] ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
จนฺทํ อภิสิญฺจิํสุ, สมาคตา ราชกญฺญาโย จฯ
[1146]
‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
จนฺทํ อภิสิญฺจิํสุ, สมาคตา เทวปริสา [เทวปุริสา (สฺยา.)] จฯ
[1147]
‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย [ยา (สฺยา.)] ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
จนฺทํ อภิสิญฺจิํสุ, สมาคตา เทวกญฺญาโย จฯ
[1148]
‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
เจลุกฺเขปมกรุํ, สมาคตา ราชปริสา [ราชปุริสา (สฺยา.)] จฯ
[1149]
‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย [ยา (สฺยา.)] ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
เจลุกฺเขปมกรุํ, สมาคตา ราชกญฺญาโย จฯ
[1150]
‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
เจลุกฺเขปมกรุํ, สมาคตา เทวปริสา [เทวปุริสา (สฺยา.)] จฯ
[1151]
‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, เย [ยา (สฺยา.)] ตตฺถ สมาคตา ตทา อาสุํ;
เจลุกฺเขปมกรุํ, สมาคตา เทวกญฺญาโย จฯ
[1152]
‘‘สพฺเพสุ วิปฺปมุตฺเตสุ, พหู อานนฺทิตา อหุํ [พหุ อานนฺทโน อหุ วํโส (สี.), พหุ อานนฺทิโต อหุ วํโส (ปี.)];
นนฺทิํ ปเวสิ นครํ [วาทิํสุ นนฺทิปเวสนครํ (สฺยา.), นนฺทิํ ปเวสิ นคเร (ก.)], พนฺธนา โมกฺโข อโฆสิตฺถา’’ติฯ
จนฺทกุมารชาตกํ [ขณฺฑหาลชาตกํ (สี. ปี.)] สตฺตมํฯ
545. มหานารทกสฺสปชาตกํ (8)
[1153]
‘‘อหุ ราชา วิเทหานํ, องฺคติ [องฺคาติ (สี.) เอวมุปริปิ] นาม ขตฺติโย;
ปหูตโยคฺโค ธนิมา, อนนฺตพลโปริโสฯ
[1154]
โส จ ปนฺนรสิํ [ปนฺนรเส (สฺยา. ก.)] รตฺติํ, ปุริมยาเม อนาคเต;
จาตุมาสา [จาตุมสฺส (สี. ปี.)] โกมุทิยา, อมจฺเจ สนฺนิปาตยิฯ
[1155]
‘‘ปณฺฑิเต สุตสมฺปนฺเน, มิตปุพฺเพ [มิหิตปุพฺเพ (สี. ปี.)] วิจกฺขเณ;
วิชยญฺจ สุนามญฺจ, เสนาปติํ อลาตกํฯ
[1156]
‘‘ตมนุปุจฺฉิ เวเทโห, ‘‘ปจฺเจกํ พฺรูถ สํ รุจิํ;
จาตุมาสา โกมุทชฺช, ชุณฺหํ พฺยปหตํ [พฺยปคตํ (สี. ปี.)] ตมํ;
กายชฺช รติยา รตฺติํ, วิหเรมุ อิมํ อุตุํ’’ฯ
[1157]
‘‘ตโต เสนาปติ รญฺโญ, อลาโต เอตทพฺรวิ;
‘‘หฏฺฐํ โยคฺคํ พลํ สพฺพํ, เสนํ สนฺนาหยามเสฯ
[1158]
‘‘นิยฺยาม เทว ยุทฺธาย, อนนฺตพลโปริสา;
เย เต วสํ น อายนฺติ, วสํ อุปนยามเส [อุปนิยฺยามเส (ก.)];
เอสา มยฺหํ สกา ทิฏฺฐิ, อชิตํ โอชินามเสฯ
[1159]
อลาตสฺส วโจ สุตฺวา, สุนาโม เอตทพฺรวิ;
‘‘สพฺเพ ตุยฺหํ มหาราช, อมิตฺตา วสมาคตาฯ
[1160]
‘‘นิกฺขิตฺตสตฺถา ปจฺจตฺถา, นิวาตมนุวตฺตเร;
อุตฺตโม อุสฺสโว อชฺช, น ยุทฺธํ มม รุจฺจติฯ
[1161]
‘‘อนฺนปานญฺจ ขชฺชญฺจ, ขิปฺปํ อภิหรนฺตุ เต;
รมสฺสุ เทว กาเมหิ, นจฺจคีเต สุวาทิเต’’ฯ
[1162]
สุนามสฺส วโจ สุตฺวา, วิชโย เอตทพฺรวิ;
‘‘สพฺเพ กามา มหาราช, นิจฺจํ ตว มุปฏฺฐิตาฯ
[1163]
‘‘น เหเต ทุลฺลภา เทว, ตว กาเมหิ โมทิตุํ;
สทาปิ กามา สุลภา, เนตํ จิตฺตมตํ [จิตฺตํ มตี (ก.)] มมฯ
[1164]
‘‘สมณํ พฺราหฺมณํ วาปิ, อุปาเสมุ พหุสฺสุตํ;
โย นชฺช วินเย กงฺขํ, อตฺถธมฺมวิทู อิเส’’ฯ
[1165]
วิชยสฺส วโจ สุตฺวา, ราชา องฺคติ มพฺรวิ;
‘‘ยถา วิชโย ภณติ, มยฺหมฺเปตํว รุจฺจติฯ
[1166]
‘‘สมณํ พฺราหฺมณํ วาปิ, อุปาเสมุ พหุสฺสุตํ;
โย นชฺช วินเย กงฺขํ, อตฺถธมฺมวิทู อิเสฯ
[1167]
‘‘สพฺเพว สนฺตา กโรถ มติํ, กํ อุปาเสมุ ปณฺฑิตํ;
โย [โก (สี. ปี.)] นชฺช วินเย กงฺขํ, อตฺถธมฺมวิทู อิเส’’ฯ
[1168]
‘‘เวเทหสฺส วโจ สุตฺวา, อลาโต เอตทพฺรวิ;
‘‘อตฺถายํ มิคทายสฺมิํ, อเจโล ธีรสมฺมโตฯ
[1169]
‘‘คุโณ กสฺสปโคตฺตายํ, สุโต จิตฺรกถี คณี;
ตํ เทว [ตเทว (ก.)] ปยิรุปาเสมุ [ปยิรุปาสย (สี. ปี.)], โส โน กงฺขํ วิเนสฺสติ’’ฯ
[1170]
‘‘อลาตสฺส วโจ สุตฺวา, ราชา โจเทสิ สารถิํ;
‘‘มิคทายํ คมิสฺสาม, ยุตฺตํ ยานํ อิธานย’’ฯ
[1171]
ตสฺส ยานํ อโยเชสุํ, ทนฺตํ รูปิยปกฺขรํ [รูปิยุปกฺขรํ (ก.)];
สุกฺกมฏฺฐปริวารํ, ปณฺฑรํ โทสินามุขํฯ
[1172]
‘‘ตตฺราสุํ กุมุทายุตฺตา, จตฺตาโร สินฺธวา หยา;
อนิลูปมสมุปฺปาตา [อนิลูปมสมุปฺปาทา (ก.)], สุทนฺตา โสณฺณมาลิโนฯ
[1173]
‘‘เสตจฺฉตฺตํ เสตรโถ, เสตสฺสา เสตพีชนี;
เวเทโห สหมจฺเจหิ, นิยฺยํ จนฺโทว โสภติฯ
[1174]
‘‘ตมนุยายิํสุ พหโว, อินฺทิขคฺคธรา [อินฺทขคฺคธรา (สี.), อิฏฺฐิขคฺคธรา (ปี.)] พลี;
อสฺสปิฏฺฐิคตา วีรา, นรา นรวราธิปํฯ
[1175]
โส มุหุตฺตํว ยายิตฺวา, ยานา โอรุยฺห ขตฺติโย;
เวเทโห สหมจฺเจหิ, ปตฺตี คุณมุปาคมิฯ
[1176]
เยปิ ตตฺถ ตทา อาสุํ, พฺราหฺมณิพฺภา สมาคตา;
น เต อปนยี ราชา, อกตํ ภูมิมาคเตฯ
[1177]
‘‘ตโต โส มุทุกา ภิสิยา, มุทุจิตฺตกสนฺถเต [มุทุจิตฺตกฬนฺทเก (สี. ปี.)];
มุทุปจฺจตฺถเต ราชา, เอกมนฺตํ อุปาวิสิฯ
[1178]
‘‘นิสชฺช ราชา สมฺโมทิ, กถํ สารณิยํ ตโต;
‘‘กจฺจิ ยาปนิยํ ภนฺเต, วาตานมวิยคฺคตา [วาตานมวิสคฺคตา (สี. ปี.), วาตานมวิยตฺตตา (สฺยา.)]ฯ
[1179]
‘‘กจฺจิ อกสิรา วุตฺติ, ลภสิ [ลพฺภติ (สี. ปี.)] ปิณฺฑยาปนํ [ปิณฺฑิยาปนํ (สฺยา. ก.)];
อปาพาโธ จสิ กจฺจิ, จกฺขุํ น ปริหายติ’’ฯ
[1180]
ตํ คุโณ ปฏิสมฺโมทิ, เวเทหํ วินเย รตํ;
‘‘ยาปนียํ มหาราช, สพฺพเมตํ ตทูภยํฯ
[1181]
‘‘กจฺจิ ตุยฺหมฺปิ เวเทห, ปจฺจนฺตา น พลียเร;
กจฺจิ อโรคํ โยคฺคํ เต, กจฺจิ วหติ วาหนํ;
กจฺจิ เต พฺยาธโย นตฺถิ, สรีรสฺสุปตาปิยา’’ [สรีรสฺสุปตาปิกา (สี. ปี.), สรีรสฺสุปตาปนา (?)]ฯ
[1182]
ปฏิสมฺโมทิโต ราชา, ตโต ปุจฺฉิ อนนฺตรา;
อตฺถํ ธมฺมญฺจ ญายญฺจ, ธมฺมกาโม รเถสโภฯ
[1183]
‘‘กถํ ธมฺมํ จเร มจฺโจ, มาตาปิตูสุ กสฺสป;
กถํ จเร อาจริเย, ปุตฺตทาเร กถํ จเรฯ
[1184]
‘‘กถํ จเรยฺย วุฑฺเฒสุ, กถํ สมณพฺราหฺมเณ;
กถญฺจ พลกายสฺมิํ, กถํ ชนปเท จเรฯ
[1185]
‘‘กถํ ธมฺมํ จริตฺวาน, มจฺจา คจฺฉนฺติ [เปจฺจ คจฺฉติ (สี. สฺยา. ปี.)] สุคฺคติํ;
กถญฺเจเก อธมฺมฏฺฐา, ปตนฺติ นิรยํ อโถ’’ฯ
[1186]
‘‘เวเทหสฺส วโจ สุตฺวา, กสฺสโป เอตทพฺรวิ;
‘‘‘สุโณหิ เม มหาราช, สจฺจํ อวิตถํ ปทํฯ
[1187]
‘‘‘นตฺถิ ธมฺมจริตสฺส [ธมฺมสฺส จิณฺณสฺส (สี.)], ผลํ กลฺยาณปาปกํ;
นตฺถิ เทว ปโร โลโก, โก ตโต หิ อิธาคโตฯ
[1188]
‘‘‘นตฺถิ เทว ปิตโร วา, กุโต มาตา กุโต ปิตา;
นตฺถิ อาจริโย นาม, อทนฺตํ โก ทเมสฺสติฯ
[1189]
‘‘‘สมตุลฺยานิ ภูตานิ, นตฺถิ เชฏฺฐาปจายิกา;
นตฺถิ พลํ วีริยํ วา, กุโต อุฏฺฐานโปริสํ;
นิยตานิ หิ ภูตานิ, ยถา โคฏวิโส ตถาฯ
[1190]
‘‘‘ลทฺเธยฺยํ ลภเต มจฺโจ, ตตฺถ ทานผลํ กุโต;
นตฺถิ ทานผลํ เทว, อวโส เทววีริโยฯ
[1191]
‘‘‘พาเลหิ ทานํ ปญฺญตฺตํ, ปณฺฑิเตหิ ปฏิจฺฉิตํ;
อวสา เทนฺติ ธีรานํ, พาลา ปณฺฑิตมานิโนฯ
[1192]
‘‘‘สตฺติเม สสฺสตา กายา, อจฺเฉชฺชา อวิโกปิโน;
เตโช ปถวี อาโป จ, วาโย สุขํ ทุขญฺจิเม;
ชีเว จ สตฺติเม กายา, เยสํ เฉตฺตา น วิชฺชติฯ
[1193]
‘‘‘นตฺถิ หนฺตา ว เฉตฺตา วา, หญฺเญ เยวาปิ [หญฺญเร วาปิ (สี. สฺยา. ปี.)] โกจิ นํ;
อนฺตเรเนว กายานํ, สตฺถานิ วีติวตฺตเรฯ
[1194]
‘‘‘โย จาปิ [โยปายํ (สี. ปี.), โย จายํ (สฺยา. ก.)] สิรมาทาย, ปเรสํ นิสิตาสินา;
น โส ฉินฺทติ เต กาเย, ตตฺถ ปาปผลํ กุโตฯ
[1195]
‘‘‘จุลฺลาสีติมหากปฺเป, สพฺเพ สุชฺฌนฺติ สํสรํ;
อนาคเต ตมฺหิ กาเล, สญฺญโตปิ น สุชฺฌติฯ
[1196]
‘‘‘จริตฺวาปิ พหุํ ภทฺรํ, เนว สุชฺฌนฺตินาคเต;
ปาปญฺเจปิ พหุํ กตฺวา, ตํ ขณํ นาติวตฺตเรฯ
[1197]
‘‘‘อนุปุพฺเพน โน สุทฺธิ, กปฺปานํ จุลฺลสีติยา;
นิยติํ นาติวตฺตาม, เวลนฺตมิว สาคโร’’’ฯ
[1198]
กสฺสปสฺส วโจ สุตฺวา, อลาโต เอตทพฺรวิ;
‘‘ยถา ภทนฺโต ภณติ, มยฺหมฺเปตํว รุจฺจติฯ
[1199]
‘‘อหมฺปิ ปุริมํ ชาติํ, สเร สํสริตตฺตโน;
ปิงฺคโล นามหํ อาสิํ, ลุทฺโท โคฆาตโก ปุเรฯ
[1200]
‘‘พาราณสิยํ ผีตายํ, พหุํ ปาปํ กตํ มยา;
พหู มยา หตา ปาณา, มหิํสา สูกรา อชาฯ
[1201]
‘‘ตโต จุโต อิธ ชาโต, อิทฺเธ เสนาปตีกุเล;
นตฺถิ นูน ผลํ ปาปํ, โยหํ [ปาเป โสหํ (สี. ปี.)] น นิรยํ คโตฯ
[1202]
อเถตฺถ พีชโก นาม, ทาโส อาสิ ปฏจฺจรี [ปฬจฺจรี (สี. ปี.), ปฏชฺชรี (ก.)];
อุโปสถํ อุปวสนฺโต, คุณสนฺติกุปาคมิฯ
[1203]
กสฺสปสฺส วโจ สุตฺวา, อลาตสฺส จ ภาสิตํ;
ปสฺสสนฺโต มุหุํ อุณฺหํ, รุทํ อสฺสูนิ วตฺตยิฯ
[1204]
ตมนุปุจฺฉิ เวเทโห, ‘‘กิมตฺถํ สมฺม โรทสิ;
กิํ เต สุตํ วา ทิฏฺฐํ วา, กิํ มํ เวเทสิ เวทนํ’’ฯ
[1205]
เวเทหสฺส วโจ สุตฺวา, พีชโก เอตทพฺรวิ;
‘‘นตฺถิ เม เวทนา ทุกฺขา, มหาราช สุโณหิ เมฯ
[1206]
‘‘อหมฺปิ ปุริมํ ชาติํ, สรามิ สุขมตฺตโน;
สาเกตาหํ ปุเร อาสิํ, ภาวเสฏฺฐิ คุเณ รโตฯ
[1207]
‘‘สมฺมโต พฺราหฺมณิพฺภานํ, สํวิภาครโต สุจิ;
น จาปิ ปาปกํ กมฺมํ, สรามิ กตมตฺตโนฯ
[1208]
‘‘ตโต จุตาหํ เวเทห, อิธ ชาโต ทุริตฺถิยา;
คพฺภมฺหิ กุมฺภทาสิยา, ยโต ชาโต สุทุคฺคโตฯ
[1209]
‘‘เอวมฺปิ ทุคฺคโต สนฺโต, สมจริยํ อธิฏฺฐิโต;
อุปฑฺฒภาคํ ภตฺตสฺส, ททามิ โย เม อิจฺฉติฯ
[1210]
‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, สทา อุปวสามหํ;
น จาปิ [น อหํ (ก.)] ภูเต หิํสามิ, เถยฺยญฺจาปิ วิวชฺชยิํฯ
[1211]
‘‘สพฺพเมว หิ นูเนตํ, สุจิณฺณํ ภวติ นิปฺผลํ;
นิรตฺถํ มญฺญิทํ สีลํ, อลาโต ภาสตี ยถาฯ
[1212]
‘‘กลิเมว นูน คณฺหามิ, อสิปฺโป ธุตฺตโก ยถา;
กฏํ อลาโต คณฺหาติ, กิตโวสิกฺขิโต ยถาฯ
[1213]
‘‘ทฺวารํ นปฺปฏิปสฺสามิ, เยน คจฺฉามิ สุคฺคติํ;
ตสฺมา ราช ปโรทามิ, สุตฺวา กสฺสปภาสิตํ’’ฯ
[1214]
พีชกสฺส วโจ สุตฺวา, ราชา องฺคติ มพฺรวิ;
‘‘นตฺถิ ทฺวารํ สุคติยา, นิยติํ [นิยตํ (สฺยา.)] กงฺข พีชกฯ
[1215]
‘‘สุขํ วา ยทิ วา ทุกฺขํ, นิยติยา กิร ลพฺภติ;
สํสารสุทฺธิ สพฺเพสํ, มา ตุริตฺโถ [ตุริโต (สฺยา.)] อนาคเตฯ
[1216]
‘‘อหมฺปิ ปุพฺเพ กลฺยาโณ, พฺราหฺมณิพฺเภสุ พฺยาวโฏ [วาวโฏ (ก.)];
โวหารมนุสาสนฺโต , รติหีโน ตทนฺตรา’’ฯ
[1217]
‘‘ปุนปิ ภนฺเต ทกฺเขมุ, สงฺคติ เจ ภวิสฺสติ’’;
อิทํ วตฺวาน เวเทโห, ปจฺจคา สนิเวสนํฯ
[1218]
ตโต รตฺยา วิวสาเน, อุปฏฺฐานมฺหิ องฺคติ;
อมจฺเจ สนฺนิปาเตตฺวา, อิทํ วจนมพฺรวิฯ
[1219]
‘‘จนฺทเก เม วิมานสฺมิํ, สทา กาเม วิเธนฺตุ เม;
มา อุปคจฺฉุํ อตฺเถสุ, คุยฺหปฺปกาสิเยสุ จฯ
[1220]
‘‘วิชโย จ สุนาโม จ, เสนาปติ อลาตโก;
เอเต อตฺเถ นิสีทนฺตุ, โวหารกุสลา ตโย’’ฯ
[1221]
อิทํ วตฺวาน เวเทโห, กาเมว พหุมญฺญถ;
น จาปิ พฺราหฺมณิพฺเภสุ, อตฺเถ กิสฺมิญฺจิ พฺยาวโฏฯ
[1222]
ตโต ทฺเวสตฺตรตฺตสฺส, เวเทหสฺสตฺรชา ปิยา;
ราชกญฺญา รุจา [รุชา (สี. ปี.) เอวมุปริปิ] นาม, ธาติมาตรมพฺรวิฯ
[1223]
‘อลงฺกโรถ มํ ขิปฺปํ, สขิโย จาลงฺกโรนฺตุ [จ กโรนฺตุ (สี. ปี.)] เม;
สุเว ปนฺนรโส ทิพฺโย, คจฺฉํ อิสฺสรสนฺติเก’ [ปิตุสฺส สนฺติเก (สฺยา.)]ฯ
[1224]
ตสฺสา มาลฺยํ อภิหริํสุ, จนฺทนญฺจ มหารหํ;
มณิสงฺขมุตฺตารตนํ, นานารตฺเต จ อมฺพเรฯ
[1225]
ตญฺจ โสวณฺณเย [โสณฺณมเย (ก.)] ปีเฐ, นิสินฺนํ พหุกิตฺถิโย;
ปริกิริย ปโสภิํสุ [อโสภิํสุ (สี. สฺยา. ปี.)], รุจํ รุจิรวณฺณินิํฯ
[1226]
สา จ สขิมชฺฌคตา, สพฺพาภรณภูสิตา;
สเตรตา อพฺภมิว, จนฺทกํ ปาวิสี รุจาฯ
[1227]
อุปสงฺกมิตฺวา เวเทหํ, วนฺทิตฺวา วินเย รตํ;
สุวณฺณขจิเต [สุวณฺณวิกเต (สี. ปี.)] ปีเฐ, เอกมนฺตํ อุปาวิสิ’’ฯ
[1228]
ตญฺจ ทิสฺวาน เวเทโห, อจฺฉรานํว สงฺคมํ;
รุจํ สขิมชฺฌคตํ, อิทํ วจนมพฺรวิฯ
[1229]
‘‘กจฺจิ รมสิ ปาสาเท, อนฺโตโปกฺขรณิํ ปติ;
กจฺจิ พหุวิธํ ขชฺชํ, สทา อภิหรนฺติ เตฯ
[1230]
‘‘กจฺจิ พหุวิธํ มาลฺยํ, โอจินิตฺวา กุมาริโย;
ฆรเก กโรถ ปจฺเจกํ, ขิฑฺฑารติรตา มุหุํ [อหุ (สฺยา. ก.)]ฯ
[1231]
‘‘เกน วา วิกลํ ตุยฺหํ, กิํ ขิปฺปํ อาหรนฺตุ เต;
มโนกรสฺสุ กุฑฺฑมุขี [กุฏฺฏมุขี (สี. ปี.)], อปิ จนฺทสมมฺหิปิ’’ [อปิ จนฺทสมมฺปิ เต (ก.)]ฯ
[1232]
เวเทหสฺส วโจ สุตฺวา, รุจา ปิตรมพฺรวิ;
‘‘สพฺพเมตํ มหาราช, ลพฺภติสฺสรสนฺติเกฯ
[1233]
‘‘สุเว ปนฺนรโส ทิพฺโย, สหสฺสํ อาหรนฺตุ เม;
ยถาทินฺนญฺจ ทสฺสามิ, ทานํ สพฺพวนีสฺวหํ’’ [สพฺพวณีสฺวหํ (สฺยา. ก.)]ฯ
[1234]
รุจาย วจนํ สุตฺวา, ราชา องฺคติ มพฺรวิ;
‘‘พหุํ วินาสิตํ วิตฺตํ, นิรตฺถํ อผลํ ตยาฯ
[1235]
‘‘อุโปสเถ วสํ นิจฺจํ, อนฺนปานํ น ภุญฺชสิ;
นิยเตตํ อภุตฺตพฺพํ, นตฺถิ ปุญฺญํ อภุญฺชโต’’ฯ
[1236]
‘‘พีชโกปิ หิ สุตฺวาน, ตทา กสฺสปภาสิตํ;
ปสฺสสนฺโต มุหุํ อุณฺหํ, รุทํ อสฺสูนิ วตฺตยิฯ
[1237]
‘‘ยาว รุเจ ชีวมานา [ชีวสิโน (สี. ปี.)], มา ภตฺตมปนามยิ;
นตฺถิ ภทฺเท ปโร โลโก, กิํ นิรตฺถํ วิหญฺญสิ’’ฯ
[1238]
เวเทหสฺส วโจ สุตฺวา, รุจา รุจิรวณฺณินี;
ชานํ ปุพฺพาปรํ ธมฺมํ, ปิตรํ เอตทพฺรวิฯ
[1239]
‘‘สุตเมว ปุเร อาสิ, สกฺขิ [ปจฺจกฺขํ (ก.)] ทิฏฺฐมิทํ มยา;
พาลูปเสวี โย โหติ, พาโลว สมปชฺชถฯ
[1240]
‘‘มูฬฺโห หิ มูฬฺหมาคมฺม, ภิยฺโย โมหํ นิคจฺฉติ;
ปติรูปํ อลาเตน, พีชเกน จ มุยฺหิตุํฯ
[1241]
‘‘ตฺวญฺจ เทวาสิ สปฺปญฺโญ, ธีโร อตฺถสฺส โกวิโท;
กถํ พาเลหิ สทิสํ, หีนทิฏฺฐิํ อุปาคมิฯ
[1242]
‘‘สเจปิ สํสารปเถน สุชฺฌติ, นิรตฺถิยา ปพฺพชฺชา คุณสฺส;
กีโฏว อคฺคิํ ชลิตํ อปาปตํ, อุปปชฺชติ โมหมูฬฺโห [โมมุโห (สี. ปี.)] นคฺคภาวํฯ
[1243]
‘‘สํสารสุทฺธีติ ปุเร นิวิฏฺฐา, กมฺมํ วิทูเสนฺติ พหู อชานํ [พหู ปชา (ก.)];
ปุพฺเพ กลี ทุคฺคหิโตวอตฺถา [อตฺโถ (ก.), ทุคฺคหิโตว’นตฺถา (?)], ทุมฺโม จ ยา พลิสา อมฺพุโชวฯ
[1244]
‘‘อุปมํ เต กริสฺสามิ, มหาราช ตวตฺถิยา;
อุปมาย มิเธกจฺเจ, อตฺถํ ชานนฺติ ปณฺฑิตาฯ
[1245]
‘‘วาณิชานํ ยถา นาวา, อปฺปมาณภรา [อปฺปมาณหรา (ปี.)] ครุ;
อติภารํ สมาทาย, อณฺณเว อวสีทติฯ
[1246]
‘‘เอวเมว นโร ปาปํ, โถกํ โถกมฺปิ อาจินํ;
อติภารํ สมาทาย, นิรเย อวสีทติฯ
[1247]
‘‘น ตาว ภาโร ปริปูโร, อลาตสฺส มหีปติ;
อาจินาติ จ ตํ ปาปํ, เยน คจฺฉติ ทุคฺคติํฯ
[1248]
‘‘ปุพฺเพวสฺส กตํ ปุญฺญํ, อลาตสฺส มหีปติ;
ตสฺเสว เทว นิสฺสนฺโท, ยญฺเจโส ลภเต สุขํฯ
[1249]
‘‘ขียเต จสฺส ตํ ปุญฺญํ, ตถา หิ อคุเณ รโต;
อุชุมคฺคํ อวหาย [อปาหาย (สี.)], กุมฺมคฺคมนุธาวติฯ
[1250]
‘‘ตุลา ยถา ปคฺคหิตา, โอหิเต ตุลมณฺฑเล;
อุนฺนเมติ ตุลาสีสํ, ภาเร โอโรปิเต สติฯ
[1251]
‘‘เอวเมว นโร ปุญฺญํ, โถกํ โถกมฺปิ อาจินํ;
สคฺคาติมาโน ทาโสว, พีชโก สาตเว [สาธเว (ก.)] รโตฯ
[1252]
‘‘ยมชฺช พีชโก ทาโส, ทุกฺขํ ปสฺสติ อตฺตนิ;
ปุพฺเพวสฺส [ปุพฺเพ ตสฺส (สี. ปี.)] กตํ ปาปํ, ตเมโส ปฏิเสวติฯ
[1253]
‘‘ขียเต จสฺส ตํ ปาปํ, ตถา หิ วินเย รโต;
กสฺสปญฺจ สมาปชฺช, มา เหวุปฺปถมาคมาฯ
[1254]
‘‘ยํ ยญฺหิ ราช ภชติ, สนฺตํ วา ยทิ วา อสํ;
สีลวนฺตํ วิสีลํ วา, วสํ ตสฺเสว คจฺฉติฯ
[1255]
‘‘ยาทิสํ กุรุเต มิตฺตํ, ยาทิสํ จูปเสวติ;
โสปิ ตาทิสโก โหติ, สหวาโส หิ [สหวาโสปิ (ก.)] ตาทิโสฯ
[1256]
‘‘เสวมาโน เสวมานํ, สมฺผุฏฺโฐ สมฺผุสํ ปรํ;
สโร ทิทฺโธ กลาปํว, อลิตฺตมุปลิมฺปติ;
อุปเลปภยา [อุปลิมฺปภยา (ก.)] ธีโร, เนว ปาปสขา สิยาฯ
[1257]
‘‘ปูติมจฺฉํ กุสคฺเคน, โย นโร อุปนยฺหติ;
กุสาปิ ปูติ วายนฺติ, เอวํ พาลูปเสวนาฯ
[1258]
‘‘ตครญฺจ ปลาเสน, โย นโร อุปนยฺหติ;
ปตฺตาปิ สุรภิ วายนฺติ, เอวํ ธีรูปเสวนาฯ
[1259]
‘‘ตสฺมา ปตฺตปุฏสฺเสว [ผลปุฏสฺเสว (สี. ปี.)], ญตฺวา สมฺปากมตฺตโน;
อสนฺเต โนปเสเวยฺย, สนฺเต เสเวยฺย ปณฺฑิโต;
อสนฺโต นิรยํ เนนฺติ, สนฺโต ปาเปนฺติ สุคฺคติํ’’ฯ
[1260]
อหมฺปิ ชาติโย สตฺต, สเร สํสริตตฺตโน;
อนาคตาปิ สตฺเตว, ยา คมิสฺสํ อิโต จุตาฯ
[1261]
‘‘ยา เม สา สตฺตมี ชาติ, อหุ ปุพฺเพ ชนาธิป;
กมฺมารปุตฺโต มคเธสุ, อหุํ ราชคเห ปุเรฯ
[1262]
‘‘ปาปํ สหายมาคมฺม, พหุํ ปาปํ กตํ มยา;
ปรทารสฺส เหเฐนฺโต, จริมฺหา อมรา วิยฯ
[1263]
‘‘ตํ กมฺมํ นิหิตํ อฏฺฐา, ภสฺมจฺฉนฺโนว ปาวโก;
อถ อญฺเญหิ กมฺเมหิ, อชายิํ วํสภูมิยํฯ
[1264]
‘‘โกสมฺพิยํ เสฏฺฐิกุเล, อิทฺเธ ผีเต มหทฺธเน;
เอกปุตฺโต มหาราช, นิจฺจํ สกฺกตปูชิโตฯ
[1265]
‘‘ตตฺถ มิตฺตํ อเสวิสฺสํ, สหายํ สาตเว รตํ;
ปณฺฑิตํ สุตสมฺปนฺนํ, โส มํ อตฺเถ นิเวสยิฯ
[1266]
‘‘จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิํ, พหุํ รตฺติํ อุปาวสิํ;
ตํ กมฺมํ นิหิตํ อฏฺฐา, นิธีว อุทกนฺติเกฯ
[1267]
‘‘อถ ปาปาน กมฺมานํ, ยเมตํ มคเธ กตํ;
ผลํ ปริยาค มํ [ปริยาค ตํ (สี.), ปริยาคตํ (สฺยา. ปี.)] ปจฺฉา, ภุตฺวา ทุฏฺฐวิสํ ยถาฯ
[1268]
‘‘ตโต จุตาหํ เวเทห, โรรุเว นิรเย จิรํ;
สกมฺมุนา อปจฺจิสฺสํ, ตํ สรํ น สุขํ ลเภฯ
[1269]
‘‘พหุวสฺสคเณ ตตฺถ, เขปยิตฺวา พหุํ ทุขํ;
ภินฺนาคเต [เภณฺณากเฏ (สี. ปี.)] อหุํ ราช, ฉคโล อุทฺธตปฺผโล [ฉกโล อุทฺธิตปฺผโล (สี. ปี.)]ฯ
[1270]
‘‘สาตปุตฺตา มยา วูฬฺหา, ปิฏฺฐิยา จ รเถน จ;
ตสฺส กมฺมสฺส นิสฺสนฺโท, ปรทารคมนสฺส เมฯ
[1271]
‘‘ตโต จุตาหํ เวเทห, กปิ อาสิํ พฺรหาวเน;
นิลุญฺจิตผโล [นิลิจฺฉิตผโล (สี. ปี.)] เยว, ยูถเปน ปคพฺภินา;
ตสฺส กมฺมสฺส นิสฺสนฺโท, ปรทารคมนสฺส เมฯ
[1272]
‘‘ตโต จุตาหํ เวเทห, ทสฺสเนสุ [ทสณฺเณสุ (สี. ปี.), ทสนฺเนสุ (สฺยา.)] ปสู อหุํ;
นิลุญฺจิโต ชโว ภทฺโร, โยคฺคํ วูฬฺหํ จิรํ มยา;
ตสฺส กมฺมสฺส นิสฺสนฺโท, ปรทารคมนสฺส เมฯ
[1273]
‘‘ตโต จุตาหํ เวเทห, วชฺชีสุ กุลมาคมา;
เนวิตฺถี น ปุมา อาสิํ, มนุสฺสตฺเต สุทุลฺลเภ;
ตสฺส กมฺมสฺส นิสฺสนฺโท, ปรทารคมนสฺส เมฯ
[1274]
‘‘ตโต จุตาหํ เวเทห, อชายิํ นนฺทเน วเน;
ภวเน ตาวติํสาหํ, อจฺฉรา กามวณฺณินี [วรวณฺณินี (ก.)]ฯ
[1275]
‘‘วิจิตฺตวตฺถาภรณา, อามุตฺตมณิกุณฺฑลา;
กุสลา นจฺจคีตสฺส, สกฺกสฺส ปริจาริกาฯ
[1276]
‘‘ตตฺถ ฐิตาหํ เวเทห, สรามิ ชาติโย อิมา;
อนาคตาปิ สตฺเตว, ยา คมิสฺสํ อิโต จุตาฯ
[1277]
‘‘ปริยาคตํ ตํ กุสลํ, ยํ เม โกสมฺพิยํ กตํ;
เทเว เจว มนุสฺเส จ, สนฺธาวิสฺสํ อิโต จุตาฯ
[1278]
‘‘สตฺต ชจฺโจ [ชจฺจา (สฺยา. ปี.)] มหาราช, นิจฺจํ สกฺกตปูชิตา;
ถีภาวาปิ น มุจฺจิสฺสํ, ฉฏฺฐา นิคติโย [ฉฏฺฐา คติโย (สฺยา.)] อิมาฯ
[1279]
‘‘สตฺตมี จ คติ เทว, เทวปุตฺโต มหิทฺธิโก;
ปุมา เทโว ภวิสฺสามิ [ภวิสฺสติ (ก.)], เทวกายสฺมิมุตฺตโมฯ
[1280]
‘‘อชฺชาปิ สนฺตานมยํ, มาลํ คนฺเถนฺติ นนฺทเน;
เทวปุตฺโต ชโว นาม, โย เม มาลํ ปฏิจฺฉติฯ
[1281]
‘‘มุหุตฺโต วิย โส ทิพฺโย, อิธ วสฺสานิ โสฬส;
รตฺตินฺทิโว จ โส ทิพฺโย, มานุสิํ สรโทสตํฯ
[1282]
‘‘อิติ กมฺมานิ อนฺเวนฺติ, อสงฺเขยฺยาปิ ชาติโย;
กลฺยาณํ ยทิ วา ปาปํ, น หิ กมฺมํ วินสฺสติ [ปนสฺสติ (สี. ปี.)]ฯ
[1283]
‘‘โย อิจฺเฉ ปุริโส โหตุํ, ชาติํ ชาติํ [ชาติชาติํ (สี. ปี.)] ปุนปฺปุนํ;
ปรทารํ วิวชฺเชยฺย, โธตปาโทว กทฺทมํฯ
[1284]
‘‘ยา อิจฺเฉ ปุริโส โหตุํ, ชาติํ ชาติํ ปุนปฺปุนํ;
สามิกํ อปจาเยยฺย, อินฺทํว ปริจาริกาฯ
[1285]
‘‘โย อิจฺเฉ ทิพฺยโภคญฺจ, ทิพฺพมายุํ ยสํ สุขํ;
ปาปานิ ปริวชฺเชตฺวา [ปริวชฺเชยฺย (ก.)], ติวิธํ ธมฺมมาจเรฯ
[1286]
‘‘กาเยน วาจา มนสา, อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณ;
อตฺตโน โหติ อตฺถาย, อิตฺถี วา ยทิ วา ปุมาฯ
[1287]
‘‘เย เกจิเม มานุชา ชีวโลเก, ยสสฺสิโน สพฺพสมนฺตโภคา;
อสํสยํ เตหิ ปุเร สุจิณฺณํ, กมฺมสฺสกาเส ปุถุ สพฺพสตฺตาฯ
[1288]
‘‘อิงฺฆานุจินฺเตสิ สยมฺปิ เทว, กุโตนิทานา เต อิมา ชนินฺท;
ยา เต อิมา อจฺฉราสนฺนิกาสา, อลงฺกตา กญฺจนชาลฉนฺนา’’ฯ
[1289]
อิจฺเจวํ ปิตรํ กญฺญา, รุจา โตเสสิ องฺคติํ;
มูฬฺหสฺส มคฺคมาจิกฺขิ, ธมฺมมกฺขาสิ สุพฺพตาฯ
[1290]
อถาคมา พฺรหฺมโลกา, นารโท มานุสิํ ปชํ;
ชมฺพุทีปํ อเวกฺขนฺโต, อทฺทา ราชานมงฺคติํฯ
[1291]
‘‘ตโต ปติฏฺฐา ปาสาเท, เวเทหสฺส ปุรตฺถโต [ปุรกฺขโต (สฺยา. ก.)];
ตญฺจ ทิสฺวานานุปฺปตฺตํ, รุจา อิสิมวนฺทถฯ
[1292]
‘‘อถาสนมฺหา โอรุยฺห, ราชา พฺยถิตมานโส [พฺยมฺหิตมานโส (สี. สฺยา. ปี.)];
นารทํ ปริปุจฺฉนฺโต, อิทํ วจนมพฺรวิฯ
[1293]
‘‘กุโต นุ อาคจฺฉสิ เทววณฺณิ, โอภาสยํ สพฺพทิสา [สํวริํ (สี. ปี.)] จนฺทิมาว;
อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต นามโคตฺตํ, กถํ ตํ ชานนฺติ มนุสฺสโลเก’’ฯ
[1294]
‘‘อหญฺหิ เทวโต อิทานิ เอมิ, โอภาสยํ สพฺพทิสา [สํวริํ (สี. ปี.)] จนฺทิมาว;
อกฺขามิ เต ปุจฺฉิโต นามโคตฺตํ, ชานนฺติ มํ นารโท กสฺสโป จ’’ฯ
[1295]
‘‘อจฺเฉรรูปํ ตว [วต (สี. ปี.)] ยาทิสญฺจ, เวหายสํ คจฺฉสิ ติฏฺฐสี จ;
ปุจฺฉามิ ตํ นารท เอตมตฺถํ, อถ เกน วณฺเณน ตวายมิทฺธิ’’ฯ
[1296]
‘‘สจฺจญฺจ ธมฺโม จ ทโม จ จาโค, คุณา มเมเต ปกตา ปุราณา;
เตเหว ธมฺเมหิ สุเสวิเตหิ, มโนชโว เยน กามํ คโตสฺมิ’’ฯ
[1297]
‘‘อจฺเฉรมาจิกฺขสิ ปุญฺญสิทฺธิํ, สเจ หิ เอเตหิ [เอเต ตฺวํ (สี. ปี.)] ยถา วเทสิ;
ปุจฺฉามิ ตํ นารท เอตมตฺถํ, ปุฏฺโฐ จ เม สาธุ วิยากโรหิ’’ฯ
[1298]
‘‘ปุจฺฉสฺสุ มํ ราช ตเวส อตฺโถ, ยํ สํสยํ กุรุเส ภูมิปาล;
อหํ ตํ นิสฺสํสยตํ คเมมิ, นเยหิ ญาเยหิ จ เหตุภี จ’’ฯ
[1299]
‘‘ปุจฺฉามิ ตํ นารท เอตมตฺถํ, ปุฏฺโฐ จ เม นารท มา มุสา ภณิ;
อตฺถิ นุ เทวา ปิตโร นุ อตฺถิ, โลโก ปโร อตฺถิ ชโน ยมาหุ’’ฯ
[1300]
‘‘อตฺเถว เทวา ปิตโร จ อตฺถิ, โลโก ปโร อตฺถิ ชโน ยมาหุ;
กาเมสุ คิทฺธา จ นรา ปมูฬฺหา, โลกํ ปรํ น วิทู โมหยุตฺตา’’ฯ
[1301]
‘‘อตฺถีติ เจ นารท สทฺทหาสิ, นิเวสนํ ปรโลเก มตานํ;
อิเธว เม ปญฺจ สตานิ เทหิ, ทสฺสามิ เต ปรโลเก สหสฺสํ’’ฯ
[1302]
‘‘ทชฺเชมุ โข ปญฺจ สตานิ โภโต, ชญฺญามุ เจ สีลวนฺตํ วทญฺญุํ [วตญฺญุํ (ก.)];
ลุทฺทํ ตํ โภนฺตํ นิรเย วสนฺตํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ
[1303]
‘‘อิเธว โย โหติ อธมฺมสีโล [อกมฺมสีโล (ปี.)], ปาปาจาโร อลโส ลุทฺทกมฺโม;
น ปณฺฑิตา ตสฺมิํ อิณํ ททนฺติ, น หิ อาคโม โหติ ตถาวิธมฺหาฯ
[1304]
‘‘ทกฺขญฺจ โปสํ มนุชา วิทิตฺวา, อุฏฺฐานกํ [อุฏฺฐาหกํ (สี.)] สีลวนฺตํ วทญฺญุํ;
สยเมว โภเคหิ นิมนฺตยนฺติ, กมฺมํ กริตฺวา ปุน มาหเรสิ’’ฯ
[1305]
‘‘อิโต จุโต [คโต (สี. ปี.)] ทกฺขสิ ตตฺถ ราช, กาโกลสงฺเฆหิ วิกสฺสมานํ [กาโกฬสงฺเฆหิปิ กฑฺฒมานํ (สี. ปี.)];
ตํ ขชฺชมานํ นิรเย วสนฺตํ, กาเกหิ คิชฺเฌหิ จ เสนเกหิ [โสณเกหิ (สฺยา. ก.)];
สญฺฉินฺนคตฺตํ รุหิรํ สวนฺตํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ
[1306]
‘‘อนฺธํตมํ ตตฺถ น จนฺทสูริยา, นิรโย สทา ตุมุโล โฆรรูโป;
สา เนว รตฺตี น ทิวา ปญฺญายติ, ตถาวิเธ โก วิจเร ธนตฺถิโกฯ
[1307]
‘‘สพโล จ สาโม จ ทุเว สุวานา, ปวทฺธกายา พลิโน มหนฺตา;
ขาทนฺติ ทนฺเตหิ อโยมเยหิ, อิโต ปณุนฺนํ ปรโลกปตฺตํ [ปรโลเก ปตนฺตํ (ก.)]ฯ
[1308]
‘‘ตํ ขชฺชมานํ นิรเย วสนฺตํ, ลุทฺเทหิ วาเฬหิ อฆมฺมิเคหิ จ;
สญฺฉินฺนคตฺตํ รุหิรํ สวนฺตํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ
[1309]
‘‘อุสูหิ สตฺตีหิ จ สุนิสิตาหิ, หนนฺติ วิชฺฌนฺติ จ ปจฺจมิตฺตา [โปถยนฺติ (ก.)];
กาฬูปกาฬา นิรยมฺหิ โฆเร, ปุพฺเพ นรํ ทุกฺกฏกมฺมการิํฯ
[1310]
‘‘ตํ หญฺญมานํ นิรเย วชนฺตํ, กุจฺฉิสฺมิํ ปสฺสสฺมิํ วิปฺผาลิตูทรํ;
สญฺฉินฺนคตฺตํ รุหิรํ สวนฺตํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ
[1311]
‘‘สตฺตี อุสู โตมรภิณฺฑิวาลา, วิวิธาวุธา วสฺสนฺติ ตตฺถ เทวา;
ปตนฺติ องฺคารมิวจฺจิมนฺโต, สิลาสนี วสฺสติ ลุทฺทกมฺเมฯ
[1312]
‘‘อุณฺโห จ วาโต นิรยมฺหิ ทุสฺสโห, น ตมฺหิ สุขํ ลพฺภติ [เสติ (ก.)] อิตฺตรมฺปิ;
ตํ ตํ วิธาวนฺตมเลนมาตุรํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ
[1313]
‘‘สนฺธาวมานมฺปิ [สนฺธาวมานํ ตํ (สี. ปี.)] รเถสุ ยุตฺตํ, สโชติภูตํ ปถวิํ กมนฺตํ;
ปโตทลฏฺฐีหิ สุโจทยนฺตํ [สุโจทิยนฺตํ (สี. ปี.)], โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ
[1314]
‘‘ตมารุหนฺตํ ขุรสญฺจิตํ คิริํ, วิภิํสนํ ปชฺชลิตํ ภยานกํ;
สญฺฉินฺนคตฺตํ รุหิรํ สวนฺตํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ
[1315]
‘‘ตมารุหนฺตํ ปพฺพตสนฺนิกาสํ, องฺคารราสิํ ชลิตํ ภยานกํ;
สุทฑฺฒคตฺตํ กปณํ รุทนฺตํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ
[1316]
‘‘อพฺภกูฏสมา อุจฺจา, กณฺฏกนิจิตา [กณฺฏกาปจิตา (สี. ปี.), กณฺฏกาหิจิตา (สฺยา.)] ทุมา;
อโยมเยหิ ติกฺเขหิ, นรโลหิตปายิภิฯ
[1317]
‘‘ตมารุหนฺติ นาริโย, นรา จ ปรทารคู;
โจทิตา สตฺติหตฺเถหิ, ยมนิทฺเทสการิภิฯ
[1318]
‘‘ตมารุหนฺตํ นิรยํ, สิมฺพลิํ รุหริมกฺขิตํ;
วิทฑฺฒกายํ [วิทุฏฺฐกายํ (ปี.)] วิตจํ, อาตุรํ คาฬฺหเวทนํฯ
[1319]
‘‘ปสฺสสนฺตํ มุหุํ อุณฺหํ, ปุพฺพกมฺมาปราธิกํ;
ทุมคฺเค วิตจํ คตฺตํ [ทุมคฺควิฏปคฺคตํ (สี.)], โก ตํ ยาเจยฺย ตํ ธนํฯ
[1320]
‘‘อพฺภกูฏสมา อุจฺจา, อสิปตฺตาจิตา ทุมา;
อโยมเยหิ ติกฺเขหิ, นรโลหิตปายิภิฯ
[1321]
‘‘ตมารุหนฺตํ อสิปตฺตปาทปํ, อสีหิ ติกฺเขหิ จ ฉิชฺชมานํ [ปภิชฺชมานํ (ก.)];
สญฺฉินฺนคตฺตํ รุหิรํ สวนฺตํ, โก โจทเย ปรโลเก สหสฺสํฯ
[1322]
‘‘ตโต นิกฺขนฺตมตฺตํ ตํ, อสิปตฺตาจิตา ทุมา [อสิปตฺตนิรยา ทุขา (สี. ปี.)];
สมฺปติตํ เวตรณิํ, โก ตํ ยาเจยฺย ตํ ธนํฯ
[1323]
‘‘ขรา ขโรทกา [ขาโรทิกา (สี.), ขโรทิกา (ปี.)] ตตฺตา, ทุคฺคา เวตรณี นที;
อโยโปกฺขรสญฺฉนฺนา, ติกฺขา ปตฺเตหิ สนฺทติฯ
[1324]
‘‘ตตฺถ สญฺฉินฺนคตฺตํ ตํ, วุยฺหนฺตํ รุหิรมกฺขิตํ;
เวตรญฺเญ อนาลมฺเพ, โก ตํ ยาเจยฺย ตํ ธนํ’’ฯ
[1325]
‘‘เวธามิ รุกฺโข วิย ฉิชฺชมาโน, ทิสํ น ชานามิ ปมูฬฺหสญฺโญ;
ภยานุตปฺปามิ มหา จ เม ภยา, สุตฺวาน กถา [คาถา (สี. สฺยา. ปี.)] ตว ภาสิตา อิเสฯ
[1326]
‘‘อาทิตฺเต วาริมชฺฌํว, ทีปํโวเฆ มหณฺณเว;
อนฺธกาเรว ปชฺโชโต, ตฺวํ โนสิ สรณํ อิเสฯ
[1327]
‘‘อตฺถญฺจ ธมฺมํ อนุสาส มํ อิเส, อตีตมทฺธา อปราธิตํ มยา;
อาจิกฺข เม นารท สุทฺธิมคฺคํ, ยถา อหํ โน นิรยํ ปเตยฺยํ’’ฯ
[1328]
‘‘ยถา อหุ ธตรฏฺโฐ ( ) [เอตฺถ กิญฺจิ อูนํ วิย ทิสฺสติ], เวสฺสามิตฺโต อฏฺฐโก ยามตคฺคิ;
อุสินฺทโร จาปิ สิวี จ ราชา, ปริจารกา สมณพฺราหฺมณานํฯ
[1329]
‘‘เอเต จญฺเญ จ ราชาโน, เย สคฺควิสยํ [สกฺกวิสยํ (สี. ปี.)] คตา;
อธมฺมํ ปริวชฺเชตฺวา, ธมฺมํ จร มหีปติฯ
[1330]
‘‘อนฺนหตฺถา จ เต พฺยมฺเห, โฆสยนฺตุ ปุเร ตว;
โก ฉาโต โก จ ตสิโต, โก มาลํ โก วิเลปนํ;
นานารตฺตานํ วตฺถานํ, โก นคฺโค ปริทหิสฺสติฯ
[1331]
‘‘โก ปนฺเถ ฉตฺตมาเนติ [ฉตฺต’มาเทติ (สี. สฺยา. ปี.)], ปาทุกา จ มุทู สุภา;
อิติ สายญฺจ ปาโต จ, โฆสยนฺตุ ปุเร ตวฯ
[1332]
‘‘ชิณฺณํ โปสํ ควสฺสญฺจ, มาสฺสุ ยุญฺช ยถา ปุเร;
ปริหารญฺจ ทชฺชาสิ, อธิการกโต พลีฯ
[1333]
‘‘กาโย เต รถสญฺญาโต, มโนสารถิโก ลหุ;
อวิหิํสาสาริตกฺโข, สํวิภาคปฏิจฺฉโทฯ
[1334]
‘‘ปาทสญฺญมเนมิโย, หตฺถสญฺญมปกฺขโร;
กุจฺฉิสญฺญมนพฺภนฺโต, วาจาสญฺญมกูชโนฯ
[1335]
‘‘สจฺจวากฺยสมตฺตงฺโค, อเปสุญฺญสุสญฺญโต;
คิราสขิลเนลงฺโค, มิตภาณิสิเลสิโตฯ
[1336]
‘‘สทฺธาโลภสุสงฺขาโร, นิวาตญฺชลิกุพฺพโร;
อถทฺธตานตีสาโก [อตฺถทฺธตานตีสาโก (สี. ปี.)], สีลสํวรนนฺธโนฯ
[1337]
‘‘อกฺโกธนมนุคฺฆาตี, ธมฺมปณฺฑรฉตฺตโก;
พาหุสจฺจมปาลมฺโพ, ฐิตจิตฺตมุปาธิโย [ธิติจิตฺตมุปาธิโย (ก.)]ฯ
[1338]
‘‘กาลญฺญุตาจิตฺตสาโร, เวสารชฺชติทณฺฑโก;
นิวาตวุตฺติโยตฺตโก [นิวาตวุตฺติโยตฺตงฺโค (ก.)], อนติมานยุโค ลหุฯ
[1339]
‘‘อลีนจิตฺตสนฺถาโร , วุทฺธิเสวี รโชหโต;
สติ ปโตโท ธีรสฺส, ธิติ โยโค จ รสฺมิโยฯ
[1340]
‘‘มโน ทนฺตํ ปถํ เนติ [ปถ’นฺเวติ (สี. ปี.)], สมทนฺเตหิ วาหิภิ;
อิจฺฉา โลโภ จ กุมฺมคฺโค, อุชุมคฺโค จ สํยโมฯ
[1341]
‘‘รูเป สทฺเท รเส คนฺเธ, วาหนสฺส ปธาวโต;
ปญฺญา อาโกฏนี ราช, ตตฺถ อตฺตาว สารถิฯ
[1342]
‘‘สเจ เอเตน ยาเนน, สมจริยา ทฬฺหา ธิติ;
สพฺพกามทุโห ราช, น ชาตุ นิรยํ วเช’’ฯ
[1343]
‘‘อลาโต เทวทตฺโตสิ, สุนาโม อาสิ ภทฺทชิ;
วิชโย สาริปุตฺโตสิ, โมคฺคลฺลาโนสิ พีชโกฯ
[1344]
‘‘สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต, คุโณ อาสิ อเจลโก;
อานนฺโท สา รุจา อาสิ, ยา ราชานํ ปสาทยิฯ
[1345]
‘‘อูรุเวฬกสฺสโป ราชา, ปาปทิฏฺฐิ ตทา อหุ;
มหาพฺรหฺมา โพธิสตฺโต, เอวํ ธาเรถ ชาตก’’นฺติฯ
มหานารทกสฺสปชาตกํ อฏฺฐมํฯ
546. วิธุรชาตกํ (9)
โทหฬกณฺฑํ
[1346]
‘‘ปณฺฑุ กิสิยาสิ ทุพฺพลา, วณฺณรูปํ [วณฺณรูเป (ก.)] นตเวทิสํ ปุเร;
วิมเล อกฺขาหิ ปุจฺฉิตา, กีทิสี ตุยฺหํ สรีรเวทนา’’ฯ
[1347]
‘‘ธมฺโม มนุเชสุ มาตีนํ [มาตินํ (สี. ปี.)], โทหโฬ นาม ชนินฺท วุจฺจติ;
ธมฺมาหตํ นาคกุญฺชร, วิธุรสฺส หทยาภิปตฺถเย’’ฯ
[1348]
‘‘จนฺทํ โข ตฺวํ โทหฬายสิ, สูริยํ วา อถ วาปิ มาลุตํ;
ทุลฺลภญฺหิ [ทุลฺลเภ (สี. ปี.)] วิธุรสฺส ทสฺสนํ [ทสฺสเน (สี. ปี.)], โก วิธุรมิธ มานยิสฺสติ’’ฯ
[1349]
‘‘กินฺนุ ตาต ตุวํ ปชฺฌายสิ, ปทุมํ หตฺถคตํว เต มุขํ;
กินฺนุ ทุมฺมนรูโปสิ อิสฺสร, มา ตฺวํ โสจิ อมิตฺตตาปน’’ฯ
[1350]
‘‘มาตา หิ ตว อิรนฺธติ [อิรนฺทติ (สี. สฺยา. ปี.)], วิธุรสฺส หทยํ ธนิยติ;
ทุลฺลภญฺหิ วิธุรสฺส ทสฺสนํ, โก วิธุรมิธ มานยิสฺสติ’’ฯ
[1351]
‘‘ตสฺส ภตฺตุปริเยสนํ [ภตฺตุปริเยสนํ (สี. ปี.)] จร, โย วิธุรมิธ มานยิสฺสติ’’;
‘‘ปิตุโน จ สา สุตฺวาน วากฺยํ, รตฺติํ นิกฺขมฺม อวสฺสุติํ จริ’’ฯ
[1352]
‘‘เก คนฺธพฺเพ รกฺขเส จ นาเค, เก กิมฺปุริเส จาปิ มานุเส;
เก ปณฺฑิเต สพฺพกามทเท [สพฺพกามเท (สี. ปี.)], ทีฆรตฺตํ ภตฺตา เม ภวิสฺสติ’’ฯ
[1353]
‘‘อสฺสาส เหสฺสามิ เต ปติ, ภตฺตา เต เหสฺสามิ อนินฺทโลจเน;
ปญฺญา หิ มมํ ตถาวิธา, อสฺสาส เหสฺสสิ ภริยา มมฯ
[1354]
‘‘อวจาสิ ปุณฺณกํ อิรนฺธตี [อิรนฺทตี (สี. ปี.)], ปุพฺพปถานุคเตน เจตสา;
เอหิ คจฺฉาม ปิตุ มมนฺติเก [ปิตุ มม สนฺติกํ (ก.)], เอโสว เต เอตมตฺถํ ปวกฺขติฯ
[1355]
‘‘อลงฺกตา สุวสนา, มาลินี จนฺทนุสฺสทา;
ยกฺขํ หตฺเถ คเหตฺวาน, ปิตุสนฺติกุปาคมิ’’ฯ
[1356]
‘‘นาควร วโจ สุโณหิ เม, ปติรูปํ ปฏิปชฺช สุงฺกิยํ;
ปตฺเถมิ อหํ อิรนฺธติํ, ตาย สมงฺคิํ กโรหิ มํ ตุวํฯ
[1357]
‘‘สตํ หตฺถี สตํ อสฺสา, สตํ อสฺสตรีรถา;
สตํ วลภิโย ปุณฺณา, นานารตฺนสฺส เกวลา;
เต นาค ปฏิปชฺชสฺสุ, ธีตรํ เทหิรนฺธติํ’’ฯ
[1358]
‘‘ยาว อามนฺตเย ญาตี, มิตฺเต จ สุหทชฺชเน [สุหทํชนํ (สี. ปี.)];
อนามนฺต กตํ กมฺมํ, ตํ ปจฺฉา อนุตปฺปติ’’ฯ
[1359]
ตโต โส วรุโณ นาโค, ปวิสิตฺวา นิเวสนํ;
ภริยํ อามนฺตยิตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวิฯ
[1360]
‘‘อยํ โส ปุณฺณโก ยกฺโข, ยาจตี มํ อิรนฺธติํ;
พหุนา วิตฺตลาเภน, ตสฺส เทม ปิยํ มมํ’’ฯ
[1361]
‘‘น ธเนน น วิตฺเตน, ลพฺภา อมฺหํ อิรนฺธตี;
สเจ จ โข หทยํ ปณฺฑิตสฺส, ธมฺเมน ลทฺธา อิธ มาหเรยฺย;
เอเตน วิตฺเตน กุมาริ ลพฺภา, นาญฺญํ ธนํ อุตฺตริ ปตฺถยาม’’ฯ
[1362]
ตโต โส วรุโณ นาโค, นิกฺขมิตฺวา นิเวสนา;
ปุณฺณกามนฺตยิตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวิฯ
[1363]
‘‘น ธเนน น วิตฺเตน, ลพฺภา อมฺหํ อิรนฺธตี;
สเจ ตุวํ หทยํ ปณฺฑิตสฺส, ธมฺเมน ลทฺธา อิธ มาหเรสิ;
เอเตน วิตฺเตน กุมาริ ลพฺภา, นาญฺญํ ธนํ อุตฺตริ ปตฺถยาม’’ฯ
[1364]
‘‘ยํ ปณฺฑิโตตฺเยเก วทนฺติ โลเก, ตเมว พาโลติ ปุนาหุ อญฺเญ;
อกฺขาหิ เม วิปฺปวทนฺติ เอตฺถ, กํ ปณฺฑิตํ นาค ตุวํ วเทสิ’’ฯ
[1365]
‘‘โกรพฺยราชสฺส ธนญฺจยสฺส [ธนญฺชยสฺส (สี. สฺยา. ปี.)], ยทิ เต สุโต วิธุโร นาม กตฺตา;
อาเนหิ ตํ ปณฺฑิตํ ธมฺมลทฺธา, อิรนฺธตี ปทจรา [ปทฺธจรา (สี. ปี.), ปฏฺฐจรา (สฺยา. ก.)] เต โหตุฯ
[1366]
‘‘อิทญฺจ สุตฺวา วรุณสฺส วากฺยํ, อุฏฺฐาย ยกฺโข ปรมปฺปตีโต;
ตตฺเถว สนฺโต ปุริสํ อสํสิ, อาเนหิ อาชญฺญมิเธว ยุตฺตํฯ
[1367]
‘‘ชาตรูปมยา กณฺณา, กาจมฺหิจมยา [กาจมฺหมยา (สี.), กาจมฺภมยา (ปี.)] ขุรา;
ชมฺโพนทสฺส ปากสฺส, สุวณฺณสฺส อุรจฺฉโท’’ฯ
[1368]
‘‘เทววาหวหํ ยานํ, อสฺสมารุยฺห ปุณฺณโก;
อลงฺกโต กปฺปิตเกสมสฺสุ, ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเข [อนฺตลิกฺขํ (ก.)]ฯ
[1369]
‘‘โส ปุณฺณโก กามราเคน [กามเวเคน (สี. ปี.)] คิทฺโธ, อิรนฺธติํ นาคกญฺญํ ชิคีสํ [ชิคิํสํ (สี. สฺยา. ปี.)];
คนฺตฺวาน ตํ ภูตปติํ ยสสฺสิํ, อิจฺจพฺรวี เวสฺสวณํ กุเวรํฯ
[1370]
‘‘โภควตี นาม มนฺทิเร, วาสา หิรญฺญวตีติ วุจฺจติ;
นคเร นิมฺมิเต กญฺจนมเย, มณฺฑลสฺส อุรคสฺส นิฏฺฐิตํฯ
[1371]
‘‘อฏฺฏาลกา โอฏฺฐคีวิโย, โลหิตงฺกสฺส มสารคลฺลิโน;
ปาสาเทตฺถ สิลามยา, โสวณฺณรตเนหิ ฉาทิตาฯ
[1372]
‘‘อมฺพา ติลกา จ ชมฺพุโย, สตฺตปณฺณา มุจลินฺทเกตกา;
ปิยงฺคุ [ปิยกา (สี. ปี.), ปิยงฺคุกา (สฺยา.)] อุทฺทาลกา สหา, อุปริภทฺทกา สินฺทุวารกา [ภินฺทุวาริตา (สฺยา. ปี.), ภินฺธวาริตา (ก.)]ฯ
[1373]
‘‘จมฺเปยฺยกา นาคมลฺลิกา, ภคินีมาลา อถ เมตฺถ โกลิยา;
เอเต ทุมา ปริณามิตา, โสภยนฺติ อุรคสฺส มนฺทิรํ [มนฺทิเร (สฺยา. ก.)]ฯ
[1374]
‘‘ขชฺชุเรตฺถ สิลามยา, โสวณฺณธุวปุปฺผิตา พหู;
ยตฺถ วสโต ปปาติโก, นาคราชา วรุโณ มหิทฺธิโกฯ
[1375]
‘‘ตสฺส โกมาริกา ภริยา, วิมลา กญฺจนเวลฺลิวิคฺคหา;
กาลา ตรุณาว อุคฺคตา, ปุจิมนฺทตฺถนี จารุทสฺสนาฯ
[1376]
‘‘ลาขารสรตฺตสุจฺฉวี , กณิการาว นิวาตปุปฺผิตา [กณิกาโรว นิวาตปุปฺผิโต (สี. ปี.)];
ติทิโวกจราว อจฺฉรา, วิชฺชุวพฺภฆนา วินิสฺสฏาฯ
[1377]
‘‘สา โทหฬินี สุวิมฺหิตา, วิธุรสฺส หทยํ ธนิยติ;
ตํ เตสํ เทมิ อิสฺสร, เตน เต เทนฺติ อิรนฺธติํ มมํ’’ฯ
[1378]
‘‘โส ปุณฺณโก ภูตปติํ ยสสฺสิํ, อามนฺตย เวสฺสวณํ กุเวรํ;
ตตฺเถว สนฺโต [สนฺตํ (ปี.)] ปุริสํ อสํสิ, อาเนหิ อาชญฺญมิเธว ยุตฺตํฯ
[1379]
‘‘ชาตรูปมยา กณฺณา, กาจมฺหิจมยา ขุรา;
ชมฺโพนทสฺส ปากสฺส, สุวณฺณสฺส อุรจฺฉโทฯ
[1380]
‘‘เทววาหวหํ ยานํ, อสฺสมารุยฺห ปุณฺณโก;
อลงฺกโต กปฺปิตเกสมสฺสุ, ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเข’’ฯ
[1381]
‘‘โส อคฺคมา ราชคหํ สุรมฺมํ, องฺคสฺส รญฺโญ นครํ ทุรายุตํ [ทุราสทํ (สฺยา.)];
ปหูตภกฺขํ พหุอนฺนปานํ, มสกฺกสารํ วิย วาสวสฺสฯ
[1382]
‘‘มยูรโกญฺจาคณสมฺปฆุฏฺฐํ, ทิชาภิฆุฏฺฐํ ทิชสงฺฆเสวิตํ;
นานาสกุนฺตาภิรุทํ สุวงฺคณํ [สุภงฺคณํ (สี. ปี.)], ปุปฺผาภิกิณฺณํ หิมวํว ปพฺพตํฯ
[1383]
‘‘โส ปุณฺณโก เวปุลมาภิรูหิ [เวปุลฺลมาภิรุจฺฉิ (สี. ปี.)], สิลุจฺจยํ กิมฺปุริสานุจิณฺณํ;
อนฺเวสมาโน มณิรตนํ อุฬารํ, ตมทฺทสา ปพฺพตกูฏมชฺเฌฯ
[1384]
‘‘ทิสฺวา มณิํ ปภสฺสรํ ชาติมนฺตํ [ชาติวนฺตํ (สี. สฺยา.)], มโนหรํ [ธนาหรํ (สี. ปี. ก.)] มณิรตนํ อุฬารํ;
ททฺทลฺลมานํ ยสสา ยสสฺสินํ, โอภาสตี วิชฺชุริวนฺตลิกฺเขฯ
[1385]
‘‘ตมคฺคหี เวฬุริยํ มหคฺฆํ, มโนหรํ นาม มหานุภาวํ;
อาชญฺญมารุยฺห มโนมวณฺโณ, ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเขฯ
[1386]
‘‘โส อคฺคมา [อคมา (สฺยา. ปี. ก.)] นครมินฺทปตฺถํ, โอรุยฺหุปาคจฺฉิ สภํ กุรูนํ;
สมาคเต เอกสตํ สมคฺเค, อวฺเหตฺถ ยกฺโข อวิกมฺปมาโนฯ
[1387]
‘‘โก นีธ รญฺญํ วรมาภิเชติ, กมาภิเชยฺยาม วรทฺธเนน [วรํธเนน (สี. ปี.)];
กมนุตฺตรํ รตนวรํ ชินาม, โก วาปิ โน เชติ วรทฺธเนน’’ฯ
[1388]
‘‘กุหิํ นุ รฏฺเฐ ตว ชาติภูมิ, น โกรพฺยสฺเสว วโจ ตเวทํ;
อภีโตสิ [อภิโภสิ (สี. ปี.)] โน วณฺณนิภาย สพฺเพ, อกฺขาหิ เม นามญฺจ พนฺธเว จ’’ฯ
[1389]
‘‘กจฺจายโน มาณวโกสฺมิ ราช, อนูนนาโม อิติ มวฺหยนฺติ;
องฺเคสุ เม ญาตโย พนฺธวา จ, อกฺเขน เทวสฺมิ อิธานุปตฺโต’’ฯ
[1390]
‘‘กิํ มาณวสฺส รตนานิ อตฺถิ, เย ตํ ชินนฺโต หเร อกฺขธุตฺโต;
พหูนิ รญฺโญ รตนานิ อตฺถิ, เต ตฺวํ ทลิทฺโท กถมวฺหเยสิ’’ฯ
[1391]
‘‘มโนหโร นาม มณี มมายํ, มโนหรํ มณิรตนํ อุฬารํ;
อิมญฺจ อาชญฺญมมิตฺตตาปนํ, เอตํ เม ชินิตฺวา หเร อกฺขธุตฺโต’’ฯ
[1392]
‘‘เอโก มณี มาณว กิํ กริสฺสติ, อาชานิเยโก ปน กิํ กริสฺสติ;
พหูนิ รญฺโญ มณิรตนานิ อตฺถิ, อาชานิยา วาตชวา อนปฺปกา’’ฯ
โทหฬกณฺฑํ นามฯ
มณิกณฺฑํ
[1393]
‘‘อิทญฺจ เม มณิรตนํ, ปสฺส ตฺวํ ทฺวิปทุตฺตม;
อิตฺถีนํ วิคฺคหา เจตฺถ, ปุริสานญฺจ วิคฺคหาฯ
[1394]
‘‘มิคานํ วิคฺคหา เจตฺถ, สกุณานญฺจ วิคฺคหา;
นาคราชา สุปณฺณา จ [นาคราเช สุปณฺเณ จ (สี. สฺยา. ปี.)], มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1395]
‘‘หตฺถานีกํ รถานีกํ, อสฺเส ปตฺตี จ วมฺมิเน [ธชานิ จ (ปี.)];
จตุรงฺคินิมํ เสนํ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1396]
‘‘หตฺถาโรเห อนีกฏฺเฐ, รถิเก ปตฺติการเก;
พลคฺคานิ วิยูฬฺหานิ [วิยูหานิ (สฺยา. ก.)], มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1397]
‘‘ปุรํ อุทฺธาปสมฺปนฺนํ [อุทฺทาปสมฺปนฺนํ (สี. ปี.), อฏฺฏาลสมฺปนฺนํ (สฺยา.)], พหุปาการโตรณํ;
สิงฺฆาฏเกสุ ภูมิโย, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1398]
‘‘เอสิกา ปริขาโย จ, ปลิขํ อคฺคฬานิ จ;
อฏฺฏาลเก จ ทฺวาเร จ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1399]
‘‘ปสฺส โตรณมคฺเคสุ, นานาทิชา คณา พหู;
หํสา โกญฺจา มยูรา จ, จกฺกวากา จ กุกฺกุหาฯ
[1400]
‘‘กุณาลกา พหู จิตฺรา, สิขณฺฑี ชีวชีวกา;
นานาทิชคณากิณฺณํ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1401]
‘‘ปสฺส นครํ สุปาการํ, อพฺภุตํ โลมหํสนํ;
สมุสฺสิตธชํ รมฺมํ, โสณฺณวาลุกสนฺถตํฯ
[1402]
‘‘ปสฺเสตฺถ [ปสฺส ตฺวํ (สี. ปี.)] ปณฺณสาลาโย, วิภตฺตา ภาคโส มิตา;
นิเวสเน นิเวเส จ, สนฺธิพฺยูเห ปถทฺธิโยฯ
[1403]
‘‘ปานาคาเร จ โสณฺเฑ จ, สูนา [สูณา (สี. ปี.), สุทฺทา (สฺยา. ก.)] โอทนิยา ฆรา;
เวสี จ คณิกาโย จ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1404]
‘‘มาลากาเร จ รชเก, คนฺธิเก อถ ทุสฺสิเก;
สุวณฺณกาเร มณิกาเร, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1405]
‘‘อาฬาริเก จ สูเท จ, นฏนาฏกคายิโน;
ปาณิสฺสเร กุมฺภถูนิเก, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1406]
‘‘ปสฺส เภรี มุทิงฺคา จ, สงฺขา ปณวทินฺทิมา;
สพฺพญฺจ ตาฬาวจรํ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1407]
‘‘สมฺมตาลญฺจ วีณญฺจ, นจฺจคีตํ สุวาทิตํ;
ตูริยตาฬิตสงฺฆุฏฺฐํ , มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1408]
‘‘ลงฺฆิกา มุฏฺฐิกา เจตฺถ, มายาการา จ โสภิยา;
เวตาลิเก [เวตฺตลิเก (ก.)] จ ชลฺเล จ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1409]
‘‘สมชฺชา เจตฺถ วตฺตนฺติ, อากิณฺณา นรนาริภิ;
มญฺจาติมญฺเจ ภูมิโย, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1410]
‘‘ปสฺส มลฺเล สมชฺชสฺมิํ, โผเฏนฺเต [ปาเฐนฺเต (สี. สฺยา. ปี.)] ทิคุณํ ภุชํ;
นิหเต นิหตมาเน จ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1411]
‘‘ปสฺส ปพฺพตปาเทสุ, นานามิคคณา พหู;
สีหา พฺยคฺฆา วราหา จ, อจฺฉโกกตรจฺฉโยฯ
[1412]
‘‘ปลาสาทา ควชา จ, มหิํสา โรหิตา รุรู;
เอเณยฺยา จ วราหา [สรภา (สฺยา.)] จ, คณิโน นีก [นิงฺก (สี. สฺยา. ปี.)] สูกราฯ
[1413]
‘‘กทลิมิคา พหู จิตฺรา, พิฬารา สสกณฺฏกา;
นานามิคคณากิณฺณํ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1414]
‘‘นชฺชาโย สุปติตฺถาโย, โสณฺณวาลุกสนฺถตา;
อจฺฉา สวนฺติ อมฺพูนิ, มจฺฉคุมฺพนิเสวิตาฯ
[1415]
‘‘กุมฺภีลา มกรา เจตฺถ, สุสุมารา จ กจฺฉปา;
ปาฐีนา ปาวุสา มจฺฉา, พลชา [วลชา (สี.), วาลชา (ปี.)] มุญฺชโรหิตาฯ
[1416]
‘‘นานาทิชคณากิณฺณา, นานาทุมคณายุตา;
เวฬุริยก-โรทาโย [เวฬุริยผลกโรทาโย (สี.)], มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1417]
‘‘ปสฺเสตฺถ โปกฺขรณิโย, สุวิภตฺตา จตุทฺทิสา;
นานาทิชคณากิณฺณา, ปุถุโลมนิเสวิตาฯ
[1418]
‘‘สมนฺโตทกสมฺปนฺนํ , มหิํ สาครกุณฺฑลํ;
อุเปตํ วนราเชหิ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1419]
‘‘ปุรโต วิเทเห ปสฺส, โคยานิเย จ ปจฺฉโต;
กุรุโย ชมฺพุทีปญฺจ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1420]
‘‘ปสฺส จนฺทํ สูริยญฺจ, โอภาสนฺเต จตุทฺทิสา;
สิเนรุํ อนุปริยนฺเต, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1421]
‘‘สิเนรุํ หิมวนฺตญฺจ, สาครญฺจ มหีตลํ [มหิทฺธิกํ (สี. ปี.), มหิทฺธิยํ (สฺยา.)];
จตฺตาโร จ มหาราเช, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1422]
‘‘อาราเม วนคุมฺเพ จ, ปาฏิเย [ปิฏฺฐิเย (ก.)] จ สิลุจฺจเย;
รมฺเม กิมฺปุริสากิณฺเณ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1423]
‘‘ผารุสกํ จิตฺตลตํ, มิสฺสกํ นนฺทนํ วนํ;
เวชยนฺตญฺจ ปาสาทํ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1424]
‘‘สุธมฺมํ ตาวติํสญฺจ, ปาริฉตฺตญฺจ ปุปฺผิตํ;
เอราวณํ นาคราชํ, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1425]
‘‘ปสฺเสตฺถ เทวกญฺญาโย, นภา วิชฺชุริวุคฺคตา;
นนฺทเน วิจรนฺติโย, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1426]
‘‘ปสฺเสตฺถ เทวกญฺญาโย, เทวปุตฺตปโลภินี;
เทวปุตฺเต รมมาเน [จรมาเน (สี. ปี.)], มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1427]
‘‘ปโรสหสฺสปาสาเท, เวฬุริยผลสนฺถเต;
ปชฺชลนฺเต จ [ปชฺชลนฺเตน (สี. สฺยา. ปี.)] วณฺเณน, มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1428]
‘‘ตาวติํเส จ ยาเม จ, ตุสิเต จาปิ นิมฺมิเต;
ปรนิมฺมิตวสวตฺติโน [ปรนิมฺมิตาภิรติโน (สี. ปี.)], มณิมฺหิ ปสฺส นิมฺมิตํฯ
[1429]
‘‘ปสฺเสตฺถ โปกฺขรณิโย, วิปฺปสนฺโนทิกา สุจี;
มนฺทาลเกหิ สญฺฉนฺนา, ปทุมุปฺปลเกหิ จฯ
[1430]
‘‘ทเสตฺถ ราชิโย เสตา, ทสนีลา [ทสฺสนียา (ก.)] มโนรมา;
ฉ ปิงฺคลา ปนฺนรส, หลิทฺทา จ จตุทฺทสฯ
[1431]
‘‘วีสติ ตตฺถ โสวณฺณา, วีสติ รชตามยา;
อินฺทโคปกวณฺณาภา, ตาว ทิสฺสนฺติ ติํสติฯ
[1432]
‘‘ทเสตฺถ กาฬิโย ฉจฺจ, มญฺเชฏฺฐา ปนฺนวีสติ;
มิสฺสา พนฺธุกปุปฺเผหิ, นีลุปฺปลวิจิตฺติกาฯ
[1433]
‘‘เอวํ สพฺพงฺคสมฺปนฺนํ, อจฺจิมนฺตํ ปภสฺสรํ;
โอธิสุงฺกํ มหาราช, ปสฺส ตฺวํ ทฺวิปทุตฺตม’’ฯ
มณิกณฺฑํ นามฯ
อกฺขกณฺฑํ
[1434]
‘‘อุปาคตํ ราช มุเปหิ ลกฺขํ, เนตาทิสํ มณิรตนํ ตวตฺถิ;
ธมฺเมน ชิสฺสาม [ชิยฺยาม (สี. สฺยา. ปี.)] อสาหเสน, ชิโต จ โน ขิปฺปมวากโรหิฯ
[1435]
‘‘ปญฺจาล -ปจฺจุคฺคต-สูรเสน, มจฺฉา [มชฺฌา (ก.)] จ มทฺทา สห เกกเกภิ;
ปสฺสนฺตุ โนเต อสเฐน ยุทฺธํ, น โน สภายํ น กโรนฺติ กิญฺจิ’’ฯ
[1436]
‘‘เต ปาวิสุํ อกฺขมเทน มตฺตา, ราชา กุรูนํ ปุณฺณโก จาปิ ยกฺโข;
ราชา กลิํ วิจฺจินมคฺคเหสิ, กฏํ อคฺคหี ปุณฺณโก นาม ยกฺโขฯ
[1437]
‘‘เต ตตฺถ ชูเต อุภเย สมาคเต, รญฺญํ สกาเส สขีนญฺจ มชฺเฌ;
อเชสิ ยกฺโข นรวีรเสฏฺฐํ, ตตฺถปฺปนาโท ตุมุโล พภูว’’ฯ
[1438]
‘‘ชโย มหาราช ปราชโย จ, อายูหตํ อญฺญตรสฺส โหติ;
ชนินฺท ชีโนสิ [ชินฺโนสิ (สฺยา.), ชิโตสิ (ปี.) ชิโนมฺหิ (ก.)] วรทฺธเนน, ชิโต จ เม ขิปฺปมวากโรหิ’’ฯ
[1439]
‘‘หตฺถี ควสฺสา มณิกุณฺฑลา จ, ยญฺจาปิ มยฺหํ [อญฺญํ (ก.)] รตนํ ปถพฺยา;
คณฺหาหิ กจฺจาน วรํ ธนานํ, อาทาย เยนิจฺฉสิ เตน คจฺฉ’’ฯ
[1440]
‘‘หตฺถี ควสฺสา มณิกุณฺฑลา จ, ยญฺจาปิ ตุยฺหํ รตนํ ปถพฺยา;
เตสํ วโร วิธุโร นาม กตฺตา, โส เม ชิโต ตํ เม อวากโรหิ’’ฯ
[1441]
‘‘อตฺตา จ เม โส สรณํ คตี จ, ทีโป จ เลโณ จ ปรายโณ จ;
อสนฺตุเลยฺโย มม โส ธเนน, ปาเณน เม สาทิโส เอส กตฺตา’’ฯ
[1442]
‘‘จิรํ วิวาโท มม ตุยฺหญฺจสฺส, กามญฺจ ปุจฺฉาม ตเมว คนฺตฺวา;
เอโสว โน วิวรตุ เอตมตฺถํ, ยํ วกฺขตี โหตุ กถา [ตถา (สฺยา. ก.)] อุภินฺนํ’’ฯ
[1443]
‘‘อทฺธา หิ สจฺจํ ภณสิ, น จ มาณว สาหสํ;
ตเมว คนฺตฺวา ปุจฺฉาม, เตน ตุสฺสามุโภ ชนา’’ฯ
[1444]
‘‘สจฺจํ นุ เทวา วิทหู กุรูนํ, ธมฺเม ฐิตํ วิธุรํ นามมจฺจํ;
ทาโสสิ รญฺโญ อุท วาสิ ญาติ, วิธุโรติ สงฺขา กตมาสิ โลเก’’ฯ
[1445]
‘‘อามายทาสาปิ ภวนฺติ เหเก, ธเนน กีตาปิ ภวนฺติ ทาสา;
สยมฺปิ เหเก อุปยนฺติ ทาสา, ภยา ปณุนฺนาปิ ภวนฺติ ทาสาฯ
[1446]
‘‘เอเต นรานํ จตุโรว ทาสา, อทฺธา หิ โยนิโต อหมฺปิ ชาโต;
ภโว จ รญฺโญ อภโว จ รญฺโญ, ทาสาหํ เทวสฺส ปรมฺปิ คนฺตฺวา;
ธมฺเมน มํ มาณว ตุยฺห ทชฺชา’’ฯ
[1447]
‘‘อยํ [อยมฺปิ (สฺยา. ก.)] ทุตีโย วิชโย มมชฺช, ปุฏฺโฐ หิ กตฺตา วิวเรตฺถ [วิวริตฺถ (สี. สฺยา. ก.)] ปญฺหํ;
อธมฺมรูโป วต ราชเสฏฺโฐ, สุภาสิตํ นานุชานาสิ มยฺหํ’’ฯ
[1448]
‘‘เอวํ เจ โน โส วิวเรตฺถ ปญฺหํ, ทาโสหมสฺมิ น จ โขสฺมิ ญาติ;
คณฺหาหิ กจฺจาน วรํ ธนานํ, อาทาย เยนิจฺฉสิ เตน คจฺฉ’’ฯ
อกฺขกณฺฑํ นามฯ
ฆราวาสปญฺหา
[1449]
‘‘วิธุร วสมานาสฺส, คหฏฺฐสฺส สกํ ฆรํ;
เขมา วุตฺติ กถํ อสฺส, กถนฺนุ อสฺส สงฺคโหฯ
[1450]
‘‘อพฺยาพชฺฌํ [อพฺยาปชฺฌํ (สี. สฺยา. ปี.)] กถํ อสฺส, สจฺจวาที จ มาณโว;
อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ, กถํ เปจฺจ น โสจติ’’ฯ
[1451]
ตํ ตตฺถ คติมา ธิติมา, มติมา อตฺถทสฺสิมา;
สงฺขาตา [สงฺขาโต (ก.)] สพฺพธมฺมานํ, วิธุโร เอตทพฺรวิฯ
[1452]
‘‘น สาธารณทารสฺส, น ภุญฺเช สาทุเมกโก;
น เสเว โลกายติกํ, เนตํ ปญฺญาย วฑฺฒนํฯ
[1453]
‘‘สีลวา วตฺตสมฺปนฺโน, อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณ;
นิวาตวุตฺติ อตฺถทฺโธ, สุรโต สขิโล มุทุฯ
[1454]
‘‘สงฺคเหตา จ มิตฺตานํ, สํวิภาคี วิธานวา;
ตปฺเปยฺย อนฺนปาเนน, สทา สมณพฺราหฺมเณฯ
[1455]
‘‘ธมฺมกาโม สุตาธาโร, ภเวยฺย ปริปุจฺฉโก;
สกฺกจฺจํ ปยิรุปาเสยฺย, สีลวนฺเต พหุสฺสุเตฯ
[1456]
‘‘ฆรมาวสมานสฺส, คหฏฺฐสฺส สกํ ฆรํ;
เขมา วุตฺติ สิยา เอวํ, เอวํ นุ อสฺส สงฺคโหฯ
[1457]
‘‘อพฺยาพชฺฌํ สิยา เอวํ, สจฺจวาที จ มาณโว;
อสฺมา โลกา ปรํ โลกํ, เอวํ เปจฺจ น โสจติ’’ฯ
ฆราวาสปญฺหา นามฯ
ลกฺขณกณฺฑํ
[1458]
‘‘เอหิ ทานิ คมิสฺสาม, ทินฺโน โน อิสฺสเรน เม;
มเมวตฺถํ [ตเมวตฺถํ (ปี.)] ปฏิปชฺช, เอส ธมฺโม สนนฺตโน’’ฯ
[1459]
‘‘ชานามิ มาณว ตยาหมสฺมิ, ทินฺโนหมสฺมิ ตว อิสฺสเรน;
ตีหญฺจ ตํ วาสเยมุ อคาเร, เยนทฺธุนา อนุสาเสมุ ปุตฺเต’’ฯ
[1460]
‘‘ตํ เม ตถา โหตุ วเสมุ ตีหํ, กุรุตํ ภวชฺช ฆเรสุ กิจฺจํ;
อนุสาสตํ ปุตฺตทาเร ภวชฺช, ยถา ตยี เปจฺจ [ปจฺฉา (สี. ปี.)] สุขี ภเวยฺย’’ฯ
[1461]
‘‘สาธูติ วตฺวาน ปหูตกาโม, ปกฺกามิ ยกฺโข วิธุเรน สทฺธิํ;
ตํ กุญฺชราชญฺญหยานุจิณฺณํ, ปาเวกฺขิ อนฺเตปุรมริยเสฏฺโฐ’’ฯ
[1462]
‘‘โกญฺจํ มยูรญฺจ ปิยญฺจ เกตํ, อุปาคมิ ตตฺถ สุรมฺมรูปํ;
ปหูตภกฺขํ พหุอนฺนปานํ, มสกฺกสารํ วิย วาสวสฺส’’ฯ
[1463]
‘‘ตตฺถ นจฺจนฺติ คายนฺติ, อวฺหายนฺติ วราวรํ;
อจฺฉรา วิย เทเวสุ, นาริโย สมลงฺกตาฯ
[1464]
‘‘สมงฺคิกตฺวา ปมทาหิ ยกฺขํ, อนฺเนน ปาเนน จ ธมฺมปาโล;
อตฺถตฺถ [อคฺคตฺถ (สฺยา. อฏฺฐ.)] เมวานุวิจินฺตยนฺโต, ปาเวกฺขิ ภริยาย ตทา สกาเสฯ
[1465]
‘‘ตํ จนฺทนคนฺธรสานุลิตฺตํ, สุวณฺณชมฺโพนทนิกฺขสาทิสํ;
ภริยํวจา เอหิ สุโณหิ โภติ, ปุตฺตานิ อามนฺตย ตมฺพเนตฺเตฯ
[1466]
‘‘สุตฺวาน วากฺยํ ปติโน อนุชฺชา [อโนชา (สฺยา. ก.)], สุณิสํวจ ตมฺพนขิํ สุเนตฺตํ;
อามนฺตย วมฺมธรานิ เจเต, ปุตฺตานิ อินฺทีวรปุปฺผสาเม’’ฯ
[1467]
‘‘เต อาคเต มุทฺธนิ ธมฺมปาโล, จุมฺพิตฺวา ปุตฺเต อวิกมฺปมาโน;
อามนฺตยิตฺวาน อโวจ วากฺยํ, ทินฺนาหํ รญฺญา อิธ มาณวสฺสฯ
[1468]
‘‘ตสฺสชฺชหํ อตฺตสุขี วิเธยฺโย, อาทาย เยนิจฺฉติ เตน คจฺฉติ;
อหญฺจ โว สาสิตุมาคโตสฺมิ [อนุสาสิตุํ อาคโตสฺมิ (สฺยา. ก.)], กถํ อหํ อปริตฺตาย คจฺเฉฯ
[1469]
‘‘สเจ โว ราชา กุรุรฏฺฐวาสี [กุรุเขตฺตวาสี (สี. ปี.)], ชนสนฺโธ ปุจฺเฉยฺย ปหูตกาโม;
กิมาภิชานาถ ปุเร ปุราณํ, กิํ โว ปิตา อนุสาเส ปุรตฺถาฯ
[1470]
‘‘สมาสนา โหถ มยาว สพฺเพ, โกนีธ รญฺโญ อพฺภติโก มนุสฺโส;
ตมญฺชลิํ กริย วเทถ เอวํ, มา เหวํ เทว น หิ เอส ธมฺโม;
วิยคฺฆราชสฺส นิหีนชจฺโจ, สมาสโน เทว กถํ ภเวยฺย’’ฯ
ลกฺขณกณฺฑํ [เปกฺขณกณฺฑํ (สี. ก.)] นามฯ
ราชวสติ
[1471]
‘‘โส จ ปุตฺเต [มิตฺเต (สี. ปี.)] อมจฺเจ จ, ญาตโย สุหทชฺชเน;
อลีนมนสงฺกปฺโป, วิธุโร เอตทพฺรวิฯ
[1472]
‘‘เอถยฺโย [เอถยฺยา (สฺยา.)] ราชวสติํ, นิสีทิตฺวา สุณาถ เม;
ยถา ราชกุลํ ปตฺโต, ยสํ โปโส นิคจฺฉติฯ
[1473]
‘‘น หิ ราชกุลํ ปตฺโต, อญฺญาโต ลภเต ยสํ;
นาสูโร นาปิ ทุมฺเมโธ, นปฺปมตฺโต กุทาจนํฯ
[1474]
‘‘ยทาสฺส สีลํ ปญฺญญฺจ, โสเจยฺยํ จาธิคจฺฉติ;
อถ วิสฺสสเต ตฺยมฺหิ, คุยฺหญฺจสฺส น รกฺขติฯ
[1475]
‘‘ตุลา ยถา ปคฺคหิตา, สมทณฺฑา สุธาริตา;
อชฺฌิฏฺโฐ น วิกมฺเปยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1476]
‘‘ตุลา ยถา ปคฺคหิตา, สมทณฺฑา สุธาริตา;
สพฺพานิ อภิสมฺโภนฺโต, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1477]
‘‘ทิวา วา ยทิ วา รตฺติํ, ราชกิจฺเจสุ ปณฺฑิโต;
อชฺฌิฏฺโฐ น วิกมฺเปยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1478]
‘‘ทิวา วา ยทิ วา รตฺติํ, ราชกิจฺเจสุ ปณฺฑิโต;
สพฺพานิ อภิสมฺโภนฺโต, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1479]
‘‘โย จสฺส สุกโต มคฺโค, รญฺโญ สุปฺปฏิยาทิโต;
น เตน วุตฺโต คจฺเฉยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1480]
‘‘น รญฺโญ สทิสํ [สมกํ (สี. สฺยา. ปี.)] ภุญฺเช, กามโภเค กุทาจนํ;
สพฺพตฺถ ปจฺฉโต คจฺเฉ, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1481]
‘‘น รญฺโญ สทิสํ วตฺถํ, น มาลํ น วิเลปนํ;
อากปฺปํ สรกุตฺติํ วา, น รญฺโญ สทิสมาจเร;
อญฺญํ กเรยฺย อากปฺปํ, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1482]
‘‘กีเฬ ราชา อมจฺเจหิ, ภริยาหิ ปริวาริโต;
นามจฺโจ ราชภริยาสุ, ภาวํ กุพฺเพถ ปณฺฑิโตฯ
[1483]
‘‘อนุทฺธโต อจปโล, นิปโก สํวุตินฺทฺริโย;
มโนปณิธิสมฺปนฺโน, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1484]
‘‘นาสฺส ภริยาหิ กีเฬยฺย, น มนฺเตยฺย รโหคโต;
นาสฺส โกสา ธนํ คณฺเห, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1485]
‘‘น นิทฺทํ พหุ มญฺเญยฺย [น นิทฺทนฺนํ พหุํ มญฺเญ (สี. ปี.)], น มทาย สุรํ ปิเว;
นาสฺส ทาเย มิเค หญฺเญ, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1486]
‘‘นาสฺส ปีฐํ น ปลฺลงฺกํ, น โกจฺฉํ น นาวํ [นาคํ (สี. ปี.)] รถํ;
สมฺมโตมฺหีติ อารูเห, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1487]
‘‘นาติทูเร ภเช [ภเว (สี. ปี.)] รญฺโญ, นาจฺจาสนฺเน วิจกฺขโณ;
สมฺมุขญฺจสฺส ติฏฺเฐยฺย, สนฺทิสฺสนฺโต สภตฺตุโนฯ
[1488]
‘‘น เว [เม (สฺยา. ก.)] ราชา สขา โหติ, น ราชา โหติ เมถุโน;
ขิปฺปํ กุชฺฌนฺติ ราชาโน, สูเกน’กฺขีว ฆฏฺฏิตํฯ
[1489]
‘‘น ปูชิโต มญฺญมาโน, เมธาวี ปณฺฑิโต นโร;
ผรุสํ ปติมนฺเตยฺย, ราชานํ ปริสํคตํฯ
[1490]
‘‘ลทฺธทฺวาโร ลเภ ทฺวารํ [ลทฺธวาโรลเภ วารํ (ปี.)], เนว ราชูสุ วิสฺสเส;
อคฺคีว สํยโต ติฏฺเฐ [อคฺคีว ยโต ติฏฺเฐยฺย (สี. ปี.)], ส ราชวสติํ วเสฯ
[1491]
‘‘ปุตฺตํ วา ภาตรํ วา สํ, สมฺปคฺคณฺหาติ ขตฺติโย;
คาเมหิ นิคเมหิ วา, รฏฺเฐหิ ชนปเทหิ วา;
ตุณฺหีภูโต อุเปกฺเขยฺย, น ภเณ เฉกปาปกํฯ
[1492]
‘‘หตฺถาโรเห อนีกฏฺเฐ, รถิเก ปตฺติการเก;
เตสํ กมฺมาวทาเนน [กมฺมาปวาเทน (สฺยา.)], ราชา วฑฺเฒติ เวตนํ;
น เตสํ อนฺตรา คจฺเฉ, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1493]
‘‘จาโปวูนุทโร ธีโร [จาโปว โอนเม ธีโร (สฺยา.)], วํโสวาปิ ปกมฺปเย;
ปฏิโลมํ น วตฺเตยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1494]
‘‘จาโปวูนุทโร อสฺส, มจฺโฉวสฺส อชิวฺหวา [อชิวฺหตา (สฺยา. ก.)];
อปฺปาสี นิปโก สูโร, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1495]
‘‘น พาฬฺหํ อิตฺถิํ คจฺเฉยฺย, สมฺปสฺสํ เตชสงฺขยํ;
กาสํ สาสํ ทรํ พลฺยํ, ขีณเมโธ นิคจฺฉติฯ
[1496]
‘‘นาติเวลํ ปภาเสยฺย, น ตุณฺหี สพฺพทา สิยา;
อวิกิณฺณํ มิตํ วาจํ, ปตฺเต กาเล อุทีรเยฯ
[1497]
‘‘อกฺโกธโน อสงฺฆฏฺโฏ, สจฺโจ สณฺโห อเปสุโณ;
สมฺผํ คิรํ น ภาเสยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1498]
[อยํ คาถา นตฺถิ ปี. โปตฺถเก] ‘‘มาตาเปตฺติภโร อสฺส, กุเล เชฏฺฐาปจายิโก;
สณฺโห สขิลสมฺภาโส [หิริโอตฺตปฺปสมฺปนฺโน (สี. ก.)], ส ราชวสติํ วเส [อยํ คาถา นตฺถิ ปี. โปตฺถเก]ฯ
[1499]
‘‘วินีโต สิปฺปวา ทนฺโต, กตตฺโต นิยโต มุทุ;
อปฺปมตฺโต สุจิ ทกฺโข, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1500]
‘‘นิวาตวุตฺติ วุทฺเธสุ, สปฺปติสฺโส สคารโว;
สุรโต สุขสํวาโส, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1501]
‘‘อารกา ปริวชฺเชยฺย, สหิตุํ ปหิตํ ชนํ;
ภตฺตารญฺเญวุทิกฺเขยฺย, น จ อญฺญสฺส ราชิโนฯ
[1502]
‘‘สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต;
สกฺกจฺจํ ปยิรุปาเสยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1503]
‘‘สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต;
สกฺกจฺจํ อนุวาเสยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1504]
‘‘สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต;
ตปฺเปยฺย อนฺนปาเนน, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1505]
‘‘สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต;
อาสชฺช ปญฺเญ เสเวถ, อากงฺขํ วุทฺธิมตฺตโนฯ
[1506]
‘‘ทินฺนปุพฺพํ น หาเปยฺย, ทานํ สมณพฺราหฺมเณ;
น จ กิญฺจิ นิวาเรยฺย, ทานกาเล วณิพฺพเกฯ
[1507]
‘‘ปญฺญวา พุทฺธิสมฺปนฺโน, วิธานวิธิโกวิโท;
กาลญฺญู สมยญฺญู จ, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1508]
‘‘อุฏฺฐาตา กมฺมเธยฺเยสุ, อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณ;
สุสํวิหีตกมฺมนฺโต, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1509]
‘‘ขลํ สาลํ ปสุํ เขตฺตํ, คนฺตา จสฺส อภิกฺขณํ;
มิตํ ธญฺญํ นิธาเปยฺย, มิตํว ปาจเย ฆเรฯ
[1510]
‘‘ปุตฺตํ วา ภาตรํ วา สํ, สีเลสุ อสมาหิตํ;
อนงฺควา หิ เต พาลา, ยถา เปตา ตเถว เต;
โจฬญฺจ เนสํ ปิณฺฑญฺจ, อาสีนานํ ปทาปเยฯ
[1511]
‘‘ทาเส กมฺมกเร เปสฺเส, สีเลสุ สุสมาหิเต;
ทกฺเข อุฏฺฐานสมฺปนฺเน, อาธิปจฺจมฺหิ ฐาปเยฯ
[1512]
‘‘สีลวา จ อโลโล [อโลโภ (สฺยา. ก.)] จ, อนุรกฺโข [อนุรตฺโต (สี. ปี.)] จ ราชิโน;
อาวี รโห หิโต ตสฺส, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1513]
‘‘ฉนฺทญฺญู ราชิโน จสฺส, จิตฺตฏฺโฐ อสฺส ราชิโน;
อสงฺกุสกวุตฺติ’สฺส, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1514]
‘‘อุจฺฉาทเย จ นฺหาปเย [อจฺฉาทเน จ นฺหาเป จ (สฺยา. ก.)], โธเว ปาเท อโธสิรํ;
อาหโตปิ น กุปฺเปยฺย, ส ราชวสติํ วเสฯ
[1515]
‘‘กุมฺภมฺปญฺชลิํ กริยา [กุริยา (สี.)], จาฏญฺจาปิ [วายสํ วา (สี. ปี.)] ปทกฺขิณํ;
กิเมว สพฺพกามานํ, ทาตารํ ธีรมุตฺตมํฯ
[1516]
‘‘โย เทติ สยนํ วตฺถํ, ยานํ อาวสถํ ฆรํ;
ปชฺชุนฺโนริว ภูตานิ, โภเคหิ อภิวสฺสติฯ
[1517]
‘‘เอสยฺโย ราชวสติ, วตฺตมาโน ยถา นโร;
อาราธยติ ราชานํ, ปูชํ ลภติ ภตฺตุสุ’’ฯ
ราชวสติ นามฯ
อนฺตรเปยฺยาลํ
[1518]
‘‘เอวํ สมนุสาสิตฺวา, ญาติสงฺฆํ วิจกฺขโณ;
ปริกิณฺโณ สุหเทหิ, ราชานมุปสงฺกมิฯ
[1519]
‘‘วนฺทิตฺวา สิรสา ปาเท, กตฺวา จ นํ ปทกฺขิณํ;
วิธุโร อวจ ราชานํ, ปคฺคเหตฺวาน อญฺชลิํฯ
[1520]
‘‘อยํ มํ มาณโว เนติ, กตฺตุกาโม [คนฺตุกาโม (ก.)] ยถามติ;
ญาตีนตฺถํ ปวกฺขามิ, ตํ สุโณหิ อรินฺทมฯ
[1521]
‘‘ปุตฺเต จ เม อุทิกฺเขสิ, ยญฺจ มญฺญํ ฆเร ธนํ;
ยถา เปจฺจ [ปจฺฉา (สฺยา. ก.)] น หาเยถ, ญาติสงฺโฆ มยี คเตฯ
[1522]
‘‘ยเถว ขลตี ภูมฺยา, ภูมฺยาเยว ปติฏฺฐติ;
เอเวตํ ขลิตํ มยฺหํ, เอตํ ปสฺสามิ อจฺจยํ’’ฯ
[1523]
‘‘สกฺกา น คนฺตุํ อิติ มยฺห โหติ, เฉตฺวา [ฌตฺวา (สี. ปี.)] วธิตฺวา อิธ กาติยานํ;
อิเธว โหหี อิติ มยฺห รุจฺจติ, มา ตฺวํ อคา อุตฺตมภูริปญฺญ’’ฯ
[1524]
‘‘มา เหวธมฺเมสุ มนํ ปณีทหิ, อตฺเถ จ ธมฺเม จ ยุตฺโต ภวสฺสุ;
ธิรตฺถุ กมฺมํ อกุสลํ อนริยํ, ยํ กตฺวา ปจฺฉา นิรยํ วเชยฺยฯ
[1525]
‘‘เนเวส ธมฺโม น ปุเนต [ปุเนติ (สฺยา. ก.)] กิจฺจํ, อยิโร หิ ทาสสฺส ชนินฺท อิสฺสโร;
ฆาเตตุํ ฌาเปตุํ อโถปิ หนฺตุํ, น จ มยฺห โกธตฺถิ วชามิ จาหํ’’ฯ
[1526]
‘‘เชฏฺฐปุตฺตํ อุปคุยฺห, วิเนยฺย หทเย ทรํ;
อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ, ปาวิสี โส มหาฆรํ’’ฯ
[1527]
‘‘สาลาว สมฺมปติตา [สมฺปมถิตา (สี. ปี.)], มาลุเตน ปมทฺทิตา;
เสนฺติ ปุตฺตา จ ทารา จ, วิธุรสฺส นิเวสเนฯ
[1528]
‘‘อิตฺถิสหสฺสํ ภริยานํ, ทาสิสตฺตสตานิ จ;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, วิธุรสฺส นิเวสเนฯ
[1529]
‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, วิธุรสฺส นิเวสเนฯ
[1530]
‘‘หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, วิธุรสฺส นิเวสเนฯ
[1531]
‘‘สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, วิธุรสฺส นิเวสเนฯ
[1532]
‘‘อิตฺถิสหสฺสํ ภริยานํ, ทาสิสตฺตสตานิ จ;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, กสฺมา โน วิชหิสฺสสิฯ
[1533]
‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, ทาสิสตฺตสตานิ จ;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, กสฺมา โน วิชหิสฺสสิฯ
[1534]
‘‘หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, ทาสิสตฺตสตานิ จ;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, กสฺมา โน วิชหิสฺสสิฯ
[1535]
‘‘สมาคตา ชานปทา, ทาสิสตฺตสตานิ จ;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, กสฺมา โน วิชหิสฺสสิ’’ฯ
[1536]
‘‘กตฺวา ฆเรสุ กิจฺจานิ, อนุสาสิตฺวา สกํ ชนํ;
มิตฺตามจฺเจ จ ภจฺเจ จ [สุหชฺเช (ปี. ก.)], ปุตฺตทาเร จ พนฺธเวฯ
[1537]
‘‘กมฺมนฺตํ สํวิเธตฺวาน, อาจิกฺขิตฺวา ฆเร ธนํ;
นิธิญฺจ อิณทานญฺจ, ปุณฺณกํ เอตทพฺรวิฯ
[1538]
‘‘อวสี ตุวํ มยฺห ตีหํ อคาเร, กตานิ กิจฺจานิ ฆเรสุ มยฺหํ;
อนุสาสิตา ปุตฺตทารา มยา จ, กโรม กจฺจาน [กิจฺจานิ (สฺยา. ก.)] ยถามติํ เต’’ฯ
[1539]
‘‘สเจ หิ กตฺเต อนุสาสิตา เต, ปุตฺตา จ ทารา อนุชีวิโน จ;
หนฺเทหิ ทานี ตรมานรูโป, ทีโฆ หิ อทฺธาปิ อยํ ปุรตฺถาฯ
[1540]
‘‘อฉมฺภิโตว [อยมฺภิโตว (สี. ปี.)] คณฺหาหิ, อาชาเนยฺยสฺส วาลธิํ;
อิทํ ปจฺฉิมกํ ตุยฺหํ, ชีวโลกสฺส ทสฺสนํ’’ฯ
[1541]
‘‘โสหํ กิสฺส นุ ภายิสฺสํ, ยสฺส เม นตฺถิ ทุกฺกฏํ;
กาเยน วาจา มนสา, เยน คจฺเฉยฺย ทุคฺคติํ’’ฯ
[1542]
‘‘โส อสฺสราชา วิธุรํ วหนฺโต, ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเข;
สาขาสุ เสเลสุ อสชฺชมาโน, กาลาคิริํ ขิปฺปมุปาคมาสิ’’ฯ
[1543]
‘‘อิตฺถิสหสฺสํ ภริยานํ, ทาสิสตฺตสตานิ จ;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน;
วิธุรํ อาทาย คจฺฉติฯ
[1544]
‘‘สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน;
วิธุรํ อาทาย คจฺฉติฯ
[1545]
‘‘อิตฺถิสหสฺสํ ภริยานํ, ทาสิสตฺตสตานิ จ;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, ปณฺฑิโต โส กุหิํ คโตฯ
[1546]
‘‘สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;
พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุํ, ปณฺฑิโต โส กุหิํ คโต’’ฯ
[1547]
‘‘สเจ โส สตฺตรตฺเตน, นาคจฺฉิสฺสติ ปณฺฑิโต;
สพฺเพ อคฺคิํ ปเวกฺขาม [ปวิสฺสาม (สฺยา.)], นตฺถตฺโถ ชีวิเตน โน’’ฯ
[1548]
‘‘ปณฺฑิโต จ วิยตฺโต จ, วิภาวี จ วิจกฺขโณ;
ขิปฺปํ โมจิย อตฺตานํ, มา ภายิตฺถาคมิสฺสติ’’ [ขิปฺปํ โมเจสฺสต’ตฺตานํ, มา ภาถ อาคมิสฺสติ (สี. ปี.)]ฯ
อนฺตรเปยฺยาลํ นามฯ
สาธุนรธมฺมกณฺฑํ
[1549]
‘‘โส ตตฺถ คนฺตฺวาน วิจินฺตยนฺโต, อุจฺจาวจา เจตนกา [เจตนตา (ก.)] ภวนฺติ;
นยิมสฺส ชีเวน มมตฺถิ กิญฺจิ, หนฺตฺวานิมํ หทยมานยิสฺสํ’’ [อาทิยิสฺสํ (สี. ปี.)]ฯ
[1550]
‘‘โส ตตฺถ คนฺตฺวา ปพฺพตนฺตรสฺมิํ [ปพฺพตปาทสฺมิํ (ก.)], อนฺโต ปวิสิตฺวาน ปทุฏฺฐจิตฺโต;
อสํวุตสฺมิํ ชคติปฺปเทเส, อโธสิรํ ธารยิ กาติยาโนฯ
[1551]
‘‘โส ลมฺพมาโน นรเก ปปาเต, มหพฺภเย โลมหํเส วิทุคฺเค;
อสนฺตสนฺโต กุรูนํ กตฺตุเสฏฺโฐ, อิจฺจพฺรวิ ปุณฺณกํ นาม ยกฺขํฯ
[1552]
‘‘อริยาวกาโสสิ อนริยรูโป, อสญฺญโต สญฺญตสนฺนิกาโส;
อจฺจาหิตํ กมฺมํ กโรสิ ลุทฺรํ, ภาเว จ เต กุสลํ นตฺถิ กิญฺจิฯ
[1553]
‘‘ยํ มํ ปปาตสฺมิํ ปปาตุมิจฺฉสิ, โก นุ ตวตฺโถ มรเณน มยฺหํ;
อมานุสสฺเสว ตวชฺช วณฺโณ, อาจิกฺข เม ตฺวํ กตมาสิ เทวตา’’ฯ
[1554]
‘‘ยทิ เต สุโต ปุณฺณโก นาม ยกฺโข, รญฺโญ กุเวรสฺส หิ โส สชิพฺโพ [สชีโว (สี. ปี.)];
ภูมินฺธโร วรุโณ นาม นาโค, พฺรหา สุจี วณฺณพลูปปนฺโนฯ
[1555]
‘‘ตสฺสานุชํ ธีตรํ กามยามิ, อิรนฺธตี นาม สา นาคกญฺญา;
ตสฺสา สุมชฺฌาย ปิยาย เหตุ, ปตารยิํ ตุยฺห วธาย ธีร’’ฯ
[1556]
‘‘มา เหว ตฺวํ [เต (สฺยา. ก.)] ยกฺข อโหสิ มูฬฺโห, นฏฺฐา พหู ทุคฺคหีเตน โลเก [โลกา (สี. สฺยา. ก.)];
กิํ เต สุมชฺฌาย ปิยาย กิจฺจํ, มรเณน เม อิงฺฆ สุโณมิ [สุโณม (สี. ปี.)] สพฺพํ’’ฯ
[1557]
‘‘มหานุภาวสฺส มโหรคสฺส, ธีตุกาโม ญาติภโต [ญาติคโต (ปี.)] หมสฺมิ;
ตํ ยาจมานํ สสุโร อโวจ, ยถา มมญฺญิํสุ สุกามนีตํฯ
[1558]
‘‘ทชฺเชมุ โข เต สุตนุํ สุเนตฺตํ, สุจิมฺหิตํ จนฺทนลิตฺตคตฺตํ;
สเจ ตุวํ หทยํ ปณฺฑิตสฺส, ธมฺเมน ลทฺธา อิธ มาหเรสิ;
เอเตน วิตฺเตน กุมาริ ลพฺภา, นญฺญํ ธนํ อุตฺตริ ปตฺถยามฯ
[1559]
‘‘เอวํ น มูฬฺโหสฺมิ สุโณหิ กตฺเต, น จาปิ เม ทุคฺคหิตตฺถิ กิญฺจิ;
หทเยน เต ธมฺมลทฺเธน นาคา, อิรนฺธติํ นาคกญฺญํ ททนฺติฯ
[1560]
‘‘ตสฺมา อหํ ตุยฺหํ วธาย ยุตฺโต, เอวํ มมตฺโถ มรเณน ตุยฺหํ;
อิเธว ตํ นรเก ปาตยิตฺวา, หนฺตฺวาน ตํ หทยมานยิสฺสํ’’ฯ
[1561]
‘‘ขิปฺปํ มมํ อุทฺธร กาติยาน, หทเยน เม ยทิ เต อตฺถิ กิจฺจํ;
เย เกจิเม สาธุนรสฺส ธมฺมา, สพฺเพว เต ปาตุกโรมิ อชฺช’’ฯ
[1562]
‘‘โส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ, นคมุทฺธนิ ขิปฺปํ ปติฏฺฐเปตฺวา;
อสฺสตฺถมาสีนํ สเมกฺขิยาน, ปริปุจฺฉิ กตฺตารมโนมปญฺญํฯ
[1563]
‘‘สมุทฺธโต เมสิ ตุวํ ปปาตา, หทเยน เต อชฺช มมตฺถิ กิจฺจํ;
เย เกจิเม สาธุนรสฺส ธมฺมา, สพฺเพว เม ปาตุกโรหิ อชฺช’’ฯ
[1564]
‘‘สมุทฺธโต ตฺยสฺมิ อหํ ปปาตา, หทเยน เม ยทิ เต อตฺถิ กิจฺจํ;
เย เกจิเม สาธุนรสฺส ธมฺมา, สพฺเพว เต ปาตุกโรมิ อชฺช’’ฯ
[1565]
‘‘ยาตานุยายี จ ภวาหิ มาณว, อลฺลญฺจ [อทฺทญฺจ (สี. ปี.)] ปาณิํ ปริวชฺชยสฺสุ;
มา จสฺสุ มิตฺเตสุ กทาจิ ทุพฺภี, มา จ วสํ อสตีนํ นิคจฺเฉ’’ฯ
[1566]
‘‘กถํ นุ ยาตํ อนุยายี โหติ, อลฺลญฺจ ปาณิํ ทหเต กถํ โส;
อสตี จ กา โก ปน มิตฺตทุพฺโภ, อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ’’ฯ
[1567]
‘‘อสนฺถุตํ [อสนฺธวํ (สฺยา. ก.)] โนปิ จ ทิฏฺฐปุพฺพํ, โย อาสเนนาปิ นิมนฺตเยยฺย;
ตสฺเสว อตฺถํ ปุริโส กเรยฺย, ยาตานุยายีติ ตมาหุ ปณฺฑิตาฯ
[1568]
‘‘ยสฺเสกรตฺตมฺปิ ฆเร วเสยฺย, ยตฺถนฺนปานํ ปุริโส ลเภยฺย;
น ตสฺส ปาปํ มนสาปิ จินฺตเย, อทุพฺภี ปาณิํ ทหเต มิตฺตทุพฺโภฯ
[1569]
‘‘ยสฺส รุกฺขสฺส ฉายาย, นิสีเทยฺย สเยยฺย วา;
น ตสฺส สาขํ ภญฺเชยฺย, มิตฺตทุพฺโภ หิ ปาปโกฯ
[1570]
‘‘ปุณฺณมฺปิ เจมํ ปถวิํ ธเนน, ทชฺชิตฺถิยา ปุริโส สมฺมตาย;
ลทฺธา ขณํ อติมญฺเญยฺย ตมฺปิ, ตาสํ วสํ อสตีนํ น คจฺเฉฯ
[1571]
‘‘เอวํ โข ยาตํ อนุยายี โหติ, อลฺลญฺจ ปาณิํ ทหเต ปุเนวํ;
อสตี จ สา โส ปน มิตฺตทุพฺโภ, โส ธมฺมิโก โหติ ชหสฺสุ อธมฺมํ’’ฯ
สาธุนรธมฺมกณฺฑํ นามฯ
กาลาคิริกณฺฑํ
[1572]
‘‘อวสิํ อหํ ตุยฺหํ ตีหํ อคาเร, อนฺเนน ปาเนน อุปฏฺฐิโตสฺมิ;
มิตฺโต มมาสี วิสชฺชามหํ ตํ, กามํ ฆรํ อุตฺตมปญฺญ คจฺฉฯ
[1573]
‘‘อปิ หายตุ นาคกุลา [นาคกุลสฺส (สี. สฺยา. ปี.)] อตฺโถ, อลมฺปิ เม นาคกญฺญาย โหตุ;
โส ตฺวํ สเกเนว สุภาสิเตน, มุตฺโตสิ เม อชฺช วธาย ปญฺญ’’ฯ
[1574]
‘‘หนฺท ตุวํ ยกฺข มมมฺปิ เนหิ, สสุรํ เต [สสฺสุรํ นุ เต (สี. สฺยา. ปี. ก.)] อตฺถํ มยิ จรสฺสุ;
มยญฺจ นาคาธิปติํ วิมานํ, ทกฺเขมุ นาคสฺส อทิฏฺฐปุพฺพํ’’ฯ
[1575]
‘‘ยํ เว นรสฺส อหิตาย อสฺส, น ตํ ปญฺโญ อรหติ ทสฺสนาย;
อถ เกน วณฺเณน อมิตฺตคามํ, ตุวมิจฺฉสิ อุตฺตมปญฺญ คนฺตุํ’’ฯ
[1576]
‘‘อทฺธา ปชานามิ อหมฺปิ เอตํ, น ตํ ปญฺโญ อรหติ ทสฺสนาย;
ปาปญฺจ เม นตฺถิ กตํ กุหิญฺจิ, ตสฺมา น สงฺเก มรณาคมาย’’ฯ
[1577]
‘‘หนฺท จ ฐานํ อตุลานุภาวํ, มยา สห ทกฺขสิ เอหิ กตฺเต;
ยตฺถจฺฉติ นจฺจคีเตหิ นาโค, ราชา ยถา เวสฺสวโณ นฬิญฺญํ [นิฬิญฺญํ (สฺยา.), นิฬญฺญํ (ก.)]ฯ
[1578]
‘‘ตํ นาคกญฺญา จริตํ คเณน, นิกีฬิตํ นิจฺจมโห จ รตฺติํ;
ปหูตมาลฺยํ [พหุตฺตมลฺลํ (ก.)] พหุปุปฺผฉนฺนํ [พหุปุปฺผสญฺฉนฺนํ (ก.)], โอภาสตี วิชฺชุริวนฺตลิกฺเขฯ
[1579]
‘‘อนฺเนน ปาเนน อุเปตรูปํ, นจฺเจหิ คีเตหิ จ วาทิเตหิ;
ปริปูรํ กญฺญาหิ อลงฺกตาหิ, อุปโสภติ วตฺถปิลนฺธเนน [วตฺถปิลนฺธเนหิ (ก.)]ฯ
[1580]
‘‘โส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ, นิสีทยี ปจฺฉโต อาสนสฺมิํ;
อาทาย กตฺตารมโนมปญฺญํ, อุปานยี ภวนํ นาครญฺโญฯ
[1581]
‘‘ปตฺวาน ฐานํ อตุลานุภาวํ, อฏฺฐาสิ กตฺตา ปจฺฉโต ปุณฺณกสฺส;
สามคฺคิ เปกฺขมาโน [สามคฺคิเปกฺขี ปน (สี. สฺยา. ปี.)] นาคราชา, ปุพฺเพว ชามาตรมชฺฌภาสถ’’ฯ
[1582]
‘‘ยนฺนุ ตุวํ อคมา มจฺจโลกํ, อนฺเวสมาโน หทยํ ปณฺฑิตสฺส;
กจฺจิ สมิทฺเธน อิธานุปตฺโต, อาทาย กตฺตารมโนมปญฺญํ’’ฯ
[1583]
‘‘อยญฺหิ โส อาคโต ยํ ตฺวมิจฺฉสิ, ธมฺเมน ลทฺโธ มม ธมฺมปาโล;
ตํ ปสฺสถ สมฺมุขา [ตํ ปสฺส ธมฺมํ สมุขา (ก.)] ภาสมานํ, สุโข หเว [ภเว (ปี.)] สปฺปุริเสหิ สงฺคโม’’ฯ
กาลาคิริกณฺฑํ นามฯ
[1584]
‘‘อทิฏฺฐปุพฺพํ ทิสฺวาน, มจฺโจ มจฺจุภยฏฺฏิโต [ภยทฺทิโต (สี. ปี.)];
พฺยมฺหิโต นาภิวาเทสิ, นยิทํ ปญฺญวตามิว’’ฯ
[1585]
‘‘น จมฺหิ พฺยมฺหิโต นาค, น จ มจฺจุภยฏฺฏิโต;
น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย, วชฺฌํ วา นาภิวาทเยฯ
[1586]
‘‘กถํ โน อภิวาเทยฺย, อภิวาทาปเยถ เว;
ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย, ตํ กมฺมํ นุปปชฺชติ’’ฯ
[1587]
‘‘เอวเมตํ ยถา พฺรูสิ, สจฺจํ ภาสสิ ปณฺฑิต;
น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย, วชฺฌํ วา นาภิวาทเยฯ
[1588]
‘‘กถํ โน อภิวาเทยฺย, อภิวาทาปเยถ เว;
ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย, ตํ กมฺมํ นุปปชฺชติ’’ฯ
[1589]
‘‘อสสฺสตํ สสฺสตํ นุ ตวยิทํ, อิทฺธีชุตีพลวีริยูปปตฺติ [อิทฺธิํ ชุติํ พลํ วีริยูปปตฺติ (ก.)];
ปุจฺฉามิ ตํ นาคราเชตมตฺถํ, กถํ นุ เต ลทฺธมิทํ วิมานํฯ
[1590]
‘‘อธิจฺจลทฺธํ ปริณามชํ เต, สยํกตํ อุทาหุ เทเวหิ ทินฺนํ;
อกฺขาหิ เม นาคราเชตมตฺถํ, ยเถว เต ลทฺธมิทํ วิมานํฯ
[1591]
‘‘นาธิจฺจลทฺธํ น ปริณามชํ เม, น สยํกตํ นาปิ เทเวหิ ทินฺนํ;
สเกหิ กมฺเมหิ อปาปเกหิ, ปุญฺเญหิ เม ลทฺธมิทํ วิมานํ’’ฯ
[1592]
‘‘กิํ เต วตํ กิํ ปน พฺรหฺมจริยํ, กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก;
อิทฺธีชุตีพลวีริยูปปตฺติ, อิทญฺจ เต นาค มหาวิมานํ’’ฯ
[1593]
‘‘อหญฺจ ภริยา จ มนุสฺสโลเก, สทฺธา อุโภ ทานปตี อหุมฺหา;
โอปานภูตํ เม ฆรํ ตทาสิ, สนฺตปฺปิตา สมณพฺราหฺมณา จฯ
[1594]
‘‘มาลญฺจ คนฺธญฺจ วิเลปนญฺจ, ปทีปิยํ เสยฺยมุปสฺสยญฺจ;
อจฺฉาทนํ สายนมนฺนปานํ, สกฺกจฺจ ทานานิ อทมฺห ตตฺถฯ
[1595]
‘‘ตํ เม วตํ ตํ ปน พฺรหฺมจริยํ, ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก;
อิทฺธีชุตีพลวีริยูปปตฺติ, อิทญฺจ เม ธีร มหาวิมานํ’ฯ
[1596]
‘‘เอวํ เจ เต ลทฺธมิทํ วิมานํ, ชานาสิ ปุญฺญานํ ผลูปปตฺติํ;
ตสฺมา หิ ธมฺมํ จร อปฺปมตฺโต, ยถา วิมานํ ปุน มาวเสสิ’ฯ
[1597]
‘‘นยิธ สนฺติ สมณพฺราหฺมณา จ, เยสนฺนปานานิ ทเทมุ กตฺเต;
อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ, ยถา วิมานํ ปุน มาวเสม’’ฯ
[1598]
‘‘โภคี หิ เต สนฺติ อิธูปปนฺนา, ปุตฺตา จ ทารา อนุชีวิโน จ;
เตสุ ตุวํ วจสา กมฺมุนา จ, อสมฺปทุฏฺโฐ จ ภวาหิ นิจฺจํฯ
[1599]
‘‘เอวํ ตุวํ นาค อสมฺปโทสํ, อนุปาลย วจสา กมฺมุนา จ;
ฐตฺวา อิธ ยาวตายุกํ วิมาเน, อุทฺธํ อิโต คจฺฉสิ เทวโลกํ’’ฯ
[1600]
‘‘อทฺธา หิ โส โสจติ ราชเสฏฺโฐ, ตยา วินา ยสฺส ตุวํ สชิพฺโพ;
ทุกฺขูปนีโตปิ ตยา สเมจฺจ, วินฺเทยฺย โปโส สุขมาตุโรปิ’’ฯ
[1601]
‘‘อทฺธา สตํ ภาสสิ นาค ธมฺมํ, อนุตฺตรํ อตฺถปทํ สุจิณฺณํ;
เอตาทิสิยาสุ หิ อาปทาสุ, ปญฺญายเต มาทิสานํ วิเสโส’’ฯ
[1602]
‘‘อกฺขาหิ โน ตายํ มุธา นุ ลทฺโธ, อกฺเขหิ โน ตายํ อเชสิ ชูเต;
ธมฺเมน ลทฺโธ อิติ ตายมาห [มา’ย’มาห (สฺยา.)], กถํ นุ ตฺวํ หตฺถมิมสฺส มาคโต’’ฯ
[1603]
‘‘โย มิสฺสโร ตตฺถ อโหสิ ราชา, ตมายมกฺเขหิ อเชสิ ชูเต;
โส มํ ชิโต ราชา อิมสฺสทาสิ, ธมฺเมน ลทฺโธสฺมิ อสาหเสนฯ
[1604]
‘‘มโหรโค อตฺตมโน อุทคฺโค, สุตฺวาน ธีรสฺส สุภาสิตานิ;
หตฺเถ คเหตฺวาน อโนมปญฺญํ, ปาเวกฺขิ ภริยาย ตทา สกาเสฯ
[1605]
‘‘เยน ตฺวํ วิมเล ปณฺฑุ, เยน ภตฺตํ น รุจฺจติ;
น จ เม ตาทิโส วณฺโณ, อยเมโส ตโมนุโทฯ
[1606]
‘‘ยสฺส เต หทเยนตฺโถ, อาคตายํ ปภงฺกโร;
ตสฺส วากฺยํ นิสาเมหิ, ทุลฺลภํ ทสฺสนํ ปุนฯ
[1607]
‘‘ทิสฺวาน ตํ วิมลา ภูริปญฺญํ, ทสงฺคุลี อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา;
หฏฺเฐน ภาเวน ปตีตรูปา, อิจฺจพฺรวิ กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํฯ
[1608]
‘‘อทิฏฺฐปุพฺพํ ทิสฺวาน, มจฺโจ มจฺจุภยฏฺฏิโต;
พฺยมฺหิโต นาภิวาเทสิ, นยิทํ ปญฺญวตามิว’’ฯ
[1609]
‘‘น จมฺหิ พฺยมฺหิโต นาคิ, น จ มจฺจุภยฏฺฏิโต;
น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย, วชฺฌํ วา นาภิวาทเยฯ
[1610]
‘‘กถํ โน อภิวาเทยฺย, อภิวาทาปเยถ เว;
ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย, ตํ กมฺมํ นุปปชฺชติ’’ฯ
[1611]
‘‘เอวเมตํ ยถา พฺรูสิ, สจฺจํ ภาสสิ ปณฺฑิต;
น วชฺโฌ อภิวาเทยฺย, วชฺฌํ วา นาภิวาทเยฯ
[1612]
‘‘กถํ โน อภิวาเทยฺย, อภิวาทาปเยถ เว;
ยํ นโร หนฺตุมิจฺเฉยฺย, ตํ กมฺมํ นุปปชฺชติ’’ฯ
[1613]
‘‘อสสฺสตํ สสฺสตํ นุ ตวยิทํ, อิทฺธีชุตีพลวีริยูปปตฺติ;
ปุจฺฉามิ ตํ นาคกญฺเญตมตฺถํ, กถํ นุ เต ลทฺธมิทํ วิมานํฯ
[1614]
‘‘อธิจฺจลทฺธํ ปริณามชํ เต, สยํกตํ อุทาหุ เทเวหิ ทินฺนํ;
อกฺขาหิ เม นาคกญฺเญตมตฺถํ, ยเถว เต ลทฺธมิทํ วิมานํ’’ฯ
[1615]
‘‘นาธิจฺจลทฺธํ น ปริณามชํ เม, น สยํ กตํ นาปิ เทเวหิ ทินฺนํ;
สเกหิ กมฺเมหิ อปาปเกหิ, ปุญฺเญหิ เม ลทฺธมิทํ วิมานํ’’ฯ
[1616]
‘‘กิํ เต วตํ กิํ ปน พฺรหฺมจริยํ, กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก;
อิทฺธีชุตีพลวีริยูปปตฺติ, อิทญฺจ เต นาคิ มหาวิมานํ’’ฯ
[1617]
‘‘อหญฺจ โข สามิโก จาปิ มยฺหํ, สทฺธา อุโภ ทานปตี อหุมฺหา;
โอปานภูตํ เม ฆรํ ตทาสิ, สนฺตปฺปิตา สมณพฺราหฺมณา จฯ
[1618]
‘‘มาลญฺจ คนฺธญฺจ วิเลปนญฺจ, ปทีปิยํ เสยฺยมุปสฺสยญฺจ;
อจฺฉาทนํ สายนมนฺนปานํ, สกฺกจฺจํ ทานานิ อทมฺห ตตฺถฯ
[1619]
‘‘ตํ เม วตํ ตํ ปน พฺรหฺมจริยํ, ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก;
อิทฺธีชุตีพลวีริยูปปตฺติ , อิทญฺจ เม ธีร มหาวิมานํ’’ฯ
[1620]
‘‘เอวํ เจ เต ลทฺธมิทํ วิมานํ, ชานาสิ ปุญฺญานํ ผลูปปตฺติํ;
ตสฺมา หิ ธมฺมํ จร อปฺปมตฺตา, ยถา วิมานํ ปุน มาวเสสิ’’ฯ
[1621]
‘‘นยิธ สนฺติ สมณพฺราหฺมณา จ, เยสนฺนปานานิ ทเทมุ กตฺเต;
อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ, ยถา วิมานํ ปุน มาวเสม’’ฯ
[1622]
‘‘โภคี หิ เต สนฺติ อิธูปปนฺนา, ปุตฺตา จ ทารา อนุชีวิโน จ;
เตสุ ตุวํ วจสา กมฺมุนา จ, อสมฺปทุฏฺฐา จ ภวาหิ นิจฺจํฯ
[1623]
‘‘เอวํ ตุวํ นาคิ อสมฺปโทสํ, อนุปาลย วจสา กมฺมุนา จ;
ฐตฺวา อิธ ยาวตายุกํ วิมาเน, อุทฺธํ อิโต คจฺฉสิ เทวโลกํ’’ฯ
[1624]
‘‘อทฺธา หิ โส โสจติ ราชเสฏฺโฐ, ตยา วินา ยสฺส ตุวํ สชิพฺโพ;
ทุกฺขูปนีโตปิ ตยา สเมจฺจ, วินฺเทยฺย โปโส สุขมาตุโรปิ’’ฯ
[1625]
‘‘อทฺธา สตํ ภาสสิ นาคิ ธมฺมํ, อนุตฺตรํ อตฺถปทํ สุจิณฺณํ;
เอตาทิสิยาสุ หิ อาปทาสุ, ปญฺญายเต มาทิสานํ วิเสโส’’ฯ
[1626]
‘‘อกฺขาหิ โน ตายํ มุธา นุ ลทฺโธ, อกฺเขหิ โน ตายํ อเชสิ ชูเต;
ธมฺเมน ลทฺโธ อิติ ตายมาห, กถํ นุ ตฺวํ หตฺถมิมสฺส มาคโต’’ฯ
[1627]
‘‘โย มิสฺสโร ตตฺถ อโหสิ ราชา, ตมายมกฺเขหิ อเชสิ ชูเต;
โส มํ ชิโต ราชา อิมสฺสทาสิ, ธมฺเมน ลทฺโธสฺมิ อสาหเสนฯ
[1628]
‘‘ยเถว วรุโณ นาโค, ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺถ ปณฺฑิตํ;
ตเถว นาคกญฺญาปิ, ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺถ ปณฺฑิตํฯ
[1629]
‘‘ยเถว วรุณํ นาคํ, ธีโร โตเสสิ ปุจฺฉิโต;
ตเถว นาคกญฺญมฺปิ, ธีโร โตเสสิ ปุจฺฉิโตฯ
[1630]
‘‘อุโภปิ เต อตฺตมเน วิทิตฺวา, มโหรคํ นาคกญฺญญฺจ ธีโร [วิธูโร (ก.)];
อฉมฺภี อภีโต อโลมหฏฺโฐ, อิจฺจพฺรวิ วรุณํ นาคราชานํฯ
[1631]
‘‘มา โรธยิ [มา เหฐยิ (ปี.)] นาค อายาหมสฺมิ, เยน ตวตฺโถ อิทํ สรีรํ;
หทเยน มํเสน กโรหิ กิจฺจํ, สยํ กริสฺสามิ ยถามติ เต’’ฯ
[1632]
‘‘ปญฺญา หเว หทยํ ปณฺฑิตานํ, เต ตฺยมฺห ปญฺญาย มยํ สุตุฏฺฐา;
อนูนนาโม ลภตชฺช ทารํ, อชฺเชว ตํ กุรุโย ปาปยาตุ’’ฯ
[1633]
‘‘ส ปุณฺณโก อตฺตมโน อุทคฺโค, อิรนฺธติํ นาคกญฺญํ ลภิตฺวา;
หฏฺเฐน ภาเวน ปตีตรูโป, อิจฺจพฺรวิ กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํฯ
[1634]
‘‘ภริยาย มํ ตฺวํ อกริ สมงฺคิํ, อหญฺจ เต วิธุร กโรมิ กิจฺจํ;
อิทญฺจ เต มณิรตนํ ททามิ, อชฺเชว ตํ กุรุโย ปาปยามิ’’ฯ
[1635]
‘‘อเชยฺยเมสา ตว โหตุ เมตฺติ, ภริยาย กจฺจาน ปิยาย สทฺธิํ;
อานนฺทิ วิตฺโต [อานนฺทจิตฺโต (สฺยา. ปี.)] สุมโน ปตีโต, ทตฺวา มณิํ มญฺจ นยินฺทปตฺถํฯ
[1636]
‘‘ส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ, นิสีทยี ปุรโต อาสนสฺมิํ;
อาทาย กตฺตารมโนมปญฺญํ, อุปานยี นครํ อินฺทปตฺถํฯ
[1637]
‘‘มโน มนุสฺสสฺส ยถาปิ คจฺเฉ, ตโตปิสฺส ขิปฺปตรํ [ตโตปิ สํขิปฺปตรํ (สี. ปี.)] อโหสิ;
ส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ, อุปานยี นครํ อินฺทปตฺถํ’’ฯ
[1638]
‘‘เอตินฺทปตฺถํ นครํ ปทิสฺสติ, รมฺมานิ จ อมฺพวนานิ ภาคโส;
อหญฺจ ภริยาย สมงฺคิภูโต, ตุวญฺจ ปตฺโตสิ สกํ นิเกตํ’’ฯ
[1639]
‘‘ส ปุณฺณโก กุรูนํ กตฺตุเสฏฺฐํ, โอโรปิย ธมฺมสภาย มชฺเฌ;
อาชญฺญมารุยฺห อโนมวณฺโณ, ปกฺกามิ เวหายสมนฺตลิกฺเขฯ
[1640]
‘‘ตํ ทิสฺวา ราชา ปรมปฺปตีโต, อุฏฺฐาย พาหาหิ ปลิสฺสชิตฺวา;
อวิกมฺปยํ ธมฺมสภาย มชฺเฌ, นิสีทยี ปมุขมาสนสฺมิํ’’ฯ
[1641]
‘‘ตฺวํ โน วิเนตาสิ รถํว นทฺธํ, นนฺทนฺติ ตํ กุรุโย ทสฺสเนน;
อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ, กถํ ปโมกฺโข อหุ มาณวสฺส’’ฯ
[1642]
‘‘ยํ มาณโวตฺยาภิวที ชนินฺท, น โส มนุสฺโส นรวีรเสฏฺฐ;
ยทิ เต สุโต ปุณฺณโก นาม ยกฺโข, รญฺโญ กุเวรสฺส หิ โส สชิพฺโพฯ
[1643]
‘‘ภูมินฺธโร วรุโณ นาม นาโค, พฺรหา สุจี วณฺณพลูปปนฺโน;
ตสฺสานุชํ ธีตรํ กามยาโน, อิรนฺธตี นาม สา นาคกญฺญาฯ
[1644]
‘‘ตสฺสา สุมชฺฌาย ปิยาย เหตุ, ปตารยิตฺถ มรณาย มยฺหํ;
โส เจว ภริยาย สมงฺคิภูโต, อหญฺจ อนุญฺญาโต มณิ จ ลทฺโธ’’ฯ
[1645]
‘‘รุกฺโข หิ มยฺหํ ปทฺธาเร [ฆรทฺวาเร (สฺยา.)] สุชาโต, ปญฺญากฺขนฺโธ สีลมยสฺส สาขา;
อตฺเถ จ ธมฺเม จ ฐิโต นิปาโก, ควปฺผโล หตฺถิควสฺสฉนฺโนฯ
[1646]
‘‘นจฺจคีตตูริยาภินาทิเต, อุจฺฉิชฺช เสนํ [เมนํ (สี. ปี.)] ปุริโส อหาสิ;
โส โน อยํ อาคโต สนฺนิเกตํ, รุกฺขสฺสิมสฺสาปจิติํ กโรถฯ
[1647]
‘‘เย เกจิ วิตฺตา มม ปจฺจเยน, สพฺเพว เต ปาตุกโรนฺตุ อชฺช;
ติพฺพานิ กตฺวาน อุปายนานิ, รุกฺขสฺสิมสฺสาปจิติํ กโรถฯ
[1648]
‘‘เย เกจิ พทฺธา มม อตฺถิ รฏฺเฐ, สพฺเพว เต พนฺธนา โมจยนฺตุ;
ยเถว ยํ พนฺธนสฺมา ปมุตฺโต, เอวเมเต มุญฺจเร พนฺธนสฺมาฯ
[1649]
‘‘อุนฺนงฺคลา มาสมิมํ กโรนฺตุ, มํโสทนํ พฺราหฺมณา ภกฺขยนฺตุ;
อมชฺชปา มชฺชรหา ปิวนฺตุ, ปุณฺณาหิ ถาลาหิ ปลิสฺสุตาหิฯ
[1650]
‘‘มหาปถํ นิจฺจ สมวฺหยนฺตุ, ติพฺพญฺจ รกฺขํ วิทหนฺตุ รฏฺเฐ;
ยถาญฺญมญฺญํ น วิเหฐเยยฺยุํ, รุกฺขสฺสิมสฺสาปจิติํ กโรถ’’ฯ
[1651]
โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;
พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ, ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํฯ
[1652]
หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;
พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ, ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํฯ
[1653]
สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;
พหุํ อนฺนญฺจ ปานญฺจ, ปณฺฑิตสฺสาภิหารยุํฯ
[1654]
พหุชโน ปสนฺโนสิ, ทิสฺวา ปณฺฑิตมาคเต;
ปณฺฑิตมฺหิ อนุปฺปตฺเต, เจลุกฺเขโป ปวตฺตถาติฯ
วิธุรชาตกํ นวมํฯ
547. เวสฺสนฺตรชาตกํ (10)
ทสวรกถา
[1655]
‘‘ผุสฺสตี [ผุสติ (สี. ปี.)] วรวณฺณาเภ, วรสฺสุ ทสธา วเร;
ปถพฺยา จารุปุพฺพงฺคิ, ยํ ตุยฺหํ มนโส ปิยํ’’ฯ
[1656]
‘‘เทวราช นโม ตฺยตฺถุ, กิํ ปาปํ ปกตํ มยา;
รมฺมา จาเวสิ มํ ฐานา, วาโตว ธรณีรุหํ’’ฯ
[1657]
‘‘น เจว เต กตํ ปาปํ, น จ เม ตฺวมสิ อปฺปิยา;
ปุญฺญญฺจ เต ปริกฺขีณํ, เยน เตวํ วทามหํฯ
[1658]
‘‘สนฺติเก มรณํ ตุยฺหํ, วินาภาโว ภวิสฺสติ;
ปฏิคณฺหาหิ เม เอเต, วเร ทส ปเวจฺฉโต’’ฯ
[1659]
‘‘วรํ เจ เม อโท สกฺก, สพฺพภูตานมิสฺสร;
สิวิราชสฺส ภทฺทนฺเต, ตตฺถ อสฺสํ นิเวสเนฯ
[1660]
‘‘นีลเนตฺตา นีลภมุ, นิลกฺขี จ ยถา มิคี;
ผุสฺสตี นาม นาเมน, ตตฺถปสฺสํ ปุรินฺททฯ
[1661]
‘‘ปุตฺตํ ลเภถ วรทํ, ยาจโยคํ [ยาจโยคิํ (ก.)] อมจฺฉริํ;
ปูชิตํ ปฏิราชูหิ, กิตฺติมนฺตํ ยสสฺสินํฯ
[1662]
‘‘คพฺภํ เม ธารยนฺติยา, มชฺฌิมงฺคํ อนุนฺนตํ;
กุจฺฉิ อนุนฺนโต อสฺส, จาปํว ลิขิตํ สมํฯ
[1663]
‘‘ถนา เม นปฺปปเตยฺยุํ, ปลิตา น สนฺตุ วาสว;
กาเย รโช น ลิมฺเปถ, วชฺฌญฺจาปิ ปโมจเยฯ
[1664]
‘‘มยูรโกญฺจาภิรุเท, นาริวรคณายุเต;
ขุชฺชเจลาปกากิณฺเณ , สูทมาคธวณฺณิเตฯ
[1665]
‘‘จิตฺรคฺคเฬรุฆุสิเต, สุรามํสปโพธเน;
สิวิราชสฺส ภทฺทนฺเต, ตตฺถสฺสํ มเหสี ปิยา’’ฯ
[1666]
‘‘เย เต ทส วรา ทินฺนา, มยา สพฺพงฺคโสภเน;
สิวิราชสฺส วิชิเต, สพฺเพ เต ลจฺฉสี วเรฯ
[1667]