พระศาสดา ทรงนำพระธรรมเทศนานี้มาแล้วจึงตรัสว่า ดูก่อนภิกษุ
ทั้งหลาย ขึ้นชื่อว่ากิเลสที่เป็นของเล็กน้อย ไม่มีเลย ถึงจะมีประมาณน้อย
บัณฑิตทั้งหลาย ก็พากันข่มเสียได้ทั้งนั้น ดังนี้แล้ว จึงทรงประกาศสัจจะทั้งหลาย
(เมื่อจบสัจจะภิกษุ 500 รูป ดำรงอยู่ในพระอรหัตผล) ทรงประชุมชาดกว่า
พระปัจเจกพุทธเจ้าทั้งหลายในครั้งนั้น ปรินิพพานแล้ว พระเทวี ได้กลับ
มาเป็นพระมารดาของพระราหุล ส่วนพระเจ้าพาราณสี ก็คือเราตถาคต
นั่นแล.
จบอรรถกถาปานียชาดก

6. ยุธัญชัยชาดก

ว่าด้วยการผนวชของเจ้าชายยุธัญชัยและยุธิฏฐิละ

[1553] หม่อมฉันขอถวายบังคมพระองค์
ผู้เป็นจอมทัพ มีมิตรและอำมาตย์แวดล้อมแน่นขนัด
ข้าแต่พระทูลกระหม่อม หม่อมฉันจักบวช ขอได้
โปรดทรงพระอนุญาตเถิด.
[1554] ถ้าเธอยังบกพร่องด้วยกามทั้งหลาย
ฉันจะเพิ่มเติมให้เต็ม ผู้ใดเบียดเบียนเธอ ฉันจักห้าม
ปราม พ่อยุธัญชัยอย่าเพิ่งบวชเลย.
[1555] หม่อมฉันมิได้บกพร่องด้วยกามทั้ง-
หลายเลย ไม่มีใครเบียดเบียนหม่อมฉัน แต่หม่อมฉัน
ปรารถนาจะทำที่พึ่ง ที่ชราครอบงำไม่ได้ พระเจ้าข้า.

[1557] พระโอรสกราบทูลวิงวอนพระราชบิดา
พระราชบิดาหรือ ก็ทรงวิงวอนพระราชโอรส พ่อเอ๋ย
ชาวนิคมพากันวิงวอนว่า ข้าแต่พระยุธัญชัย อย่าทรง
ผนวชเลย.
[1557] ข้าแต่พระราชบิดาผู้เป็นจอมทัพ
พระองค์อย่าทรงห้ามหม่อมฉันผู้จะบวชเลย อย่าให้
หม่อมฉันมัวเมาอยู่ด้วยกามทั้งหลาย เป็นไปตามอำ-
นาจชราเลย พระเจ้าข้า.
[1558] ลูกเอ๋ย แม่ขอร้องเธอ แม่ขอห้ามเธอ
แม่ปรารถนาจะเห็นเธอนาน ๆ อย่าบวชเสียเลยนะ
พ่อยุธัญชัย.
[1559] น้ำค้างบนยอดหญ้า พระอาทิตย์ขึ้นก็
ตกไปฉันใด อายุของมนุษย์ทั้งหลายก็ฉันนั้น ขอทูล
กระหม่อมแม่อย่าห้ามฉันเลย พระเจ้าข้า.
[1560] ข้าแต่พระองค์ผู้เป็นจอมเสนา ขอได้
โปรดรีบตรัสให้พระมารดาเสด็จขึ้นสู่ยานนี้เสียเถิด
พระมารดาอย่าได้ทรงทำอันตรายแก่หม่อมฉันผู้กำลัง
รีบด่วนเสียเลย.
[1561] ท่านทั้งหลายจงช่วยวิ่งเต้นด้วยเถิด ขอ
ความเจริญจงมีแก่ท่านเถิด รัมมนครจักเปล่าเปลี่ยว
เสียแล้ว พ่อยุธัญชัย พระเจ้าสัพพทัตทรงอนุญาตแล้ว
ละ.

[1562] เจ้าชายองค์ใดเป็นผู้ประเสริฐกว่า
มนุษย์ทั้งหลาย ยังกำลังหนุ่มแน่น เปล่งปลั่งดังทอง
ธรรมชาติ เจ้าชายองค์นั้นมีกำลังแข็งแรงมีผ้านุ่งห่ม
ย้อมน้ำฝาดบวชแล้ว.
[1563] เจ้าชายทั้งสององค์ คือยุธัญชัยกับ
ยุธิฏฐิละทรงละทั้งพระราชมารดาและพระราชบิดา
แล้ว ทรงตัดเครื่องข้องแห่งมัจจุราชเสด็จออกผนวช
แล้ว.
จบยุธัญชัยชาดกที่ 6

อรรถกถายุธัญชัยชาดก

พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวันมหาวิหาร ทรงพระ-
ปรารภการออกมหาภิเนษกรมณ์ จึงตรัสพระธรรมเทศนานี้ มีคำเริ่มต้นว่า
มิตฺตมจฺจปริพฺยุฬฺหํ ดังนี้.
ความพิสดารว่า วันหนึ่ง ภิกษุทั้งหลายประชุมกันในโรงธรรมสภา
กล่าวถ้อยคำสรรเสริญพระคุณของพระศาสดาว่า ท่านผู้มีอายุทั้งหลาย ถ้าว่า
พระทศพลจักเสด็จครองเรือนไซร้ ก็จักได้เป็นพระเจ้าจักรพรรดิราช ใน
ห้องสกลจักรวาล มีรัตนะ 7 ประการอย่างครบครัน ทรงสำเร็จฤทธิ์ทั้ง 4
มีพระโอรสกว่าพันเป็นบริวาร พระองค์ ทรงสละพระราชสมบัติ อันทรงสิริ
เห็นปานนี้ ทรงเห็นโทษในกามทั้งหลาย ทรงม้ากัณฐกะ มีนายฉันนะเป็นสหาย